Amets Arzallus, taliban koherentea

Euskararentzat arnasguneak aldarrikatzen diren garai honetan, Amets Arzallus bera bilakatu da arnasgune horren lekuko. Ez du beste munduko ezer esan lapurtarrak (euskaldunok euskaraz egin beharko genukeela, eta kitto), baina gaur egungo abertzaletasunaren baso diglosiko asimilatuan haize freskoa izan dira egunotako bere hitzak.

Duela 10 egun, Korrikaren amaieran, hitzaldi ederra egin zuen, esaldi bikain batekin burutua: "Herri hau euskaraz pentsatuko dugu, edo ez da izanen" (hemen bideoa).

Bigarrena asteburuan izan da, Itsasun, Enbataren 50. urteurrena ospatzen zen Aberri Egun bezperan (kronika Berrian. Oraingoan sakonago mintzatu da eta hitzaldi ederra bota zigun han geudenoi. "Badira sobera ulertzen ez ditudan gauzak" hasi zen, ondoren gehitzeko "abertzaletasunak ez du euskararen gaia serioski hartu. (...) Kontra egiteko gai gara subprefetari, poliziei, lege arrotzei, estatu bati, biri... guztiei kontra egiteko gai gara, gure buruei izan ezik". Politikariak izan ziren hitzaldiaren abiapuntu, baina abertzale guztiak zituen jomuga.

Esaldi borobil batekin ere burutu zuen hitzaldiaren lehenengo zatia: "Batzuk diote integrista bat naizela; taliban ere entzun izan dut. Ez nekien hemen koherente izateari 'talibana' esaten zitzaionik".

Ondoren, hitzaldiaren bigarren zatian, berebereak ekarri zituen gogora, izenik ere aitortzen ez zaien herria, eta analogia eta lotura politak egin zituen euskararekin eta Euskal Herriarekin.

Lehenengo zatia Euskalirratiak.info webgunean jarri dute goizean, eta irudi batzuk gehituta, Youtubera igo dut. Hemen:

Azken batean, euskaldunak garela eta euskara dela gure hizkuntza. Baina diskurtsotik haratago, praktikan ere erakutsi behar dugula hori, koherentziaz.

Larunbat iluntzean, behin Itsasuko ekitaldia amaituta, ondo-ondoan izan nuen Amets. "Bikain Amets" esan nahi izan nion, baina ez nintzen ausartu. Gaur damu naiz. Horregatik, gaur hemendik, nire "bikain Amets!"

EGUNERAKETA: Ametsen hitzaldi osoa, berebereak barne, Euskalirratiak.info webgunean.

Nik ere, ahal dudano segituko dut berebere euskalduna izaten, munduari marmarrean.

EGUNERAKETA 2: Ametsi elkarrizketa Faktoria irratsaioan, gai guzti honen inguruan:

Eguneraketa 3: Lagun baten lagun batek Itsasuko testua bidali dit, Ametsek irakurritakoa (bi zatiak). Hementxe:

Itsasuko harriari

Badira gauzak ulertzen ez ditugunak, edo bederen, ulertzen ez ditudanak. Itsasuko harrian, Enbataren oinarrian, ez da frantsesezko hitzik ikusten, har ezazue azken Enbata aldizkaria, aski lan izan dut hitz bat atxematen euskarazkoa. Min eginen die batzuri, eni ere mingarri zait, iruditzen zait 50 urtetan abertzaletasunak ez duela euskararen gaia serioski hartu. Militante abertzale engaiatu ainitz entzun izan dut ene inguruan, bai eta politikariak, frantsesez.

Ez dut sekula ulertuko, nola hizkuntza bat transmititzeko bideak zabaltzen hainbeste eman duen jendeak hain indar guti duen gero erabilerarako. Nola gizarteko diglosia bat uzkaltzeko dena emateko prest den jende bera gero hain ez gai den bere baitako diglosia iraultzeko. Nola euskara hain gartsuki aldarrikatzen duen jendea gero frantsesez mintzo den.

Euskaldunak izan nahi dugu, frantsesez biziz. Errexago zaigu ainitzez. Kontra egiteko prest gara; suprefet harro bati, hezkuntza eredu frantses bati, hizkuntza politika jakobino bati, poliziari, intelektualen teoria chobinistei, lege arrotzei, burokrazia administratibo amaigabeari, gure poltsiko hutsei, estatu oso bati, biri, kontra. Gure buruari izan ezik. Gure baitako karriketan ez dugu manifestatuko. Ministroekin hitz egitera eseriko gara, presidentearekin behar baldin bada, baina gure buruarekin ez dugu aurrez aurre jarri nahi. Ez gara hainbestetaraino apalduko!

Alta, hizkuntzak ardazten du ene izatea eta ene herria ardatza hautsirik daraman gurdi bat da, okerrena da, ez dudala nik konpontzeko borondate handirik ikusten bazterretan. Batzuk diote, hizkuntzaz ari naizelarik, integrista bat naizela, talibana ere entzun izan dut, ez nekien hemen koherentea izateari talibana esaten zitzaionik. Bada, talibanen lurraldera pusa nautenez, Afrika iparraldean zehar kasik haraino zabaldua den berebere herriaz nahiko nizueke hitz egin, frantsesez berbère deitzen den horretaz. Ea koherentzia ariketa bat egin dezagun balio duen bederen.

Berebereak

Guri ikastolan erakutsi ziguten gu euskaratik heldu ginela, baina ez genekiela euskara nundik heldu zen. Filologoak eta genealogistak lanean ariko dira, gure izateari karbono frogak eginez, eta horiek lanean ari diren bitartean pentsatzen dut libre izanen dugula hitz joko batzuk egitea, ez?

Hitz jokoak esan dut, hitzekin egin daitekeen joko bat baita, bere sabel semantikoa ireki, eta labirinto historiko horretan barna zure izatearen bila nekatzea. Hitzak aztarrika ibiltzeko dira, eta arkeologia linguistikoa jolas polita da, seinale du, denbora fite pasatzen baita.

Hala, deserriko behelainoetatik iritsi zen liburu batek lagundurik, saiatuko naiz esplikatzen euskaldunak zergatik garen berebereak.

Bereberea ez da, izatez, izen bereberea. Bere burua izendatzerik ez duena baino zapalduagorik ez da; autodeterminazioak baino lehen behar luke autodenominazioak, horra euskaldunak berebere egiten gaituen lehen pista. Gu ere munduarentzat bask gara, ez gara euskaldunak, amazighak ere ez dira amazigh, berbère baizik. Eta horra, esplikatuko dizuet, berbére edo berebere hitz hori nundik datorkeen.

Arrotzak euskaraz ere badu bere istoriotxo okerra, hitzak berak ez dio harrera berorik egiten kanpotik heldu denari, deserria beti da harri hotza. Greziarrek “barbaroi” hitza asmatu zuten arrotzarentzat, eta hitzak salatua utzi zuen haien beldurra; hala arrotz izendatzeko inor, zerk zituen bada ikaratzen greziarrak? Ez azal kolore gaztainezkoak, ez begien forma bitxiak, “barbaroi” hitza bar-bar onomatopeiatik sortua daiteke menturaz, eta bar-bar da zakurrak bezala mintzo den hura, ahoskatu gabe ari dena, barbaro da elbarritasun berbal bat duena, ulertzen ez den hura, eta haren berbaroa, horra non hasten den arrotzaren territorioa. Baina nor da bietan barbaroen? Bar-bar era horretan airostasun osoz komunikatzen den jendea, edo hura aditzeko gai ez dena? Eta hargatik barbarotzat duena, beti bestea... nor da bietan barbaroen? Hori da nehoiz greziar zilbor haundiak konprenituko ez duena, ez eta erromatarrak ere, Afrika iparralderaino eraman baitzuen barbaro hitza, Erromak zuen eraman beraz, greziarrei harturik, bere menpeko territorioak markatzeko arma bailuen; han barbaro herria, latinez konprenitzen ez zuen jendea bizi zen lurra. Berberia izena jarri zioten itsas ertz hari. Hangoak dira berebereak. Konkistatzaile arabiarrek al bar-bar deitu zioten zerumuga hari, eta haien mintzoari al barbariia; arabieraz ere berberat aditzak “modu ulertezinean hitz egin” edo “marmarrean aritu” adierazten baitu; are latzago, marmartiak, mesfidantzaz armatuak, haiek gainera.

Horra nola garen gu ere berebereetarik. Gure burua izendatzeko lizentziarik ez, eta berbakera zakar ulergaitzeko herria, gure artean ere ezin aditu, barbaroak, hemen ere, barra-barra.  

Genealogistek lanean segituko dute, eta deskubrituko dute, agian, egun batean, amazighak gure ahaideak direla, edo gu haietarik, edo ez garela ere badaiteke, nahiz denak Afrikatik heldu garen, omen, segi dezatela lanean genealogistek, presarik gabe. Ez dut nik horren beharrik, lotura mitokondrialik gabe ere, defendatuko dut gure berbére-tasuna. Eta erderaz ere eginen dut ulertzen ez nauen jende jantzi horren aitzinean, ene gizakitasunaren froga emanez, baina ahal dudano segituko dut berebere euskaldun bat izaten munduari marmarrean.

Zeren eta munduari bere zilborretik begiratzen dion jendeak ikara berdinetan segitzen du, ez du beltzak ikaratzen, ez du ikaratzen begi zapalak, ikaratzen du gure berbak, gure hitzak.

Gure marmarrak.