Garagoittiko Orakulua

Ezinbesteko liburua. Kortak "atzo goizera arte" gure arbasuen lur-antolakuntza tresnia izan dittuk, glamourrik haundirik bakuak egixa esan, eta igual horregaittik, ordenamentuak aldatziakin batera (XIX mendeko gerren osteko herri lur salmentak, batez be) atzian geldittu dirazenak beste barik. Horren adibiderik garbixena dok, korta gehixenen zatiketa eta ezabatze fisikuez gain, 150 urte eskasetan euren oroimena be galdu dala: kortetan euretan bizi izan dirazen familixa gehixenetan, egitturia hori zer izan zuan gitxik jakixek, eta gitxiagok (%1-2) bere erabilpenan detalliak. Eskerrak dokumentaziñuari, horko pleituetan agertzen dirazen mugak eta krokisak gitxi gora beherako egitturia jasotzeko balixo dabelako, eta horixe dok autoriak egin dabena (ez dittuk bakarrak; beste bizpahiru lan monografiko be argitaratu dittuk gaixari buruz). Orduan, Erromatar Inperioko amaieratik ixa gaur arte iraun daben egittura hau jasota gelditzeko bihar politta dok hau. Eta esandakua, gure mendiko ibilleretan begixak honi (be) zabalik mantentzeko info klabia emoten jok.

Hamen beste iruzkin batzuk, Paperjale.eus-en argitaratutakuak (atzetik aurrera):

• Sarrerako artikuluez gain, katalogua bera be irakortzen najabilk: une astunetan, irakorketa diagonala - eta detalle interesgarrixak agertzen dittuk handik eta hamendik. Esate baterako, Arrolako korta txikixak, tontorreko kastruan zati bat hartzen jok bere barruan. Bagauden denporako kortarixak gordeko ete juen memoriarik, 500 urte lehenago han bizi izandako jentiaz? Baietz pensau lajeikek.
• Eta, nahiz eta Urdaibaiko kortei buruzko liburua izan, Erdi Aro aurretiko muga-eza nagusitzen dok (urixen fundaziño aurretikua). Horretara, ledanien artian gure ondoko mendi ezagunak jagozak: Haziro (Airo), Leia, Otoio edo Oiz inguruak. Zonako parajietatik ibiltzia tokatzen jatanian, mapak beste era batera begiratuko jittuadaz, bai horixe.
• Beraz, XV-XVI gizaldixetako baby boomian (= Ameriketako urria), korten erabilpena asko aldatu zuan, lehengo abelzaintza tradizionaletik, nekazaritzara, eta bordak etxe bihurtuta. Gaur egungo alde zaharreko lonjak eta VTak gogoratu destaaz. 😉

Slovakiara biajia egin genduanian, gauza kuriosuenetako bat “gazte errebeldien” soziologixia izan zuan. https://eibar.org/blogak/orakulua/65 Normalian, munduari begiratzeko, bakotxak norbera ipintzen jok neurri modura, eta horretara, mundu guztian danak bardintsu jokatzen dabela pentsau izaten juagu. Bidaiatu arte. Nere kasuan, harrigarrixa izan zuan punk slovakiarren “garai heroikuen” barri izatia, errejimen komunistiakin txoke egitten zebenekua (EHxan, komunisten beste ikuspegi bat genkanian). Halako beste “dutxa hotz” bat euskal diasporan izan najuan: EHrako independentzia etabar sutsuki eta borrokalariki defenditzen juen lagun batzuk, baiña era berian “indio potrozorrixen” gaiñeko ikuspegi ezin inperialistago eta arrazistago batekin (Chiapasko altxamentuan urtiak zittuan). Gure garunetan kortozirkuitua eragitten juan ustezko kontraesan honek, eurendako normal-normala zuan.

Liburu honek be, Slovakiako 80 garaiko giro hori gogoratu jestak neurri baten. Kaso honetan, askatasun gosez dabillen jentia ez dok guk EHxan ezagututako parametruetan mobitzen, giza-anaitasun eta (pixkatxo bat) relijiño klabietan baiño. Liburua Alemanian girotuta badago be, uste juat Polonian-eta izan ziran disidentzia mobimenduen antzekuak izango zirala. Ez jittuadaz ondo ezagutzen garai horretan izan ziran mobimendu politikuak, baiña interesgarrixa begittantzen jataaz, batez be gerora penduluak bestekaldera egin daben bueltia ulertu ahal izateko.

Hau hala izanda, liburua amaitziakin batera atzoko begittantziñua berretsi juat: Kastrexanan liburu ustez sinple honek buelta bat baiño gehixago euki lajeikek. Izan be, bertan “salatzen” dan gizarte poliziala, zati haundi baten, frankismuari bete-betian aplikau leikixok, eta kuarteletan atxilotutako jentiari emoten jakon tratuak, behin eta barriro, pentsamentua hona ekartzen jeskuk (eta 60ko hamarkadan, gehixago!). Nahitta egin juan, nahi barik? Lehelengo kasua badok, liburu hau zentsuriari sartutako gol haundi bat izango litzakek. Eta bigarrena badok be, ondo idatzittako liburu intelijentia dok, kontakizun osuan tentsiño mailla egokixa mantentzen dakixena, eta gustora irakortzen dana.

Paperjale.eus-en argitaratutako iruzkinen bat (atzetik aurrera):

• Azpi-azpixan bai somatu lajeikek gerra hitz giroko bipolarizaziñua gainditzeko gogua: komunismuan helburu jasoak erdi aittatzen dittuk, teorikoki onak dirazen gauza modura - Disidentiak, jakiña, argi eta garbi, gizaki askeen arteko anaittasun unibertsalakin amesten juek (naif xamarki).

• Bestalde, albistien manipulaziñua, poliziakuen ustelkerixia eta torturia gordinki salatzen jittuk. Eta susmua jaukat, komunistak izatiangaittik lortzen daben askatasun hori, salaketa beste edonora zabaltzeko ez ete daben erabiltzen: behintzat, 1960ko frankismoko komisarixak ezagutzen zittueneri, hónek deskribapenok hotzikaria eragingo zetsela uste juat.

• Liburua ondo idatzitta jagok, interesgarrixa dok, baiña irribarre maltzurrez irakortzen najabilk. Gerra Hotzeko eta desarrollismo frankistako sasoian idatzitta jagok, eta seguraski Castrejanak ez juan eukiko bapppe arazorik editoria topatzeko: Ekialdeko Alemaniako Stasiko funtzionarixo baten bidez, sozialismo errealan gristasunen eta miserien erretratua egitten jaku, AEBetako "lagunen" ikuspegixekin bat. Irribarre noiz? Funtzionarixo zorrotzak, iñor begira ez dagonian, whiskixa eskatzen dabenian; sozialismo errealian takian potian erabiltzen zittuan lelo politikuak parodiatzen dirazenian; askatasun pertsonalen zapalkuntzia zuritzen danian, ongizate orokorran alde... Halako topikoz beteta jagok liburua, eta frankismoko irakorliak, duda barik, pentsauko zeban Kastrejanak oso ondo ezagutzen zebala Altzairuzko Kurtiñian beste aldeko bizimodua halako gauzak hain ondo kontatzeko (ez zuan hala izan: errepublikazalien semia izanda, umetan Frantzian eta Belgikan ebakuatuta bizi izan zuan); baiña Espainia frankistara itzulitta jakin juan bai, zer egin bihar zuan bizimodua etaratzeko. Eta ez jetsat txarto eresten, e? Ulergarrixa jatak. Baiña halako fraka-bajatziak barregarrixak dittuk. Oin: ez dotena ulertzen da, zelan arraixo erosi juen liburu hau gure etxian (biharbada Castresanan beste libururen batzukin despistauta? edo sozialisten eta komunisten artian ez ziralako konpontzen?).

Paperjale.eus-en lagatako iruzkin bat:

• Hauxe dok markia, bistan dok Hungariatik AEBetara juanda, hango mentalidadiakin bat egin dabela: lehelengo bost orrialdietan HIRU bidar adierazten jok liburuan kontatzen dirazen ipoiñak, kontakizunak, zatixak eta edozer copyrighta daukela, eta ezin dirala reproduzidu eta bla bla bla. Bale, lagun.😑

Beste iruzkintxo bat, paperjale.eus-en botatakua:

• Oso ondo jagok. Prota bakotxak bere ikuspegixa (eta hizkera errejistro berezixa!) jaukak, eta bistan da Alonsok aktorien mundillua ezagutzen dabela: izarren egoak, ekoizlien baldintzak, gidoilari antiheroia, berdintasun kontu anakronikuak... oso gustora irakortzen najabilk.

Miguel “Choperas” speleo lagunan bidez izan dot hitzaldi interesgarri honen barri. Isaac Moreno Gallo, arkeologian askotan falta dan injeniari-ikuspegixa emoten. Gauza kuriosuak ikasi dittudaz, bestiak beste:

• Hirixetako injeniaritza biharrak (obrak, bidiak, ur karriua) ez ziran erromatarrekin hasi. Millaka urte lehenagoko hirixetan be erabiltzen ziran.

• Pitagorasen teoremia ez zeban Pitagorasek asmau; berak aurretik aspaldi ezagutzen zan trigonometria legia jaso eta formulau baiño ez zeban egin.

• Lurra biribilla zala antxiñatik ezagutzen zan; Antzinaroan eta Erdi Aruan bebai. Kolon “suizidak” (jajaja) bazekixan bestekaldetik barriro etxera allegauko zala, eta biajia ordaindu zetsenak bebai. Terraplanismua oin dala gitxiko kontua da.

• Harappa eta Mohenjo-Daro, Indo ibaixan: Europan kasorik egitten ez bajake be, Kristo aurreko 3000 urteko aztarnategixotan komunak, alkantarillak eta ur korrientia erabiltzen zirala ikusten da.

• Niloko ufalak, historia liburu askotan kontatzen danan kontra, ez ziran erriberak azpixan hartzen zittuezen inundaziño deskontrolauak: inguruan kanalak zeguazen, ufala kontrolatzen eta bildutako ura ureztatzeko erabiltzen zittuezenak.

• Zibilizaziño minoikuan (Inperio Erromatarra baiño 20 mende lehenago) komun “komunak” zeguazen, baiña kaka ez zeben “unamorixuan” egitten, eskobilla batekin ipurdixa garbittuta. Millaka bidar errepikatu izan dan beste mito historiko oker bat, Isaac Morenok askotan ezeztatu bihar izaten dabena.

Hori argi izanda, eta militantzia flexitariano sutsutik (etxian urtiak jaroiaguz Ostekue basarriko asteroko otzaria hartzen, eta oso pozik, esan najeikek nere bizialdi osuan ez dotela dietan honenbeste barazki hartu), astian behiñ-edo oillasko bat erosten juat.

Urtiak dittuk, baitta be, ez dotela oillasko zatirik erosten; osorik beti. Zergaittik? Badittuk oillaskotik gustokuen doten partiak, noski  (iztarra, nere kasuan), baiña etxatak gustatzen hori bakarrik hartzia. Txorrada bat izan lajeikek (nik ez badot erosten, beste batek egingo jok) baiña halakuetan, pentsamendu majiko-atabikuak hartuta edo, begittantzen jatak animalixakingo errespetu faltia-edo dala, bere gorputzan zati bakarra hartzia, bestia baztartuta.

Horretara, beti oillaskua osorik erosten juat. Oso-osorik bez, Eroskikuak burua, hankak eta erraixak kenduta izaten jittuk-eta. Baiña zatittu biharrekua, behintzat. Gustora egitten juat: hazurrak kraskauta, giltzadurak ebagitta, nere barruko txerokixa hildako kikirikixakin adiskidetzen dok. Eta labaiña-dantza ostian, kg 2ttako animalittik lau parte bereizi geratzen jataaz:
1. Bularkixa. Plantxan eginda, lau raziñotarako emoten jok.
2. Hankak. Iztarrak eta bernak, lau raziño erreta jateko.
3. Heguak. Esku, besaurre eta beso zatittuta, aparteko tupperware baten joiazak. Hiru oillaskoren heguak pillatzen dirazenian, prijitzeko (18 zati, 4 raziño).
4. Sobran gelditzen dan guztia. Hiru oillaskorena pillatzen dirazenian, saldia. 4 bat litro urtetzen dittuk. Parterik koipetsuena, fideuà edo arroza egitteko (olixuan ordez, berorren koipia balixo jok). Gelditzen danakin, fideuekin eta egosittako hazurren okela zatitxuekin, zopia (umiei asko gustatzen jakena).

Hamen dozue azken pausuko hori, Tomas Lardik hartutako bideo txiki baten.

Gauza birek kointzididu jestek gaur: kafia lagatzeko eguna (aplatanamendu orokorra eta buruko miña) eta Saderen "Sodomako 120 egunak" liburua amaitzia. #CurrentMood, buruan tiro egitteko moduan!

Liburu hau Ondarruko Liburutegiko bookcrossing puntuan topau najuan: azala izperringi-papelekin forrauta jeguan (bistan dok aurreko jabia ez zeguala oso harro bere liburuaz...), eta ikusi nebanian, nere klasiko-ehizako piloto automatikua martxan jarri jataan! Ezin hartu barik laga.

Pelikulian aurrekarixakin (kostata amaittu najuan), banajekixan irakorketia ez zala erreza izango. Gogo haundi barik ekin najetsan, egixa esan: sexu praktiken listin telefoniko bat irakortzia bezain "interesgarrixa" izango zala pentsauta. Ez dok hola izan. Alde horretatik, uste baiño liburu interesgarrixagua topau juat, idazkera eta egittura modernokua, eta umore askokin. Amaittu bako biharra dok: Sadek kartzelan erdi-idatzitta laga juan, 3/4ak eskema hutsian, eta idazle-oharrez beteta. Halan be, liburuan azken zatixa oso gogorra dok, eta pelikulia bera baiño desatsegiñagua egin jatak (hori asko esatia dok), kontatzen dittuan praktikengaittik: eta batez be, gogoz kontra egindako gauzak dirazelako. Kontsentimentua dagonian, jolas mota guztiak onargarrixak izan leikiaz: baiña 4 aberats ahalguztidunek egitten dittuezenian, bahittutako neska-mutil kuadrilla baten gaiñian, euren borondatian kontra, eta atzera bueltarik barik (Silling gazteluan ostatatutako gehixenak hilda amaitzen juek)... gauzia asko aldatzen dok.

Halan be, gogortasunak gora-behera, esan bihar dok liburu honen historixia eta testuingurua bera dirazela interesgarrixenak: bertan kontatzen dirazen astokerixa guztiak egixa izan edo ez, gustoko izan edo ez, argi jagok halako gauza asko beti egin egin izan dirazela, gure etxietan bebai. Zenbat bahiketa, ezkontzaz mozorrotuta? Zenbat pederastia? Zenbat bortxaketa, bikote barruan? Alde bakarra, gure familietan ixildu izan dirazela, eta Sadek papelian idatzi zittuala. Pekatu haundixa izan zuan hori, menderik mende Arabiar penintsula bueltako relijiñuan beratutako Europar gizartian: Frantziar Iraultzan arlo horretan asko aurreratu bazan be, gizartian morala ez dok hain errez aldatzen, eta Donatianok narrutik ordaindu juan hori. Liburu hau galdutzat emon zan, eta etxe baten gordeta egon zuan 120 urtez, harik eta Paris inguruko sikaliptikuak estraiñekotz argitaratu juen arte. Eta gaur egunian be, ondiok eskandalorako motibua dok.

Benetan, ala brometan idatzi ete juan? Kontautako guztia gustuko izango juan, edo ez? Katarsis moduan, probokatzeko asmoz egindako ganberrada hutsa ete zuan? Interpretaziñuak libre. Nere kasuan behintzat, irakorketia intentsua eta zurrunbillotsua izan dok, eta hainbeste burutaziño eragin jestaaz. Hamen paperjale.eus-en bota dittudazenak (atzetik aurrera):

• 4.24 eguna be terriblia dok, Augustine hiltzen dabenian. Zeozergaittik, Sade inspirauta jeguan eta detallietan sakondu jok. Liburu askotan, amaierara allegatzeko desiatzen egoten nok, gertatuko dana ikusteko. Hamen barriz, amaierara allegatzeko desiatzen najabik, baiña zoramen hau behingotz amaittu daiñ.

• Postureo bat dok. Idazlia ezin dok halakua izan, ezin juat siñistu. "Diabruan abokatu xtreme" bat egitten jabik. Hortik 4.125 eszenia zirriborratu eta gero (6 haurdunena), idazliak egitten daben oharra: "Curval, a quien esa pasión calienta mucho, interrumpe con alguna escena furiosa". Autore batek karikatura edo arketipo bufo bati egitten detsan oharra dok hori. Ezin da halako pertsonarik egon munduan!

• Jode, 4.83 praktikiak jota laga nauk. Bihotza kendu, etc etc. Terrorezko pelikula zoruenetan be ez neukek halakorik pentsauko. Eskerrak eskema hutsa idatzi hebala, Donatiano. Garatu barik.

• Bale, oin ulertzen juat. Laugarrenan "txistia" erailketia bera dok. Batzuk horrekin berotzia. Ez dok hirugarrena bezain gogorra egitten, "gore" eremuan sartu garalako: praktikak hain dittuk zoruak! Hirugarrenak, benetakuak izan zeikiazelako dittuk siniestruak. Hau sinisgatxagua dok.

• Segi...! Ya hau ez dok bape atsegiña irakortzeko. Kuriosua begittantzen jatak, halan be, disoziaziño bat dagola. 3. zatiko eskema honetan, alde batetik kontalarixan kontuak dagozela (hórrek dittuk desatsegiñenak), eta bestetik 4 libertinuak euren "maitaliekin" egitten dittuezenak (momentuz "hain" gogorrak ez dirazenak). Pixkat eskizo. Edozelan be, honekin exzitatzen dan iñor badago munduan, ni neu ez nauk bere kuadrillakua izango.

• Eta puf. BDSM korrientian gauzez aparte, tortura txunguak datoz, tipo Intxaurrondo. Medikuntzan esaten dan moduan, batzuk bizitziakin inkonpatibliak. Meh meh. 🤦‍♂️

• Esango najeukek, zati honek, zirriborrotik ondiok gehixago dakala bigarrenak baiño. Emoten dabenez, Donatianok brainstorming pixkat egitten zeban Bastillako ziegan, txandaka pajak egiñez, eta notak hartuz. 😄 Presuan orduak oso luziak diraz eta! 😃

• Eta oin hildakuekin. Meh. 🥵

• Bueno, dana ez dok errepikapena: homo sapiensez besteko animalixekin jabizak (kontsentimentu barik noski), eta fantasia zoruekin: giza-ahuntz eta giza-behi kumiak sortuta.

• Hirugarren partia, "praktika kriminalak" irakortzen hasitta, barkatuko dok Donatiano, baiña irakorrittakuak irakorritta, etxuat krimena iñundik iñora ikusten ("sade faktoria" aplikau eta gero, noski). Bai ostera, aurreko partian ikusittako sakrilegiotik asko (sarketak, hostiak eta mezak nahastian) - hau da, bizimodu zibillian kalterik ez daken gauzatxuak, eta jangoikozaliak baiño ez dittuezenak irainduko.

• Bistan dok Donatianok ez zebala zuzenketak egitteko astirik izan. Errata- oharretan esan jok, eta hamen be akatsak jagozak (2.54 eta 2.67 errepikatuta). ZUZENKETIA: neu konfundidu nok, etxagok errepikatuta. Bixak dittuk fellatioak, baiña lehelengua KONFESAU eta gero, bigarrena JAUNA HARTU eta gero. Terminologia liturgikora ohittuta ez egotian gauzak...

• Parte honetan profanaziño relijiosuak garrantzi berezixa jaukak, neri partikularki aztoratzen ez naben gauzia (salbu eta 2.61 praktikan, kristo gurutziltzatuan arpegixan gaiñian zaldika, grazia haundixa eragin destana) baiña bere sasoian, baitta hurrengo urtietan be, seguraski onarteziñenetakua izango zana.

• Liburuan 4/5ak irakorritta, amaittu dok lehelengo partia, 150garren praktikia deskribauta (Sadek 600 praktika kontau nahi jittuan). Amaieran, errata-oharrak jatoaz: "hau aldatu, hau moldatu, garbira pasatzian indize bat egin...". Hunkigarrixa dok, eta pentsamendua Bastillara joiak nahi barik, Donatiano ziegako ordu luziak bihar monumental hau antolatzen entreteniduta, eta berau amaittu barik laga izanaz penatuta...

• Hurrengo txatala ("Bigarren partia" izenakin hasten dana, nahiz eta liburuan amaieria izan) garatu bako eskemia dok.

• Arraixua, Curval lehendakarixan diatribia 30. Jardunaldixan (365. or). Ez eskandalizau naizelako (hori baiño gehitxuago bihar juat nik...), ez bada eze, 1785kuak bakarrik ez, gaurko tabu moral guztien alarmak saltauarazten dittualako! (ein kontu, ez naizela pasartia kopixatzera ausartzen be...). Bakarrik esangot, momentuz liburu osoko markia hautsi dabela Sadek: parrafo eskas bittan, piloto gorrixa bost bidar ixotu jatak (euretatik 3tan, neronen tabuak hautsitta). 😅

• Gauza bat ikusten najabik, halan be: oso libertino, oso ateo eta oso zera, baiña Sade ez dago bere garaiko aurreiritzixetatik libre: birjinttasunari emoten detsan garrantzixan igartzen dok hori: liburuan 3/4 pasau dok, edozer egin juek, edonundik, eta ondiok "pastel" hori gerorako erreserbatzen jabizak!! Ai, relijiñuak zelan tontotu gaittuen gero...

• Ba hara, justo gogo txarra emoten daben zati honetan, pasarte barregarririk be topau juat: ipurdi bat laztanduz (apropos) hil eta ehortzitta izan nahi daben libertino xelebre horrena (24. eguna, 307. or.).

• Begiratu bihar izan juat: - Socratizar. revistaextramuros83.blogspot.com/2010/11/consideraciones-eroticas.html?m=1 - Temis eu.m.wikipedia.org/wiki/Temis_(mitologia)

• Liburua amaitzen joiak, eta "gero kontauko doguzen gauzak, oiñ ondiok kontau ezin doguzelako" gero eta gehixago diraz, eta susmatzen hasitta nago Sadek idatzi barik lagatako zatixian egotekuak zirala... fr.m.wikipedia.org/wiki/Les_Cent_Vingt_Journ%C3%A9es_de_Sodome Igual hobe, e?
• Pekorotzak ondiokan presente jagozak (bistan dok, gure markexan gustokuak zirala) baiña ez aurreko kapituluen ugarittasunakin. Eskerrak. Oin umillaziñuekin eta krudeltasunakin hasi dittuk: higoiñik ez, baiña maitte dogunoi miñ emoteko zera horrek, halako deserosotasun bat emoten jok. Gññññ.
• Ai ama. Eskatologia (espirituala ez, bestia) larregi nere gusturako. 😅 Eutsi!

• Hara nun topau doten, gure arbasuen loaldi bixen erreferentzia politta: "(...) después de haberse divertido con ella hasta el momento de su primer sueño la relegó a un colchón colocado en el suelo para que dejase el lugar a la Fanchon, a la que siempre quería rener cerca cuando la lujuria lo despertaba, lo que sucedía casi todas las noches. Hacia las tres de la mañana se despertaba sobresaltado, juraba y blasfemaba como un condenado. Entonces era presa de una especie de furor lúbrico (...)". (13. Jardunaldixa)

• Saderen bizitzian nundik norakuak ezagututa (gaiñe-gaiñetik), sigurtzat najeukan liburu hau ez zala bere bizialdixan argitaratu. Horrenbestez, eskuizkribuan argitalpenan historixia liburua bera bezain interesgarrixa izango dala uste juat. Eta hamen irakorritta baieztatu juat. es.m.wikipedia.org/wiki/Los_120_d%C3%ADas_de_Sodoma Idatzi eta 119 urtetara argitaratu zan, "sikaliptikuen" sasoian noski. Harrigarrixa (eta miresgarrixa) begittantzen jata horrenbeste denpora irautia, arima birtuosoren batek sutara bota barik.

• Buf, 6. jardunaldixa. Ondo hasi dok (norbere gustuekin bat datozen gauzak dirazenian, zelan ez?). Baiña gomittuan asuntua... ba hori ez dok neretako. Ez jestak mokuenak bezainbesteko higoiñ emon, e? Baiña buf. Tira! Regla número tres aplikau (=horri kasorik bez) eta aurrera. Baiña, zelakuak dirazen gauzak, horren aurrian Curvalek bota dabenak (horen bertsiño "refinauaguak") barria be etara jestak. Ez dok Sadek erabiltzen daben umore errekurtso bakarra: esango najeukek, autoironia nabarmena dakala idazkeriak. Uste nebana baiño dibertigarrixagua izaten jiharduk hau!

• Liburuan egitturia be, uste nebana baiño konplejuagua dala uste juat (hau onerako jiñuat). Ez dok listin telefonikua, behintzat. Lehelengo astia amaittu barri dotenian, planifikaziño literario bat ikusten dok: alboko oharrez aparte (argitaratu bako zirriborruanak emoten juek), egunian ziharko plan libertinuen kontakizuna ez dok guztiz lineala, eta gauza batzuk ezkutuan lagatzen dittuk, geruago kontatzeko.

• Aluak, gertakarixon teatrua Alemania aldian ipintzen jok. Deprabau famia eukiko ete juen tedeskuak, XVIII gizaldixan? Silling gazteluan deskribapenian be, Sadek kontatzen danari buruzko bere iritzixa emoten jok: "¡Desgraciada, mil veces desgraciada la criatura que en tal abandono se encontraba a merced de un canalla sin ley y sin religión, a quien el crimen divertía y que no tenía allí otros intereses que sus pasiones y que no debía tomar otras medidas que las leyes imperiosas de sus pérfidas voluptuosidades! No sé qué ocurrirá allí, pero lo que puedo decir ahora sin perjudicar el interés del relato es que cuando se hizo al duque la descripción de aquello, descargó tres veces seguidas". Merittua jaukak gero, halako katalogo bat halako urtian idatzi izana. Saden biografixia irakorritta, badirudi gaixuari ez zetsela barkatu, eta ondo ordainduarazi zetsela ausardixia. Etnografikoki, baiña, balixo haundikua dala esango najeukek: hamen agertzen dirazenak, orduko libertinuak egitten zittuezen gauzak dittuk! Protagonistak arketipuak izanda, nekez egongo da halako bilduma osua praktikan jartzen edo gustoko daukan pertsonarik; baiña arrazoi berangaittik, bilduma horretan ixa edozeiñek topauko jittuk bere gustoko gauzak, edo gaur egungo jente liberalak konpleju barik egitten dittuazenak. Ai, XX mende hasierako euskal bilketa etnografikueri intzensu-usaiña kendu izan baletsen, gure amama-aittittak benetan gustoko zittuezen gauzak jasota! (Satrustegik pixkat egin zeban modura). Danon onerako izango litzaken. Eta honekin lotuta, pasarte barregarriren bat be bajagok: adibidez, libertino batek oin zikiñak txupatzia gustatzen jakola esaten (eta erakusten) dabenian, beste hirurei higoña emoten detsenian! Jode, liburuari gustua hartzen najabik. Ez kontatzen dittuan gauzengaittik (normal xamarrak begittantzen jataaz, ez najuek eskandalizatzen behintzat), ez bada eze, kontatzen dittuan moduangaittik: Sadek bajaukak retranka bat, lau libertinuen kontura (eta eurekin) umore fin bat, kontakizunakin distantzia bat jartzen dabena, honen mesedetan. Adibidez: oin (9. eguna, p.184) koprofilikuen ipoiñak hasi dittuk. Ba, Pasolinin pelikulan desatsegiñena egin jatan pasarte hau, liburuan, barre eragitten daben kontu xelebre bat baiño ez dok. Gehixago esango najeukek: nahiz eta Sadek ez daben afiziño hori partekatzen (kontatzen daben moduan igartzen dok hori), horren zaliak dirazen libertinuak, modu umoretsuan kontauta be, ez dittuk txarto lagatzen. Zeozelan esateko, hárek be xamurtasunez eta errespetuz tratatzen jittuk; zaletasun guztiak, arraruenak be, errespetagarrixak izan leikezela adierazitta.

• Bueno, amaittu juagu lehelengo eguna, eta ederto hasi gaittuk: pasartietako baten begixak eta agiñak estutu jittuadaz, higoiñez. Eta hori plazer "normalekin" hasi baiño ez dogula. Pereza itzela emoten jestak 119 egun falta jatazela pentsatziak.

• Begiratu bihar izan juat: - Albano eta bere aingeruak. es.m.wikipedia.org/wiki/Francesco_Albani

• Gauza batzuk irakortzia gogorra eta desatsegiña egitten jatak. Ba jakixat antxiñan (absolutismotik atzerago, esan gura dot) gizartia infrañua zala, klase bajuendako. Askotan, aberatsen mendeko txirikillak baiño ez zitttuan, nahierara erabilli, ustiatu, bortxatu edo hil zeikiazenak kapritxo hutsez, eta dohan. Horixe erakusten dok hamen: protagonista kuadrilliak bere aprobetarako jiratzen dittuezen neska-mutillak ganadua dittuk, zentzu txarrian. Bahittuta, senidiak hilda... Terriblia dok konturatzia hori nahikua normala zala lehen, maitaliak eskuratzeko.

• Eta gero pederastixian kontua jagok. Ea: batzutan adin legalakin zalantzak sortu leikez (vide Traci Lords), baiña hamengo "giza ganau" askok.... 12-15 urte jaukak! Nere ume bixen edadia dok hori. Latza dok hori irunstia, nahiz eta jakin antxiñan hori baiño gaztiagotik ezkontarazten zittuala, askotan gogoz kontra. Izan be, edadia gora behera, kontu nagusixa baietza dok: zertan oiñarrittu leike 40 urteko baten eta 12 urteko baten arteko harremana? Bardinttasunian, nekez. Gehixago, manipulaziñuan eta indarrian.

• Egixa dok, momentuz, Sadek ez dabela hónek gauzok defenditzen: bere lau libertinuak karikaturak dittuk, eta testuan ez jittuk goresten. Kontrara: apropos gatxetsi be egitten ez bajittuk be, testuan argi geratzen dok oso "naturalak" (azepziño mutrikuarrian) ez dirazela. Bueno. Barruak mobitzen dittuan testua, erregular! Segidu daigun ba.

• Bale, banajoiak ulertzen: 4 libertino, 4 emazte/alaba/ahizta (interkanbiabliak) eta 4 libertina. Azken 4rak hasiko juak katalogo lana: 150 praktika sexual normal, 150 praktika berezi, 150 praktika inmoral/ilegal/higuingarri, eta 150 praktika "snuff" kontau. Eta libertinuak praktikan ipiñi.
• Pufa! Hau pelikulian bide beretik joiak. Uste eze katalogo bat edo listin telefonikua irakortzia bezain astuna izan leikiala, baiña tira: Biblixian tostoia irakortzia lortu baneban, hau ez? Horixe baietz. Hori bai, prologo/epilogo bat eskertuko najeukek, eta ez jaukak: interneten billauko juat, XVIII mendeko edozein idazlan hobeto ulertzeko ezinbestekua eresten jetsat-eta.
• Pasoliniren pelikulia ikusi najuan, deseroso xamar. Liburutegiko bookcrossingian ikusi juat, eta kuriosidadia sortu jatak.

Sare sozialetan sartu nintzanetik, ostera, sistemia aldatu bihar izan juat, medixuak emoten daben neurri estuan kabitzeko; eta pixkaka, honek blogian argitaratzen dittudazenak be aldatu jittuk.

Hasteko, publikatzeko maiztasunian. Zeozer esateko, argitaratzeko, gogua etortzen danian, sare sozialak braust! botatzeko aukeria emoten juek; batez be mikroblogetan. Lehen twitterren (g.b.) eta oin mastodonen, burutaziñuak etorri ahala botatzen jittuadaz, askotan irudiren batekin lagunduta. Pilula txikixak dittuk, behiñ furixadia pasauta blogera ekartzen ez doguzenak (ez dabelako merezi? ala alperguriangaittik?). Horrenbestez, blogian aktibidadia asko jaitsi dok. Azkenaldixan, ixa esklusiboki, liburueri buruzko arrantzak baiño ez jittuadaz botatzen (eta Paperjale.eus agertu danetik, hórrek be saresozializatu xamarrak!).

Edozelan be, hamen gaittuk; eta gaurkuan, aurtengo opor berezixetan handik eta hamendik botatako mezu laburrak biltzia merezi dabela begittandu jatak. Amatiñona barik, Iturrin blogeko artikulo baten trazia hartuko dabela uste juat! Gaiñera, Parisen ibilli garanez gero, Rayuela liburua etxagok ba halan idatzitta, txatalka? Ba, Julio Kortazarren zoroaixiak jota moduan, hona handik zihar idatzittakuen bildumia purrustadan:

• Datorren astian Parisen egongo gara, 5 egun pasatzen. Ostatu inguruak esploratzen nabil google street viewekin, eta ondo-onduan Louise Michel izeneko liburutegi bat dakagula konturatu naiz. https://biblouisemichel.wordpress.com/qui-sommes-nous/ Imajinatzen dozue liburutegi publiko bat hamen, Marc Legaz, Felix Likiniano edo Lucio Urtubia izenakin? Nik bez. Txillardegiri be bat eskaintzeko erreparuak dakan sotana-izardi-usaiñeko gizarte honetan...

• Harañegun Hendaia zapaldu genduan momentutik, otorduen ordutegi europarrera makurtu gaittuk. Horrek esan gura jok, 12:00etan arin bazkaltzia, 19:00etan sendo afaltzia, eta lotara juan aurretik kopaua hartzia. Horrenbestez, ostatu inguruan gaztandegi bat lokalizau juagu (La Ferme d'Avron), eta 3 zatitxo hartu doguz: tomme du Jura (behixa), tomme Xistera (behixa eta ardixa) eta ahuntz gaztaitxo bat. Bageta eta erreximentakin lagunduta, albergisten txoko goxuan, eguna ondo amaitzeko!

• Eta hara nun enterau naizen, Zebdan "Le chant des partisans" hiperdantzagarrixa ("Motivés, motivés..." https://youtu.be/7N8fgR8YmKc ) #BertsioenJolasa dala, izen bereko gerrako kantu batena! Nahikua ebidentia eta ezaguna dok (https://fr.m.wikipedia.org/wiki/Le_Chant_des_partisans en plan Euzko Gudariak baiña... nik ez najuan ezagutzen!

• Jode, diseiñuzko komunak. Txixa egitten hasi, eta... ez da ba, haize korriente bat urten? Txakillan puntia freskatzeko izango da. 😳 😜 #PacoMartinezSoriaLouvren

• Louvren, biluztasun gradu bi.

• Ez genkaan (Luar na) Louvre museua bihar-dan-moduan ikusteko esperantza haundirik: 15 eta 12ko ume birekin, helburu nagusixa goiza eta arratsaldia "aguantatzia" baiño ez zuan; eta hara-honakuan, artelan politten bat ikusten bagenduan, hobe. Ba, hara! Uste baiño hobeto pasau zuan eguna. Arratsaldeko momentu baten bakarrik egin juan protestia txikixak, nekatuta zegualako; baiña oso gitxi! Orokorrian gustora ibilli ziran bixak; bai rutak egitten entreteniduta (Louvreko webguneko gidak erabillitta), baitta artelanak eurak ikusten be. Batzuk oso polittak dittuk, beste batzuk haundixak, eraikiña bera be inpresionantia dok... Umiak pozik zebizenez, gurasuok be uste baiño gauza gehixago ikusi ahal izan genduzen, egun batek emoten daben beste. Ni behintzat, beste 2-3 bidar juango naiz, ahal badot.

• Buzenval kale inguruko auzuan, beraz, ez dogu topau autorik sutan, eta bai ostera giro libertario goxua. Gaur afaldu dogun taberna onduan, adibidez (Les Mondes Bohemes, oso gomendagarrixa), beittu zer dagon: CNT espainiarran bilgunia, frankismo urte luzietatik dirauena. Louis Michel liburutegittik metro gitxira.

• Une batzuetan, Parisen, txindurri txanpiñoneruen artian legez sentitzen haiz. Metroko hora punta, (Luar na) Louvre...

• Nahitta, Parisko lehelengo egunerako ez genduan planik lotu. Egun politta emon dogu Bois de Vincennesen: Palais de la Porte Dorée, eta zoologikua.

• Parisko zoologikuan, kuriosidade filologiko-musikal pare bat be ase dittudaz:
  1. Uistiti: Niko Etxarten kantuan baiño entzunda ez nekana. Eta bai! "Denak dirade zimino". 😃
  2. Otarixuak: tanguetan aittatzen diran "txakur" berezixak. Patagoniakuak, noski. Enamorauta laga nabe, tripaz gora buzeatzia gustatzen jake, neri modura.

• Ez dot pentsau nahi zergaittik ipiñi bihar izan zeben letrero hau, nun eta hamen... 🤣 [oharra: hamen, gizonen txixaleku baten argazkixa jeguan, gaiñian letrero hau zekala: "Eau non potable"]
  

• Erretako kontenedorez eta "flic assasinez" betetako kaliak espero genduzen, baiña giro oneko auzua baiño ez dogu topau.

• Etxuat argazki askorik ifiñiko, noski. 😅 Baiña oinguan be, Frantzian ibilli izan naizen bakotxian izandako sentsaziñua berresten juat: zenbat baltz/mulato eder eta guapo! Neskak zein mutillak. Hurrengo belaunaldixetako euskaldunak be halakuak izan daixezela.

• Azkenian, topau juat polizien kontrako grafitixa, Nation geltokixan. Kontuz erretratau juat, hirixa eten barik apatrullatzen daben "mutxatxuen" bistatik kanpo... etxaukat beste tiro galdurik hartzeko gogorik eta.

• Lehendik ikasitta gentozen, "diabolo" eskatzen-eta (umiendako edari egokixagua, kokakolak baiño). https://eu.m.wikipedia.org/wiki/Diabolo_(edaria) Baiña gehixago be ikasi dogu:
  - Panaché: zerbezia gaseosiakin.
  - Chausson: enpanada morokua, haragiz, mahaspasez-eta beteta.
  - Onglet: diafragma haragixa, normalian behixana.
  - Hachis parmentier: patatiakin nahastautako haragixa, mortero lodi estiluan.

• Ostatuko pasillua, Blade Runner estilokua. Etxe osoko hormak, pasilluak eta gelak horma graffiti eta street art estiluan apainduta dagoz, artisten barri emoten daben plakekin. Gure gela bixak, Fernando Elvira getxoztarrak dekorau jittuk.

• Torre "Infiel"era be igo gaittuk, noski. 2. pisoraiñok bakarrik, baiña halan be alturia inpresionantia eta bistak ederrak. Baiña ohar praktikua: tontorreraiñok igo nahi badozu, ez hartu sarreria internetez, ixa eziñezkua da. Bertara juanda, ostera (lehelengo orduan hobeto), erosi leikez. Baiña ez da konpatiblia internetez erosittako billetiakin. Nik ulertzen dot eguneroko millaka bisittari hartzia antolatzekio gatxa dala. Baiña putetxe hori hobeto antolatu biharko leukie.

• Beste kontzesiotxo bat, Twitch kongresuko anbientillua ikustera etorritta. Inportantia ei dok eta. 😉 Semia behintzat jo ta sua jabik, famoso ehizian. Justo, mamotreto honen kerizpian ipiñi gaittuk 10' eta uste juat dozena bat bideo-photo-calletan agertu garala nahi barik. 😅 Euskaldunik ba ete jagok hamen?

• Bestalde, ez najeukan arko de triunfua ikusteko amorru berezirik, ez horixe (megalomaniak ez nau erakartzen). Baiña Kortazarren lehelengo auzuan bazkaltzen genguazela (Les Volontaires, txukuna eta merkia), konbentzidu najuek. Baiña inguruetan... bero itzala! Nun atseden hartuko, nun atseden hartuko, eta... arkupian onduen. Gaiñera, etorbide haundixak luzera osuan ikusteko lekurik onena be badok.

• Gaur Parisko foball ekipuan estadixuan bisittia. Ezagutzen nozuenok, pentsaukozue lo egin barik egon naizela, emoziñuakin. 😜 Bueno, behintzat, kirolakin argaldu naiz. Eta eraikin brutalista politt/zatarra topau dot.

• Paristarrak estilo haundixa, bistan dok. Baiña batzuk ez dittuk kapazak, metruan, jentia pasatzeko, estilo-haundiz-kruzautako-hankok paretik kentzeko be! 😏 #orraittiokan

• Etxaukat goguan ze linea zan, baiña metro baten lehelengo bagoia gidari barik joian. Pasajero batendako lekua jeguan kristal aurrian, gidarixen kontrol panela irudikatzen daben dekoraziñuakin. Noski, bertan jarri nintzuan eta BOMBA pasau najuan, bagoi osoko "bidaiari pro" guztien dibertimendurako ("tu vois, ce drôle de con, ça") eta familixakuen auzolotsarako. 🤣

• Azken egunian, Kortazarren beste leku kutunetako bat: Vivienne galerixia. Ez gaittuk dendarik denda juateko zaliak, baiña etxe barruetako tunelen xarmiak bakarrik bisittiak merezi jok. Aittatzekuak: liburu eta mapa zaharren dendak, eta hackeatutako kuadro klasikuena.

• Frantzia aldetik nabillen bakotxian, beti najatork halakuekin. Biajia entrenitzeko, baitta gero be, frantsesa modu atsegiñian ikastiakin batera!

• Cité ugartian inguruan, kartier latinuan billa ibiltzeko gogorik/astirik bez, eta topautako lehelenguan sartu giñuan afaltzera, bart arratsian: La Caleche. https://lacalecheparis.fr/fr/gallery Takateko ona emon jeskuen, gure usarixorako 😅 (50 € bakotxeko), baiña merezi zuan. Baitta jandakua pixkat azaltzia be.
  
  Lehelengo, 3 plater:
  - Olagarro carpaccixua: ona (baiña gordiñik ez jeguan -eta eskerrak-). Salpikoi itxurakua.
  - Gazpatxua: espainula lakoxia, baiña jengibriakin. Apuntauta etxerako! 😉
  - Behi tatakixa. Idea ona hau be, okelia ofertan dagonian preparauta lagatzeko.
  
  Gaiñian, beste 3 plater:
  - Behi txuletia: Argentinan gertatu jatan modura, okelia ebateko forma desbardiñak despistau nok, baiña txuletia zuan, bai. Uniko, trontzo oso bat izan biharrian, gixarran kubo bat zala. Pimienta saltsa ugarikin, eta patata puriakin lagunduta. Okelazaliok pozik.
  - Perretxikuen risottua: fiña eta ederra. Ez nauk kapaza perretxikuak identifikatzeko, baiña saltsaperretxikuen antza hartu netsen.
  - Izokiña: plantxan pixkat eginda, miso saltsiakin eta patata puriakin lagunduta. Gozua hau be.
  
  Postrerako, ostera, 4 raziño eskatu genduzen:
  - 2 mantekau: franbuesa, mango eta limoia, 3na bola.
  - Brioche perdue: biaje honetako deskubrimendua izan dok. Ogi zaharra aprobetxatzeko, zelan pastela egitten dan? Ba gauza bera, brioxekin. Kasu honetan, karamelo-saltsa gazixakin lagunduta.
  - Frutu gorrixen mazedonixia. Sinplia baiña gozagarrixa. Saltsa berezixa be ba jeukan, baiña ez giñan gai izan osagaixak bereizteko (edo galdetzeko).
  
  Restaurante txiki eta politta da, eta arduradunak atsegiñak. Eskuma-ezkerreko mahaixetan japonesak genkazen, eta bistia eurengana juaten jataan, marraskilluak jaten zeguazelako. Baiña ez guriak: zurixkak, haundixak, plater eta kubierto berezixekin. Etxeko espezialidadia ei zuan! Eskatzeko gogoz geratu nintzuan, baiña atzo ez zuan eguna: familixia ez dok kondimento arraro zalia ta... Biharbada hurrengo baten, bakarrik banator.

Horra, gitxi gora behera, zertan ibilli garan Parisen. Estraiñekotz 2017an egon nintzuan, bakarrik, Belleville auzuan ostatu hartuta; oinguan barriz, Nation plaza inguruan. Hirixa pixkat ezagutzen dabenak esango jok: "Orraittiokan! Eta ez haiz ba, Jim Morrisonen tunbia ikustera sartu??" (The Doors zalia nauk, eta auzo bixak Pere Lachaise kanposantu ondo-onduan jagozak, bakotxa alde baten). Ba ez: megalomania zalia ez naizen moduan, nekroturismo zalia bez. Gustatzen jataz; aurreko aldixan Montparnassekuan sartu nintzuan buelta bat emotera, baiña trena urten arte pare bat ordu bat libre nittualako izan zuan, bakarrik.

Halaxen ba. Hurrengora arte, Paris!