Garagoittiko Orakulua

Lekukotasun asko hunkigarriak dira (egokiago litzateke iraingarriak esatea); halere, inpresio handiena Maite Bidarte irratikidearenak egin dit. Maitek artikulu batean kontatu du bere esperientzia (“Nik ere sufritu dut indarkeria matxista” du izenburua) Inpresioa, bistan da, handiagoa izan da biktima ezaguna dudalako; baina baita nire bizitzan behin eta berriz bizi izandako zenbait egoera bere gordinean erakutsi dizkidalako.

Besteek egindakoak –lagunak, ezezagunak, parranda giroan batez ere- ezin konta ahalakoak dira; arruntak izatearengatik, gehienak oharkabean pasatu izan zaizkit eta gaur egunean ez nintzateke gogoratzeko gai izango. Ostera, ez zait berdin gertatzen nik neuk zuzenean parte hartutakoekin: nire oroimenaren zoko batean gorde izan ditut, ez harro baina ezta lotsatuta ere (esandako moduan, hemen guztiz arrunta izan delako hori oraintsu arte). Argi berri honetan, berriz, bere siniestrotasun osoan ageri zaizkit, eta dagokien lekuan klasifika ditzaket: sexu indarkeria, nik neuk egina.

Lehena udako jai giroan izan zen: Lekeitiotik Ispasterrera gindoazen kotxez, 17 bat urteko 4-5 mutil, eta bide bazterretik oinez neskak. Gorputz erdia leihatilatik atera nuen, eta haien paretik pasatzean... zapla! Haietako bati ipurdian txalo demasa eman nion. Arrisku kontuak alde batera lagata -30 kilometro orduko joanda ere aberia majoa egin daiteke-, balorazioa zuen esku utziko dut.

Bigarrena sasoi beretsuan izango zen (1988 inguruaz ari naiz) Eibarren, aratusteetan. Taberna ilun batean, nire gelako neska bat ikusi nuen tabernako beste puntan, niri bizkarra ematen. Ez nuen bereziki gustuko, baina (agian horrexegatik) harengana atzetik hurreratu, eta ipurdi masail batean “mok-mok” egin nion, gomazko bozina bati nola; irri artean lagun artera itzuli nintzen, nire balentriaz harro.

Seguru aski entzuten ari diren gizonezko askori ez zaie gauza bereziki larria egingo: “Zer kalte du, bada, ipurdia ukitzeak?” esango dute. Agian ni bezalakoak izango baitziren: gaztetxo lotsatiak, neska bati gustuko dutela argi esatera ausartu ez eta modu basati xamar honetan hurreratzen zirenak. Baina, hain zuzen ere, horixe da gauza siniestroena: ohizkotasuna, horrelakoei garrantzirik ez ematea.

Aitorpen honekin ez nabil absoluzio eske, bistan da; aspaldi nabil jaungoikozaleengandik aparte, eta gero eta balio gutxiago ematen diot barkamen kontzeptuari. Erantzukizun kontua da: gauzak izan diren bezala azaltzea, onartzea, eta aldaraztea. Aintzinan emakumea bahitzea eta bortxatzea ohizkoa zen; gizonen jabegoa ziren, nahieran erosi, saldu, trukatu eta hiltzeko moduko abereak (“la poseí”, “la maté porque era mía”)... Gure gizarteak aspaldian hoberantzko bidea hartu duen arren, edozein albistegi entzunda ikus dezakegu jokaera basati hauek ez direla oraindik desagertu; begi bistara ekartzeak haiekin behingoz amaitzeko balio dezala!

Harrittu egin nau liburuak; herri grisen, edo hobeto esan lur kolorekuen, muiña destilau dau Zuloagan Bohemiako lagunak (ez nekixan, pinttoria izatiaz gain Cau Ferrat famatuko sortzaillia idazlia be izan zanik). Betidanik erakarri nabe “ezer ez daken herrixak” (ez historiarik, ez jauregirik, ez monumenturik...), Atxagan Villamedianan estilokuak, eta liburu honetan autoriak alderik alde, detallez detalle, xehetzen dittu. Artistian begiradian ezaugarrixa da hori: “ezer” ez dagon lekuan edertasuna billatzia. Baiña, kasu honetan, edertasunetik gitxi daka Rusiñolen begirada zorrotz eta umoretsuak.

Dato gehigarri batzuk:

• 1950 inguruko espeleologo eibartarrak Aranzadi Z.E.ko kidiak ziran berez; Club Deportivoko Espeleologia Sailla 1965 aldian sortu zan, Jose Mari Tellerian gidaritzapian. Baiña argazkixotako jentia zaharragua da, gaur egunian 90-100 urte artian izango leukie, biziko balitzaz.
• Kide ezagunena Juanito San Martin da, eta hori identifikauta dago jakiña; elkarrizketetan bestien izen batzuk be jaso dittudaz: Miguel Etxeberria (Julian Etxeberria, Eskola Armerixako zuzendarixan semia; itxuraz Deporren zine proiekzionista ibilli zan gero), Jose Luis Vitoria, Eibar apellidoko bat (“Maltza” edo “Maiza”), Arrieta abizeneko beste bat, Larrea abizeneko beste bat... Ixa ziur nago argazkixotako batzuk eurak dirazela, baiña ez dakitt zein dan zein!!
• Argazkixetako bat Madarixan etarata dago, eta beste hirurak Gesaltzako Lizunian (Arantzazu, Oñati), 1951an. Aranzadi ZE-k “I Cursillo de Iniciación a las Ciencias Naturales” egin zan, eta paraleloki Espeleologia Sailak Gesaltzako esploraziño jardunaldi batzuk egin zittuan. Bertan Errenteriko, Tolosako, Oñatiko eta Eibarko espeleologuak ibilli ziran, eta Gesaltza-Arrikrutz-Jaturabe sisteman egindako lehelengo esploraziño “serixua” izan zan.

Ia eibartar hórrek identifikatzeko gai garan! Gauzak errezte aldera, argazkixak flickerren kargau dittudaz, fitxa identifikatibo baten barruan, eta jentia numerau dot.

Eskerrikasko aldez aurretik.

Ikusi al duzue zelan jolasten duten txakurkumeek? Elkarri haginka, benetako borrokak irudikatzen dituzte; horixe dute gustukoena. Gizakumeek ere berdin: haurrak dituen edonork badaki, erdi brometan erdi benetan, batak bestea mendean hartzea dela guk nahi baino gehiagotan egiten duten jolasa, gure onetik ateratzeraino. Normala da. Geneetan txertatua dugu: gure espezieek garatu behar izan duten trebezia da hori, borrokatzearena. Gure kasuan, ikuspegi pixka bat hartzeko, eman dezagun datu bat: Homo sapiensak 195.000 bat urte baditu, duela 100 bat urte arte horixe zen gure arazoak konpontzeko modu nagusia: bestearekin borrokatzea, eta hura akabatuz norbera gailentzea. Normala oraindik horretarako joera erakustea.

Zorionez, gauzak aldatu dira eta jada instintu horiek moldatzen hasiak gaude: gaur egunean denok ulertzen dugu gizonek emakumezko bat gustuko dutenean ezin dutela bahitu eta bortxatu; edo norbaitekin arazoak direnean, ezin dela kalean ostiaka hasi. Halere, tamalez, oraindik ezagutzen ditugu antzinako pultsu horiek kontrolatzeko gai ez diren pertsonak.

Halere, azal gainean dugun “zibilizazio geruza” uste baino meheagoa da. Adibidez: arma bat eskutan izateak pertsonalitatea aldatzen du. Oso ezagunak dira istiluen aurka erotzen diren polizien kasuak, baina efektu hori indarra baliatzen duten beste kolektiboetan ere begi-bistakoa da: lintxamenduetan parte hartzen duen jendea erabat transformatzen da; eta nik ez dut ahazteko behin, “gehiengo sindikalaren” pikete batean, ikusi nituen matoi jarrerak. Irain edo bidegabekeriek, gainera, piztia askatzeko argi berdea eman diezagukete; eta batzuetan, basakeria larrienak ideia txit errespetagarrien alde egiten dira.

Neu ere, horrelako egoeretan beldurtu naiz gehien nire buruarekin: gure txakurraren kontra oldartu zen beste txakur hura ostikoka hartu nuenean... Nafarroako herri okupa hartan gidatu nuen lapur-ehiza... haurrak beldurtu zizkidaten nerabe putaseme haien atzetik irten nintzenean...

Hau guzti hau burura etorri zait, nire herrian gauza kezkagarri bat gertatu delako berriki: zapatu gau batean, herrian bizi diren gazte atzerritar batzuek, neska koadrila baten atzetik aritu ziren modu baboso xamarrean; herriko mutil koadrila bat sartu zen, neskak babesteko; atzerritarrek muturra hautsi zieten, literalki. Poliziakoen koartelera joan ziren salaketa jartzera eta, hauek, konfiantza giroan esan zieten: “hurrengoan portura bota itzazue lehenengo; eta gero etorri hona”.

Kulturen talka larria: “oihanaren legearen” pean bizi izandako pertsona bat gurera etortzean, nola azaldu hemen emakumeak ez direla gizonen jostailuak? Ez dut erantzunik, salbu eta erantzuna ezin dela izan kaleak patruilatuko dituzten herritar-brigada naziak. Bestela odolaren usainak gure onetik aterako gaitu.

"Talaiatik", Info7 irratirako, 2017ko zemendixan 15a.

Oin dala egun batzuk nere aurtengo hirugarren opor astia izan dot: Normandiara juateko aprobetxau dot, euskal espeleologiako beterano bat elkarrizketatzera eta, batez be, bere lagun min baten artxibua miatzera: Felix Ruiz de Arkaute, jatorri tolosarreko belgiarra, 1971an Lonne Peyret lezan hilda eta 50-60-70 hamarkadetako euskal espeleologia ulertzeko gako nagusixa. Hiru egun eta erdi egin nittuan Marollesen, etxetik urten barik baiña oso pozik, nere helburuak goittik behera beteta. Jardun marathoniarrak izan ziran, oso nekatuta amaittu neban, eta beraz azken egun bixak “oporretatik oporrak” hartzeko aprobetxau nittuan, Parisen bueltatxo batzuk emonda. Hona bueltako trenian idatzittako ohar bizkor batzuk.

Eta zer moduz Parisen? Ez naiz denpora askuan egon, egun bat eta erdi. Zapatu goiz osua BNF-an pasau neban; nere helburua lortziaz gain, bertako dimentsiñuekin harrittuta (ikerlarixen gelia, bakarrik, Ipuruako kanpofoballan neurrikua da), eta bertako bihargiñen adeittasunakin. Nere moduko millaka dabiz egunero, eta halan be, nere hizkuntza torpetasunakin, danak laguntza eta erreztasun guztiak (faboriak barne) emon zestezen: harreran, errejistruan, gordailluan, liburuzaiñak, kopistegixakuak... esker ona baiño ez dakat eurendako.

Bardin esan neike The Loft Hostel-eko jentiakin. Ez dakat kejarik (batzuei ahaztu egitten jake hostela horixe dala, hostela: ez hotela...) eta bertako bihargiñen aldetik ez dot arpegi txarrik edo nekerik ikusi momentu baten bez (ez bihar gitxi zekelako, orraittiokan!). Parisera barriro juatian errepikatzeko moduko lekua; eta merkia; eta Belleville auzua –baltzak, moruak, txinuak, jente gaztia eta kulturalki aktibua- neretako modukua.

Arratsaldez, turisma: nere 10 metro txarteletatik gehixenak zapatu arratsaldez gastau nittuan, eta nahiz eta gitxi ibiltzeko asmua izan, kilometruak egin nittuan (metruan be oiñez ibilli bihar izaten da!). Lehelengo Donejakue dorre ondotik pasau nintzan; bertatik pasatzia nahikua izan zan bertako egittura eta gargola gotikuekin hipnotizauta geratzeko (ez Salvo Jauregixakin beste, halan be). Handik Sena ibaiko isla famatuetara juan nintzan (La Cité eta Saint Louis), Pariseko Aman elixa famosúa kanpotik ikusteko; urriñetik polittagua hurretik baiño. “Barriegixa” begittandu jatan, ez dakitt zelan esan. Eta tira, horra eta “torre infielan” barrura sartzeko pentsamenturik ez nekan, jente illara luziak eta nik denpora gitxi. Halan be, batez be gure umiak horren ilusiñua zekelako, Eiffelen torre barrenera be juan nintzan, handik etxekuei telefonoz deitzeko; Trocaderuan bajatu nintzan, Arkitekturian Hiritiko panoramikia ikusteko; erabagi ona. Handitxik juan nintzan oiñaz, eta dorriak inpresiñua egin bazestan be, hori ez zan izan inpresionantiena, Louvre museua baiño (museuan eraikiñan bera). Ez nekan ikusteko astirik, eta batez be Kanpo Eliseuen dimentsiñuekin jabetzeko juan nintzan (Garaipenan Arkotik lehelengo, eta gero Tullerietatik); jardin hau itxitta zeguan, baiña, beraz Pont des Artsetik pasatzeko aprobetxau neban (Brassensen kantu horrek grazixia egitten destalako). Baiña hara juateko Louvre erdi-erdittik pàsau bihar: eta hortxe sorpresia. 21:00ak ingurua zan (Parisen illun xamar, EH-an aldian) eta ixten-edo zegualako, jente gitxi zebillen museo inguruan; batetik dana ixilik –atzeko enparantza kuadrauan sarreran biolinjole bat bakarrik, eta bestetik eraikiñan haundittasunak eta adornuak  ikusitta (Frantziako erregien jauregixa-edo izan zan), benetan berba barik geratu nintzan. Lilluria hausteko, espeleologo modura, ezin izan neban ekidin pentsamendua: zenbat kueba apurtuko ete zittuezen XVII gizaldixan hori kareharri guztia etaratzeko??

Domeka goizian hostelian armozuan, anbiente onian –bakarrik biajatziak jentia ezagutzen laguntzen dau- eta Montparnasse inguruan, trenan zain; bertako kanposantuan sartu naiz. Ez naiz nekroturismua egitteko zalia (Bellevillen bertan Pere Lachaise, Jim Morrison eta Edouard Martel bera bertan dagozela!) eta juan bez; baiña Montparnassen pare bat ordu libre nekanez... kanposantura sartu naiz. Hamen be famosilluak dagoz (Julio Kortazar, esate baterako); sarreran jente ospetsu guztiak markauta dagoz, gitxi gora behera, baiña nik ez nekan hillobi artian arakatzen ibiltzeko gogorik. Trankil egoteko leku politta da, udazkeneko koloretan. Izan be, hosteleko bihargin mexikarrak atzo esan zestan Paris ointxe hasi dala “Parisen usaiña hartzen”, udazkeneko zera hori alegixa; halan be nik melankoliatik gitxi ikusi dot: oso hiri dinamiko, bizixa eta (bere neurrixan) adeitsua begittandu jata.

Auzuan sobra militarren denda bat lokalizauta nekan (“piojo”ren bat erosteko), baiña domekan itxitta zeken; beraz aste honetako nere asperraldi bakarra izan dot, pare bat ordu estaziñuan bertan “hazinatua”. Supermerkauan barazki batzuk erosi dittudaz –hau da hau jateko garbixa jateko premiñia, Normandiako oturuntzen ostian!-, eta lurrian jarritta, Frantziako geltokixetako berezittasun bat eskertu dot: píanúak! Hor dagoz, edozeiñek jotzeko moduan –dirurik eskatu barik-, eta ni jarritta egon naizen tartian gitxienez bost pertsona jarri dira bere ekittalditxua egitteko: Chopinen tipuan, edo ragtime, edo ikasle bat eskalak praktikatzen... Pake pixkat, berez estresante xamarra dan eremuan; metruan be meditatzeko “app” baten iragarkixak ikusten dira nunnahi; ez dator txarto, terrorista relijiosuen asunto horrekin garraio publikuan usaintzen dan girua tenso xamarra ikusten da eta.

Argentina, Euskal Herrixa, gure aittitta Bautista eta amama Serapian sasoiak, jentiak agur esatian betirako esaten zebanekua, hirixen girua eta tabakua piano/perkusiño doiñuan, pampa eremuak eta hortzmuga amaigabeak, eta itsasontzixak, itsasontzi asko. Komiki ederra, gidoi bakarra (Sasturain) eta 6 historia, marrazkilari banak egindakua: XIX amaierako joaliak EH-ko familixiakin lotzen daben hari meheiak mantenduta, mundu barriko hasieren biziraupenetik 70 hamarkadan handik hona hanka egin bihar izan zebenen unera arte. Geure historixia, inpresionistia, bikaiña.

Azken urtietako joeria jarraittuta, udan biharra topera izan dogu, eta gaiñera umiak oporretan izanda, eguneroko martxia ez dan ezer gehixagotarako astirik barik ibilli naiz. Nere bizitzako epoka honetan, udazkena, negua eta udabarrixa ixa oporrak modukuak izaten dira neretako. Orduan bai: fisioterapia kontuak ikasteko denporia dago, speleo dokumentaziño kontuak, eta gauzak idatzi. Horretarako astixa etorri da, azkenian!

Dagonillan GaraiON izeneko lekua ezagutu neban. Etxeko guztiak juan giñan bertara bost egunez, halako familien-konzentraziño-esparru-pedagogiko moduko bat egittera; gauza politta, hamentxe kontau dot oin dala gitxi. Halan be, lekua bera, eta atzian dakan proiektua, oso interesgarrixa egin jata eta hamentxe komentatzeko gogua nekan.

GaraiON Sorgingunea deritzan leku berezi hau Arabako Ozeta herrixan dago, Otaza auzuan. Kontau zestenangaittik, badirudi etxia eta lurrak lehen jabe batenak zirala (ez dakat detalle gehixagorik, eta nahiko neuke; bistan da sasoiren baten etxe garrantzitsua izango zala...), eta XX gizaldi amaieran nekazal elkarte moduko batek eskuratu zebala. Nekazarixendako biltoki eta prozesamendu erabilpenen bat izan zeban, baiña badirudi ez zekala mobimendu haundirik. Halan, oin dala urte gitxi, elkarte horren inguruko jente talde batek hausnartze prozesu bat egin ei zeban, gunian erabilpena sustatzeko asmoz. Itxuraz, hasierako jente talde horretako batzuk dira, 2008tik hona, gaurko proiektua bultzatzen dabizenak: batez be arte eta sorkuntza kontuetarako espazio bat eskaintzia, egonaldi kolektibuak egitteko aproposa. Igual ezagunena urtero artasoruan egitten daben laberintuana izan leike (ointxe momentuan bisittatzeko moduan dagona), baiña esate baterako, zumitz eta zestugintza topaketa enzutetsuak be ospatzen dittuez, eta Europatik be etortzen dira artisauak; horren seiñale diraz han egitten dittuezen biharretako batzuk, landara bizixekin egindakuak. Bertan dagoz ikusgai, halako jolas parke berezi bat osatzen.

Etxia bera, antza danez, oin dala gitxi barriztu dabe (barrutik hustu, eta solairu barrixak egin). Bolondresak zatika egindakuan xarma hori daka (ez egizue pentsau hotel batera zoiazienik), eta neguan bisittatzeko gogoz geratu naiz, obrako estufa ikusgarri hori martxan ikusteko. Han izan giñan tropa guztia gela haundi komunetan izan giñan; bertan koltxoiak dagoz, eta guk izarak eta zakuak eruanda. Akogedoria guztiz, eta etxe zaharren pareta lodixak emoten daben isolamendu onakin (abuztuan eta Araban... etara kontuak, kanpuan zelako berua zeguan).

Etxe honek badaka kanpotik oin dala 50-60 urte egindako anexo txiki bat, gela batzuk eta sukalde batekin. Antxiñako etxe askotan ikusi geinke hori: nunbaitt, errezagua egitten jaken antxiñako su bajuan lekua ez ikutzia, eta sukalde barrixa egin kanpoko eraikiñian.

Gero, nekazal gauzetarako erabilli izandako biltegi haundi bat dago, oin dala 30 bat urtekua; ekintzetarako, ikastaruetarako eta jolasteko erabiltzen da gaur egunian; eta kanpokaldian, lehen ganauak jaten zeban lekuan, beste sukalde txiki bat. Hantxe egin genduzen otordu guztiak, artasorora begira, mendi tontorrian Gebarako gazteluan aztarnak bistan.

Bertako jarduna intentsua izan zan, eta ez genkan denpora larregi be sobran. Halan be, ni neu ez naiz konforme geratzen lekuan inguruko bueltatxoren bat edo beste ez badot egitten. Halaxen juan giñan, bidez bide, urtegixan ertzetik, Garaioko hondartzaraiñok baiñua hartzera. Eta beste baten, kotxez Gebararaiñok juanda, handik gora guri deika ziharduen gazteluan ruinak ikustera. Pasio polittak izan ziran.

Hortik aurrera, eguneroko bizimoduan tirabirak eta gozotasunak, balantze ezin positibuagua laga zeskuen azkenian. Eta gittarria jo eta jo eta jo (nik berba asko ez dot egitten, baiña kantatzeko lagun onak topatzen dittudazenian... fuego!).

Gustora irakorri dot liburua, baiña ez dakitt: zeozer falta jako. Batetik, kasinuen munduan barri izan bihar dozu: jokatzeko sistemak, komisiñuak, portzentajiak, kredituak... (neri piparrik be inporta ez destan gaixa). Gero, pertsonaje batzu etxataz sinisgarrixak egin: polizia korruptuak, esate baterako, karikatura hutsak ziran. Tramian nundik-norako batzuk be “deus ex machina” soluziño hutsak ziran, bizitza errealian nekez gertatzeko morokuak. Eta Don Clericuzioren moral partikularra, eta Cross de Lena protagonistia “bide onetik sartzian” kontu hori ba... ganora  haundirik bako kulebroian usaiña dake. Biharbada interesgarrixena zine munduan tripak pixkat ezagutzeko aukeria izan da, nobelia bera baiño gehixago.

Batzuk hobeto daramagu, beste batzuk txartoago; baina ez dago protestatzerik: haurrak mundura ekartzea erabaki genuenean jakinaren gainean baikeunden. Halere, egia da denok ez ditugula seme-alabak jagoteko aukera berdinak izaten, batez ere lan kontuak direla eta. Duela 30 urte, nire lagunen etxe gehienetan ama egoten zen egun osoan: horixe zen bere lana, etxekoandrearena alegia, orduko gizartean guztiz arrunta. Gaur egunean, ostera, nekez aurkituko dugu paper hori betetzen duen inor.... duela 30 urteko etxekoandre haiek izan ezik.

Izan ere, gure gizartean emakume gazteak lan merkatuan ondo sartuta daude aspalditik. Askotan gizonak baino baldintza kaskarragoetan, esan beharko da; baina gaur egunean behintzat aukera dute, lehen ez bezala, kalean edo etxean lana egiteko. Halere, kontuz: horrek ez du esan nahi “etxeko zaindari perpetuo” horien falta emakumeei soilik egotzi behar zaienik; izan ere, gizonek ere aukera berbera baitute, kalean lan egin beharrean, etxean geratzeko.

Edonola ere: arazoa hortxe dugu. Modernoak gara, etxetik kanpo lan egiten dugu, baina opor sasoian gure ume bihurriak libre dabiltza, eta inork sekuestratu ez ditzan haien gainean egongo den norbait falta da. Gizartea ere modernotzen doanez, gurasoei gero eta udaleku, aisialdiko talde eta bestelakoen aukera handiagoa eskaintzen die. Baina, halere, ez da nahikoa izaten: gehienetan, gurasoak ez baitira ailegatzen haurrek behar omen duten besteko arreta eta kuidadoak ematera (beste gauza bat da, ea benetan horrenbesteko arreta behar dutenik; baina hori beste eztabaida dugu, oso interesgarria bide batez esanda).

Baina beno: hor gaude, modernoak gu, haurrak non kolokatu ez dakigula. Eta egoera honetan, gehiegitan, batere modernoa ez den soluzioari kolpe egiten zaio: duela 30 urteko etxekoandreei, alegia. Gaur eguneko amonei. Soluzio hau atzeko atetik eta ezkutuan hartzen da gainera, gaur egunean zabaltzen ari diren diskurtso politikoki zuzenei bizkar emanda; familia tradizionaletan bai, bistan da (gehienetan amonaren beraren oniritziarekin); baina baita ere feministatzat eta progresistatzat hartzen diren familia askotan ere.

Izan ere, amona esklaboen arazoari (hortaz ari baikara) ez zaio behar den besteko garrantzia aitortzen; ez instituzioetan, ez familietan, ezta askotan amonen euren artean ere (zoriontsu bizi diren esklaboen kasuak ez baitira batere arraroak izaten). Banakakoak dira bilobak zaintzeaz edo seme-alaben gauzez arduratzeaz kexu diren amonak; badaude, bai; baina oso gutxi dira, eta pertsona xelebretzat hartzen dira. Ez behintzat bere eskubidea aldarrikatzen ari diren emakume burujabetzat.

Bai: ez da bidezkoa bizitzaren zatirik handiena matxismoaren zapatapean egin duzuen emakume horiek, atsedena hartzea tokatzen zaizuenean, seme-alaben arazoen zama hartu behar izatea. Ez behintzat esklabo moduan, zuen osasunaren kaltetan!

Info7 irratirako, 2017ko bagillan 20xa.