Garagoittiko Orakulua

Ederra liburua, ingles jente "normalan" topikuan -kolorerik bako uliak eta bizitzak- murgiltzen dana, maittasun historixa baten aurrehistoria, historia eta dekadentzixia kontauta, batallian biziraule baten ikuspegittik. Bere hiru txataletan ondo karakterizatzen diraz hónek epiok, eta euren arteko trantsiziño ixa oharkabekuak. Ez da garrantzitsuena, iñundik iñora, baiña inglesen artian hain ohikua dan alkoholismuan korapilluan radiografixia be interesgarrixa da, enpatikua baiña zorrotza.

Dana ez dalako izango trukatutako liburu zaharra irakortzia, hamen irarkolatik urten barriko jenerua. Nere emazte gero eta feministiaguan eskutik etorritta, ez nekan hartzeko gogo askorik egixa esan, baiña zorixonez aurreiritzixa gaindittu juat, eta ez nok damutu.

Gaztetxuendako egindako ipoin bat kenduta ("Urtebete itsasargian", uste dot) ez nekan Meaben ezer irakorritta. Idazkera argi eta zehatza jaukak, nere gustokua. Eta eguneroko gertaerekingo ikuspegi makur bat, errealidadiari briztada siniestro bat emoten detsana. Nere gustokua bebai.

Idazkera tono nasaixa gustatzen jatak. Hizkera jatorra bebai -alarde linguistiko barik halan be-. Neure barruko fibra askokin erresonatzen daben idazkeria, beste askorena baiño gehixago. Sorpresa atsegiña.

Adabakiz osatutako kuadro.sekuentzia, sasoi eta eskenatoki desbardiñetan zihar, txatalak loturia jaukek baiña ez ebidentia, eta kontau barik lagatakuan hutsunian presentzia nabarmenakin. Ez juat sekula hain pertsonalidade indartsuko testurik irakorri.

Mediokreak, ahulak, bildurtixak... munduko biztanlerixian gehixengua gaittuk, ez alperrik. Asko kontatzeko jaukagu. 😁 Eta liburu hau gure bibliografixian ale politta dok.

Azken ohar bat: ez dakitt Meabek kontautako pasartiak ze neurriraiñok dirazen autobiografiko eta zer literario (eta imajinatzen juat ez dabela argittu nahiko, txistia hortxe dagolako), baiña neri neuri, idazten dotenian, atzera eragitten naben gauzia dok nere ingurukuak aittatzia. Argitaratzerako orduan, barrena. Bestela, "lagunologia" arluan batez be, asko dago kontatzeko. Igual neuk be Meaben eredua jarraittu biako juat, ke-kurtiña modura erabiltzeko... 😁

Laburbilduta: liburua asko gustau jatala, eta bere gehixago be harrapauko dittudazela aukeria dakatenian.

Gogo biziz irakorri juat, batez be testuinguru historikua benetan interesgarrixa egin jatalako: Otomandar Inperixuan amaieria, eta bere testuingurua. Familixako batek kontauta izatiak plus bat emoten jetsak, bistan da (baiña idazliak, teknikoki umezurtza, etxuan ama ixa ezagutu). Horregaittik pentsatzen juat egitten daben mentalidade aristokratikuan erretratua senidiak entrebistau ostian lortuko zebala. Zentzu honetan arbaso haundikixekingo enpatia igartzen jakok: behartsu izaterako pausua gogorragua izaten ei dok iñoiz aberatsa izan haizenian... Haundikixen "tik" nagusixak be sarri agertzen dittuk: "haundittasunan" jaikixa, jarkera sozialak, "tedio" famatua, aberatsen artian norgehiagoka ibiltzia (txakurrak alkarri ipurdixa usaintzen legez), herrittar fundamentalistak hezi ezin dittuezen despota ilustratu etsituak... ("haundiki washing" pixkat be egitten dabela esango neuke). Edozelan be, lizentzia literarixuak jakintzat emonda, emakume independentziazale baten erretratu ona egitten  jok, sistema ittogarrixan kontra (Turkian baiño gogorrago ondiok, Indian). Hori, eta kontatzeko modu bizixa, liburua oso ona bihurtzen juek nere gusturako. Ez naiz harritzen hain ezaguna izstia.

Zarautzko herri antzerki tradiziñuari buruzko sarreria interesau jata gehixen (antzezlana baiño luziagua, ixa-ixa). Teatrua bera, bueno, ondo dago, xalo xamarra da; Kili Kolon egin genduan "Gezur saltzailea" ekarri desta gogora. Politiko baten gaiñeko mendeku modukua da, seguraski autoriak halakuekin izandako esperientzia txarren osteko katarsisa; halan, prototipo bat hartzen dabe (Alderdikua, gobernantza zalia... etc etc, ez dabe pertsonajia asko perfilatzen) eta txirikillan modura darabixe, balnearixoko oporretan egindako zelata baten. Gaiztakeritxo bat, beste barik. Imajinatzen dot kontaktu onak izango zittuezela, liburu moduan argitaratu ahal izateko.

Euzkadik ardurako postu batekin sarittu zaittuanian, aukeran dakazu:
- Gauzak aldatzen saiatzia  >> ate birakarixak laster kanporatuko zaittu.
- Arazorik ez emotia, otzana izatia, "profil baxua" emotia, tokau jatsuan pastel zatixan kudeaketa kontinuista bat emonda >> ate birakarixetan sartzeko txartela (danei tokatzen etxaken loterixia).

Alderdikidiak gestore bikaiñak dirazela, hori ezin da ukatu. Politika ogibide bihurtziak hori daka, prozedurak menperatzeko abillezixia. Oin: zeren gestore, eta zeiñen mesedetan? Hori be kontuan hartu bihar da.

Gestore bikaiñak, bai, baiña ohiko prozeduretatik urten ezian. Funtzionatzeko modu barrixak asmau bihar badira (Armintxen kasuan legez), korsetak ez detse maniobratzen lagatzen.

Zelan jokatu bezerotasun sarian txertatutako alderdixekin? Koherentzian paladiña izatia OK dago, baiña ibilbide motza daka. Adar batekin A negoziatuz, bestiakin B salatuz. Igual guri gogorra egingo jaku, baiña eurak ohittuta dagoz.

Ideak sakrifikatzia baiño, ideak moldatzia da: bezerotasun sare barruan dagon pertsonian ideen artian, errentagarrittasunak beste idealen pareko lekua hartzen dau.

Gero eta bajuago jausten, entretenimenduzko literatura ez eze, entretenimenduzko literatura TXARRA be irakortzen nabil. Lehengo kuriosidade batek akulatuta ("De parte de la princesa muerta" irakortzen egotiak), Otomandar Inperixuan kokatuta zegualako hartu neban liburutxo hau, eta bueno. Tira. Ondo pasau juat, baiña ez hainbeste liburuan kontatzen danangaittik, ez bada eze liburuan kontura. Ez nago iñori barre egitteko moduan, bistan da (neure idazlanak be ez dittuk perfektuak), baiña joder, XVI gizaldi perezreverterrian girotutako historixiak... zelan esan... B ez, C edo D serieko filmen gidoia (bazkalosteko soporiferua) izan leike. Alfredo maitatu/gorrotatuan ezaugarri nagusixetako bat daka (espainol euskaldun bat), eta harek miretsittako folletin itxuria. Bereziki ridikulo/dibertigarrixak dira bikote protagonistian kezkak (birjintasun eta kastidadian ingurukuak, bereziki), eta "trukuen" ultragaiztotasun topiku eta "giristien" xalotasun erridikulua. 1966ko liburua dok, azken fiñian, ordura arte nagusi izan dirazen topiko eta ajiekin. Zentzu horretan egin jata interesgarri, eta ondo pasau juat. Iñok interesik badaka, Lekeittioko Kaia tabernako bookcrossing arasetan laga dot

Asko be asko gustau jata liburua, lehenengo pajinatik azkeraiñok irakortzeko gogua bizi-bizi mantendu destana. Interesgarrixena, bistan da, euskal mundu literarixuan azpijokuen barri izatia da (pentsau nahi dot Gure Gauzak editorial horren "kualitate" eta pertsonai guztiak handik eta hamendik bildutako elementu ustel guztien sintesisa izango dala). Egixa esanda, zentzu horretan joko haundixa emoten dau liburuak, bertako pertsonajiak bizitza errealeko zein pertsonatan oiñarrittuta dagozen asmatzen. Bestalde, ariketa politta da Gaston Berrizar idazlia Jon Miranden orbitan txertatziana, 50-60 hamarkadako Paris eta euskal girua usaintzeko - nahiz eta nobela-nobelia izan, hau da, ez da didaktismuan sartzen; gustau jata hori be. Gero, cosa nostrako olagarruan hazkundiak, cuasimonopolio bihurtzeko bidian, atxekixa emoten dau bigarren maillako gaixak proposatzeko, adibidez helburu jaso baten alde egindako portaera zikiñak barkatziaz; edo hipokresian eta traiziñuan oiñarrittutako harremanak -bere epika eta guzti-. Laburbilduta: aspaldixan ez dotela hain gustora irakorri liburu bat.

Erromatar Imperioko vaudevila, benetan, antzezle moduan Paco Martinez Soria, Gracita Morales, Pedro Osinaga, Lina Morgan edo Arturo Fernandez morokuak irudikatzen najittuan. Egixa esan, xelebria dok zelako aktuala dan, gizakixan mizkinttasuna ez da 2000 urtian asko aldatu kontizu. Gustora irakorri juat, entretenigarrixa dok. Kuriosidadia ixotu desta pertsonajien hizkeriak (aittittan fantasmia latiñez), eta itzultzailliak egin dittuan hautuak (kaleko hizkerarako txulo madrildarren errejistrua, vaudeville sentsaziñua indartzen).

Goguan dakat, 16 urtekin Lekeittioko kuadrillako 40 lagunetatik, 2 edo 3kin baiño ez nebala euskeraz egitten. Nik banekixan gehixenak bazekixela. Baiña erderaz egitteko joera haundixa zeken, bai euren artian, baitta (zelan ez) kuadrillako giputz bakarrakin be. Neu, bistan da, korriente nagusixa jarraitzen neban; erderaz egittia guay zan, eta halako edadiakin batek da artaldetik nabarmendu nahi izaten; baiña, petit comitean, esandako 2-3 hórrekin bai jarduten neban.

Iñoiz berba egin izan dot kuadrilla honen izaera kanonikuaz; gauza onak eta txarrak badittu horrek, kaso honetan esandako hizkera ohitturen jarraipena egitteko aukera bikaiña emoten dau, 30 urteko ikuspegixakin. Halan, esan neike gaur egunian hónek 40 lagunetatik 5-6kin baiño ez dotela erderaz egitten. Hau da: proportziñuak bueltia emon dabela.

Zergaittik izan dan, hizkuntzalarixak esango dabe igual (ni berbologo hutsa naiz). Seme-alabak izatiak, duda barik, badaka pisua; halan be, ez da izango hori bakarrik, fenomenua mutilzaharren artian be ikusi dotelako, 30 urteko edadetik aurrera gitxi gora behera (gehixenok umerik ez genkanian).

Zumitz ona -zenbat erreferentzia!- baiña otzaria ez da modu egokixan osatzen, nere gusturako. Biharbada neu baiño sibaritagua dan jentiak gehixago gozatuko dau liburu hau. Bestalde, harritzekua be bada pederastia kasu bat hain lasai azaltzia ("Lolito" bat dalako?), gaur egunian ez dakitt nik halako gauza bat argitaratuko litzaken. Bestalde, hain kontakizun eta plazer eta ames sofistikauen ostian pixkat arrarua egitten da happy end trazia dakan amaieria -nahiz eta azkenian ez dan hain happy-. Bueno! Ez da etxerako gordekoten liburu bat, hor laga dot Aixebeko sarrerako mahaitxuan, nahi dabenak hartu deixan.