Mispillibar

I

Maite nau, bai-ez

Maite nuela nekien

azken petaloaren aurretik

nire baitan dirau maitasunak

ez da inola oroitzapena

maite dudala dakit

ez da margarita-jolasa

Ipurtargi

Ez gara jaio ipurtargi izateko

ameslari egiten gaitu ilargiak

bizimin gara eguzki epelean

baina ipurtargi izaten ikasi behar genuke

kaleko argiek itsutzen gaituztenean

argi izpi bat izan dezagun jarraitzeko.

Esperantzaz

Esperantzaz elikatzen gara

abioi arrasto zuria ezabatzean.

Bortitzak

Eskuburdinak jarri zizkiguten

pilotari egin ginenean

hankak lotu zizkiguten

bidean jarri ginenean

begiak estali zizkiguten

itsu bihurtu nahian

ezpainak josi zizkiguten

mututu gintezen edo

lobotomizatu nahi izan gintuzten

amets egiten genuelako.

Orain

bortitzat

salatzen gaituzte

Marea gora

Olatua-harkaitza

natura lehian

nor-nork

berritzearen dialektika

zer-zerk

aldaketen borroka.

Likin

Aingira atzaparretan bezala

labaintzen zaizkigu urtaroak

bizitza

esku likinak ohi dira sarri

arrantzaren arrasto bakarrak.

Utopia

Zer naizen ere ia ez dakit

besteek dute naizenaren azken hitza,

ibilian nabil tairik gabe

okupatu gabeko aulkirik ba ote,

ez dakidan norako ate bila diraut

giltza beste batek daukala jakinik,

eguzkia dut amets

ekaitz beltzeko lainopean.

Utopia besterik ez da

patrikan geratzen zaidana.

Itsu

Gorpua da Justizia

hilotzak epaileak

begiak jan dizkiete putreek

bihotza otsoek

garuna harrek

Gizaki maspildua ekarri zioten

baina kodigoaz urkatu zuten

Gu

Eskutik heldu zintudan

eriak korapilatu zenizkidan

geroztik

ez nik ez zuk

ez nire ez zure eskuek

guk, gureek baizik

eragiten diraute arraunari

nora bereko batel bakarrean.

Zauriak

Kolpez kolpe

itxaropena

arrakalatu nahi izan digute

baina udaberri da geroa

bizipoza

loratu egin zaigu zauri bakoitza

Laguna

Ez nintzaion joan bila

hor zegoen

aukeratu egin nuen

kidetasunez

ez zitzaidan bila etorri

hor nengoen

onartu  egin ninduen

hurbiltasunez

Mina da laguna

huts egiten ez duena

auzo izateaz harago.

Gaztaina

Nago gaztainondoa dela gizartea

mardula emankorra itzaltsua

gaztainak ginateke gizakiok

oskol zorrotzez babesten den fruitua

Trikuak ote garen ere banago

eztenez gotortuak gaztainak antzo,

baina errepidean zapaltzen gaituztenak.

Neguko bakardadea

Supazterrean dago katua

leinu gorrian lozorro

lagunartera doa gizakia

bizipoza ezten eta hauspo

hotza baita negua

hitsa bakardadea.

Nire bidexkak

Tren bat noiz pasako

zein bagoira igoko,

geza geratuko zaio bizinahia

oasirik gabe desertua 

Nork bere erraila

bakoitzak bere oin-hotsa

norbere hegadan datza

ibilirako kemena

arnas bizigarria.

VII

Natura

Eguraldia

Atertxua dago, juxtua baina: euri itxura, baina ateri.

Beltza dekozu: eguraldi txarra neukala.

Bere zerian aguantatzen du: eguraldi onak dirau.

Edurra politxa da, baina ez dekoz lagun onak, izotza, haizia… 

Eguraldi gogor samarra: eguraldi eskasa.

Eguraldi musiña.

Edurra sendo…

Eguzki erria.

Euria mehetu: atertzera egin.

Euskixak ebaki behar dabala ematen deu: eguzkia aterako dela.Lapatxa: elur lapatxa / baina gogoratzen ez dudan bestelako esanahiarekin ere erabili ohi izan genuen

-“Haize hotza atzo”. -“Lagunaren inguruan”:  elur eguna zen.

Haizea harrotu egin da: haizea jaso da

Haixe lehorra:

Haize zatarra.Haixiak eruan, seguru: auzoko bati autoa lapurtu zioten.

Haixiak zulua billau deu: haize handiko denborale batean.

Horma egiten ebien: zapalduz gogortu egiten zutela elurra.

Itsas libretik datorren aisia: ipar haizea

Itsasoak etxetik ateratzen dabenian indar haundixa dauka.

Laino sarea: garai hartan ez zegoen ez telabista ez irratirik hori entzuteko.

Laino sendoa dago: lainotsu.Justua baina atertxua dago: euri itxura edo euria egin nahia.

Lorei hautsa kentzekorik ere ez: euririk ez duela egiten.

Ze nahastua ikusten dan: lainotsua, lausoa.

Trumoia dator: ekaitz giroa

Trumoia dator, tontorrak daude: lainoei begira.

Trumoiko zaparradia.

Bestelakoak

Arbolak gizondu: berdetzen hasi

Arindu da arbolia: erori zaizkiola sagarrak.

Badeko bedorrentzako lain: sagarrez beteta zegoen sagar-arbola batengatik.

Begiataratzaillia: mariorratz-“libélula”/ “sakaojos” esan zion geroago erdaldun bati. 

Botez haunditxuta: orri berriak, kimuz beteta.

Garuak zoztu: irak orriak galtzen ari ziren.

Goixa etorri ez dein: pendiza behera etorri ez dadin, lurjausia ekidin.

Hau ez da ba hasarre egon: hortuko piper gorri handi batengatik.

(H)ondozko: botatako zuhaitz baten ipurdi ederra.

Hemengo sagarrak hartxuak daude:

Hontxe harrotu deu: haizea hasi dela.

Ibaixa juanian dixenian, tira, baina egonian dauanian, usaina eta…

Jan-sagarra: jateko sagarra.

Kirten motza du loriak: kirtena: ez tresna batena bakarrik.

Lainoutu: gureetan sarri sartzen zen “u” hori tartean.

Landaria zoztu: kokuak orria jan eta erdiko gogorra gelditu, zotz bihurtu.

Manzanilla bedarra.

Sardan sagarra: sagardo sagarra.

Sendokorrak kristauak bezala: pinu batzuk besteak baino sendoagoak zirela.

Txori karraztia:

Txirikondak: sagar txikiz beteta zegoen adarrarengatik.

Urdinsagarra.

VIII

Gizakia

Osasuna

Ahulian ez egoteko: debil ez jartzeko.

Aitzakiak eduki: kexati…

Atrosia handixa daukat; zulo bat konpondu eta beste zulo berri bat ein: errehabilitazioan amona zahar batek.

Hanka trokatu.

Frutiak gizendu edo harrotu eitxen jok: frutari eta gizentzeari buruz.

Giltzeko mina: mokorreko artikulazioetako mina.

Ipurdiko batengatik ez dit inporta, hankezurra apurtu ezik.

Kontuz kortan, bestela gaitza eskuan txertatzen da.

Hankak gozatu: bigundu.

Ortopedikuakin ezin naiz egin: ezin da ohitu protesira.

Seniderik hurrena horixe: gaixotasun batengatik.

Tiroz baldrau zan gizona.

Txiria: ultzera.

Txorixan pare dago: ondo dagoela osasunez.

Txotxondu: lelotu.

Zaharretan edozerrek joten deu.

Pertsonak

Apenaz urratzen dan lanian: lan gutxi egiten duela.

Arrateko Amabirjiñia ere erosiko luke: tratularia zela esateko.

Ate ondoan igual egon eta bultzadatxo bat eman ere igual: tipo batek agintzen ziotena egiten zuela, lanpostua galtzeko beldurrez.

Atso panderua ere hor dabixe beti aurrean: Margaret Tacherren bidaia batean.

Atzetik sua baleuka bezela: bizkor ibiltzen zela agurea hura.

Baba beltzak uretan bezela?: gizon bati, gizentzen ari zela esateko.

Bestaldian ere guardia zibila: etxe ertzean txakur bat ikusi zuenean.

Bizi izateko eitxen: lanean.

Ez da eitalia: ez zela lan egitekoa gizon hura.

Ez da hau bezain jarduna: isil samarra dela.

Ez da lagun mutilla: bakarrik ibiltzen zen batengatik.

Ez da lihorrez galduko: laguna menditik zebilela paseatzen esan zitzaionean.

Eulixak biltzen dien bezela, dirua ere pillatu horrek: diru asko egin zuen batengatik.

Geldik egotekua balitzake: geldi egoteak on egingo liokeela gerriko minari.

Goikonesia: goiko gizonaren emaztea.

Haribakua: haririk ez daraman zerbait.

Hau be mahai ertzera arrimau be ez da egon: gizon gizen batengatik.

Hau ere gabonginara: Gabon aurrean, eskela bat irratiz entzutean.

Hogetabost azpitik: urteak

Itxuria bai, probetxurik ez: 85 urteko batek bere osasunari buruz.

Jarkera bat badeke!: baserriko txakurra oso haserre jarri ziren.

Katia alkarri lotuta joaten dan bezela eitxen deu berba: ondo hitz egiten zuela.

Katiekin eitxen ebena indianuek, honek kotxiekin eitxen debe: autoa erosi eta bere herrira joaten direnengatik,indianoek erlojuaren katea ekarri ohi zuten paparrean.

Kristauak ala txakurrak, zer dien ere: agurtzen ez zuen batengatik.

Kuadrila dana mermau, bat hil eta bi herrenka: lagunik gabe gelditu zela.

Laurogeixan bueltan: urteak

Motatzen hasi dira mutikuok: berpizten, gaiztotzen…: zuhaitzek motak botatzen dute.

Mutillaren burubidia eta paraderua: egoera errukarrira etorritako mutik batengatik.

-Nolako papada. -Dana ere gurixa dagok: gizon gizen batengatik.

Ofiziuak erakutsi: ijito baten gezurraren ondoren.

Ondo jantzixa, ez zipirri-zaparrakua.

Ora bateko opilak: berdinak ziren bi pertsonengatik.

Prakaxa: langilia dela.

Sosiuz asko jeitxi zan: oso geldi, poliki jaitzi zela.

93 urte, kontatzen ere ekinaldixa: urte asko direla.

Urtiek goixa hartuta daude: zahartu egin dela.

Urtiak joan egiten dira eta urteekin norbera ere joan egiten da: zahartu zela

Aiztuta halakotxea dago: gaixo zegoen gizon bat , zaharra, ez zen hiltzen…

Zain azalekoak gera: zainak agerian daudela.

Zilbot galanta: zabel handia.

IV

Egiturak

Ahaztuta halakoxea dago: gaixori eta zaharra zegoen baina ez zen hiltzen.

Aizpak baginen gara.

Arkupetik beste aldian: arkupeen beste aldean.

Atez kanpora.

Automobilbekorik ez dago: auto gabekorik ez dagoela.

Barko batentzat laingua: adinakoa.

Bidaltzen detela: bidaltzen “dedanian” ordez.

Bigarrenian egin neban: bi aldiz edo bigarren aldiz, ez bigarren ahaleginean.

Barruz gorri eta kanpotik zuri, barruz zuri eta kanpotik gorri:

Bi hillabete pasauen: bi hilabeteren zehar.

Boskantoia ez, erregesagarra baino:

Bostkantoia ez, errege-sagarra baino.

Edonundik dago aldapia: edonon.

Egunetan iraun.

Ez dakit izango bazan.

Ez duzu ikusiko bahe etortzen: gabe etortzen, zerbait gabe.

Ezkero zutitutakoa: geroago/aurretik ezer jarri gabe, testuinguruaren arabera.

Eztalakoan ere: ez delakoan

Galdu ez dakixan.  

Garora etorrixez, simaurra eruan: garoa ekarri eta bide batez simaurra eraman.

Geixeixen kargatzen jatanian: burua astun, aspirina noiz hartzen duen.

Goizez: nik “goizian” esan nuen, berak aldiz “goizez”.

Goiz etorri ezketxio: ezkero.

Gorengua.

Haizeketarik ez dago: haize handirik ez dagoela.

Han dago Mendibeltsu, danari begira bera: mendi goian zegoen baserri batengatik.

Hona ezkero: behin hona etorri ezkero.

Hor egongo zan baldin ekarri bazendu.

Hotzak, gosiak…: hotzez, gosez…

Ilea betetxuago bazeunka: ile gehiago bazenu.

Jakin?, ala iritxira esan deu:

Jantzixa aldatu dabe bakarrik: ertzainek, beste polizien berdinak direla.

Jostailuak egon bai, guretzako ez euan eze: baina.

Jun nintzen ere ez naiz akordatzen.

Kaminpe laua: kamin azpiko toki zelaia.

Komunera be: komunera joan gabe.

Lekurik badago?: leku librerik dagoen galdetzeko arduradunari.

Ni bi bider bete inguruko zuloa.

Ointxe amaitxu dezu: “joan zaitezke” esateko.

Ondo goian dago.

Osto ostan: osta-osta.

V

Gramatika

Ahozkera

Itsu: Mendaroko Artajalei baserrikoak: agian Debako eragina; guk, Mendaron bertan ere, “itxu” esaten dugu.

Mahatsa: Artajaleik hau ere: guk ez dugu tz-ts bereizten.

Azentua

Éretan haserre egoten da: batzuetan

Harék - hárek: harék esan zuen – hárek esan zuten.

Hónek – honék:

Geltokiko plánetan: asmoetan:gaztelaniako “plan”etik?.

Horítxue: armadiloa

Ónenak – honenak.

Ostera –óstera: ordea – atze aldera

Aditzak

Dabe: ardi-txakurra dabe: “da” esan ordez, edo “zaie”, edo “daukie”: inguruko txakur batengatik ari zen.

Dabixe - darabile: biak, bata bestearen ostean, erabili zituen.

Dana kerizatzen jake: gerizak hartzen zuela terreno bat.

Datorkixo: piñuari hobeto datorkixo lur harritsua.

Deitxuanaian joaten naiz.

Deken dana kentzen dabiz: ezer gabe uzten ari direla.

Enekizu esplikauko.

Erdu: etorri hona.

Erun: haixiak erun: eroan:

Kalenturia ez eukixen: ez edukitzean

Hartu ez zein- ez zeixen: ez zezaten.

Niñan: ikusi niñan.

Lo zagozen.

Umeei ezer eman leixuen.

Ur hotzik ez dakizula jausi.

Zagozen

Zeinek ein zeinkiuen.

VI

Hiztegia

Izenak

Aintzailiak: gobernukoengatik.

Aiñubia: gutxi entzuten nuen.

Ardandegia: “ardandegira joaten ei da”: arraroa egin zitzaidan, herrian beti “bodega” erabiltzen genuen.

Ardi ganaua: zelaiko artalde batengatik.

Argaila: gauzak lepoan eramateko anden antzekoa.

Arrusaina: aharrausia.

Aukera: ez dauka aukerarik: irtenbidea, “salida”, besterik…

Auzokoak: albokoak edo etxe barrukoak, ez auzoan bizi direnak.

Bazkairakua.

Dudurixua: zarata iraunkorra.

Elbitza: “pelusa”, artilearena.

Errenmenterixia.

Galtzakonpontzailiok!: galtzerdietan katigatu zitzaion sasi bati.

Giltza: giltzeko mina, mokorrekoa: artikulazioa, juntura.

Glankadia: onomatopeikoa: errotak ateratzen duen hotsa batez ere.

Gorraixia.

Grazia: haretxen grazia neukan: gogoa, irria, tiria…

Harbizarra: atzamarrekoa.

Harmailak: blokezkoak ziren eskailerak, harrizkoei soilik esaten genien !harmailak”, beste denak “eskailerak” ziren.

Hozketa: ez dago hozketarik:hotzik.

Ibilixa: ibilaldia, ibilkera.

Ibiltxua: ibilaldi motza.

Istilla: tantara heltzen ez den itogina.

Janlaguna: mahaikidea.

Juntaixia: bilera.

Kaka-lorriña:

Kiñada: hiru kiñada egin ditu argiak joan aurretik.

Komuneko katillua.

Lanoria?.

Lo-gosia.

Lotsarixa: lotsa.

Lurruna:  suaren ondoren gelditzen zen keagatik.

Mota: mota asko : kimu, puja…

Mutxikiña: kandela mutxikiña, zigarro mutxikiña… sagarrarenagatik esan ohi genuen…

Nagixa.

Nahieztxua: nahieza, naigabea, mina, zorabioa… diminnutiboan

Pikardixia: pikardixia dauka sagar arboliak: “asko” adierazteko.

Ohezalia.

Ordiazkua: apurtu egin da eta ordiazkua ekarri behar: ordezkoa.

Sakabia: teilategala.

Soixa: hotz-oi.

Topina: topinian egosi - Topinian egositako sagarra gozua da: beheko suan erabiltzen zen ontzi bat zen topina.

Txabolaterixia.

Txikikerixak: “chapuzas”.

Txikiterixie: badeko tertziozko txikiterixie: sagar asko eta txikiak zituela sagar-arbolak.

Txitxuketa: brikolajea.

Txongua: adar baten erdiko zati lodiena.

Txostadia: pelotak txost egitea.

Ume-kotxiaren errobeda.

Unekada: alditxo bat

Ur depositxua.

Urtia: “eguna”ren ordez: San Blas, amama-eta ezkondu zien urtia.

Zopizartu: soro edo baratzeko azaleko belar txarrak kendu.

Zoroaixia: eramango duen zoroaixiaz joko du kotxe bat: bizkor eta ardura gabe joango dela.

Izenondoak

Añubiagua: ainube handiagoa zuen tokia.

Arola: ogi arola: arina eta harroa denean / buru arola daukat: ariña, joana.

Baldrasa: etxe baldrasa: etxe txiki, zahar eta ezegoki batengatik.

Baldrauta: baldrauta dago: auto batengatik.

Errepeduna: demaseko errepeduna: errape handiko behia.

Elkor: garbantzuak elkor-elkor egoten dira gatzik gabe: guk ez genuen erabiltzen “elkor”hitza.

Errimia: uretara errimia: ur bila joaten zela sarri

Finak: sagarrengatik.

Gizenkorra.

Baratza: hain da baratza: oso motela.

Hasixa: hasiagoa.

Zaputza: ile zaputza: ile luze ugari orrazgaitza.

Intenziozkua: nahita eginiko sute batengatik.

Itxurasuagoak.

Jangozua: pastel jangozua.

Jolaria:  joka, adarka, egiten duen behi batengatik.

Mardula: arbola mardula.

Orpabe: orporik gabekoa.

Ortu jabea: ortu jabia da: satisfetxo negargarria, oso harroa.

Mintabakua: mentatu gabeko zuhaitza.

Mintsua: mina ematen duena: erreuma.

Ordiazkua: ordiazkua hartu deu: merezi zuen zigor edo golpea hartu zuela.

Ordiazkuak: ordiazkuak eroso bihar: arropak lapurtu zizkiguten.

Pegagarrixa: elur pegagarrixa.

Penosua: kamino hau penosua da.

Petrala: zaila: izan neike petralagoa, konbentzitzeko gaitzagoa.

Pintxana: behi pintxana: pintaduna.

Prepaziozkua: txakur prepeziozkua.

Trunkue: nola gelditzen den ogia lehortzen denean.

Txikirrillia: ikusi ere ez da egiten, halako txikirrillia da: neska-koskor batengatik.

Urrixa: lanian urrixa: lan gutxi ateratzen zuen baserritar batengatik.

Urtebetekoa: urtebetekoa izango dozu: zuhaitzak urtebete izanen zuela.

Zaputza: lora betengatik.

Zerbitzailia: gizon zerbitzailia izan zan haura: mesede egitekua.

Zintzuak: sagar zintzuak, onak.

Zipotz.

Zoroko: tipo ero samar batengatik.

Zortor: zoztorra-xoxtorra: txikia, eskasa: umeez ere erabiltzen da: “ume zoztorra”, despektibo kutsua gehienetan.

Aditzak

Enpaztu: berdindu.

Gardotu: txerria hil ondoren erre

Kobrau: paliza.

Lijertu: pausua arindu / sarraila koipeztu.

Esaldiak

Ahaleginak eta bi.

Aidian ibiltze ditxue santuak: hestualdi baten errezo asko egiten dela.

Aklaratzen bada bien, bestela lehenien.

Ama kanpuan eta aitxa etorri ez, hau dok etxeko ganorie:

Asko iritxi zion.

Ataixan dago Gabon: hur zeudela Gabonak.

Azken luzia dauka horrek: konponezina: beti azkena edozertan.

Babak aletu: ardurak hartu.

Baberi begixak ataratzen ala?.

Bakoitzak bere opilari su.

Balkoia bete bihar deu: balkoia betetzen du: gizon gizen bat zegoen balkoian.

Barru-eguna: euri asko zen egun batean, barruan egoteko eguna, alegia.

Bastante biderrez: sarri.

Bastante boltzakara – bastante boltzakaratxo: nahiko, asko samar, gaztaña ekarri zutela.

Bat gitxiago baino bi hobe.

Begiz ere ezin ikusi: elkarren arteko haserrea agertzeko.

Berdin berdinean dixe: ez azkarrago, ez geldiago, pauso berdinean zihoan gizon batengatik.

Behin edo behin:

Bide-urak dekozuz: ur arko zegoen kaminoan euria zelako.

Bixar be bai, etzi ere nahi.

Bixar jateko ogixa balitz ere: premia handikoa balitz ere.

Danak pilluan.

Dagon-dagon: egonean.

Dantza soinua: jendea ekinean jarri.

Dauanari heldu bihar: perretxiko merke edo arruntak zekarren bati.

Deitxona.

Deitxuanian joango haiz.

Dirua labaina da: erraz gastatzen dela.

Denetariko eta denetarako jentia.

Dirua, txarrena etxian: dirua etxean gordetzea arriskutsua dela.

Duda egin dit goizean: dudan zegoen laguna bilerarik ote zeukan.

Ebaki eta bakia.

Edozenbat: asko.

Egin degu etsipena: ardura kendu duela, bazkaldu duela.

Egon giro?: eguraldi ona zegoen batean.

Egunetan iraun.

Egin barrixan: egin berri.

Eguna gora dixe: luzatzen ari da.

Eki hetzak biharrian?: utzi duk lana?.

Emotekua danian…: hartzeko beti prest.

Erdararik eduki ez: gazteleraz ez jakin.

Eroango ditxuzu gorantziak, ariñak dira ta.

Erraila errailetan: zuzen, errezkadan.

Esanaz gainera.

Esaten dabena esaten dabela, hor konpon.

Etxera joko det telefonoz: telefonoz deituko du etxera.

Ez dao kotxe handirik: auto gutxi dagoela.

Ez ibili zaparradan: arrapataka.

Ezikusi ein: ezikusiarena egin.

Ezin burutu: ezin aguantatu.

Ezin eruen: ezin jasan.

Ezpabere: bestela.

Ganbaratxua: txabola gaineko espazioagatik.

Goixa: oindik goixa da, goiz.

Goixen jota: gehienez, altuenez.

Goraintziak, arinak eta merkiak.

Gose-gose eginda, gustora jan: gosea dagoenean jakia ere gozagoa.

Ikasixak, beti balio.

Hainbeste biderrez deitu: “ez” horrela erabiltzen ez genuelako egin zitzaidan deigarria. “hainbeste bider”.

Harek bere etxua beti: betiko azpikeria.

Hárek txankak!: hanka meheak zituela.

Haundixa da, haundixa juau.

Honutzagokoa: oraintsuagoa.

Horixe jaukak: hori duk arazoa.

Horixe lastimia!.

Horma gelditu: izoztu.

Hutsa bide euan eta: bide motza zela.

Iepe: eup, kaixo.

Ile lanbrua: hile apurra buruan.

Iluntzera geranian: ilunabarrean.

Iña juterik: inora joaterik.

Ikusten ez dabanari ez erakutsi: erizainak ez ikusteko ogia gorde zuen batean.

Ilustraziorik ez duzue ematen: informazioarik, Kutxako kartelei buruz.

Izan gaitezela elkarrekin: agurtzerakoan, zita bat zuten biharamunean.

Jateko tenplian: janaren hozbero egokia

Jo ta bizi: jo eta ke.

Kakalarriak ez zion barkatu.

Kalenturia ez eukixen: ez edukitzean.

Karamelo hondarra.

Komunera be: komunera joan gabe.

Konteixu: kontuan eduki ezazu.

Kontratisten ferixia: nolanahi egin zituzten etxeak auzo batean.

Leku jakinekuan laga giltzak.

Lur da guzti.

Luze haina zabal.

Milloien aparatuak: milioiak balio dutenak.

Miren egiten jako entzuteari: arraroa.

Mispira arbola dirala bezelakua: mizpirak ziruditela esan nahi zuen.

Marti pirri: martxoa zitala izan ohi dela.

Nor ta nahi: nolanahi.

Nungua ote da zelai hori: ez “norena” edo “zein baserrikoa”.

Oraintsu arte: duela gutxira arte.

Ohera ezkero, loa pronto: edozein ordutan , berehala hartzen duela loa.

Oindio oindik: oraindik, negua hemen oraindik.

Ointxe eman biha juek ur hori: ur falta batean.

Oktubriak beria du hegoia.

Ondo egindako gauzia hantxe ikusten da.

Onenian: onena gertatuta ere / agian.

Parekuak parekuari lagundu.

Muturkada bat egin: zati bat kendu lur-ertz bati, terreno bati.

Pasiak pasa.

Pasiaran giro: ibiltzeko giro ona zegoela.

-“patrie”… telebistan. –“eta filio” falta da orain”, amak.

Pipia jo: adarra jo, izorratu.

Plagia dago: sagar asko dagoela.

Qué bien, zeruan dagoen atxua.

Sagarrera oker daude: behiek joera handia dutela sagarrak jatera.

Sailian: asko.

Seniderik onera horixe: hotza-elurra

Sokan bezela luzatu da karreria.

Sosius asko jetxi zen: oso poliki jaitsi zela.

Sua piztutxoagoa: su gehiago zegoela.

Txakur ferixia: txakur asko zegoen batean.

Txakurra eta perrua, párian.

Txakurrak pe ezin jok ixo: aldatz handia dela.

Takian-takian: takian-potian, sarri.

Tertziozko horitxua.

Txirrist egin pinu orbelian.

Txitxi baino beruaue: inor baino beroagoa.

Udaguena: udazkena.

Ujalok makiña bat zulo aztertuko debe: uholde handiak izango direla.

Urtebetekoa izango duzu: zuhaitz bati buruz.

Utzi bixarrai: utzi biharkoari berean.

Zarrastadan goitik behera: lurjausiei buruz.

Zazpiko astea, lanerako bost.

Ziharretaka. Zeharka.

Zierokuen  egon ziren, itxuria: zeharokoan, zeharo gaizki jokatu zutela futbolariak.

Zihatz-zihetz batuta: sagar den dena jaso zutela.

Zintzo zatoz: puntual, orduan  nentorrela.

Zitz ala pitz jan: bizkor.

II

Esamoldeak

Adornua dekon bezelaxe: apainduta balego bezala.

Agarretik kendu dau behixa: Agerre baserrian erosi zuela behia.

Amaitu da teatrua?: bazkaria bukatu nuen galdezka.

Aintzakotzat nago: uste dut, jakinaz gain nago.

Akordau ez izenik, auzokua balitz bezala: ez zeukala izenaz gogoratu beharrik.

Amak bialdu baleu ez zen jungo gaztainatara: barretxo gaiztoz.

Ari jakoz hiltzen koloreak: koloreak galdu.

Arratsaldeon - Hala ekarri. Gureetan ez zen ohikoa agurtze hori

Arropa mispillak jantzi, eta hoztu.

Astelehen goizetik bixamunera.

Atera egin dozu hagina?, berori zekozun maixu: bera zela onena.

Baba gorrixak?, xaguak ere ez ditxu jaten.

Bai etorri ere hona, aixiak ekarritxa edo: gripea zegoen baserri aparte batetan.

Baitxe: “Egunon”i erantzuna.

Bakazioak txandaka eginda, jentia zabaldu egiten da: jende gutxiago dagoela herrian.

Bariago egiten da lurra: lauago.

Baserriari lagata: baserrian ez dute jada lanik egiten.

Batuko dabe bestiei (batutakoei) arrimatzeko: batu gabe zegoen oraindik sagarrarbola bat.

Begira eingo otzu argixak: itsutu – “deslumbrar”.

Belaxe eruaten dau oin edurra: berehala urtzen dela elurra sasoi horretan.

Beretzako haina lan sortzen zuen: lana ematen ziotela.

Besteenak emoten dautso begiko-mima: besteena kritikatzen zuen batengatik.

Biharrak bizi dan lekua eskatzen deu: lantokia etxetik hur behar duela egon.

Bistatzen gara: agertzen gara.

Bixak kontraixo txarrak: eguzkitan zegoen bera, behiak zeuden bidean eta ez zuen ondotik pasa nahi, eguzkia ere ez zitzaion atsegin…

Bixek ere jaupe haundirik ez daukie: gaizki dabiltzala futbol talde biak.

Bizi izateko eitxen: jaten zegoen.

Bueltan bizi: inguruan.

Dirauen bitartean, faltarik ez: aparailu batengatik, dabilen bitartean…

Dana da errekiña: etxe barruagatik sute baten ondoren.

Dana erliak helduta egon zen: handituta, ziztatuta…

Danak jarri geldi-geldi elkarrekin.

Dirura dago jentia: dirua irabazi nahi duela.

Egon pixkat bidian, faborez.

Egur gizarria.

Ekin hiuek haundixei, lijia berotuta dagok eta: pieza handiekin egiteko lan, erreminta prest dagoelako.

Errekina eginda: kamnin bazterreko ote lehorragatik.

Erremangua bihako dezue: gogor egin beharko dutela lana.

Erremangu jentia etorriko da: lan asko egingo duena.

Erreztuta dago dirua: garesti  daudela gauzak,  asko ordaindu duela.

Erropak gizonduta gelditu dira: izotzarekin arropan gogortu egin ziren.

Eskuetan darabile pinua: obra handia egiten ari ziren baserri batetan, bota berri zuten pinudia, dirua zuten.

Eskutaldi gogorra darua: luzaroan ez dela etxetik atera.

Eskutik eruateitxu atiak: haize gogorra dabilela.

Etxetik alde eta ezin zuzendu: etxetik atera eta ezin orientatu.

Etxien gorabeherak erabili: etxeei buruz jardun.

Eultzi dio umedadeari: paper busti bat gainean eduki ondoren umel zegoen harri batengatik.

Ez da miña lez putz eginda joatekoa: handia dela: umeei egiten zaie putz mina dagoen tokian joango dela esanez.

Ez dauka auzorik: etxe batek beste etxerik gabeko ingurua zeukala.

Ez zan lustreko jenderik ikusten: ez zegoela jende ospetsurik.

Ez zuen ondo egiten: telefono hondatuta zegoela.

Ezaundu egiten da: agerian jartzen da, garbi gelditzen da.

Ezin ekarri burura nor dan: gogoratu ezin.

Ezin lua ekarri: ezin lorik hartu.

Ezin mozolotutik irten: mozolo jarraitu.

Ezkero zutikatutakua: ezkero aurretik ezer jarri gabe:testuingurutik argitu behar. 

Gainekua egiten ziuen: artoari artalorea kentzen ziotela, ganadu-jana bezala erabiltzeko.

Galazo egin:

Ganau taldia:

Garbixen eitxia onena: garbi jokatzea onena.

Gau larrixak etorriko dira konpondu aurretik.

Gaurkua egin dugu, bixar ikusi.

Gezur truke ez dizue egingo: doan ez diotela ezer egiten inori.

Gizonak atera: elurretan etzan eta gorputzaren irudia uztea.

Goitik behera ez bada etortzen.

Gureizen lana egiten dozu: atzamarrekin ertz batzuk mozten zebilela.

Guzurra esaten dabe lurruna baino lehenago: gezurti batengatik.

Guardia Zibilak sortu jakozan tunel ertzean: tunelean gordeta zegoen batengatik.

Hagiñak batuta:

Hankia ohitxuko da: oina jarriko dela oinetakora.

Hari zailekoak: zaretzen ez zen izara bati buruz.

Hartan joango jaku

Hartu ahalakua: haundia: euri zaparrada.

Hemen belaxe galtzen da harixa, egon ezian.

Hemengo sagarrak hartxuak deukez: “hartxuak” txikigarria erabiliz, diminutiboan.

Herri danak lotuta daude: denera daudela pistak.

“Hogei duro perretxiko bakoitza. –Ha hobia perretxikuak baino”.

Hónek baino atzeratuaguak sailian: baratzeko babengatik.

Honek baino lustre hobia eukan: goizean ikusi genuen itxura hobea zeukan behi batengatik.

Honuzkero, lapikua egosteka bada…

Hortako baldin bada: gustatzen bazaio.

Ibiltzen bada, balekua: konponketa xelebre baten ondoren.

Ibiltzen ez zala:

Igual nahi eban bere buruaz  amaitu: bere buruaz beste egin nahi zuela

Iluntzera geranian: ilunabarrean min gutxigo zeukala.

Irudixak bizixak diala dirudixe: telebistako marrazki bizidunei buruz.

Itziarrera heldu gera, oin etxera begira: etxetik gertu geundela.

Jateko tenplian: janaren hozbero egokia.

Jatia garrotia baino gustoragua.

Jentia ataskatu egiten da, itxo: jende asko zegoela jaietan.

Jo erain: porrot eragin negozio bati.

Kante haundixa dauka: loterian jokatzeko joera handia zeukala.

Kargau egiten da jentie: jende asko egoten dela zenbait ordutan.

Laster irtengo dauztazue: taberna batean: laster irtengo genuela edo laster irteteko eskatuz.

Maiñaz beteta gaude - Maiñaztu gara: kejati, mimoz…

Mariakin ipuinetan: Mariarekin kontu kontari.

Mesede baiño ez diola eitxen ustel pixkat bategatik: ustel puntua zeukaten sagarrak jasotzen zituzten gagardotarako. 

Negua hemen oindio.

Neguko afarixen usaiña dauka porrupatatiek.

Nekezago inguratzen dira bazkaltzera domeketan: agian mahai ingurua dago esaldiaren sakonean?.

Nolako ujalak jazoko ziren: uholde handiak etorriko zirela.

Nundik heldurik ez.

Ondo izaten badie gauzak: ondo joaten badira.

Ondo hutsera etorritxa dago etxia.

Osasunak bere goibeherak izaten ditxu:

Pagia urtu: gastatu.

Patxik ere jornala deko hor: lanean ari zen makina baten jabearengatik.

Pintxau etxia kanpotik, jabetasuna badaukala ere ikusteko.

Piñu garbitzen: pinudia bakantzen.

Piñuak jo: pinudia bota.

Piñudi garbitzen.

Qué bien zeruan dagoen atsua:

Sukaldean ikasten: “sukaldari” ikasten, ez sukaldean lanean.

Sartzia ere kostau biha jakok: Sasikartetik ezin urten, ez kirikixua ez bera: agure bat sartu zen sasiarte batera.

Titulu berrixa: aitxitxa bihurtu.

Txikixa badator, begixak ere aterako dioz: pastela mahaira atera ondoren (pastelak umeari aterako begiak).

Txixa eitxeko tabernia bihar eta tabernan sartzeko zeozer eran bihar, eta horrek berritz ere txixalarrixa.

Txixa eitxera urten eta bidean galdu: txizak irten egin ziola.

Umeketarik ez dago: ume gutxi

Ur frankua dixe hor: asko.

Ura urri gelditzen da: baldeko ura

Zaharretan edozeinek joten deu:

Ze labaina jartzen dan: “labaina dago” esateko.

Ze ordenan lan egiten den: ze ganoraz.

Ze sagar euen: sagar asko zegoela.

Zeinen arduran: nor arduratzen den.

Zelako belarritxako apaiñak dituzun: politak.

Zelako argia eman dion- Zelako argitxasuna emontzon – Zelako argitxua eman diuen: pinudia bota dute eta ingurua garbi geratu da.

Zentzuna ez galdu: buruargia izan.

Zeuk ere jan, ez dezu zaparrada handirik egin eta: gutxi jan nuela.

I

Zeharkakoak

Adarrikpeko zezena: Euskal Gobernuagatik, Madriletik zerbait lortuko zutela entzun ondoren.

Atxurrian hementxe: koilaretxoaz jogurta jaten ari zela.

Alargun gelditu da galtzerdi hau: galtzeri bakarra geratu zitzaidan.

Apenas atera daben garbitxasunik: ezin izan zuela ezer jakin.

Apenas euen geldi egoterik: atseden unerik ez.

Arratsaldeko ordu zaharrak arte lanian: berandura arte.

Arrixa bezain jarduna: isil samarra dela.

Asko ez dogu bihar nahikua eitxeko: jan gutxirekin betetzen dela.

Asko ibilixak dia honek: aspaldikoak zirela betaurrekoak.

“Asko okertu zara” –Behekuak batzen goikuak alde ein deuste eta.

Astuak puskarra baino geixago jabik: karta onak zituela batek.

Atzeko kakatzok astintzen ditxue: txakur asko dabilela etxe ostean.

Badauke pixkaterako etxie: politikoek paktu bat izenpetu ondoren.

Badeko bedorrentzako lain: sagaorrondoa sagarrez beteta zegoen.

Baxekonat lixiba ederra: karta-jokoan, karta txarrak zeuzkala.

Begixak zabaldu jakoz: zerbaitek ilusioa egin diola norbaiti.

Behin honuzkero arinduko eben arbolia: sagarrak lapurtuko zituztela.

Belaunak tontor eginda jarri: handitu.

Beltza dekozu: eguraldi txarra neukala, kalera nindoan.

Berriro ere irten jok kaiolatik: bidaia berri bat hasi zuela Aita Santuak

Beste aldian ere guardia zibila: etxe ertzian txakurra ikusi zuenean.

Besteen bustanaz eulixa kendu: besteek egin dezatela norbere lana.

Bidia billau ezinik?: berandu etorri nintzela esan nahi zidan.

Bost pezeta gastatzeko zerian ez dabiz: ondo dabiltzala diruz.

Busti juek papela: politikoek firmatu zutela ituna.

Diabruak hartuta egoten zen: haserre egoten zela.

17 durotan guzurrak hartu eta banoia etxera:

Egunero gauza berdinak jaten: beti berri bertsuak teleberrin.

Egunonik ez dizu emango, gabonik ere ez: isila dela esateko.

Ekarri ostekuok: atzean zeuden bi tazengatik.

Enganandis etorri ditxun: karta tentagarriak zirela, joko arriskutsua zela.

Etxakok amaitzen egunik: luzeak egiten zitzaizkiola egunak.

Etxe garbitzia  daon: kartak deskargatzea, alegia, kartajokoan.

Etxeko zuloak haundixak dira: lan asko ematen du etxeko garbitasunak.

Hainbeste diru urtu: gastatu, alferrikaldu: destainez edo kritikaz.

Etxia egin ebenek batenbatez akordauta egingo eben: ilegalki egindako etxe bati buruz, eskupekoz erosi zutela norbait alegia.

Euri bila?: paseatzera doazen batzuei egun ilun batean.

Ez da erralde hundixa: txikia zela

Ez dao harrokerixarik lanakin: lan gutxi dagoela.

Ez dago jaioberri haundirik gaur: ume gutxiago jaiotzen dela.

Ez daok makurra: tentea dela.

Hainbeste diru urtu behar ditxue nunbaitxen: dirua gastatu.

Ez dauka ezer mihinpean: ez dela isiltzen, denerako daukala erantzuna.

Ez dok abogadurik bihar izan etxetik ateratzeko: etxetik bota ezin zituzten errenteroak atera beharrean izan ziren sute baten ondoren.

Ez diozu barkatzen: zigarro erretzen jarraitzen zuela.

Ez euan orduan mimo asko jaten:  ez zela ezer berezirik jateko.

Frailliak lez, izango dia bitxarteko santuak: ministro batek arazo batean zerikusirik ez zuela esan zuenean.

Frituak eitxeko masia ematen deu: bete-betea zegoela, gizon gizen batengatik.

Gangorkerixia: harrokeria, handi-mandi nahia…

Gezur truke ez dizue egingo: doan ez diotela egingo.

Gizon haundixa izango da hori, aska haunditxik jaten du eta: gizon potolo dotorea agertu zen telebistan.

Haiziana egite deu: joan eta etorri ez.

Han irabazitxako ogixa jan bihar badeu prakak jausiko jakoz: soldata txikia izango zuela.

Harek ein juan ipuña: itxurak egin zituela.

Harek ziren eztaixak egiten genduzanak: ondo pasatzen zutela esateko.

Hemezortzi urte eta otarra pean ere ez dira gordetzen: gazte batzuei buruz esan zuen.

Herri askotako alkatiak dagoz: erreminta asko zegoen, baina ezin zuen aurkitu behar zuena.

Hasi dira pizten: loreak ernetzen.

Hasitxa euan gaztainia plazan: agertu zela gaztaina salgai.

Hau be ez da egon mahai ertzera arrimau be: telebistan agertu zen gizon gizen batengatik.

Hau da berez berbetan ekin: harriko zuloak zarata arraro bat egin zionean.

Hautsak itxoko ziren behin honuzkero: hautsik ez zela egongo, desagertuko zela hautsa.

Hilletia erabiltzen deu: kexatia

Hondoxko haundixa deko: kaktus mardul batengatik.

Honek ere abade ein dia: sagar erreengatik, erreegi zeudela, gainetik belztuta.

Honek eukitzen jok prisia!: atzamarra bere kasa mugitzen zaiolako.

Hontxe daon hemen merkatua: kakalarria zeukala.

Hor dauke kanpoan azkeneko ohe hori: hil autoa kanpoan zegoela.

Hor goixan ahiztu egin dituk nerekin: zahartuta, ez zela hiltzen.

Horixe jantzi  da barrutik kanpora: aberastu dela.

Itxo ein al da gorringua: arraultzez horituta zeuden olio-ozpina.

Katuan mina ematen jok: mingaina: oso txikia zen okela zatia.

Kontrarixu barik?: bakarrik zegoela esateko, kamino ertzeko gizon bakarti bati.

Kortia arindu: ganaduak saldu.

Kukua tapatzeko lain: nahiz gutxi, nahiko orri zegoela.

Laster egingo dautse beherakoa: erraz botako dutela etxea.

Lotsia ezkutau zan: politikoen jokabide baten ondoren.

Mahai bixak ezkontzen ditxugu: asko direnean mahai biak lotzen dituztela.

Musu soiñua: heserretu zen behi batengatik.

Nahiko erretiro izango jok: erretiroaren legea onartu ondoren, disfrutatu aurretik edo laster hilko dela jende asko.

Nik ezin dot hemengo eskolarik ikasi: gaixo, ezin zela ospitalean ohitu.

Ogirik ez dabe eskatzen: koilara-sardexka gehiagok ez dutela trabarik egiten etxean.

Ohia atera: ohea gertatu.

“Ona dago?. - Beitxu neu nola zailtzen naizen”: gozua zela janaria.

Orain silla bakua: ez zela flamenko abestia, alegia; aurrekoan jarlekuan eserita abestu zuen flamenko abesti bat, ondorengoak zutik.

Paper baten batuta eman nahi dabe, ezer esan be: politikoek ez zutela ezer esan nahi arazo bati buruz.

Pasia dalakuan ibiliko ditxuk: hilketa bati buruz, ez baitzen lehena: uso pasea gogoan.

Perikitok jazte jok uniformia: Perikitorekin, (komodina) edozer egin daitekeela karta-jokoan.

Praka berrixak aspaldi eginda egongo da: aberastu zela.

Sanberuak (samba dantzatzen dutenak): zaldunengatik, karta jokoan.

Santa Klarako monjek arrautzak daukez: arrautzak eramateko ohitura aipatu ondoren.

Sasixan behera joango ditxuk gaztainok: galduko direla, ezingo direla batu.

Sua amatau jako: irratia isildu zenean.

Tartekuak kobratuta daude: bazkalduta zegoela.

Trapua ipinita jan, bestela xaguak jango gaitxue: gazta jaten ari ginen; apurrik ez uzteko, alfonbra zikindu ez zedin.

Txorixa harrapau eskero, zaindu egin biha jok: ebakuntzaren zain, gaitzari aurre egin behar zaiola.

Umien eztaixak izaten dira honek egunok: umeen ezteguak: elurtza batean.

Urrekolorekuak ederrak ditxun: behar ez zituen urre-karta batzuengatik, txantxaz.

Urruti dago kintzenia baserrixan: gaizki ibiltzen dela diruz baserrian.

Urrutitik ibiltzeko hobia, etxe onduan eukitzeko baino: sute batengatik

Urteak joan dira eta urteekin ere norbera joaten da: zahartu zela.

Uste ere ardi errebainua hartuta dabiltzela, ointxe aurrera, gero atzera: futbol partida txarra ari zen telebistan.

Ze abaniko haiz heu: asko mugitzen nintzelako.

Zeinek jasoko ote jok umezurtz gizajo hau: platerean gelditzen zen arrain zati batengatik.

Zor hori jakina da: zaharrak arazoak dituztela, adin bakoitzak bere akatsak dituela aipatu ondoren.

Zoro ateratzen ditxue sobriak: erraz irabazten dutela dirua, kintzenia sobreetan ematen zen.

Argibide gisa

Beti erakarri izan nau nagusiagoen, batez ere herri-herriko jendearen hitz-moldeei erreparatzea. Baina ez bakarrik euskaldun nagusien euskarari, baita Espainiako etorkinen gaztelaniari ere. Oso gaztelaniazko esaldi bitxiak entzun ahal direlako. Baina nator euskarara. Tarte gozoak pasa izan ditut anbulatorioetako itxaronaldietan,  errehabilitazioan, lagunartean, dendan, trenean zein autobusean, taberna, jantokietan… batez ere herri txiki samar eta euskaldunetan izan naizenean. Isil, baina entzumena zorrotz. Ziotena baino esaerak zitzaizkidan, zaizkit oraindik, entzun-min. Ziotena bera ere zentzuduna, argia, eta mamitsua arren. Baina moldeari begiratzen nion batez ere.  Gozatu, ikasi egin dut, harritu ere egin naiz askotan. 

Aldi batez, entzundakoetatik deigarri suertatutakoak idatziz jasotzeari ekin nion. Lasterrera baina, heldu zen une bat ez nekiela zer egin jasotako guzti harekin, ez nola kudeatu, ez zertarako erabili. Alfer lana ere iritzi nion.  Eta bertan behera utzi nuen jasotze lanari, nahiz jarraitzen dudan belarri zoliarekin itxoin geletan.

Karpeta zaharrei hautsak kentzen, garai hartan hartutako ohar eta jasotako esaldi zerrendarekin egin dut topo. Kilima egin didate esaldiok nonbaiteko toles-gune batetan, eta sareko nire orrian merezi dutela lekutxo bat erabaki dut.

Ez dira asko.

Agian mereziko zuen jarraitu banu lan horretan.

Argibide bezala ohar batzuk:

- Duela 40 bat urtetik gora jasotakoak dira, ez baitute paperok datarik. Hainbat esaldi nahiko arruntak iruditzen zaizkit, baina garai hartan deigarriak egin zitzaizkidan, telebista-irrati-egunkariak ez zeuden gaur egun bezain garatuta, erdal medioen eragina bortitza zen, euskara bera ez zegoen ez hain helduta ezta ere hain kutsatua.

- Entzun bezala jaso nituen, eta orain ere ez diet ezer aldatu. Hainbat kentzekotan ere egon naiz. Egitura asko okerrak izango dira, seguruenik, asko ez dakit zenbateraino herrikoak, gaztelaniaren eragina ere nabari da hainbatean… baina gramatikalki zuzenak edo ez, ez dit gehiegi ardura, irakurle interesaturik bada, berak jarriko dizkio beharrezko zuzenketak.

- Hainbat esalditan nabari da esaleak  gaztelerazko esaldia daukala buruan, erdara kutsua dutela alegia, eta biziki kilikatu nau herriaren ahalegina buruan daraman gaztelaniazko esaldi hori itzultzen, trakets eta xelebre askotan, baina uste dut badaudela bi hizkuntzen arteko nahasketa eta borroka suertatzen denean  hizkuntza baten bilakaeran gertatzen diren sinbiosi eta zailtasunak adierazten dituen ukituak.

- Deigarriak egin zaizkit esamolde asko, maitagarriak ere, bitxiak asko, gauzak ikusteko eta azaltzeko ikuspegi ezberdin bat ere erakusten dutelako.

- Interesgarria iruditu zait joera ezberdin bat duen zenbait esaldi.

- Atentzioa deitu izan didate gureetan erabiltzen ez genituen zenbait hitz aurkitzea, agian telebista eta irratiaren eraginez.

- Deigarria egin zaizkit ere ezagunak baino gure artean erabiltzen ez genituen zenbait hitz.

- Zenbait hitz ezagunak arren, erabilpenagatik, hau  da ekintza edo egoera ezberdin bati lotuta egoteagatik egin zait deigarri.

- Uste dut badagoela guzti honetan zerbait interesgarririk.

Multzoan nituen jasota esakuneok, nolabaiteko sailkapen bat jarri diet. Parametro edo ikuspuntu ezberdinetatik egin zitekeen, oso aleatorioa da jarri dudan ordena.

Delako ordenu barruan ere, zenbait esaldi jarri zitekeen sail ezberdin batean.

Balizko interesatuari irakurketa edo begirada erraztea beste helbururik ez du sailkapenak. Bedi beraz dagoenean.

Nire garun herdoilduak  lijertzeko 3en1 eraginkorra gertatu zait esakuneokin jolastea, horrez gain norbaiten interesgune minimo bat sortarazten badu esne-telarentzat eztia.

Maitasuna

Zer den

* Partekatzea da maitasuna, honek huts egitean dator desilusioa.

* Zer den maitasuna, eta zergatik eteten den, hor legoke koska benetako maitasunak etenik ez duela esateko. Zeren gorabehera asko ditu maitasuna deitutako horrek, benetako maitasuna omen horrek ere. Etenak dirautenean ere, maitasunak dirau sarri. Agian nolabaiteko interesa besterik ez da errekuperatzen etenaren ondoren maitasuna berreskuratzean.

* Maitasuna sentimendua kimika arazoa besterik ez dela dionik bada, iritzi gordinegia agian, baina argibiderik argiena ere bai, kimikaren argibide hori ere misterio izaten badarrai ere.

* Zer da maitasuna?, frustrazioa badakar, hori ez da maitasuna, maitasunaren erakarpen fisiko sexuala agian

* Bi berdinen arteko erlazioa da maitasuna, ala bi ezberdinen artekoa?.

* Maitasuna deritzoguna naturaren amarru bat dela zioen kartzelan topo egin genuen berekoi huts  batek: agian arrazoia zuen.

* Maitasuna deritzoguna da oraindik gizakia ugaltzeko ardatz ezinbestekoa. Gizakiaren iraunkorrerako funtsa  eta oinarri ezinbestekoa.

Berezko zerbait da maitasuna, baldintza, osagai ezkutu askoren ondorioa.

* “Maitasuna amesgaizto bat duk”. Bada gizarte honek arazorik gabeko sexu harreman iraunkorrak  eskaintzen dituen egoera bakarra, sexu apeta azkenean. Bada maitasuna kimika besterik ez dela dionik. Eta agian hala da. Bi horietatik asko du behintzat.  Gorputzaren misterio bat da gure sentipen eta bizipenen oro. Maitasuna ere. Nolanahi bakoitzak bere bizipenetik definitzen du maitasuna. Maitasuna gozamen sentikorrenak eta sentipen gozagarrienak eskaintzen ditu, eta aldi berean, bizipen mingarrienak eta minik bizienak, batzuengatik edo besteengatik, gizakiak portaera esplikagaitzak jokatu izan ditu.

Zuri-beltz

* Maitasuna tarteko, denbora behar da alde arbuiagarriez jabetzeko.

* Maitasunak ez du neurririk, bada edo ez da.

* Pertsona bera ala pertsona horren maitasuna, bietatik zer maite dugu: bereizketa garrantzitsua.  Pertsona bat maite genezake ez maitasunez, baizik ematen digunagatik.

* Ez dago betirako maitasunik, ezta inolako sentipenik ere, itsasoa bezala sentipenak, maitasuna ere, aldatzen doaz, beste zerbait bihurtzen, kalterako edo onerako, hori uneko baldintzak eragiten dute.

* Sentipen kontrajarriak ote maitasuna eta sakrifizioa?; beti elkarrekin doazenak bai behintzat.

* Denok behar dugun errakuntzen komedia omen maitasuna.

* “Hori dik txarra maiteminduta egoteak, ahul bihurtzen hauela”. Lotura bat da maitemintzea, loturak askatasuna murrizten du. Maitasunak, berezkoa arren, asko du erabakikortasunetik. Aukera kontua ere bada maitasuna.

* Zergatik maite nau jendeak?, naizenagatik?; zergatik maite dut jendea?, direnagatik?: erantzunik eman ez ohi diogun galdera.

* Amodiorik erakargarriena geure amets eta irudipenetan gorpuztutakoa izan ohi da.

Ajeak

* Bikote batek ez du epailearen beharrik bestearen zenbait jokamolde gezurti sinesteko.

* Elkar ulertzea da maitasunaren funtsa, ulertze ezak dakar maitasun harremanen porrota.

* “Maitasuna da jakintzaren bidez sendatu ezin litekeen gaixotasun bakarretako”. Ez dira damutuko bikotekide asko eta asko, baina ia denek esango dute gaztetako lehen egun edo urte haiek gaztetako gauzak zirela; arrazoiaz harago emandako pausoak izan zirela, sentimenduen eraginez, alegia.

* Merezi duen oro dago arazoz oratua. Maitasuna da bizitzako osagai horietako bat.

* Bikotearen amodio edo maitasuna, zer da poesiaz mozorrotutako desioa baino?, eta edozein maitasun zer da zerbaitez mozorrotutako interes bat baino?.

* Errazagoa da irudimenean maitatzea, aurrean duzunari maitasuna adieraztea baino.

* Adiskidetasunak gehiago iraun ohi du maitasunak baino, nolabait adiskidetasuna maitasuna ere da, maitasunak mila aurpegi baititu.

* Badira pertsona zentzudunak, maitasun gaietan arinki jokatzen dutenak.

* Badira hainbat gauza, asko edo gehienak, maitaleei batere axola ez zaienak.

* Pertsona bera ala pertsona horren maitasuna, bietatik zer maite dugu: bereizketa garrantzitsua.  Pertsona bat maite genezake ez maitasunez, baizik ematen igunagatik.

* Bai maitasunak, bai gorrotoak, arrazoiren bat dute sakonean, baina ezkutatu edo zuritu egiten ditugu, gehienetan ez direlako hain duinak.

Sexua

* Sexu inguruan edo eraginez sortzen dira familiak, gero adiskidetasunean oinarrituta jarraitzen dute. Edo inertzian.

* Sexua, denboratik kanpo uzten gaituen plazera, iraupenerako naturaren amarrua.

* Sexuan ba al dago maitasunik,  maitasunez mozorrotzen badugu ere?.

* Larrua jotzeak erabateko lasaitasuna damai, bizipoza biderkatzen du.

* Sexua gizakiaren zerbitzura ohi da, ala gizakia sexuaren zerbitzura?.

Zertzeladak

* Adinak, luzeenak ere, ez du itotzen maitasun egarria.

*  Seguru asko ez dago sexua bezalakorik jendea elkartzeko, baina aldi berean banatzeko ere.

* Kanpotik ikusita, ez dago bikotearen iraupen frogarik, zelan dabiltza gauzak bikote barruan ikusteko.

* Maitasuna eta gorrotoa dira bizitza ehuntzen duten hari nagusiak, eta ez dira  iragankorrak.

* Egoismo ekintza bat da gehienetan umeak edukitzea.

* Elkartasunik bada, zoriontsua izan daiteke begiak negar-malkoz arren.

* Adinak, luzeenak ere, ez du itotzen maitasun egarria.

* Maitasuna ote ezkontzeko behar den osagai bakarra?. Nik ezetz uste.

* Elkar maitatu nahia besterik ez du adierazten besarkadak, gero berdin etorri daiteke  garaipena edo porrota.

* “Agian fisikak guzti-guztia azal dezake, salbu eta sexu ahularen arazoa”. biagra asmatu aurretik idatziko zuen hori Wody Allenek.

* Emakumeak ere, gizonak bezala, ez ote ehiztariak!.

* Hainbat pertsona maite dugu, zergatik jakin gabe.

Natura

* Kasualitate bat da mundua bera, lege jakin batzuetan suertaturiko karanbola, milioika aukeren artean gauzatutako bakarra. Misterio bat da mundua, gu bakoitza ere, gozamena da hortaz jabetu eta hori bizitzea.

* Jaio aurretik amildegia dago, ondotik ere, bakoitzaren kontzientziarentzat, aurretik eta ondoren beti baitago zati gatzaizkion kosmosa.

* Karanbolaren errealitateaz harago, determinismoaren eztabaida dago.

* Natura da gizakia ere,  naturaren legeen aurka jokatzen duen arren, azkenez naturak bere legea inposatzen.

* “Gauzak betikora itzultzen dira pixkanaka”. Pazientzia gehiago beharko genuke gure zailtasunetan:  naturak, gorputzak eta gizarteak berak, denboraz gauzak bere onera  edo betikora ekarri ohi ditu, bere indar propioz sendatzeko ahalmena duelako.

* Animalien dohaina da begi urtsu, argi, egonarritsuz begiratzea, horrek zimiko egiten du bihotzean

* Txiki sentiarazten zaitu itsasoak, aldi berean handi, lagun handi baten barnean sentitzen zarelako bertan murgiltzen zarenean.

* Mendi oro da zoragarria berenez, baina zenbat itsustu ditu gizakiak.

Politika

Zer den

* Posiblea eraikitzeko egia sakrifikatzea, hori da politika.

* Herritarren ametsak biltzea izan behar du batez ere politikaren jokabidea eta taktika-estrategiak,

* “Egokitzen direnak luzaroago bizi direla… egokitzen ez direnak, hil egiten dira”: politikan ere balio duen printzipioa. Etsaia menderaezina denean, bereiei egokitu, politikoen taktika eta estrategia..

* Ideia eta jarrera bortxaz eta engainuz inposatzea, ezartzea, da batez ere politikoen muineko akatsa. Beste askorena ere bai. Borondatea naturaltasunez irabaztean behar du egon politikaren funtsa.

Politikoak

* Zuzen, gordin eta argi hitz egin behar zaie politikari kapazei.

* Bernizez itxuratu arren, goi karguetan dagoen politikoari ere beti igartzen zaio bere izaera.

*  Erantzunik eman gabe erantzutea da politikoen abilezia.

* Politiko bati ez zaio bere gezurrengatik kargu hartzen, nahiz hartu beharko zitzaion.

* Desobedientziaren beldur dira batez ere agintean, iraulia datorrelako gero.

* Politikoarena, gaur egun herriak iritzi txarrena dion ofizioa.

* Hitza, giza harremanetarako behar zuen tresna, sistematikoki engainurako tresna bihurtu dute politikoek.

* Beldurra, kutsatu erraza, politikoen herria menderatzeko arma nagusia.

* Politikari arruntak egiaren ukoa zuritzen daki. Politikari buruzagiak egia gezur bihurtzen daki. Politikari neofitoa egiaz urduri jartzen da oraindik.

* Politiko eta erlijio buruzagiek ez dute bere aldarririk sinesten, sinesteen aldarritik bizi direla baizik.

Legea

* Ona behar du izan legeak, baina aldi berean onartuko dena. Saldukeria nola ontzat saldu, hori da politikoen kezka nagusietariko bat.

* Lege orokor ia denak ez dira sortzen herriaren interes konkretuengatik, boteredunen interesak gordetzeko xede orokorragatik baizik.

* “Legea justiziarekin nahastuta egiten da injustizia”, labur eta zehatz esandako egia.

* Legea egin dute gizarteko ardatz, baina zigorra eta debekua da beti legea.

* Lege orokor ia denak ez dira sortzen herriaren interes konkretuengatik, boteredunen interesak gordetzeko xede orokorragatik baizik.

* Legea ez dago gizakiaren ongizateari begira egina, botere jabeen interesei baizik.

* Lege bat zenbat eta hobea, ordua eta zailagoa aurrera ateratzea: politikaren kontraesanak.

* Politikoak egiten ditugu legeak, baina ez lege eraginkorrak, ez hezkuntzan ez hizkuntzan.

Boterea

* “Alderdia gobernu txiki bat bezala antolatzen da”, eta horrela jokatzen du ere.

* Espainiako politika eta gobernu hauekin polizien esku dago herritarren patua.

* Erlijioaz gain politikak, sarri biak ala biak eskuz esku, asmakeria kontaezin asma ditu beraien probetxurako, gizakiaren bizitza galarazi eta zorion aukerak lokaraziz.

Zertzeladak

* Konkretatu gabe hitz egiten dugu politikaz, erantzukizunik hartu gabe, eta hori ihesa da.

* Ez da berezkorik, denak du arrazoiren bat. Polizien basakeria orok du atzean politiko bat.

                        * Kausalitatea oso inportantea da politika kontuetan, horrek erakusten baitu jarrera askoren egia eta sinesgarritasuna.

* Gizartea kolokan  jarri dezaken zerbait eta norbait behar du Estatuak gizarte hori konexionatuta edukitzeko.

* Zinismoa ere ikasi egiten omen da, baina karguak berarekin daramala dirudi politikan.

* Historiak argi erakusten du erakunde erlijiosoa ez ezik, erlijoa bera izan dela gaizkikintza eta inpiokeria askoren erantzule eta eragile. Politika ere.

* Hitzak asko eta ekintzak gutxi, arrazoiez aberats eta sosaz urri, izurrite politiko eta ekonomiko garaietako gaitza.

Kartzela

*Kartzelan ez dago ordurik, denbora luzea soilik.

*Kartzelan ziegako giltza-hotsa da denboraren neurgailua.

*Kartzelakoa hormigoi-denbora da.

*Hormigoizkoa eta burdinazkoa da kartzelako denbora.

*Kartzelan dena da gezurrezkoa.

*Kartzelan egotea inon egotea da.

*Sorterria aldean daramanak badu nora joan, preso arren.

*Munduak mundua izateari uzten dio kartzelan.

*Kartzeletan behintzat, botereak ez du bere aurpegia ez mozorrotzen ez gordetzen, tirania  bezala agertzen da, bere xehetasun txikiekin.

*Kartzelan dena da gezurrezkoa.

*Begirada ere ez diote uzten atxilotuei, buru osoko kaputxa jartzen baitiote, ez inork ezagutu ez dezan, bere nortasunaren babes eta askatasun osoa kentzeko baizik.

*Itxaropena eta bizipoza, kartzelaldiaren zentzua gordetzen laguntzea izan behar du presoekiko kanpoko helburu nagusia.

*Senide eta lagunenak bisitetan, gutunetan edo irakurketan, ahoskatuak edo idatziak, hitza izanik ere  bizipoza biziarazteko arma nagusia, kanpokoen jarrera eta ekintzak dira presoen iraupenerako arma nagusiak.

*Justiziaz baino erruki sentipenaz mugiarazi nahi izaten da herria. Presoen arazoan kasu.

* Sentimenduari eragiteko bezain larria izanik ere presoen egoera, justizia da batez ere kartzelaren arazoa, egoera injustua izatea alegia.

Euskal presoak

*Egia izanik animalien artean izaki inteligentea dela krudelkerian saiatuena, kartzelak eta euskal preso politikoenganako Espainiaren jokabidea da krudelkeria estatu atzeratuen inbentzioa delakoaren froga argi bat.

*Euskal presoak ez dira gizakiak Estatu Espainolarentzat.  Bere borrokaren zentzua kentzea da Estatuaren helburu nagusia, pertsona bezala desegin.

* Onenak, dena eman dutenak kartzeletan edo hilda daude.

Heriotza

Heriotza

* Heriotza ez da jolaserako lurraldea.

* Naturaltasunez bezala joaten gara hiletetara, baina hileta orok du halako lutozko giroa, norberaren dolua balitz bezala.

* Beranduegi hiltzen garelakoan egon ohi naiz sarri.

* Hiletak dira gizartea islatzen duen ispiluetariko bat. Agonia aurreko hilzorikoaren jarrerak erakusten du bizitzari buruzko bere filosofia. Hilzorikoari buruzko jarrerak erakusten du ingurukoen berarekiko hurbiltasunaren tamaina.

* Heriotza beti da bizien arazoa, inola ere ezin izan hildakoarena.

* Bizi garelako gara heriotzaren beldur.

* Bizi izan garen moduaren kontzientzia da hiltzerako lagun bakarra.

* Heriotza ez da sekula neutro. Agian bai.

* Hil nahiko zenukeen erara bizi.

Hil ondoren

* Ezinen asmakizuna da hilezkortasuna.

* Bada jende bat  hil eta gero bizirik darraiena. Baina bera ez da enteratzen.

* Hil ondoren beste mundu batetan izan dezakegun askatasuna bizitzeko  aukerak ez du inolako erakargarritasunik mundu honetako askatasun ustel hau dastatu eta gero.

* Hil ondorengo desagertzeak lasaitasuna damaio bizitza honetako existentzia ziztrinari.

* Heriotzak uso batzuk munstro bihurtzen ditu et munstro batzuk uso.

* Hilda gaudenean ez dugu hilda gaudelako kontzientziarik.

Zertzeladak

* Ez dago garairik legenda bihurtzeko; heriotzaz harago, osagai ezberdinak behar dira horretarako.

* Heriotzaren antzerakoa da loa, kontzientziatik aldentzen gaituelako, baina ondoren kontzienteagoak izateko ernamuina da loa.

* Egunari paseatzeko alditxo bat osten dakienak lapurtu dio heriori denboraren zati on bat.

* Baditu bere abantailak goiz hiltzeak.

* Heriotzari diogun beldurra gainditzea besterik ez da norbere buruaz egitea.

* Heriotzari pultsua hatzeko arrisku zaletasuna kulturaren bertuterik handienekoa bada, erruleta errusiarraren jolaskideak lirateke pertsonarik kultuenak.

Idaztea

Zer den

* Bidegurutze bat da idaztea, zer izan nahi duen erabaki behar du uneoro idazleak.

* Autoerrauste-ariketa egokia omen da idaztea: tarteka bai behintzat.

* Legerik gabeko lurraldea omen idaztea: hala uste dut nik ere, metodo jakin bat jarraitzen duena erdibidean geratuko da.

* Ezinezkoa da literatura eta bizitza bereiztea, beti izanen da idatzitakoa idazlearen nolabaiteko isla, berdin irakurlearena ere.

* Irakurleari pentsaraztea de literaturaren zeregin nagusienetarikoa.

* Egia da ez dela gustagarria idazten ari denaz jardutea, intimitatea urratzea bezala baita idaztea.

* Soroan hazia bezala, ideiak hausnarketarako ereitea da idaztea.

* Alde isil bat dute ezkutuan hitzek, hori eskaintzea da idaztearen misterioa eta lilura, oso gutxiren esku dagoena.

* Idaztea norbere buruarekin hitz egitea da.

* Idazte saio bakoitza zerbait berria bilatzea da, arrisku bat, beldurraren ertzetik joatea, aurrera begiratzea.

* Odola balira bezala hitzak orrialde batera isurtzea da idaztea.

* Idaztea heriotzaren aurkako borroka omen, esan ei batek

* Hitz idatziak azala jartzen dio pentsamenduari, baita mozorroa ere sarri.

* Idaztea da norberari gauzak kontatzeko erarik sakonena, idaztea norberarekin elkarrizketa baita. Beti.

* “Min espiritual hori adieraztea da idazlearen erantzukizun sakratuetako bat”.

Barruan daramazun zerbait azaleratzea da idaztea, baita norbaitekin hori partekatzea ere.

* Hitzez esan ez diren edo esateko zailak diren xehetasunak  aipatzeko aukera berezi aparta da idaztea.

Zergatia

* Egunerokoa idaztea norbera ezagutzeko tresna izan daiteke.

*  Barnetik sortzen zaion premia batez bultzatzen du idazlea idaztera.

* Ahozko hitzekin trakets izateak dakar sarri idaztea.

* Barnean nolabait bizi duguna azaleratzen digu nobelak eta edozein idazkik, horregatik sinesten duguna eta sinesten dugunena irakurtzen dugu.

Zertarako

* Liburu bakoitzak, edonolakoa dela, du bere erritmo eta tenpusa, erritmo eta tenpus horiez irakurlea kutsatzean datza liburuaren eragina.

* Askorentzat, irakurle nahiz idazle,  da terapeutikoa literatura.

* Gaurkoa deszifratu eta geroa asmatu, hori da egin behar duena idazleak,  lehengoaz ari denean ere.

Gizakia barne barnetik astintzea izan behar du arteak edozein dela ere modalitatea: edozein ekintza, gizakia barnetik astintzen duenean arte bihurtzen da.

Sormena

* Lan astuna bihurtzen da ikusitakoaz idatzi beharraren dema.

* Ekintza pribatua izateari uzten dionean bilakatzen da artifiziala idaztea.

* Hitzek eta kontakizunak,  bere bidea egiten dute idazlea behartuz.

* Ez dakit zerk egiten duen on literatur lan bat. Irakurle bakoitza du bere irizpide propioa. Lanaren definiezina den sorginkeria kutsu horrek egiten du on literatur lan bat. Idazlearen arima erakusten duen iratxo horrek egiten du on literatur lan bat.

* Definiezina den sorginkeria kutsua duen zerbaitek, idazlearen arima erakusten duen magia puntuak,  iratxo ikusezin batek, … egiten du on literatur lan bat

 * Asko dira ondo idazten edo zerbait ondo egiten duten arren, sortzaile ez direnak, ekarpenik ez dakartenak.

* Idazlea bera da idazlanak lehenengo hunkitu eta ukitu behar duena, eta ondoren, eta soilik ondoren, hunkiaraziko du nolabait irakurlea. Bi baldintza horiekin da idazlan bat sortzailea.

Idazlea

* Emankorra dela uste dut ignorantziatik idaztea, nahitako ezezagutza behar baita, baita harrokeria apur bat ere, baina batez ere ausardia, besteentzako idazten denean.

* Beharrezkoa du idazleak irakurtzea, taxuago baloratzeko norberarena, aberasgarria baita lotsa puska bat sentitzea.

* Idazkera xaloz idatzi ala literatura eginez, idazleen dilema izan ohi da.

* Idazleak ezin du idaztea utzi.

* Etsigarria gertatu ohi da ametsetik hitzetarako jauzia idazlearentzat.

* Zenbait idazlek izaten dute modu ezberdineko halako ukitu bat urrutiko egiten dituena.

* Idazlea eta pertsona ona batera izaterik ez dagoela esan duenik ere ba omen da. Gehitxo.

* Pentsamendua sentimendu bihurtzea da idazlearen garaipena.

* Idazlea kapaz izan behar da triste dagoenean alai idazteko eta alderantziz.

* Ekiditen ahalegindu arren, idazleak beti utziko du bere aurreko esperientziaren urratsa bera lanetan.

* “giza arimaren ingeiari”:  Idazlearen definizio bitxia, erreala eta utopikoa, aldi berean.

* “Konponbiderik gabe auzia da: nolako pertsona, halako hizkera; nolako landarea, halako fruitua; nolako txoria, kalako kantua; eta nolako idazlea, halako obra”. Hori horrela da, iruzur egiten digun idazlea sakonean iruzurgilea delako da, nahiz beste itxura bat eman.

* Min espirituala adierazteko ahalmenean dago idazlearen kategoriaren neurria.

Irakurlea

* Irakurtzearen gozamenean gorpuzten dira nire burutapenak.

* Irakurketa oro da idazlearekin biltze bat, sakonean maitasun, gorroto, hurbiltze edo urruntze sentipenen istorioa.

* “Autore batek beste autore baten liburua irakurtzen duenean, elkarrizketa bat sortzen da, maitasun istorio bat”.

Edukia

* Ideia abstraktu likidoa bihurtzen da sarri idazkia.

* Nire aurreko idazki guztiak, idazle guztienak bezala, iragana dira jada, bizitza  puzketak, iraganeko objektuak, fosiltzen doazen bizitza puskak.

* Harrigarria da nolako miresmen eta liluraz hitz egiten den gehienetan ezagutzen ez den zerbaitez.

* Beti dago bizitza bat edozein liburutan, egilearen isla izan ohi da.

* Garestiak eta urriak  dira ideia onak, oso noizean behingoak, eta garesti ordaintzen ditu idazleak, bururatutakoak letraz erditzea zaila delako.

* Hitz justu zuzen zehatzek dute energia, soberan daude hitz betegarriak, asperdura dakarte.

* Ideia ederrak lantzean behin besterik ez omen datoz, esan ei batek.

* Abiadura propioa du liburu bakoitzak, edonolakoa dela ere, bere erritmo eta tenpusa: erritmo eta tenpus horiez irakurlea kutsatzean datza liburuaren eragina ez ezik misterioa eta magia.

* Ez dago zergatik errealista izan idazterakoan, zergatik gertakizunei atxikita idatzi, baina irudimen eta asmakizun handiena duen idazleak ere, bizitzari lotuta, bizitzaren isla izanen da bere lana.

Egia

* Plus batekin transmititu ohi ditu bere sentipen eta bizipenak idazleak.

* Idatzitakoa hor geratuko da betirako, zikina ala garbia, idatzitakoaren araberakoa izanen da, hor dago koska, gezurrak ere betirako geratzen dira idazten direnean.

* Idazle orok gordetzen du egiaren zati handi bat, lanak berak eskatuta, edo inguruaren beldur edo presioz.

Baldintzak

* Definiezina den sorginkeria kutsua duen zerbaitek, idazlearen arima erakusten duen magia puntuak,  iratxo ikusezin batek…  horrek egiten du on literatur lan bat

* Literatura kutsua eman nahi zaionean idazki bati, artifizialkeria sortzen da,  naturaltasun falta.

* Osagai eta baldintza asko daude idazle baten ekarpenen eragina gauzatzeko.

Literatura

* Egilearekiko ideiak eta sentipenak konpartitzea da literatura.

* Emozio iraultza bat eragin behar du literaturak.

* Liburuak, existentzia ulertu nahiaren saiakera.

* Giza kondizio eta munduaz arduratzen den artea omen literatura.

* Literatura ez da hitzontzikeria.

* Zalantzaz beteriko armak bezalakoak dira liburuak, eztanda egiteko pronto.

Poesia

* Jolas literarioa besterik ez da zenbait poesia, hitzen arkitektura.

* Ze zaila da poeten metaforetan, egon dagoen arren, egia bilatzea.

* Lerroen artean dabilen tximeleta definigaitz horrek egiten du erakargarria poesia.

* Ez naiz poeta, ezta poema dastatzailea ere, poesiaren misterioak erakartzen nau soilik.

* Ebokazio ahalmen indartsu bezala gogoratzen du Juan Luis zabalak poesia.

* Bakardadeak umotu egiten omen du poesia: batzuetan.

* Ametsezko bizitza bat izan daiteke poetarena.

* Unean uneko istant eta errealitatea bizitzeko modu berezi bat behar du izan poesiak.

, Zorabioa eragiten dute gaur egun, zenbait poema eta poetek, askok, edukiagatik baino edukia aurkitu ezinagatik.  

Ipuina

* Ipuina: fikzioa da ala errealitatea, irakurleak jartzen du neurgailua.

Zertzeladak

* Notak hartzea ez da idazle plantak egitea, memoriaren ezinak eta hutsuneak betetzea baizik.

* Idazlearen morroia da itzultzailea.

*  Idatzitako hitzaren gainean gain-bizia da pentsamendua.

* “Kontsolagarri dira nobelak, idazleak, tirano harro horrek mesede hori egiten digulako; egiturarik gabea egituradun eman, kontatu”.

* Gaur egun medioek ezartzen dute idazle baten maila. Idazlearen pentsamenduak baino gehiago.

IV

Errealitatea

Erlatibotasuna / Zer erreala

* Azalean diotenez haragoko zerbait ezkutatzen dute gehienetan hitzek,  hitzak garunetako hieroglifikoaren osagai  bat besterik ez dira, puzzlearen txatal bat.

*  Arriskua: sarri da askatzailea.

* Tragedia latzenak hutsal bihurtzen dira errepikatzen direnean.

* Gehiegi pentsatzea baino larriagoa da ez pentsatzea.

* Aspertzea ez dator kanpoko baldintzetatik, norbere baitako jitetik baizik

* Paperezko dirua txanpon bihurtzen du poltsiko ahulak.

* Esperantza eta baikortasuna, gatza eta azukrea bezala, bere neurrian.

* Oihu egitea eraginkorra da zenbait egoeratan.

* Egun argiak uxatu ohi ditu lozorroko burutapenak.

* Errealitatea baino errealago eta eraginkorragoa da irudimena.

* Heriotzak berdintzen ditu gerra batean alde bietako gerrariak.

* Buru izateko gai ez denarentzat beti da berandu

* Dena egiteko dagoenean, edozer da zerbait balekoa.

* Egia da bidaiak iritzi arte baino ez dutela irauten, baina tarte hori izan daiteke latza edo gozoa, luzea edo laburra, eta horrek bai badu garrantzia, ez da inola ere erlatiboa, edo nahitaezkoa.

* Izugarrikeria izugarrienak ere erlatiboak dira.

* Dena da erlatiboa, sufrimendua neurtezina izan daiteke pertsona batengan.

* Errealitatearen azpitik beste errealitate bat dago. Zer da erreala?.

* Galbahe ezberdinetan iragazitako zatiki-multzoa besterik ez da errealitatea.

* Gizakiak ezin du lurraren kurbatura ikusi, antzeman soilik.

* Bigarrenez egiten diren itzuliak ez dira lehengoak bezalakoak.

* Bakoitzak ditu bere bizitzako zutabe euskarri propio eragileak.

* Maitasuna eta Justizia hitz potoloak dira. Herri xeheari hurbilagoko xehetasunetan gauzatzen zaizkio hitz potolook.

* Zenbat aldiz ahalegintzen garen errealitatea suntsitzen, eta, ezin dugunean, estaltzen. Eraginkorragoak, zoriontsuagoak ere ginateke arazoei aurrez-aurre begiratu eta korapiloak askatzen ahaleginduko bagina. Ahalegin hori bera lasaigarria litzake, ihesa baino.

* Amestu eta galdu ondoren baloratzen ditugu, zoritxarrez, ondoen gauzak.

* Irudipenak egiten dira sarri istorio; historia ez da beti fidagarria.

* Edozein herriko bizitza da konplexua, aberatsa, oparoa: osorik eta orokorrean begiratzeko ikuspegi zabala eta gaitasun zolia falta zaigu, eguneroko xehetasun estuetan larritu eta engaiatzen gara.

* Idealizazioaren gauzapena denean da gozamen errealitatea.

* Ez dago  berdinak diren bi gauza. Ez dago bikirik munduan.

* Direna baino ez dira gauzak, ez ezer gehiago. Orekatuagoa eta lasaiagoa litzateke bizitza filosofia horrekin. Ebidentzia hori haustean datoz desoreka eta zapalketak.

Araberakoa

* Ez itotzea denean da jasangaitzena beharra.

* Ordaina edo ondoren zerbait jasotzeko egiten denean, maltzurkeria bihurtzen da oparia.

* Duen xarmaren erdia galtzen du aurrez onartua izanen dela egiten den oparia, ezuste  eta sorpresa punttu bat behar du beti opariak.

* Zerbait eskuratzeko gogor borrokatu izanak daki gauzak eta egoerak baloratzen.

* Barne egoera da aspergarritasuna, ez kanpotik datorkigun zerbait.

* Paperezko dirua txanpon bihurtzen du poltsiko ahulak.

*  Zenbat ate ixten digun harrokeriak!!!!.

* Astunak dira zenbait isiltasun, beste zenbait, aldik, arinak.

* Sinpleak dira gauzak normalean, guk geuk estutzen ditugun arte.

* Faktore objektiboek baino pertsonalek ematen diote kalitatea gauzei eta gertaerei, zergatik ez dakigula gehienetan.

* “Etorkizunak idazten du iragana”, memoriak idazten du historia, gertatzen ari dena da historia, memoria, aldiz, gertatutakoa.

* Medioetan azaltzen ez dena hilda dago gure gizartean.

* Joan eta etorri egiten da dirua, dagoenean; arazoa da ez joan ez jin ezin duenean egin, ez dagoelako.

* Ezer ez gertatzea da gertakizun sarri.

* Eguneroko gertakizun oro da mirari bat, baina ohiturak, egunerokotasunak edo maiztasunak, xera lausotzen dio, eta plazer asko murrizten.

* Gauzak ez dira berenez ezer. Norberaren aldartearen araberakoak baizik.

* Ezkutatzeak ematen die tamaina gauzei.

* Zikinagoa da beti errealitatea dioguna baino; esana, izana edo ekina zuritzen ahalegintzen baikara; alderantzik, garbiagoa izan ohi da errealitatea, seta txarez agertzen dugunean.  

* Ez dago oinaze berdinik, oinazea neurtzerik ere ez, besteenarekin alderaezina da, bakoitzak soilik jartzen dio neurria

* Komenientziara ibili ohi da komenientzia, interesen arabera.

* Demostratzen ez dena ez da ezagutzen.

* Minak  ez dira zauriaren araberakoak.

* Balio handia hartu dezake bizitzak  hogei tiro sartzen dizkizutenean,  tiroen zergatiaren arabera.

* Bakoitzak egiten du zortea, ezarrita datorrela dirudienean ere, zortea ez da berez datorren kontua.

* Besteen begiek egiten dute pertsona bat eder; jakintsu, aldiz, norberak.

* Bizipen bat da norberarentzat bizitza, kontakizuna besteentzat. Kontatzekoak diren bizipenak baino kontatzekoak ez direnak ematen diote piperra eta misterioa bizitzari. Kontatzekoak ez direnak kontatzeak, aldiz, zabartzen dute kontatzailearen itxura eta besteenganako errespetua.

* Protokoloa antzerki bat besterik ez da gehienetan, zerbait artifiziala, gizarterako beharrezko arauak direnean soilik dute zentzua.

* Zer da handia, zer txikia, beste zerbaitekin konparaketak ematen du tamainaren zenbatekoa.

* Sakonean edo funtsean norberak egiten du gozagarria edo itsusia herri edo erresuma bat, norbere begiradak bizi duenaren barne egoeraren arabera. Erresumak eurak, neutroak dira.

* Kasualitatea baliatzen eta kudeatzen dakienarentzat da kasualitatea etekinaren arrazoia”.

Nork berea

* Gertatzen da  ez dakizula zergatik zerbait egitea, baina automatikoak ez zarama gehienetan, ez  baitzara robot bat. Ala bai?.

* Norberak nozitu arte ez dugu besteen oinaze eta minak ulertzen, ezta besteen zoriona ere.

* Begiak ez dira beti barnearen ispilu.

* Zenbat aldiz galtzen dugun mintzakidearen mintzagai haria, isilezin, luzeegi, edo arranditsuegia  delako aspergarri zaigunean.

* Zintzoen alderdian borrokatzeak zentzua duela, hori da alde bietako lubakiko buruek beti diotena.

* Eguneanegi bizi gara, gure gaurkoak biharkoari utziko dion arrastoa ikusi gabe.

* Entzuten ez dakienak ez du ikusi ere egiten garbi.

* Ba al du zentzurik,   konpara al daitezke oinazeak, baten eta besteren zauriak?. Erabat pertsonala denez, oinaze bata ezin daiteke konpara besteenarekin, malkoak eta aieneak ez baitira oinazearen zenbaterainokoaren neurria.

* Bakoitzak moldatzen du errealitatea, datozkion edo dituen osagaiak barneratzen dituen heinean, uneko baldintzen arabera.

* Jasotzaile adina errealitate dago, ez dago errealitate bakarrik.

* Sufrimendua, fisikoa zein bestelakoa, beti da isilen eraman behar den zerbait, partekatu ezinekoa, malko, garrasi eta hitzetan itotzen bagara ere.

* Antzaldatu eta edertu egin ohi dugu dena, norbaitentzat atsegingarri izatearren.

* Bakoitzak dugu geure izaera propio geurea, egunerokotasunak zizelatuta.

Tematia

* Abstrakziora jotzen dute teoriko, politiko eta poetek, baina beti inposatzen da errealitatea.

* Berekoia da zoriona zoriontsu direnengan, baina halako poztasun bat zabaltzen du.

* Lehenago edo geroago, armak erabili egiten dira.

* Esan gabeko isilekoak baino denak dakizkiten esan gabeko gauzak izan ohi dira garrantzitsuak.

* Jatorrizkoa dena idealizatzeko joera dugu, baina jatorria ez da inolako bermea.

*Gizakion ilusioa omen askatasun kontzeptua,  kontzeptu unibertsala delako, baina egunerokoan txertatuta dago eta eguneroko hori ez da ez ilusioa ez utopia.

* Errealitateak harrapatuko du bizitza ordez ametsa bizi duena.

* Idealizatu egiten dugu liluratu gaituen pertsona edo edozein gai zein gauza, baina errealitatea  errukigabea da.

Zertzeladak

* Naturaltasunez begiratzen diegu, baina misterio eta mirari bat  da kanpoan dagoen oro.

* Ez da erraza nekea manipulatzea.

* Biharamuna mikazten du parrandak.

* Historiak borratzen duena jaso behar du memoriak.

* Datuak garrantzitsuak dira  arazoaren neurria emateko.

* Errealitateak ez dauka ez heldulekurik ez pausalekurik.

* Ez dira aldatzen ohiturak pentsatzen ez direnean, baina pentsatzen direnean ere ez sarriegi.

* Zerbait ikustean, oroitzapen bihurtu da ikusitakoa.

* Bizitza errealak nahastu egiten dizkigu irudikatutako asmo denak.

* Norbere bizipenak dira errealitatearen benetako baloreak.

* Gerretan batez ere, gizakiak bazter egin dio selekzio naturalari.

* Ezagunak asko, lagunak gutxi. Premiak erakusten du laguna nor den.

* Beti dago lekuz kanpo gaudela adierazten duen seinaleren bat, baina ez dakigu irakurtzen, interpretatzen.

* Nostalgiak eta gauzak azkeneko ikustean, urruntasun batean bezala begiratzen diegu, eta horrek lausoago bezala egiten ditu, difuminatu, akatsak ezkutatu edo desagerrarazi. Horrek egiten du despedida, agurra, ederragoa bezala. 

* Bada zati ederrik eta zatiak ederrak direnean are ederragoa egiten dute osotasuna. Nolanahi talaiatik, ikuspegi zabalago batez, dena da ederragoa, atal itsusiak eurak lausotu egiten direlako.

Ederlan

Artea

*  Bihotza hunkitzea, hor datza artea.

* Edozein ekintza bihurtzen da arte, bihurtu daiteke behintzat.

* Forma eta egitura bitxiak, harrigarriak, sortzen ditu naturak, baina gizakiak badu, natura imitatu baino/edo harago, artelan berri ezberdinak eragin ahal izateko sormen ahalmena.

* Artelan orok izan  behar du bere aroko espresio berria, bere garaia islatuz, baita arriskatuz ere.

* Konprometitua den heinean du indarra eta eragina edozein artelanek, jendearekin konektatzen duen heinean, alegia.

* Konprometitua izateak ez du esan nahi arteak politizatua izan behar duenik, zoritxarrez sarriegi politizatuegiak izan ohi dira bai artista bai bere artelana, edo boterea ahalegintzen da artista eta artelana politizatzen, hau da, helburu politikoetarako artista eta artelana baliatzen eta bideratzen. Politikak ezin du baldintzatu artista edo artelana, baina bai biak lagundu,  ahalbideratu eta indartu, beraien independentzia errespetatuz.

* Beti behar luke izan artelana arkitekturak, baita herri xehearentzat eraikin merkeagoak diseinatzen dituenean ere.

* Besteen artelanak kopiatu eta nahastetik ez da artelanik sortuko, lan bitxiak eta ederrak sortu daitezken arren, ez bau egiletasunik erakutsiko.

* Beti egonen da ideia bat artelan baten ostean, baina oso zaila egiten da gehienetan egilearen ideia horretaz jabetzea, baina, seguruenik, nahiz inkontzienteki, eragina izanen du ideia horrek ikuslearengan, edo gizartean, epe luzean bada ere.

* Edozein artelanek larrutik ordainarazten dio egileari.

* Erakunde ofizial edo dirudunei esker edo beraien jopu bizi da artea: elkarrengandik urrun bizi dira herri soila eta artea.

* Gerra bat da artea, sortzaileak pairatu behar duen gerra, irabaziz gozamena izanen du.

* Gizaki arruntentzat da mundua, apaingarri bat besterik ez zaie artea.

* Agorraldi luze eta sakonak ohi ditu sormenak, aurreko artelana gainditzea genioen ahalean soilik dago.

* Edozein arte mota sortzailearen barne arazo eta bizipenen erakusleiho bat da.

Edertasuna

* Kontzientetasunak egiten du dena eder, objetibotasunaz harago.

* Ezkontezina izan ohi da oparotasuna edertasunarekin.

* Nostalgiak ez dio begiratzen estetikari.

* Ongiak behar du edozeren gainetik, baina, edertasuna, sarri, sarriegi, gailendu egiten zaio.

* Perfekzioa, ergelen mitoa, artea ez delako behin ere perfektua: kritikoen lehen araua  behar luke

 Musika

* Hilda dago jotzen ez den tresna.

* Entzulearen aldarteak baldintzatzen du musikaren eragina, entzuterakoan, baina, alaia edo tristea, dugun barne egoeraren arabera jartzen dugu musika.

* Izugarri zor dio kantagintzak eta orokorrean musikak apaizgoari, musikari entzutetsuez gain, parrokietatik sortu direlako koru eta abestalde asko.

Argazkiak

* Lapurreta asko egiten dute kazetariek baimenik gabe argazkiak eginez.

* Irudiak ahanzten ditugulako ateratzen ditugu argazkiak, baina euskarri guztiokin ere sentipenak eurak ere lausotuz joaten dira denborarekin.