Harrikadak

Duela aste batzuk Gabriel Arestiren hitzaldi bat bota zuen Lizardiren Baratza irratsaioak, Jose Luis Padronek poesiari buruz astean behin Euskadi Irratian zuzentzen duen saioan. Ez nuen modu konbentzionalean entzun: hau da, irratitik.

Aurreko batean, audioa (podcast artxiboa) nuen telefonoan eta bide hori erabiliz entzun nuen.

Berehala harrapatu ninduen Arestiren ahotsak; nik dakidala inoiz entzun gabe bainuen poeta bilbotarra.

Igande goizean berriro entzun nuen, autoz bidaiatzen nuen bitartean. Igande eta astelehen arratsaldean hainbat pasarte transkribatu ditut, baina komeni da irakurtzea Arestiren ahotsa entzuten den bitartean.

Guregana iritsi da Jesus Mari Olano euskaltzaleak 150 orduko zintak gorde zituelako eta orain errekuperatzen ari dira Hernani aldean.

Honela aurkezten du Urtzi Urkizuk Arestiren hitzaldia:

Euskal literaturako izen poetikoak izenburupean, 1967ko uztailaren 29an eman zuen Bilboko idazleak hitzaldia, Hernaniko udal areto nagusian. Zenbait entzuleren eta hizlariaren artean iritzi truke sutsuak izan ziren. Saizarbitoria ere han zen, eta giroa lasaitzen ahalegindu zen.

Esan bezala, honela hasi zen hitzaldia.

Agurra

Jaun-andreak, hernaniar bihotzekoak, lagunak.

Euskal Herriaren aurrean mintzatu nintzen azkenean, okasio eta parada eder batean, egokituera egoki batean mintzatu nintzen, ez hemendik hain urrun, Gipuzkoako probintzia beneragarri honetako hiriburu zaharrean, Tolosa maitagarrian. Orduan hitz egiteko baneukan pizgarri bortitza, legamina altxagarria, gure pintorerik handienaren pinturaz inguraturik aurkitzen nintzelako eta honek, ingurutasun hark, kemen eta adore, aitzakia eta estakuru ematen zidan nire barruan dauden eta dirakiten egia biribil guztiak kanporatzeko, jendearen aurrean agertzeko. Baina orduko pintore hura, gure Agustin Ibarrola maitatu hura, urrun dago guregandik, iluntasun sarri batean dago amildurik, eta haren adiskideak umezurtz eta alargun bezala aurkitzen gara desorientazio zoro batean itsumustuan, nora jo jakin gabe, galduta. Horregatik, gaurko nire hitza, gaurko nire solasa, gaurko nire elea, baldin eta dorpea bada, ez nazazue zigorka. Arren eta mesedez pentsatu behar duzue gizon ahul bat dagoela zuen aurrean, bere mihiari indar guztia kendu zaiona. Disimula ezazue, ez ikusia egizue, barka, barka eta barka ezazue. Azken finean, zuen artean gehienak kristauak zarete oraindik eta hori da kristau bertuterik ederrena: barkazioa.

Orain hamar urte inguru, poema luze bat idatzi nuen, Maldan behera. Poema hargatik sari bat eman zidan Euskaltzaindiak, euskal akademiak, Loramendiren omenez. Orduan, poeta sentitu nintzen horrekin, batez ere sariketa hartara hirurogei olerkari presentatu zirelako. Baina, beraren oroitzapena datorkidan momentu triste honetan, profeta sentitzen naiz: ni ere maldan behera erpin eta arin batean ikusten naizelako. Nintzena ez naiz. Denbora zaharretako itzal eta gerizerik ezkor baten modukoa nakusate eta hala dakusat nik ere nire burua. Herririk herri ogiaren bila, ezin dudan pisu eta karga astuna eraman eta jaso beharrez, nire ahuleriaren kontrako borroka batean.

(...)

Bilbo, 1933

Besteez mintzatzeko, nik niregandik hitz egin behar dut. Eta besteez daukadan iritzia konpreni dezazuen, ni konpreni behar nauzue lehenik.

Nik hiru urte konplitu nituenean Espainian gerra zen. Ni orduan erdalduna nintzen, ez beste arrazoirengatik ez bada nire gurasoek, nahiz eta euskal apelliduak izan, euskaraz ez zekitelako, erdal herri batean jaio nintzelako, Bilbaon, Bizkaiko hiriburu berrian.

Gizonak asko sufritzen du, baina are gehiago sufritzen du haurrak, gerra batean bizi den haurrak, nahikoa alimenturik, nahikoa elikadurarik ez duen haurrak. Eta hala genbiltzan gu, haur flakoak; lur zigorkatu hartan ikatza lapurtzen genuen, garia eta ogia ostutzen genuen, tabakoa eta ardoa ebasten genuen, lortu genuen kultura apurra ere haginka eta ukabilka hartu genuen liburu debekatuetatik.

Axularren Gero eta Altuberen Erderismos eskuz

(...) Eta horrela etorri ginen gizon izatera. Bitartean, gizon ikasiek ikasi behar dituzten hizkuntzak estudiatu genituen: frantsesa, ingelesa, aleman pixka bat, orduan modan zegoelako esperantoa... Eta, gainera, gure asaben eta aurrekoen mintzaera zelako baita euskara ere.

Euskara salbatu behar zela, eta salbatu behar zela... sakonki estudiatu genuen. Altuberen eta Azkueren eskola nagusietan amildu ginen, lehengo eskritore zaharrak irakurri genituen. Oraindik gogoratzen naiz zenbat ordu galdu nituen, urrikari honek, Axularren Gero Errebista Internazionaletik eskuz kopiatzen. Auskalo non aurkituko den nire eskuzko kopia hura, baina sinetsi nahi ez didanari Altuberen Erderismos-ena erakuts diezaioket.

Madarikatua

(...) Orduko haiek, nire mutil denborako behi sakratu haiek, euskaltzale garbiak ziren, behin ere bekatu egin gabekoak, gure ohitura zaharrak, gure fede sendoa eta beste gainerako lelo aspergarri guztiak egunero ahoan zeuzkatenak ziren. Baina haientzat ere zigorra izanen da.

Beti bakarrik, euskararen mamia eta errail sekretuak gozatu nituen. Komediak eskribitu nituen, inork eraman nahi izan ez zituenak teatrora.

Nire lehenbizikoa, laster Hernani honetan estreinaldiz emango duzuena, Tobera hura, eskandalagarria zen. Tirioek eta troianoek deskomekatu ninduten.

Badago, edo bazegoen orduan, Bilbaon liburu sorta bat Enbor izenekoa, euzkotar integristena. Nire Toberagatik esateko guztiak esan zituena. Erdal egunkari La Gaceta del Norte ere ez zen atzera gelditu. Biok hain etsai izanik, euzkotar integristak eta gaztelatar integristak, zergatik firmatzen zituzten bakeak euskaldun poeta eta teatrolari zoro honen kontra?

Zenbait urte iragan arte ez nuen erantzunik bilatu: gizonari ahoa tapatu nahi zioten.

Ez ezazue tapa gizonaren ahoa, defendi dadin, hainbeste bidegabe egin zaio azken ehun mila urte honetan. Orain besoak indargabeturik ditu, burua erdi bitan, ez diozue kopetan adarrik ernaltzen utzi, ebaki dizkiozue eskuak ez dezan ezpatarik astindu. Hor datza, ezin defendi daiteke indarrez. Bakar-bakar-bakarrik geratzen zaio hitza.

Baina ez ezazue, ez ezazue, ez ezazue tapa gizonaren ahoa, hitzaz balia dadin, hitzaz zerbitza dadin, honela konpreni dezazuen zertarako jaiotzen den mundura. Ez, ezazue tapa gizonaren ahoa.

Erosteko ahaleginak

Baina geroago, nire ahoa handiegia zelako edo euren eskuak eta mordazak txikiegiak zirelako ez ninduten isilarazi. Batzuek niregan sinetsi zuten eta nire Harri eta Herri agertu zen. Bertan nire olerki bakan batzuk atera ziren argitara. Gehienak etxean geratu ziren gordeta, gainerako guztiak.

Baina atera zen apurra nahikoa zen eta harriak ere enteratu ziren Bilbaon poeta ero bat bizi zela.

Eta orduan nirekin adiskidetu ziren. Bilbaoko La Bilbaína burges elkartera ere gonbidatu ninduten behin. Argazkia ere badago zein kariño ederrarekin tratatu ninduten. Honela esaten zidatela zirudien: «Bueno, mutil, orain nahikoa duk, gizondu haiz, familia daukak eta lehengo zoroaldiak alde batera utzi behar dituk. Orain gure tarteko bat izan hinteke.»

Oso errezelo handiarekin erretiratu nintzen etxera. «Hau nintzenean etsai nituen haiek orain adiskide ditut. Zergatik izanen da?» Hala pentsatzen nuen, baina erantzuna laster etorri zitzaidan.

Bartzelonara deitu zidaten euskal estudianteek. Gero Tolosara, Ibarrolaren pintura erakusketaren inauguraziora. Eta bertan aurkitu nuen erantzuna, bertan kausitu nuen ihardespena, bertan topatu nuen arrapostua: euskaldun gazteria nirekin zegoen, nire poesian gauza berri eta desiatu asko ikusten zituen. Eta gazteria haren gurasoak bide onera ekarri nahi zuen, euren seme-alaben sinbolo bat zen hura. Eskua luzatu zidaten, baina ni ez nintzen konforme geratu eta bizkarra itzuli egin nien.

Umeengana oldartu nintzen eta horrela esan nuen: «Hartutako bidea ez da lehen pausua baizik. Kontent zaudete nirekin, baina hemendik gutxira ez zarete kontent egonen. Gizonduko zarete, elkarrekin ezkonduko zarete, eta bizi beharraren apuru zorrotza sentituko duzue giltzurrunetan. Orduan etorriko zaizkizu gurasoak beso zabalik. Hauek gazte denborako zorakeriak izan dira eta artegira bihurtu behar duzue. Ez zabiltzate txantxetan. Euskararen salbazio hori alferrikako gauza da. Hori ondo dago gure negozioak zilegiztatzeko, aitzakia bezala, baina egin dezagun dirua, zabal ditzagun fabrikak, zabal ditzagun komertzioak, asko dibertitu zarete orain artean.

Eta nik esan nien neska-mutilei: Hartutako bidea ez da txantxetakoa, benetakoa baizik. Ideal bat daukagu eta azkeneko kontsekuentzietaraino joan behar dugu. Har ezazue nire ejenploa.

Klasea

(...) Askotan galdetu diot ene buruari ea zer den lehenago: arrautza ala oiloa. Ea pentsatzen dudan bezala pentsatzen dudalako naizen naizen bezala ala naizen bezala naizelako pentsatzen dudan pentsatzen dudan bezala. Baina egia ongi azterturik, ezagutzera iritsi naiz arrautza dela oiloa baino lehenagokoa. Gizona bere inguruak egiten duela.

Nire adiskide bat, oso nire lagun maitea, oso mutil prestua, txit ikasia, nik bezala pentsatzen omen du orain. Lanaren Deretxoa ikasi eta irakatsi du Bartzelonan. Orain, pioi dago fabrika batean, lanaren munduarekin bere lokarriak estuagoak egitearren. Baina jaietan Sopelanara doa beraneatzera, familiarekin, kotxe ederrean.

Duda sortzen zait niri barrenean: ez den hori izanen bere hobby bat, bere deporte bat.

Niretzat, berriz, oso aldrebes da mundua. Zerua goian eta lurra behean, Jesukristok pobre deitu zidan eta Marxek proletario. Nire klasearen eskubideak defenditu behar ditut. Eta nire herrian, nire herri artean, defenditu behar ditut.

Azken finean hemengo estrukturak aldatzen ez diren bitartean biok izanen gara euskaltzale, baina beharbada hura, nire lagun hura, okasioa horrela suertatzen baldin bada, hura izango da patroia eta ni jornalekoa, hura aberats eta ni pobre, hura burges eta ni proletario.

Eta badakizue azken konklusio batean Jesukristoren doktrina eta Marxena berdinak direla, zeren gogora ekarri zuek beraren hitzak: lehenago sartuko dela kablea orratzaren begitik burgesa zeruko erreinuan baino.

Halako gauzak erakusten dizkiet ene alabei.

Gatzaren gerra eta foruak

(...) Begirada bat eman dezagun gure historiara. Konparazio baterako, orain hirurehun urte Bizkaian zer gertatu zen. Zer izen zen Bizkaiko Gatzaren Erreboluzioa (...) Gaztelako erregeak zerga, petxa, jarri nahi zion Bizkaian gatzaren merkataritzari (...) Gatza ez zen orduan gaurko gauza merkea, oraindik jakintsuek ez zuten industrializatu itsasoko ura, ebaporazioaren metodo errez eta moderno hau. Gatz guztia meatzetatik ateratzen zen (...) Gainera, inportantzia handia zeukan, hori baitzen janaria kontserbatzeko ezagutzen zen metodo bakarra.

Baina hori ez zen inportanteena: erdaraz esaten den bezala, no es por el huevo, es por el fuero (...) Orduan galdu zen betirako euskaldunaren libertatea. Jende asko engainatzen baita. Ordurarte ez zen foru idatzirik gure artean. Orduan eman zigun Alemaniako enperadoreak gure forua, orduan inposatu zigun bere legislazioa, Mexikon Hernan Cortesek trasaltekei jarri zienaren kopia erraza eta merkea.

Zeren Sagarminagak dioskun bezala seiehun urte lehenago euskaldun baserritarrek geziekin eta baleztekin zebiltzan hirietako kaleetatik eta baserrietako soro artean.

Eta zer dago gauza libreagorik armetan dagoen herri bat baizik? Orduan kendu zizkiguten armak, orduan eman zizkiguten foruak, orduan hasi zen gure maldan behera egoera triste eta larri honetara heldu arte, non ez dakigun euskaldunaren izenak zer esan nahi duen ere.

Eta gainera, irainaren gaineko iraina, gatzaren zerga, gatzaren petxa. Aiorabide etorri zen herriaren buruan. Hura zen herri sanoa eta hura zen Aiorabide buruzagi braboa.

Gernikako juntetan galtza beltzen erreteiala eskatzen zuten (galtza beltzak aberatsen ezaugarriak ziren orduan) eta euskaraz egin zezaten arbolaren inguruan eta ez erdaraz. Orduan hasi zen gure ohiturarik itsusiena. Lehengo ohitura guztiak ez baitira garbiak. Gernikako juntetara herrietako izen ekarleak zetortzan auzo guztiek elizaldean librero hautatuak. Eta erdaraz ez zekien euskaldun huts bat agertzen zenean kartzelara sartzen zuten hamabost egunerako, multa ederra jarri ondoren.

Eta hainbeste doilorkeriaren kontra jazartu zen Bizkaiko herria. Azkenean, Bilboko plazan urkatu zuten Aiorabide. Urkatu arazi zuenaren izena Duque de Ciudad Real da. Ciudad Realeko dukea.

Zuen artean modu erromantikoan baten batek pentsatuko du: eta nola diren atzerritarrak gurekin aldrebesak eta gorrotagarriak. Ikusten duzue nondik datozen gure gaitz guztiak? Ciudad Realetik.

Eta ez. Halakoa ez dadila engaina. Halakoa ez dadila tontoa izan, zeren Ciudad Realekoa ez zen Ciudad Realekoa, dukea baizik. Deitura euzkotarra zeukan. Jaiotetxea Bizkaian. Hizkuntza naturaltzat gure euskara. Eta akats handi bat: dirua. Diruagatik traizionatu zuen herria. Eta horrela hasi zen suge klase hori, euskaldun burges edo aberatsen kasta higuingarria.

Gure leinua galtzen doa. Euskera util bat ez dute nahi. Deskomekatzen gaituzte.

Agonia puntu batean gaude. Euskara harri bat da. Asko maitatzen dut euskal harria, baina euskaldun klase hori itoginaren parekoa da eta urteen buruan, mendeen eta mendeen buruan, ur tantak harria jaten du.

(...)

Publiko arteko norbaitekin eztabaidan

-Aresti: (...) Burgesiaren kontzesio bakarra hori da, ongi egotea. Gainerako gauza guztiak burgesentzat alferrikakoak dira. Hori argi eta garbi dago. Kultura... Jende zertarako doa zinera edo teatrora? Ikasteko edo? Ez, dibertitzeko.... Dibertitzea. Horregatik nik diot esperantoa edo euskara ikastea, hau da, dirurik ematen ez duten gauzak, halako gauzetan dabilena, burgesen iritzian zoroa da. Niri askotan deitu didate zoro. Eta nik sanbenito hori onartzen dut. Bai, zoroa naiz, eta zer?

(...)

-Aresti: Orain beste pregunta bat permititzen badidazu. Nik esan dut zer naizen ni. Eta orain zu zer zara?

-Ni zer naizen?

-Aresti: Bai.

-Ni? Gizona, euskalduna...

-Aresti: Zer gehiago?

-Zer gehiago?

-Aresti: Bai. Nola pentsatzen duzun. Nik argi eta garbi esan dut. Orain baldin bazatozkit esaten... Zu, ez dakit nolakoa zaren, ez zaitut ezertarako ezagutzen... Eta badiostazu burgesa naizela... Goazen hortik zehar txikito batzuk hartzera eta horrelako gauzen gainean ez dezagun berba egin. Akordio batera ez gara ailegatuko eta.

-Izan liteke euskalduna eta burgesa... Eta beste batzuk izan daitezke euskaldunak eta obreroak... Hemen ez esan euskalduna naizelako burgesa ote naizen...

-Aresti: Ez, nik galdetu dut zure kondizioa... Etorri zara hona ni akusatzen... Zuk zelan pentsatzen duzu, kontradikzioak botatzen dituzu....

-Langile euskalduna...

-Aresti: Bale. Konforme. Orduan ez dut konprenitzen nola zure klasearen kontra zoazen...

-Nik ez dut konprenitzen zure nahaspila eta hemen esan dituzunak...

-Aresti: Bueno... beste gauza bat... Nahaspila nire mingainean egon daiteke, baina baita zure buru barnean ere...

-Ez, ez, ez... nik gauzak momentu honetan...

-Aresti: Ah! Orduan zu baldin bazara munduko gizonik argiena, orduan ni izango naiz tontoena...

-Ez, ez daukat kontraesanik. Nahaspila baldin badaukazu zuk, esan nahaspila duzula...

-Aresti: Bueno, ni zikina naiz... Hori aldez aurretik esan dut... Ni zikina naiz... Eta garbiak badakigu nortzuk diren... Beste galderaren bat?

Jose Luis Padronek horrela bukatzen du irratsaioa: Gora gizona, gora poeta, gora Gabriel Aresti... eta Imanolen Gabriel Aresti kanta entzuten da.

Lotura batzuk:

Gabriel Aresti, Hernanin, Lizardiren baratza irratsaioa (Euskadi Irratia).

Hernanin entzundako «herri bizitzaren musika eta hotsak», Jesus Mari Olano Fondoan bilduak (Kronika).

Ondare bat ahotsez betea (Berria).

Azken euskalduna (Koldo Izagirreren Autopsiarako frogak liburutik).

Bizi al zara Gabriel? (Argia).

Gabriel Aresti (Angel Zelaietak 2000an idatzitako biografia).

Zalaparta handia sortu du astean zehar gaiak: Elkarrekin Podemos eta EH Bilduren eskaerak kontzertua bertan behera uzteko, plataforma digital batean milaka sinadura ordu gutxitan...

Egia da giroa ez dela samurra Bilbo aldean, duela astebete inguru neska batek salatu baitu sei gizonezkok bortxatu zutela.

Irakurri ditut hainbat iritzi (laburrak gehienak, luzeak gutxi batzuk), hainbat lagunekin egin dut berba, zerbait hausnartu eta zuentzat beste munduko ezer izango ez diren lerro hauek idatzi ditut, baina niri ideiak ordenatzeko balio izan didatenak.

Ez zaizkit zerrenda beltzak batere gustatzen eta uste dut bide arriskutsua zabaltzen dela hortik. Zuriak ere, zer nahi duzue esatea? Nork eginak, ze irizpiderekin eta abar.

Kulturaren eremu instituzionalean aritzen naiz lanean eta askotan aipatu izan dugu apenas eskaintzen zaiela ezer eremu horretan gazteei. Kultur programazio orokorraz ari naiz: antzerkia, dantza, zinema, musika. Horrela jarraitzen badugu, presta gaitezen.

Iritsi da beraz gure buruari galdetzeko zer dakigu trap musikaz? Nik ezer ere ez. Eta nire kintako, baita ni baino dezente gazteagoa den jendea entzunez, esango nuke orokorra dela ezjakintasuna. Gure garaikoa bai ona marmita nostalgikotik atera ezinik, makina bati entzun diot (eta ni ere erori naiz gaitz horretan hainbat aldiz) reggaetoia eta trap-a ez direla ez musika eta ez ezer. Gure gurasoak bezala: kanpotik begira, behiak trena nola, trapa eta reggaetoia.

Gustatuko litzaidake une batez 15-16 urte izatea eta jakitea zer pentsatzen duten adin horietako gazteek piztu den polemika honen inguruan.

Bi musika mota daude: ona eta txarra. Eta hor ez da estilo konturik. Hots, estilo guztietan daudela musika txarrak eta onak.

Musika ona zer den guk erakutsiko diegu gazteei? Guk badakigulako? Eseri eta atera palomitak gure porrotaren tamaina ikusteko.

Podiotik jaitsiko bagina, agian inguruan ditugun gazteek erakutsiko ligukete badaudela kontuan hartzeko artistak eta musikak.

Argazkia: Gorpuzkingz.

Euskal trap musikaz gauza gutxi topatu ditut sarean: 2017an agertu zen Gorpuzkingz (duela gutxi elkarrizketa bat irakurri nuen, Argian bertan, oker ez banago, baina bilatzaileak ez du topatzen) eta 2018ko urrian Sad Nigiri ezizena erabiltzen zuen norbait.

Estatura (chez Borboia) salto eginez gero, bi neska trapera hemen: lehena Bad Gyal, bigarrena La Zowi.

Entzun dituzue neskak? Ados. Goazen orain C. Tanganarekin. Kontatu didatenaren arabera Habanan eginiko bideo hau Havana Club konpainiak pagatu du. Hau da, Kubako gobernuak. Omara Portuondo eta Eliades Ochoa (Cuarteto Patria) musikari beteranoak agertzen dira bertan. Hainbat aldiz ikusi dut bideoa eta trapa zein doinu kubatarrak nahasten dituen kanta ederra iruditzen zait.

Jarraitu beharko dugu gehiago entzuten, gazteei hau kaka dela esanez ez baitugu ezer lortuko.

Egun hauetako txio eta artikulu esanguratsu batzuk.

Clara Serra.

Eduardo Maura.

Nuria Alabao.

Borja Crespo.

Samara Velte.

Aixa de la Cruz.

Fermin Muguruza.

Igor Elortza.

Jule Goikotxea: Te puedes acostumbrar a la guerra, pero Tangana, siempre hay.

Lorena G. Maldonado: Podemos, deja de hacer el ridículo: C. Tangana es un chulo, no un violador.

Alberto Moyano: La censura subrogada.

Juan G. Andres-ek C. Tanganari duela urtebete eginiko elkarrizketa.

El trap, la música que odian los padres (2015ekoa da).

¿Qué sabemos de la música trap? Este apunte en castellano

Eguneratzeak: hainbat komentarioetan utzitako estekak jarriko ditut hemen.

Gorka Erostarbek Nizuri Tazuneri taldea aipatu du, euskaraz aritzen dena. Gaur bertan, hilak 13, Piraten Flamenka gunean arituko da Donostian.

Erostarbek berak Le Fay-ren bideo hau gehitu zuen.

Gorka Bereziartuak G.A.Z LIMBOren lotura hau jarri zuen txio batean.

Luistxok beheko komentarioan dioena ulertzeko: La Basurekin Bilbon gertatutakoa, abeslariaren txioak hasitako kate bat.

Laura Macaya: No me irriten el pussy.

Karlos Zurutuza kazetariak dio kobertura baten ondoren (gerra eremuetan ibiltzen da normalean) etxean ezer egin gabe egotera behartzen duela bere burua.

Oskar Alegria zinemagileak hainbat hilabete pasa zituen txikitako paraje basa eta mitifikatu batean inorekin hitz egin gabe. Bertara bi oilo eta 70 liburu eraman zituen.

Orain izan dugu haren berri Zumiriki izeneko filma aukeratu berri baitu Veneziako zinema jaialdiak Orizzonti sailean proiektatzeko.

Horren ondoren hainbat elkarrizketa eta albiste atera da Euskal Herriko prentsan, baina onena igandean argitaratu du Berria egunkariak eta Amagoia Gurrutxagarena da: «Arbolak imitatzea da gure erronka». 

Argazkia: Idoia Zabaleta (Foku) Berriarentzat.

Zati nabarmen batzuk hemen:

«Gaston Bachelardek erraten zuen: 'Gure lehendabiziko irudiak, beti, hiru dira: etxe bat, bide bat eta arbola bat. Badut etxe bat, badut arbola bat». Emak Bakia baita sarituan (2012) altxatu zuen etxea; Zumiriki-n, arbola jaso. «Biak lotuko dituen bideari buruzkoa egitea falta zait, trilogia osatzeko. Zumiriki trilogiako hirugarren alea da. Emak Bakia baita, lehena».

(...)

Animaliak imitatzeaz ari gara beti, baina arbolak imitatzea behar luke gure erronka, ezinezkoa zaigun arren. Arbolek badakite auzolanaz, eta badakite zatika hiltzen —arbolak parte bat edo bi hilak izan ditzake, baina beste bat ez—. Arbolek ez dute ihes egiten. Ezin dutelako. Beren defentsa guztia, beraz, pazientzian dago. Etsaiak etorriko direla badakite, eta beti zain daude. Problema bat dutenean, ez dute ospa egiten. Animaliokin, problema ez da bukatzen; atzean uzten dugu problema. «Problema hemen dago, eta hemen bukatuko dugu», esaten dute arbolek.

(...)

Hiztegi guztia ezin da, baina azken hitza gurea da. Eta, ze kasualitate, nire aitak idatzi zuen hiztegi bat eta hango azken hitza Zumiriki zen, naufragio batetik salbatzen ahal dudan azken hitza.

Nortasun agiria bidoi batean abandonatu nuen, lurpean, oihanean. Nire nortasuna oihanaren bihotzean zegoela pentsatzen nuen. Giltzik, dirurik eta nortasun agiririk gabe bizitzea... Interesgarria da gogoeta egiteko. Behar ditugu giltzak? Behar dugu dirua? Behar dugu nortasun bat? Hor dago gakoa.

Horrez gain filmean katajineta bat, Francisco Albisturren behi bat, Jesus Alegria aita, Pirinioetako artzain batzuk... ageri omen dira.

Esan bezala, hobe elkarrizketa osoa irakurtzea Berrian: «Arbolak imitatzea da gure erronka».

Igande arratsaldean gaztelaniara itzuli eta Pedradas blogean eskegi dut: Entrevista de Amagoia Gurrutxaga a Oskar Alegria.

Filmaren esperoan geratuko gara. Ahal bada ezer egin gabe, baina zaila dago.

Igandean Gara erosi nuen eta 7k aldizkariak azalean Joseba Iturriak Markel Irizarri eginiko elkarrizketa zekarren. Bizipoz ezizenez ezaguna da oñatiarra eta Donostiako Klasikoa korritu ondoren agur esango dio 16 urteko ibilbideari. Ez dut haren karrera gertutik jarraitu, baina badakit gregario ona izan dela, zaleek asko estimatzen duten horietakoa, gainera.

Markel Irizarrek emandako erantzun batzuk itzuli ditut jarraian, baina lehenik eta behin bera agertzen den Marea Naranjaren bideo labur bat ipiniko dut.

Zabaldu parentesia. Marea Naranja egitasmoaren xede nagusia Euskaltel Euskadi taldearen historia kontatzea da. Irailean emango dituzte xehetasun gehiago plazaratu nahi duten liburuari buruz. Itxi parentesia.

Aitaren heriotza

Aseguru eta bidai agentzia bat genuen eta aitak jendetasun handia zuen eta oso ondo zihoakigun. Baina egoera okertu egin zen: bulegoan apenas egoten zen, bazkari eta afari mordoa... Alkoholarekin arazoak zituen eta bere buruaz beste egitea erabaki zuen. Nik topatu nuen (Markelek 18 urte zituen), balkoitik egin zuen salto eta niri tokatu zitzaidan egoerari aurre egitea: Ertzaintzari deitzea, familiari (...) Asko ikasi nuen prozesu horretan eta ez dut inolako gorrotorik aitarekiko.

Alaitz

Elkar ezagutzen ari ginela, nobio hasiberriak, gaur egun nire emaztea den Alaitzekin joan nintzen afaltzera. Aitarekin bizitutakoa kontatu nion eta Alaitzek esan zidan berak 4 urte zituenean GAL-ek berea hil ziola (Xabier Perez de Arenaza, 1984ko martxoaren 23an) Miarritzeko gasolindegi batean. Bi seme/alaba bakar elkartu ginen, alargundutako bi amekin, modu dramatikoz betetako motxila soinean. Asko ikasi dut Alaitzengandik; buelta eman eta uneaz, bizitzaz gozatuko genuela erabaki genuen. Gure seme-alabek txiki-txikitandik dute suizidioaren, alkoholaren, indarkeriaren... berri. Jakin badakite Aitona Xabi nola hil zen, erakutsi diegu ez dela inor gorrotatu behar, besteen ideologiak errespetatu behar direla, eta gure gizarteak garai bateko akatsetatik ikasi behar duela datozen belaunaldiek geure gurasoek eta guk geuk pairatutakoak ez errepikatzeko.

Minbizia

2002ko irailean okertu zen gauza, Goierriko Itzulian koskorra atzeman zidatenean. Hasiera batean ez zen hainbesterako, baina pixkanaka aldrebestu zen egoera. Lehenik eta behin esan zidaten barrabila galduko nuela, aztertu beharra zegoelako. Txarra zela esan zidaten, baina kimioterapiaz libratuko nintzela. Gero ezetz, ez nintzela libratuko (...) Bakar-bakarrik joan nintzen urologoarengana, itxura txarrik ez zuelako, baina shock-ean geratu eta lur jota bueltatu nintzen. Alaitzi esan nion ulertuko nuela berak ni utzi nahi izatea. Hil ezkero, ez nuen nahi hura "X-en alarguna" eta "X-en alaba" izatea (...) 2003ko otsailaren 1ean pasa nuen azken kimioterapia saioa. Maiatzean auto batek harrapatu ninduen, baina hilabete bukaeran hasi nintzen berriro lehiatzen eta ekainaren 3an, gurasoen zilarrezko ezteiak ziren egunean bertan, erlojuz kontrako Gipuzkoako txapelketa irabazi nuen.

Beste susto bat

Nire lehen Vueltan (2005), dopatzearen aurkako odol-kontrol batean, zerbait arraroa atzeman zuten. Etxera bidali ninduten eta konturatu ziren aortaren alboan tumorea nuela. Sabeletik beheraino zabaldu ninduten. Ona zen eta aurrera egin nuen, baina susto ikaragarria izan zen.

Laisekaren aholkuak

Euskaltel taldean asko markatu ninduen Roberto Laisekak. Lehen afarian nire aldamenean eseri eta esan zidan: ‘Hi, hiru aholkua emango dizkiat. Lehena, inoiz ez kexatzea’. Trek taldean diote hori dela Markelen lehen araua, ez kexatzea; edozein tokira bidalita ere, kexarik ez. Emandako bigarren aholkua zerbaitetan ona bihurtzea izan zen: ‘Esprinterra ez bahaiz, eskalatzailea; gainerakoan, bidoiak eramaten’. Saiatu naiz gregario ona izaten, taldea animatu eta kapitainaren rola betetzen. Eta hirugarrena: ‘Ez bota dirua autotan eta erosi etxebizitza bat. Bizikleta utzitakoan edo profesionaletan hamar urte betetzerakoan, etxebizitza baten jabe bahaiz, aurreko bi arauak ondo bete ditualako izango da’. Hitzez hitz bete nituen.

Hiru seme-alaba

Seme-alabak izatearekin obsesionatuta nengoen eta, gutxienez, hiru nahi genituen. Uste dut planto egingo dugula (...) Etxean hiru arau idatzita ditut (jatorrizkoan euskaraz): ‘Familia honetan ez da anai arteko liskar, haserre eta errespetu faltarik onartuko’; ‘Pertsona baten ezaugarri garrantzitsuenak errespetua eta edukazioa dira’; ‘Familia eta lagunak altxor bat dira. Zaindu ditzagun’. Azkena aitarena da. Gaizki jokatzen dutenean, irakurtzeko esaten diet. Eta nire filosofia da beti egon beharra dagoela ahularen aldamenean. Edozein mugidatan behartsuena babestea gustatzen zait, esku bat botatzea.

Donostiako klasikoa

Topera prestatu dut nire burua ondo amaitzeko eta, Igeldon nagoela, zalegoarekin gozatu ahal izateko. Horregatik erabaki genuen Donostian agur esatea, nire jendearen aurrean. Klasikoaren ondoren, taldekideekin Oñatira etorriko gara, bizikleta eskegi, afaldu eta parranda botako dugu  (...) Zaleek merezi baino gehiago estimatu naute. Ondo baino hobeto portatu dira eta eskertuta nago oso. Askotan esan izan dut: ona izan gabe, ona izan banintz bezala maitatu naute. Horregatik da polita etxean agur esatea, nire jendearekin.

Argazkia: Conny Beyreuther 7K-rentzat (Gara).

Elkarrizketa oso-osorik irakurtzeko, Markel Irizar: «Si algún día a alguno de mis hijos les dicen que su padre fue una buena persona, será más importante que decir que gané veinte monumentos».

El ciclista Markel Irizar se retira el 3 de agosto, este apunte en castellano.

Ez dakit zenbat aldiz jaiki ote den Gipuzkoa (zentzu guztietan) Mariano Ferrer entzuten. Herri Irratian berak urte luzez gidatutako El kiosko de la Rosi baitzen hainbat gipuzkoarren iratzargailua. Eta gure etxean ere ohitura zen Mariano entzutea.

Garai predigitalak izaki, irratsaioak hamabost egunez gordetzen zituzten soilik. Hau da, ez dakit zer sistema erabiltzen zuten programak gordetzeko, baina gainean grabatzen zuten eta jada ez da ezer gordeta izango, baldin eta entzule finek ez badute kasetetan haren ahotsa gorde.

Ttarttalo-k Imanol Murua kazetariak egindako antologia argitaratu zuen 2011n: "Mariano Ferrer. Lo que dije y digo. Artículos de prensa 1991-2010". Tartean elkarrizketa bat dago, Imanolek berak egindakoa. Honen pasarte bat dago sarean. Lau minutuko kortea da, baina esanguratsua:

Hainbat lagun saiatu ginen bere artikuluekin webgune bat sortzen, baina ezin izan genuen aurrera eraman eta egitasmoa ideia mortuen hilerrian dago.

Kaleratu den azken elkarrizketa Ivan Gimenezek egin zion ELA sindikatuaren Alda aldizkarirako. Zehatz-mehatz bi izan ziren elkarrizketatuak: Mirentxu Purroy eta Mariano Ferrer. Euskaraz argitaratu zuen Argiak: Independentziaren bermea.

Javier Ortizen liburuaren ale bat nuen berarentzat gordeta, esku bat bota zigulako 2010ean Donostian lagunari egin genion omenaldian. Idatzi nion posta elektronikora eta ez zuen erantzun. Bizpahiru aste pasa zirenean, telefonoz hots egin nion. Ospitalean zegoela esan zidan. Lerro hauek idatzi nituen orduan, bere izena aipatu gabe, baina gaur bai, gaur bera izan zela aipatuko dut: Menpekotasuna «dastatzen».

Kasualitatea da, baina duela hamabost urte, gaurko egunez, eman nion hasiera #harrikadak blogari Mariano Ferrer-en agurra sarreratxoarekin. 2004ko uztailean utzi baitzituen Herri Irratiko mikrofonoak erretiroa hartzeko. Gaur, tamalez, agur esan digu betirako.

Gugan bego Mariano maitea. Kazetari eta pertsona puska!

Ha muerto Mariano Ferrer, este apunte en castellano.

Uztailaren 15eko eguneratzea. #MarianoFerrer|en "El Kiosko de la Rosi" hemen: Xabier Lasak grabatu kasetean, @joniubeda-k pasa gaur arratsaldean eta orain sarean dago. Argazkia @argia-rentzat Dani Blancok eta nik @euwikipedia bidez eskuratu dut.

Tarte luzea pasa dut proiektu batean murgilduta (Ortizen liburua), egunero zer egin behar nuen ondo baino hobeto nekiela. Proiektu horren lanik potoloenak amaitu dira eta orain kostata nabil nire buruaren eta gorputzaren erritmoak egokitu nahian.

Urte garai hau iristen denean askotan gogoratzen dut blog komunitatearen urtebetetzea gerturatzen dela. Hemen elkartearen bi albiste bata bestearen atzetik, hamar urteko aldea badute ere: Eibar.Org blog-komunitatea martxan! eta EibarOrg blog-komunitateak 10 urte beteko ditu. Zatoz gurekin ospatzera!

Nire lehen sarrera 2004ko uztailaren 14koa da eta Herri Irratiko mikrofonoak albo batera utzi zituen Mariano Ferrerri buruzkoa da, uztailaren 9an hartu baitzuen erretreta. Apunte laburra da eta Berriako bi loturak zein Garakoa jada ez dabiltza eta ez dago modurik konpontzeko.

Hauek dira bizirik mantendu diren lehen sarrera batzuk:

Telebistak-edo Donostiako autobusetan

Astiazaran

Rush Blac-Ka

Koro Erdoziari agur

Tira! Hamabost urte pasa badira ere, lerro baldar horietan oraindik ere ikusten dut nire burua eta ez da gutxi.

2005-2006 urteen bueltan ibili zen blogintza puri-purian. Gogoan dut esaten zigutela "exhibizionista" samarrak ginela. Dedio! Ondoren sare sozialetan ikusi dugunarekin alderatuta guk ez genuen ezer erakutsi.

Asier Sarasuak ateratako argazkietatik hauxe da gehien gustatzen zaidana. Gainerako irudiak ikusteko egin klik loturan edo argazkian bertan.

Besarkada berezia urte hauetan hil diren Imanol Trebiño eta Fernando Muniozguren-en gertukoei.

P.S. Atzo ahaztu egin zitzaidan esatea argazki-sorta Luistxok blogei buruz emandako ikastaro bati dagokiola.

Quince años de comunidad bloguera en eibar.org, este apunte en castellano.

Maiatzeko kontuak hemen kontatu nituen eta hona hemen ekainekoak.

0.- Lehen aipamena: liburuaren bigarren edizioa (lehen berrargitalpena, teknikoki) iritsi zen ekainaren hasieran. Beste 750 ale kaleratu ditu Foca Ediciones-ek.

1.- Ekaineko lehen aurkezpena Valentzian programatu genuen, baina ez zen inor agertu.

No ha venido nadie a la presentación, pero ha estado bien saludar a @josefdelamo y a @sergicampillo_, además de conocer a @ndelatower#JORperiodista #Valencia @jortiznet

— Mikel Iturria (@iturri) 2019(e)ko ekainaren 4(a)

2.- Gero Alacant-eko Librería 80 Mundos-en sei lagun elkartu ginen ekainaren 6an. Pena ez egin izana ekainaren 30ean (30 lagun joango zirelako). Kar, kar, kar. Barka txiste txarra, baina horrela etorri zait eta ez dut kentzeko asmorik. Izan ere, Mediterraneoan ere eguraldi ona egiten duenean, jendeak nahiago du kanpoan geratu barruan sartu baino. Mariano Sánchez Soler eta Eduard Aguilar laguntzaileez gain, jende jator askoa ezagutu nuen han ere.

Hauxe idatzi zuen Eduard Aguilar-ek Alicante plazan liburuari buruz.

3.- Hurrengo egunean Madrilera abiatu ginen. Liburu Azoka zegoen puri-purian: 1600dik gora egile hiru astetan, ez dakit zenbat liburu eta bisitari... Tira, halere, 40 lagun egon ziren Traficantes de Sueños liburu-dendan. Alboan Jesús Espino eta Isaac Rosa izan nituen eta ederra izan zen Paterako beterano batzuk eta niretzat ezezagunak ziren hainbat lagun parean izatea, gehienak Javier Ortizen irakurleak. Audioa entzungai dago beheko loturan.

4.- Egun batzuk lehenago Eva Orúek idatzi zidan eta erreportaje bat kaleratu zuen Info Libre-n ekainaren 10ean hainbat zutabegile hizpide hartuta.

5.- Jada Euskal Herrian nengoela, ekainaren 13an Ylenia Benitok Irunen duen Brönte liburu dendan egin nuen aurkezpena. Familia, lagunak eta abar. Guztira 30 lagun. Iñaki Urdanibia eta Nerea Lizarralde izan nituen bidaide. Literalki, biak nirekin eraman bainituen Donostiatik.

6.- Ekainaren 14an Bilbon egon nintzen Garbiñe Biurrun eta Javi Vizcaínoren laguntzarekin. Cámara liburu-dendan 20 bat pertsona elkartu ginen. Hemen ere lagun batzuk agurtu nituen eta beste batzuk ezagutu.

En inmejorable compañía disfrutando de la presentacion de @jortiznet Talento y oficio de un periodista @iturri @ketari @Javiviz @jaio_espia https://t.co/ISMWph2wu9 pic.twitter.com/uTor9MQF4S

— Maite Goñi Eizmendi (@euskaljakintza) 2019(e)ko ekainaren 14(a)

7.- El Diario Vasco egunkariko Bidasoako atalean María José Atienza kazetariak Irungo aurkezpenaren kronika egin zuen.

8.- Ekainaren 15ean etxera etorri zen Oier Aranzabal bi mikrofono eskuan zituela eta astelehenean, hilak 17, Barruan Gaude podcast-a kaleratu zuen.

Mikel Iturriaren etxeko egongelaren @BarruanGaude. Eta hemen duzu solasaldia osorik 🎧👇 Harpidetu eta entzun zure audio plataforman https://t.co/2a9lnU0XLI

— Barruan Gaude (@BarruanGaude) 2019(e)ko ekainaren 20(a)

9.- Astean zehar Jaio espiaren harria ezkutatuta izaten du baten batek Javier Vizcaínok Onda Vascan gidatzen duen Euskadi Hoy irratsaioan. Ortizek ezkutatu zuen ekaineko 3. astean hemen entzun daitekeen moduan.

10.- Ekainaren 22an Santanderreko La Vorágine gunean egon ginen Patricia Manrique eta Javier Lezaolarekin batera eta 50en bat lagun aurrean amaiera polita eman genion birari. eldiario.es-en (Raquel Franco) eta eldiariocantabriak eman zuten ekitaldiaren berri, baina El Diario Montañés-ek berpiztu egin zuen maisua.

Diario Montañés. #JORperiodista
Conferencia del periodista Javier Ortiz en @VoragineSDR. 🙈🙈🙈 pic.twitter.com/X36UDC9N6x

— Javier Ortiz Estévez (@jortiznet) 2019(e)ko ekainaren 22(a)

11.- Igandean, ekainak 23, Zenda Libros-ek antologiako lau zutabe argitaratu zituen.

12.- Beste elkarrizketa bat egin nuen ekainaren 20an, baina oraindik ez da agertu. Uztailean kaleratuko omen da.

Mila esker denoi!

«Javier Ortiz, talento y oficio de un periodista»: historias de junio, este apunte en castellano

Irungo Brönte liburu-dendan egon nintzen ostegunean Ortizen liburua aurkezten. Eta aprobetxatu nuen Carlos Blanco Aguinagak Rafael Chirbesekin izandako harremanari buruz bi hitz esateko. Blanco Aguinagaren izena baitarama gaur egun Irungo liburutegiak (CBA).

Gogoan nuen Chirbesek aipatu zuela bien arteko harremana Harkaitz Canorekin Ernest Lluch Kultur Etxean izandako solasaldi batean, 2013ko azaroan.

Eta hori gogoan ostiral goizean berriro entzun nuen saioa. Beste behin.

Ea nork erakutsi zion irakurtzen galderari, gutxi gorabehera hauxe erantzun zuen:

«Eso me lo enseñó un señor de Irun que se llamaba Carlos Blanco Aguinaga. Yo lo quería mucho. Lo conocí ya tarde, pero para mí ha sido el único maestro que he tenido: ha sido el único que me ha enseñado a leer. Yo era muy proustiano ("me gusta porque me gusta") y él me disciplinó y me hizo ver que hay libros que dicen lo que dicen (y no lo que tú digas que dicen), que la literatura tiene un peso, que dentro de cada libro está la Historia, que los libros no se libran de su tiempo (...) y que en este mundo sólo puedes ser testigo o síntoma (...) O intentas ser testigo de tu tiempo y contarlo. O acabas siendo síntoma de tu tiempo y te ponen como ejemplo de lo que ocurrió».

Irundarra hil zenean, 2013ko irailean, lerro batzuk eskatu zizkion El País egunkariak Chirbesi eta hauxe idatzi zuen: Carlos Aguinaga, el sabio que me enseñó a leer.

Enseñar a leer, este apunte en castellano.

Homenaje a Javier Ortiz en Donostia, este apunte en castellano

Asteazkenean eta ostegunean bi laburpen jarri nituen hemen Egia Kultur Etxean Javier Ortizen omenez antolatutako bi ekitaldirenak: liburu aurkezpena (maiatzak 10) eta torturari buruzko mahai-ingurua (maiatzak 11).

Bideo osoak jada prest daude eta hementxe jarriko ditut bata bestearen atzetik

Bonus track moduan: Katakrak-en eginiko aurkezpenaren audioa.

Liburuari buruzko albiste gehiago:

«Javier Ortiz, talento y oficio de un periodista»: maiatza eta ekaineko aurkezpenen egutegia.

«Javier Ortiz, talento y oficio de un periodista»: maiatzeko loturak (audioak, elkarrizketak, eta abar).

Hasiera-hasieratik eskerrak ematea tokatzen da: kasu egin didazuen kazetariei, ateak zabaldu dizkidazuen guneei, nirekin liburua aurkeztu duzuenoi, aurkezpenetan egon zaretenei eta liburua erosi duen jendeari.

Halere sorta jarri aurretik gauza bat esan nahi dut: onenak nahi ditugu gurekin, baina batzuetan beren agendak ezinezkoak dira. Presionatu egiten ditugu eta ez gara ohartzen presionatu baino zaindu behar ditugula. Kasu honetan, ez ere ezetz da. Eta inork ez dezala bere burua seinalatuta ikusi: orokorrean ari bainaiz.

Orain bai, egun hauetako kontakizuna. Baten bat falta bada, esan eta jarriko dut:

1.- Lehen elkarrizketa Euskadi Irratiko Amarauna irratsaioan izan zen maiatzaren 4an. Bertan kolaboratu nuen hainbat urtez eta beraiekin hasi nahi nuen bide hau. Elkarrizketa Unai Urreagak egin zidan, baina prestaketa-lanak Nagore Telleriak. Audioa hemen.

2.- Bigarren elkarrizketa Javier Vizcaínok egin zidan Onda Vascako Euskadi Hoy irratsaioan. Ortiz hainbat urtez aritu zen Vizcaínorekin irratian asteburuetan eta ondo ezagutzen zuten elkar. Maiatzaren 6an izan zen, goizeko 10:30ak aldera. Emaitza hauxe.

3.- Hirugarren elkarrizketa Kike Martín eta Félix Linares bikoteak egin zidan Radio Euskadiko Iflandia irratsaioan. Hau ere maiatzaren 6an, arratsaldeko 16:15 aldera. Emaitza hemen dago (11:07 minututik aurrera).

4.- Urtzi Urkizu nirekin jarri zen harremanetan astean zehar eta Berrian agertu zen artikulua maiatzaren 9an: Inoiz isildu ez zen kazetaria.

5.- Lehen boloa Bartzelonan izan nuen maiatzaren 9an: Pako Belmonte eta Maria Zaloña konpateroek (Javierren irakurleen ezizena) lagundu ninduten Ateneu Barcelonès-eko Tertúlia Borralleras-en. A ze tokia une honetan 4.000tik gora bazkide dituen Ateneua! Bernat Castany aritu zen gidatzaile lanetan eta bidea Felip Arterok zabaldu zidan. 30 bat lagun elkartu ginen.

Pakok idatziz utzi zuen kontatu nahi zuena: La magia permanente de Javier.

6.- Bigarren aurkezpena Bartzelonako Antinous liburu-dendan egin genuen. David Fernàndez ez zen iritsi (hegaldia atzeratu baitzen) eta Neus Tomàs kazetariarekin batera aritu nintzen. Aritz Galarraga eta Nacho Pato agurtzeko aukera izan nuen. Gustura geratu nintzen. 12 bat lagun bildu nituen bertan.

7.- Maiatzaren 10ean, goizean, Iñaki Urdanibiak idatzitako Javier Ortiz, la mirada insogne izeneko erreseina irakurtzeko aukera izan nuen.

8.- Gorka Bereziartuak liburua irakurri eta hauxe kaleratu zuen Argian duen blogean: Javier Ortiz, kazetari baten talentua eta ofizioa.

9.- Harri Fernández-ek ere elkarrizketatu ninduen astean zehar eta “Javier Ortiz tuvo la capacidad de convertirse en un clásico” argitaratu zuen Noticias de Gipuzkoan. Argazkilaria Iker Azurmendi izan zen.

Euskal Herriruntz. #JORperiodista @jortiznet pic.twitter.com/z1sh22TqMW

— Mikel Iturria (@iturri) 2019(e)ko maiatzaren 10(a)

10.- Nerea Lizarralderekin ere egon nintzen Artikutza tabernan. Argazki ganberroa berea da eta Irutxuloko Hitzan hauxe agertu zen: «Javier Ortiz irakurriz konturatzen zara zenbat egin dugun atzera».

11.- Maiatzaren 10ean Egia Kultur Etxean bizitutakoa barru-barruan daukat oraindik eta ez dakit zer esan. 100 lagun elkartu ginen eta a ze nolakoak! Love of 74 adiskideak hauxe idatzi zuen: Yo he venido aquí a hablar de su libro. Datozen egunetan bideoa ikusgai egongo da.

Tobacco Days liburu dendako Ines Garcia egon zen saltzaile lanetan eta 45 ale saldu zituela esan zidan. Poz-pozik biak.

Hurrengo egunean, maiatzaren 11n, ere beste hainbeste lagun torturari buruzko adituen hitzak entzuten eta antzezlana ikusten.

Bi egunetako bideoak hemen daude: Javier Ortizen omenaldia Donostian.

Esta tarde he tenido la oportunidad de escuchar a Paco Etxeberria, a Laura Pego y a Jorge del Cura sobre la tortura, guiados por @DaniAlvarezEiTB. Muchas gracias por la labor que estáis haciendo. Y como colofón, he podido ver “José K, torturado”. Mila esker @iturri pic.twitter.com/AG2CrYwxFc

— Maria Jauregi (@MJauregiLasa) 2019(e)ko maiatzaren 11(a)

12.- Beñat Zaldua Garako kazetariak ere idatzi zuen erreseina periodikoan: Ser periodista y poder seguir mirándose al espejo (ordainpekoa da).

.@iturri, @jklakasta y @anucita sobre Javier Ortiz. pic.twitter.com/ftj3TMVrwA

— katakrak · liburuak (@katakrak54) 2019(e)ko maiatzaren 15(a)

13.- Katakrak-en ez zuen Xirimiri I.ak jokatu. Aldiz, eguzkia, Pedro Sánchez, Pablo Iglesias eta Alberto Garzón denak gure kontra. Halere, 15 bat lagun animatu ziren Juan Kruz Lakasta eta Ruth Pérez Anucitak esan beharrekoak entzutera. Audioa entzugai Katakrak-eko webgunean: Soundcloud lotura.

14.- Maiatzaren 22an, goizeko 11ak aldera, El racó de pensar-en egongo naiz. Astero ordu erdiko atal hau egiten dute Mònica Terribasen El matí de Catalunya Ràdion. David Fernàndez hamabostean behin aritzen da bertan eta gonbidapena luzatu dio nire prentsa departamentuari. Hau da, niri ;-). Audioa entzungai jada.

15.- Salvador López Arnal elkarrizketa egin zidan Rebelión-entzat.

Birak ekainean izango du jarraipena.

Argazki batzuk beheko loturan ikusgai. Ikusten dena Egian atera zuen Juan González Andrés-ek.

«Javier Ortiz, talento y oficio de un periodista»: historias de mayo (este apunte en castellano).