Harrikadak

La soledad del filósofo, este apunte en castellano.

Uztail amaieran Tobacco Days berrira eginiko bisitan erosi nuen. Ezagutzen nuen autorea, baina liburuari buruz galdetuta, Inesek esan zidan Diego Machimbarrenaren gomendioa zela.

Pedro Cuartango 1955an Mirandan jaiotako kazetaria da. Bere ibilbide profesionalaren potoloena El Mundon egin zuen eta bertako zuzendari izatera iritsi zen urtebetez: 2016ko maiatzetik 2017ko maiatzera. Hau da, David Jiménez burrunbatsuaren ondoren (El Director idatzi zuena bertako esperientzia azalduz) eta egun karguan dagoen Francisco Rosell isilaren aurretik (hain ezezaguna ezen oraindik ez baitu orrialderik gaztelaniazko Wikipedian). 2017ko urritik zutabegile lanetan ari da ABC periodikoan.

Bere kezka filosofikoak, irakurketak, zinema, musikari buruz idazten du Cuartangok, besteak beste. Herriminaz begiratzen dio Mirandari, trenak gogoan, eta ez ditu ahazten Pariseko gazte garai erabakiorrak. Aita ere asko ageri da testuetan (harreman gorabeheratsua izan zutela dio), baita aitona ere.

Elogio de la quietud liburuko testu bakoitza datarik gabe dago jasoa. Círculo de Tiza argitaletxeko norbaiti irakurri nion sarean erabaki hori egilearena izan zela, denboraz kanpo kokatu nahi baitzituen egileak bere hausnarketak.

Guztietatik bat geratu zait bereziki iltzatuta, «Sobre la imposibilidad de vivir el presente» (175. orrialdea) izeneko zutabea, hain zuzen. Goian aipatutako Nicolas Grimaldi filosofoari eginiko elkarrizketa bat du oinarri.

1933an jaio zen Grimaldi Parisen. Apenas ezagutu zuen ama (gaixo zegoen eta laster hil baitzen) eta aitarekin ere komeriak izan zituen (korsikarra jaiotzez, Postako langilea zen eta sindikalgintzara erabat emana). Denbora asko pasa omen zuen amaren gurasoekin, aiton-amona euskaldunekin, eta garai haietatik datozkio bi maitasun hauek: Donibane Lohitzuneko ingurua eta bakardadea.

Parisko Sorbona unibertsitateko Filosofia Modernoaren Historia eta Metafisika katedradun emeritoa, 1968an Sokoan dagoen faro zaharra erosi, berritu eta bertan bizi da aspalditik, bakar-bakarrik.

Esan bezala, Cuartangoren zutabeak elkarrizketa bat du oinarri; hain zuzen ere, Libération-eko hau: Nicolas Grimaldi, le phare qui éclaire l’humain. Ikusi dezakezunez sarean bilatu eta lortu dut datatzea, 2011koa da.

Cuartangoren testua irakurrita, hasiera batean pentsatu nuen pikutara bidali zuela Grimaldik katedra eta farozain bihurtu zela Sokoan.

Elkarrizketa irakurrita, baita Wikipedian duen profilean edo 2012an Sud-Ouest egunkariak eginiko beste honetan ere («La paix, le silence et une certaine grandeur»), ikusiko duzue ez zela nik irudikatu bezala.

Euskonews-en ere ageri da Juan Aguirre Sorondok 2016an eginiko elkarrizketa. Azken honetan, bideo eta guzti.

Beraz, gure filosofoa ez dago isolatua. Ikasle izandakoen bisitak jasotzen ditu, irakurri, pintatu eta idatzi ere egiten du. Hogeita hamarretik gora liburu ditu argitaratuak frantsesez.

Gaztelaniaz argitaratutako horietako baten kritika topatu dut Iñaki Urdanibiaren blogean: Nicolas Grimaldi por los acantilados del sentido. 2015eko azaroan Parisen fundamentalistek eginiko atentatuak ditu abiapuntu haien nortasunaz-edo idazteko: Los nuevos sonámbulos. Tesi nagusia da erlijioa aitzakia dela, fanatismoa lehendik zetorrela.

Círculo de Tiza-k Gino Paoliren soinu banda jarri dio liburuari. Hain zuzen ere hauxe.

Hura entzunez idatzi ditut lerroak.

Astelehenean Bronte liburu dendako Ylenia Benito liburu saltzaileak utzi gintuen goibel. Abuztuaren 29an itxiko duela iragarri baitzuen.

[Liburuak!, liburuak! Hara hor hitz magikoa: maitasuna, maitasuna esatearen parekoa] Hitz hauek Federico García Lorcak bere herriko liburutegiaren inauguraziorako idatzi zituen eta nik, tamalez, liburu-denda itxiko dudala esateko erabiliko ditut. https://t.co/AaWHmyJyWW pic.twitter.com/xftaYOx8O4

— Brontë Liburu-denda (@BronteLibreria) August 3, 2020

Zer nahi duzue esatea! 60.000 biztanle ditu Irunek. Kioskoak eta paper-dendak alde batera utzita, Elkar eta Tinta Comics liburu dendak gelditzen dira soilik. Kitto. Berriro diot: 60.000 biztanle.

Arazo gehiegi izan ditu liburu dendak aurrera egiteko. Azkenetako bat uztailaren 23an liburu eguna ezin kalean ospatzea.

Se acerca, para mí, el segundo Día del Libro de este año. El 23 de abril, el confinamiento suspendió todas las Ferias del Libro. El 23 de julio llega el segundo intento, pero tampoco habrá Feria del Libro en #Irun y no hay estado de alarma al que cargarle la culpa. Abro hilo.

— Brontë Liburu-denda (@BronteLibreria) July 14, 2020

Trabak jartzen abilak dira Udalak eta gero negar plantak egiten ere badakite, baina ondo baino hobeto dakite denda txiki horiek liburu aurkezpenik gabe (pandemiaren erruz) eta kalera liburuak saltzera atera gabe gorriak ikusiko dituztela. Eta ez badakite, jakin beharko lukete.

Baina ardura eta errua ez da soilik erakundeena: guk ere utzi behar diogu zilborra begiratzeari. Politika egin behar dugu, jaun-andereok! Zer politikoagoa une honetan liburu bat Amazoni enkargatu beharrean zure denda kuttunean erostea baino? Ondorioak ditu.

Ez ahaztu kontsumitzaile gisa talka egin dezakezula zure baitan dagoen herritarrarekin.

Gutxi joaten naiz azken garaian Irunera. Astean behin amari bisita egin eta ezer gutxi gehiago. Asteartean paseoa luzatu eta Yleniarengana hurbildu nintzen.

Jurdan lagunarekin egin nuen topo bertan. Bi hitz gurutzatu nituen berarekin. Besteak beste, topagune lasai bat  galduko dela zioen. Hau da, bertara hurbildu, libururen bat hartu eta hondoan, eskuin aldean, dagoen sofan eseri bakarrik edota ezagunekin zein lagunekin.

Bertso-Hop disko-denda zenarekin gogoratu nintzen. 1990eko hamarkada hasieran, 20 urte eskas nituenean, arratsalde asko pasa bainituen bertan, musika entzuten, lata ematen, zetozen musikari eta musikazaleekin hitz egiten edo entzuten... Topaleku bat hori baita.

Yleniari ez nekien zer esan. Zer esango diozu pertsona bati bere ametsak diruaren trabarekin egiten duenean tupust? Barkamena eskatu zidan berak. Barkamena liburu-denda ixteagatik!

Esan nion ezetz: barkamena guk eskatu behar geniola berari.

Mekaguensos!

Jar dezagun musika pizarra negarrari eman aurretik, Irundik atera gabe gainera.

Jabier Muguruzak berarentzat esanguratsuak izan diren euskal kanten hamabost bertsio egin ditu Geltokiak izarretara diskoan eta aste honetan entzun dut ekainean Jose Luis Padronek eskainitako saioa Lizardiren Baratza-n.

Abesti horietako bat da Berreziketaren zailtasunari buruz izenekoa. Hans Magnus Enzensberger poetaren hitzak, Ruper Ordorikak musikatu zuen 1985eko Bihotzerreak diskoan. Hona hemen Jabierren bertsio ederra.

Yleniari eskainia. Egunen batean merezi duena jasoko duelakoan.

Caminos llenos de obstáculos, este apunte en castellano.

Ostegun goizean zabaldu zen San Telmo Museoan Fernando Postigo fotokazetari donostiarraren lanaren berri ematen duen erakusketa. 1977tik 2003ra Diario Vasco egunkariarentzat egindako lanagatik da ezaguna argazkilaria eta urte horietan egindako 300 irudi hautatu ditu, Elisa Querejeta komisarioaren laguntzaz, jendaurrean jartzeko azaroaren 1a arte.

Argazkilariak aurkezpenean esandakotik Nerea Azurmendik hitz hauek jaso zituen DVn, berunezko urte analogikoak gogoan:

«Teníamos que hacer de todo. Pasar en el mismo día de una rueda de prensa de economía a un coche bomba y por la tarde a un desafío de segalaris. Era terrible. Ese era el pan nuestro de cada día. No se cómo conseguíamos cerrar el cerebro y cambiar el chip».

Gutxi gora behera:

«Denetarik egin behar genuen. Egun berean ekonomiari buruzko prentsaurreko batetik auto-bonba batera pasa eta arratsaldean segalarien apustu baten berri ematea. Hori zen gure eguneroko ogia. Ez dakit nolatan lortzen genuen burua itxi eta txipa aldatzea».

Bertako beste argazkilari batekin aipatu nituen biharamunean hitz horiek. Gipuzkoako herri batean denda zeukana bera, iltzatuta geratu omen zitzaion duela ia 30 urteko irudia. Leherketa bat entzun, kamera hartu, ezagun bat geratu, haren motorrera igo eta atentatua gertatu zen tokiaren bila abiatu. Ez zegoen urruti. Hantxe drama begi bistan. Adineko gizon bat, hilzorian, burua tente eutsi ezinik.

Aste honetan bertan hogei urte bete ziren Juan Mari Jauregi tiroz hil zutela Tolosako kafetegi batean. Maixabel Lasa alargunak hainbat elkarrizketa eskaini ditu eta Maria Jauregi alabak gutuna idatzi dio aitari.

Mina, eguneroko ogia garai batean.

Baina gaurtik atzera begira jarrita ulergaitza gerta badaiteke ere, bizitzen jarraitzen genuen. Adibidez, oso gogoan daukat Jauregiren erailketa gertatu zen egunean non eta norekin bazkaldu nuen. Oker ez banago larunbata zen eta Hondarribiko jatetxe batean elkartu nintzen institutu garaiko lagun batekin.

Joan Mari Torrealdiaren tortura testigantza.https://t.co/cHlZcqf7dj@berria pic.twitter.com/bhihQkV3eH

— Enekoitz Esnaola (@EnekoitzEsnaola) July 31, 2020

Ostiral arratsaldean Joan Mari Torrealdairen heriotza zabaldu zen sarean. 2003ko otsailean, Euskaldunon Egunkariko Administrazio Kontseiluko presidente gisa atxilotu egin zuen Guardia Zibilak, Entzutegi Nazionaleko Juan del Olmo epailearen aginduz. Gurean Espainiako estatuak egin duen operazio makurrenetako bat. Euskaraz egiten zen periodiko bakarra ixteaz gain, hainbat pertsonak pairatu zituzten atxiloketa eta kartzela, horietako batzuk tratu txarrak eta torturak salatu zituzten. Torrealdai berak, adibidez.

Operazio hartan atxilotutako batzuk gaixotu egin ziren. Horietako batzuk heriok eraman ditu. Joan Mari minbiziak. Bere ustez, eta Querejeta psikiatrak berresten duenez, «lotura dago Torrealdairen minbiziaren eta jasandakoaren artean».

Hainbat urtez Espainiako Estatuaren gillotina lepotik gertu sentitu ondoren, libre atera ziren 2010ean eta artxibatu egin zen auzi ekonomikoa 2014an. Zoaz orain diruz pagatu ezin den kalte-ordaina eskatzera (Martxelo Otamendiri arrazoia eman zioten Europan, bai).

Atzera begira jarri gara aste honetan ere beste bi konturengatik: Bateragune auziko epaia uztailaren 31n, jujeak oporretara joan aurretik (2018ko azaroan Europako Giza Eskubideen Auzitegiak emandakoari men eginez) eta Josu Urrutikoetxearen behin-behineko kaleratzea.

Zorionez ez gaude duela hogeita bost, hogei edo hamabost urteko egoera berean, baina oraindik badaude konpondu beharreko hainbat gai. Kostata ari gara aurrera egiten.

Anormalak beti.

Anormales siempre, este apunte en castellano.

Juanitok 80 urte bete(ko) ditu aurten, baina edozeini adarra jotzeko prest izaten da gehienetan. Sukaldari aparta, makina bat abentura bizitutakoa da, besteak beste politikoki ere jardun zuelako Francoren aurka.

Egun pilota da gehien maite duena. Partida asko ikusi ditu bertatik bertara Euskal Herriko bazterretan eta asko daki jolas horri buruz.

Hainbat lagunekin jokatzen ditu astebururo zuritoak eta aurreko batean ni erori nintzen haren sarean.

-Zu zure mutil kuttunekin (Olaizola eta Bengoetxea) eta ni kontrarioak.

Larunbatean jokatu zuten Labriten Olaizolak eta Zabaletak Altuna eta Imazen aurka. 22-19 Juanitorentzat.

Igandean zen buelta, Arbizun. Bengoetxea eta Martija bikotea Ezkurdia eta Arangurenen kontra. 22-16 Juanitorentzat, nahiz eta Ezkurdiak etxean jokatu.

Ez dut irabazi eta bi zurito zor dizkiot Juanitori. Gaur edo bihar pagatu beharko dizkiot.

Zerbezak hartzeaz gain, noizean behin mokauren bat jatea ere gustuko dut.

Larunbatean afaltzeko plana egin genuen lagun batzuekin. Auzoko terraza batean tokia hartzeko zain geundela, horietako batek esan zidan ea ez genuen egunkarian ikusi bera. «Egunkarian?», nik. Bai, bezperan maskaren kontrako protesta batean hartu zuela parte Donostiako Boulevardean.

Harrittuta eta perplejua. Ez nuen espero.

Ez nien erreparatu gehiegi deitzaileei, baina bai ikusi nuela etika eta estetika batuz onetik ezer gutxi atera zitekeela deialdi hartatik.

Hasiera batean haserretu egin nintzen, baina gero nire burua kontrolatzen saiatu nintzen, horrela ezer gutxi lortu baitaiteke lagunekin.

Are gehiago, sareetan askotan egiten den beste gauza batek ere ez dit balio: bertaratutakoak barregarri uztearena. Uste baitut justu kontrako emaitza lortzen dela: zalantzan dagoen jendea gotortzea.

Hilabete lehenago lantokian izan nuen solasalditxo bat lankide batekin. Hark gaitzaren kontrako txertoa behartuta hartuko zuela soilik. «Auskako zer kaka sartuko diguten».

Inor gutxi zegoen prestatua COVID-19a bezalako pandemiari aurre egiteko eta, dirudienez, gurean gauzak ez dira hobetu.

Gizarteko hainbat zutabe aspaldidanik zeuden dingilizka eta krisiak azkartu egingo ditu prozesu birrintzaile batzuk. Ea nola ateratzen garen tunel honetatik.

Selfie gutxi ikusten dira orain. Bai, denek kamera jendeari begira dugulako jarrita. Balkoitik jaitsi eta kaleko polizia bihurtu gara. Besteak dira gauzak gaizki egiten dituztenak eta gu beti dugu aitzakia bat pronto.

Isiltzera noa. Ea Juanito agertzen den eta zurito parea pagatzen diodan.

Zaindu!

Musika gaur El Largo Adiós taldeak jarriko du. Irailaren 5ean arituko dira Basoka jaialdian Miramongo anfiteatroan.

No estoy preparado, no estamos preparados. Este apunte en castellano.

Ezkerrera jo eta taberna batekin egin dugu topo. Ez dago garbi zabalik edo itxita ote dagoen. Halako batean, zarata entzun eta etxeko andreak zabaldu du atea.

-Barrura!

-Egun on. Bi ebaki, mesedez. Non dago komuna?

Komuna betiko tokian. Tabernaren amaieran, eskuinean.

Etxeko andrea kexu da. Euliak eta moskitoak sartu egiten dira, atean ezin delako inolako errezelik jarri. COVID-19aren aurkako neurriak, infekzioetarako foku omen.

-Barruan baditut txisme elektroniko horietakoak, baina ez dira nahikoa.

Kafeak barran utzi dizkit, nire parean. Supituki burrunba entzuten da. Norbait dator arrapaladan eskaileretatik behera. Kexuka dator, ozenki gainera. Tabernan sartu da bezerorik egongo ez balitz bezala, baina gu gaude bertan. Beno, ni bakarrik, S komunean baita. Beranduegi jarrera modu naturalean aldatzeko. Zerbait esan dio amari eta barrualdera jo du.

-¡Estos hijos!

Patxada falta zaiela gehitu du amak.

Ondoren turismoari buruzko pare bat esaldi gurutzatu ditugu. Jende gutxi dabilela, alegia.

Familia, semea barne, soroetan dabil. Konfinamenduak asko atzeratu dituela lanak eta denak pilatu egin direla. Jendea iritsi ezinik dabil eta hori ere bada urduri egoteko arrazoietako bat.

Kanpoan mahai batzuk daude eta bertan har dezakegula kafea.

Kafeak lasai-lasai hartzen ditugun bitartean hirukote bat dator, edadeko hiru andrazko. Batek garatxo bat erakusten die beste biei, baina zalantzatan da ez ote den akainaren bat izango. Ezetz besteek.

Laugarren bat dator eta hiruretako bat agurtzen du. Honek beste biak aurkezten dizkio. Erretiroa hartutako bi erizain direla. Lan kontu batzuk aipatzen dituzte.

Gero, beste gai batzuk jorratzen dituzte. Batek minbizia pasa zuen duela bospasei urte eta lagunek goraipatzen dute bere jarrera gaitzari aurre egiteko orduan. Batek dio oso ausarta izan zela. Berak ezetz, ez zela horrela izan. Pozik daude elkarrekin daudelako eta garbi gelditzen da denen aurrean.

Amaitu dira gure kafeak. Buelta eman eta herrira itzultzeko garaia da. Errazagoa da orain bidea. Gutxi bada ere beheranzko joera baitauka errepideak.

Agur esan eta bagoaz.

P.S. Apunte hau A-ri eskaini nahi diot. Hobe enteratzen ez bada. Astelehenean borroka latza hasiko baitu. Espero orain arte eraman duen bezala eramatea gaitza eta dena ondo baino hobeto amaitzea.

Bide batez, aste honetan hamasei urte bete ditu blog honek eta eibar.org-eko blog komunitateak.

Perdonen: ¿queda cerca el pueblo? Este apunte en castellano.

Ekainean argitaratu zuen «Ama hil zaigu» singlea. Badok-ek dioen bezala, «Mikel Laboak Bat-Hiru diskoan (1974) grabatutako abestia “berrasmatu” egin du Amorantek, jatorrizkoa “erretrobisorean edukita baina gehiegi begiratu gabe».

Singlearen kaleratzea aprobetxatuz, eta irailean lehen lan luzea plazaratuko duela aintzat hartuz, Ispilu Beltza irratsaioan elkarrizketatu zuen pasa den astean Oier Aranzabalek. 28,50 minututik aurrera entzun dezakezue.

Ez zait ba hirugarren aldiz atera parera gizona astean zehar! Leyre Ruiz de Alegria dantzariaren Eulia proiektuaren musika jarri duelako. Hain zuzen ere, Otoi (mi padre) da entzuten den kanta.

Beste hainbat mobida eta kontutan badabil, saltseroa baita Iban Urizar. Adibidez, Elgoibarko Sinuöse egitasmoan.

Entzierro garaiko albistea da Alarma sessions izeneko lau bideo enkargatu dizkietela beste hainbeste artistari: Cabezafuego, Joseba Irazoki, Joseba B Lenoir eta Hatxe. Oraindik ez dut astirik izan entzuteko, baina zuek denbora eta gogoa batuz gero hortxe aukera.

Gezurra esan dizuet, zeren hau egiten nuen bitartean Cabezafuegoren majarada entzun baitut. Hementxe bertan itsatsi dut.

P.S. Ez dut asko arriskatzen esanez EAJk irabaziko duela domekan. Eta Urkulluk jarraituko duela Ajuria-Enean. Datorren astean denak maskaradun?

Estamos un tanto Amorante, este apunte en castellano.

El fondo buitre Blackstone en San Sebastián, este apunte en castellano.

Ostegunean Jorge Napalek eginiko elkarrizketa bat irakurri nuen Noticias de Gipuzkoa egunkarian: «Si no reacciono, estoy en la calle hace tiempo» (Erreakziorik ezean, aspaldi nengokeen kalean).

Zabaldu parentesia. Asko gustatzen zait Jorge Napal kazetariak horrelako gaiak jorratzeko duen sentsibilitatea. Itxi parentesia.

Duela urtebete pasatxo aipatu nuen hementxe bertan gai nagusia: Etxegabetzeak Donostian. Orduan Txomin, Bea eta bi seme-alabak zeuden tartean.

Gaurko protagonista, Victoria Noriega, ez dut ezagutzen, baina auzokoa da.

Napalek kontatzen duenaren arabera, 63 urteko andrea bakar-bakarrik bizi da bere bi katuak hil zitzaizkionetik. Hilero 992 euro jasotzen ditu eta ia 800 bideratzen ditu alokairua pagatzeko. Etxetik kanporatua izateko zorra 2019ko lau hilabeteri dagokio, guztira 3.190 euro. Ordaindu dezakeen apartamentu txikiagoa eskatzen du eta tartean sartu dira Eusko Jaurlaritza zein Donostiako Udala, ea badagoen Blackstone-rekin (Testa Socimi gurean) akordioren bat lortzerik.

Elkarrizketako paragrafo hau ekarriko dut hona:

«Nire egoera publiko egin behar izan nuen lehen aldian, uste nuen hil egingo nintzela. Zorabiatuta bezala nengoen. Shock egoeran geratu nintzen, eta ez neukan orain daukadan eskarmentua (...) Lehenengo prentsaurrekoan izugarrizko lotsa sentitu nuen. Nire bizitza kontatzen ari nintzen: irabazten nuena, nituen zorrak, xehetasun piloa ezagutzen ez nituen pertsonei. Eta horrela jokatu nuen, nahiz eta beti oharkabean pasatzen saiatu naizen».

Lotsa gainditu ondoren etorri zen ahalduntzea. Epaitegitik esan zioten Rosa Garciari deitzeko, Gipuzkoako Stop Kaleratzeak elkartekoa. Beraiek eman zioten kobertura eta Alokairu Benta Berriko Txominekin harremanetan jartzeko gomendioa. Bai, Txomin da goian aipatutako laguna.

Ez dakit gaia nola bukatuko den, espero ondo amaitzea, baina kazetariak dio Blackstone-k ez duela batere gustuko Euskal Herrian duen irudia.

Behean itsatsiko dudan Bomba Estéreo-ren bideoa itsatsi aurretik idatz dezadan berriro: Blackstone putre funtsa da.

Oharra. Argazkia Stop Kaleratzeak elkartearen gunetik hartu dut.

Salimos en bici hacia el Mediterráneo, luego a Cerdeña, luego deambularemos verano adelante. Recupero el blog, aquí va la primera nota del viaje. Pasad y poneos cómodos, será un viaje ligero y sin etiqueta (se las hemos cortado hasta a los calzoncillos): https://t.co/596m1FoNrV pic.twitter.com/Lwth26RaeX

— Ander Izagirre (@anderiza) June 20, 2020

Pasa den asteburuan abiatu ziren Ander Izagirre eta eSe Mediterraneo aldera bizikletan. Nafarroara jo zuten lehendabizi eta jada Aragoi aldean dabiltza, Ebro ibaia lagunduz itsasoruntz. Tarragonatik Bartzelonara egingo dute salto eta handik, ferry-an, Sardiniara. Italian barrena pasako dute uda eta nondik nora dabiltzan jakin nahi baduzue segi RSS bidez Ander Izagirreren bloga. Aperitibo moduan hona hemen Covid katuarena.

Asteazkenean periodiko zaharrei begira, beste blogari baten berri izan nuen, Patxi Irurzunek Cabezabolori eginiko elkarrizketarekin egin bainuen topo apirileko Gara batean (Patxi Irurzunek berak blogean ere paratu zuen).

Bertan Cabezabolok aipatzen du iazko udan Iruñetik Erevanera furgonetaz eginiko bidaia. Pachuco izeneko txakurra bidaide, hilabete luze behar izan zuen Armeniara iristeko. Berak dio 40 kilometroko media egin zuela eta erregai mordoa aurreztu poliki joanez. 40 kilometroko media sinesgarria da antzekoa egin baikenuen guk Errumanian 2016ko udan.

Larunbat arratsaldean Iñigoren blogean egon nintzen irakurtzen bidaiako hainbat pasadizo. Oraindik ez du kontatu zer egin zuen Armenian, baina laster izango dugu horren berri. Izan ere, hamar milatik gora zarata grabatu baitzituen eta horiek erabiliko ditu gero kantak edo auskalo zer artefaktu artistiko egiteko.

Elkarrizketan botatako perla bat:

«Me ha cambiado muchísimo. Llegué a casa en octubre, y sigo sin tener ningún acceso de ira, frustración, tristeza... y antes los tenía a paladas».

Hortik aurrera sartu blogean, patxadaz hartu eta irakurri, merezi du eta. Bandcamp-en duen azken diskoa («Somos droga») erabil dezakezue soinu banda gisa. Bertatik «Caramelos 6 de julio» kanta utziko dizuet hemen azpian.

Los 10146 ruidos de Cabezafuego, este apunte en castellano.

Aste honetan lehen planoan egon da berriro Felipe Gonzalezek GALen jokatutako rola. Harrigarri samarra izan da Kongresuko Podemoseko bozemaile den Pablo Echeniqueren lehen erreakzioa. Garai batean Jordi Pujol gisa agertu bezala azaldu da jendaurrean: «això no toca». Zehatzago izateko: «Mundu guztiak daki zer gertatu zen».

Iñigo Iruin abokatuak 1996ko otsailaren 13an Tolosan, Galtzaundi foroan, emandako hitzaldiaz gogoratu naiz egun hauetan. Jatorrizkoa, euskaraz, Berria egunkariaren lotura honetan dago irakurgai: GAL, estatuaren ispilu (pdf).

Gaztelaniazko bertsio bat zegoen Javier Ortizen webgune zaharrean, ezkutu samar. Gaur goizean azalean jarri dut: GAL, el espejo del Estado.

Iruinek estatu terrorismoaren errepasoa egiten du bertan, frankismoaren azken urteetatik hasita.

Azken zatian hainbat hausnarketa daude, baina horien aurretik hauxe:

«Ez dago zalantzarik GALen "X" delakoa Felipe Gonzalez dela, eta horregatik ez dut horretan denborarik alferrik galduko, ez baita hori garrantzitsuena guretzat une honetan, gero azalduko dudan bezala».

Zer da garrantzitsuena?

«Daturik kezkagarriena da bigarren maila deitu dugun hori ukitu gabe geratu dela, hau da, estrategia edo ekintza egitasmoak prestatzen zituztenen maila. Ez da desegin, ez da garbiketarik izan, are gehiago mailaz igo dituzte eta kargu garrantzitsuetan jarri dituzte maila horretan ardura izan duten pertsonak. Hori da etorkizunerako arazo larrienetakoa».

Egia da 2000ko apirilean Galindok 71 urteko kartzela zigorra jaso zuela. Bai, hala izan zen. Egia den bezala lau urte geroago atera zutela kartzelatik. 2004ko udazkenean, hain zuzen ere. Arritmia bat zeukan. Kalean da geroztik.

Kaguensos izan zen bururatu zitzaidan lehen hitza. Tira, hori baino zerbait zatarragoa ere bai, baina ez dira berba horiek hemen jartzeko orduak.

Okerrena ez zen hori: okerrena da Kortaturen ibilbide labur (lau urte eta piko gutxi da) eta azkarra institutuko azken urteetan eta unibertsitateko lehenengoetan gertatu zela. Eta hori 1984ko udan hasi zen.

Uda haren atarian, Tio Josetxo hilzorian zegoen. Atzoko egunez, ekainak 13, harrapatu zuen heriotzak aitaren anaia zaharrena, 59 urte zituela. Bizitza guztia pasa zuen fabrikan lanean eta aldez aurretiko erretiroa eman zioten hilabete batzuk lehenago. Garai hartako gizonen mentalitateaz jabetzeko: ez zuen onartu etxera bidaltzea. Nire ustez horregatik gaixotu eta hil zen hain agudo.

Hori gertatu aurretik, ume mokoak ginela, ostiralero zetorren baserrira aste guztiko ogi zaharra ekartzera eta gu poz-pozik jartzen ginen haren etorrerarekin. Bospasei neska-mutil elkartu eta inguruko zelai, erreka eta bideetan barrena ibiltzen ginen. Osabaren koinataren bi biloba txiki ere ekartzen zituen Donostiatik, batez ere udan, gurasoek taberna baitzuten Parte Zaharrean.

Asko maite genuen, baina gogoan dut bera gaixotu zenean (minbizia) kostatu zitzaidala bisita egitea. Ez dakit zergatik. Agian ez nuelako osabaren dekadentzia ikusi nahi.

Oso gogoan dut ikusi nuen azken eguna. Maiatzeko asteburu batez, igandea seguruenik, telebista aurrean baitzegoen sofan eserita Espainiako Indar Armatuen desfileari begira. Garai hartako telebistan bi kate eta aukera gutxi.

Sartu nintzen haren etxera eta ez dakit ere musu bat emateko kapaza izan nintzen. Nire buruan geratu dena da justu-justu agurtu nuela egongela zapaldu gabe. 16 urte nituen orduan, ez nintzen ume moko bat. Zergatik erreakzio hori? Gizon bat, tripa puztuta, kolore eskasarekin, etxeko pijama eta bata soinean, begirada galdua telebistaren pantailatik haratago. Ez dakit arrazoizko erantzun bat ematen. Beldurra izango zen.

Horretaz gogoratu naiz 1984ra joan naizenean. Nolakoak diren gauzak.

Eta honek guztiak balio dit aurreko astean Miguel Torgaren egunerokoan irakurri nuenetik buruan jira-biran dabilen beheko sententzia hona ekartzeko.

«Poco es lo que sabemos de nosotros mismos. Y nada lo que sabemos de los demás. Y por esto es por lo que cada vez evito más ser juez en causa propia o ajena. Vivo y dejo vivir». #migueltorga pic.twitter.com/Luaeqg0uXv

— Mikel Iturria (@iturri) June 9, 2020

Etengabe fokua besteei begira jartzen ari gara (ni neu barne) eta uste dut tenorea dela buelta eman eta norberari begira jartzeko. Ze beste pertsonen akatsak berehala ikusteko gaitasuna dugu, baina gureak oharkabean pasatzen zaizkigu.

Zauden tokian zaudela musu bat, Tio Josetxo.

P.S. Pasa zaitezte Jon Iraundegiren argazki bildumatik.

Propina. Making of-a.

Hace treintaytantos años, este apunte en castellano.