Izan eta Esan

Erreferendumari buruz, diote Jorge de Estebanek eta Luis López Guerrak “El régimen constitucional español” liburuan, (Editorial Labor, 1980), (itzulita eta laburtuta):

Erreferenduma, zalantza barik, herritarrek gizarte modernoan maila nazionalean zuzenean parte har dezaten modurik praktikoena da. Prisma teoriko batetik, hiru baldintza eman behar dira erreferendumak benetako balio demokratikoa izan dezan:

1. Testuinguru demokratiko batean egin dadila. Hau da, kontsulta ez dadila izan herriak erregimen politikoan parte hartzeko daukan bide bakarra.
2. Galderaren planteamenduari buruz: erreferendumaren esentzia galdera herritarren osotasunari planteatzea da. Edozein inozok egin dezake galdera bat, baina  galdera zuzena planteatzea eta modu zuzenean egitea, bestelako gauza da erabat. Galdera ondo planteatzeko baldintzatik hiru zailtasun ondoriozta daitezke:

• agintariek galdera modu egokian planteatzeko zailtasuna. Gaizki planteatutako errendum batek, edo galdera teknikoegia daukanak, ez du ekarriko gaia argitzea edo kontsulta legitimatzea.
•  galdera zailegia bada edo hauteslegoa analfabetoa, galdeketaren balio demokratikoa hutsean geratuko litzateke.
• kontutan izan behar da halaber “Panurgioren araua”. Egile frantsez honen arabera, horrelako galdeketa baten aurrean, hauteslegoak gehiago jotzen du bai esatera ez esatera baino, eta hau beti izan dute kontutan agintariek galdera bat planteatzerakoan. 

1.  Hirugarren baldintza erreferendumaren balioa demokratikoa izan dadin da komunikabideak kontutan izan behar direla. Arriskua dago norbere interesen alde manipula dadin erreferendumaren propaganda, beraz arauketa berezi bat behar da indar politiko ezberdinek aukera berdinak izan ditzaten kontsultari buruz libreki mintzatzeko.

Okularistak begi protesiak egiten ditu.

Oier operatu zutenetik, guk okularista baten premia izan dugu.

Hasieratik esan ziguten Bilbon profesional on bat zegoela, Llapart. Harengana jo genuen, eta egia esan, lan bikaina egin zuen. Hain ondo, Oier lehen aldiz protesiarekin ikusi nuenean, momentu batez pentsatu nuela aurreko hilabeetan gertatutako guztia amets gaiztoa besterik ez zela izan.

2005ko iraileko lehen aldi haren ostean noizbehinka jo genuen beregana, errebisioetarako-eta.

2007ko irailean joan ginenean berriro, kontsulta itxita topatu genuen, itxura denez gaixotasuna zela-eta jubilatu egin zelako. Profesional ona, gizon atsegina eta jatorra zen Francisco Llapart. Gu bezala, Euskal Herriko eta Espainiako iparraldeko bezero asko okularista barik geratu ziren, interneteko hainbat forotan irakurri ahal izan dugunez. Gai guztietan bezala, piska bat sartzen zarenean, ikusten duzu asko direla okularista baten beharra daukatenak.

Profesio hau ez da oso ugaria, eta Madridera jo behar izan genuen okularista bila. Izan ginen azaroan Laisecarekin. Oftamalogoak esanda, jakin dugu Madridetik Bilboko Gran Víara astean behin etortzen dela Danborenea okularista, eta arratsaldean daukagu berarekin kontsulta. Ea zer moduz.

Asko ez, telebista bidezko debateak nekez jarrai ditzakedalako, irratikoetan ez bezala, ezin da gidatu, sukaldeko lanak egin edo dutxatu entzuten duzun bitartean, eta hortaz aspertu egiten naiz.

Entzun nuen Amaia Zabaleta abokatua eta laguna, epaitegien errealitateari buruz berbetan. Eta Markos Zapiain umeak klonatzeko posibilitateaz berbetan.

Amaiak esandakoarekin ados nago: epaileek ez diete gizonei umeen zaintza ematen, batipat, oso gutxik eskatzen dutelako. Ehuneko oso handi batean gizonek ez dute eztabaidatzen umeen zaintza amarentzako izango denik.

Eta zaintza partekatuari buruz, horren beste ganoragabekeria entzuten da kalean, guztiak eskubide eta sasi-erreibindikazioz zipriztinduta, komeni dela noizean behin lurra ikutzea. Hona hemen aste honetan jaso dugun epai batean, ondo eta zehatz, azalduta Espainiako Kode Zibilak gaur egun seme-alaben zaintza partekatua ezartzeko eskatzen dituen bete-beharrak (itzulpena eta puntuen banaketa nireak da: Espainiako Justizia gazteleraz eta parrafo luzeetan mintzatzen da): 

• Zaintza partekatuak lege indarra hartu zuen uztailaren 8ko 15/2005 Legearen ondoren.
• Epaileak zaintza partekatua ebatziko du guraso biek hala eskatzen badute, bai Hitzarmen Arautzailean, bai prozedura judizialaren barruan.
•   Epaileak zaintza partekatua erabaki ahal izateko, beharrezko neurriak ezarriko ditu zaintza erregimen hori bete ahal izateko, eta saiatuko da neba-ahizpak ez banatzen. 
•   Zaintza zein modutakoa izango den erabaki baino lehen, epaileak honako hauek izan beharko ditu kontutan:
• Ministeritza Fiskalaren txostena
• Adin txikikoen iritzia, hauek nahikoa juzku badute
• Epaitegiko Talde Psikosozialaren txostena
• Epaiketan dauden bi alderdien ailegazioak   

Honek esan nahi du gurasoek erabaki behar dutenean bietako nor geratuko den etxean lanaldi erdiz edo osoz umeak zaintzen, kasuen %94ean zaintza amak egin dezala aukeratzen dutela.

Ez daukat dudarik guraso asko pozik egongo direla oso lanen banaketa honekin, baina nik, oro har eta salbuespenak salbuespen, ondorio kaltegarriak ikusten dizkiot, bai emakumearentzako, bai gizartean gizonen eta emakumeon arteko berdintasunera heldu ahal izateko.  

Honen ondorioak dira:

-          lanbideak lanaldi murrizketa ametitzen dutenen eta ez dutenen artean banatzen dira. Hots, oro har gizonek egiten dituzten lanbideek ez dute murrizpenik onartzen, aldiz emakumeek egiten dutenek bai (“nire lanagaitik ezin dut murrizpenik hartu”)

-          emakumeen lanbideak estankatuta geratzen dira: bizitza profesionaleko urte garrantzitsuetan lanaldia murrizteak esan nahi du proiektu berrietan ezin parte hartzea, lanean urte batzuetan ezin aurrera egitea.

-          Gizonek aldiz aukera irabazten dute lanean aurrera egiteko: etxean ama geratzen denez umeekin, askeago dira lanetik etxera berandu bueltatzeko, bidaiatzeko eta oro har lanari denbora gehiago dedikatzeko.

-          Guraso askok pentsatzen dute ume txikiek amaren behar gehiago dutela aitarena baino. Egia fisikoa da ostera aitak egin ez dezaken gauza bakarra titia ematea dela, beste guztia amak bezain ondo edo hobeto egin dezake eta.

-          Lanaldi murrizpena edo eszedentzia hartzen duen amak, banaketa kasuetan, ikusten du nola aitak lanbide hobea daukan, denbora eta ahalegin gehiago dedikatu ahal izan diolako, eta ostera, bere umeenganako dedikazioa ez dela ez baloratzen ez konpentsatzen, eta umearekiko ere lotura handiagoa daukala.

Ondorioz, berdintasunera iriste aldera, bateraketarako askoz egokiagoa iruditzen zait honako neurri hau:

-          lanaldia murrizteko edo eteteko aukera saritua bai, baina saria eskuratu izateko, derrigorrezko izatea bi gurasoen artean banatzea murrizketa edo etena. Adibidez,  lanaldiaren heren bat murriztu behar bada, guraso batek seiren bat eta besteak beste seiren bat. Edo murrizpenak urte bete iraun behar badu, guraso batek sei hilabete eta besteak beste sei. Murrizpena %50ean banatu. Horrela espektatiba profesionalak berdintsuagoak izango lirateke ama eta aitentzako, eta inportanteagoa deritzodana: umeak aitarekin eta amarekin berdin haziko lirateke, ikusteke full time maitasuna eta zaintza ematen diona ama dela, eta gauetan lanean ordu asko eman ondoren denbora partzialean maitasuna ematen diona, aita dela.

 Proposamenarekin ados?

2004ko irailean Konkutso legea indarrean sartu zenetik, arazo finantzieroak dituzten familiak, zor handia dutelako bai hipotekarengaitik bai bestelako kredituengaitik, aukera daukate kiebran deklaratzeko. Izan ere, lege honek aukera ematen die familiei euren burua kaudimengabe deklara dezaten, eta ondorioz, auzitegiek euren ondasunen aurkako bahiturak gerarazten dituzte. Hain zuzen legeak enpresek zuten eskubide berbera ematen die pertsona partikularrei.

2006 urtean aitortu zitzaion lehen aldiz aukera hau Kataluiniako familia bati. Urte horretako irailean, Sant Salvador de Guardiola (Bartzelona) herriko familia batek, 160.000 euroko zorra zuena, lortu zuen %30eko beherapena zeuzkan zorretan (kreditu pertsonaletan), eta interesak ordaintzeari uztea, epaitegi batek kiebran deklaratu ondoren.

Aurrekari honen ondoren, 2007 urtean zenbait kasu ikusi ziren Espainiako epaitegietan, eta aurten aipatutako bost kasu horietxek Autonomi Erkidegokoetan. Poliki, baina kasuak goruntz doaz, eta aurreikustekoa da gehiago haziko direla, baldin eta kredituek gora egiten segitzen badute eta enpleguak behera egiten badu. Nahiz eta banku eta entitate finatzieroek aukera hau begi onez ikusi ez.

Zein abantaila dauzka kiebran deklaratzeak?

Epaitegiak kiebra deklaratzearen ondoren, familia horrek (edo pertsona fisiko horrek) lortzen du bai zorren kobrantza geraraztea bai bere aurka diharduten kobrantzako prozedura judizialak geraraztea (bahiturak…). Aldi berean, bere ondasunak ezingo ditu ikutu. Epaileak administradore batzuk izendatuko ditu familaren egoera finantzieroa kudeatzeko.

Administradoreok etxean sartzen diren dirusarreren kopuru jakin bat ematen diote familiari bizi ahal izateko, eta gainerakoa zorrak ordaintzeko gordetzen dute. Ondoren, egoeraren inbentario bat egiten dute, aktiboa eta pasiboa zein den finkatze aldera, eta hurrengo pausua hartzekodunekin hitzarmena egitea da, zorrak noiz eta nola ordainduko diren ezartzeko. Posible da hitzarmen honetan zorraren kita bat (beherapen bat) adostea, %30aren ingurukoa izan daitekena.

Abantaila da bestalde, kiebra deklarazioarekin zorrek ez dituztela interesik sortzen (hipotekadun zorretan ezik). Eta hipotekadun zorraren ordainketa urte betez etenda geratzen dela, beraz, urte horretan ez da ordaindu behar. Ez ahaztu, hala ere, hipotekadun kreditua ordaindu egin beharko dela, nahiz eta beranduago izan.

Kiebra prozedurak Merkatal Epaitegian tramitatu behar dira, abokatuak defendatuta eta prokuradoreak ordezkatuta. Aurkeztu baino lehen profesional hauek kobratuko dutena kontutan izatea komeni da, eta ondasunik ezean, dohaineko justizia eskatu eta ofiziozko abokatu bat izendatzeko. Merkatal Epaitegiak gaur egun, Autonomi Erkidegoko hiru hiriburuetan daude, euren lurralde-eremua probintzia dela.

"Saskia %13 garestitu da iaztik Iparraldean, eta %6 Hegoaldean.-Kontsumitzaileen artean ahoz aho dabil oinarrizko prezioek izandako igoera. Erosketa egitera joan eta elikagaiak gero eta garestiago daudela diote kontsumitzaileek. Oinarrizko produktu horien ekoizleek igoera horretatik ez dutela etekinik lortzen salatu dute, eta bitartekariak eta banatzaileak direla horiek jasotzen dituztenak (…) Iaz egindako erosketa bat orain egun gutxi egindako batekin alderatu du BERRIAk, eta (…)  3,38 euro-%13-garestitu da oinarrizko saskia Iparraldean azken urtean, eta 1,3 euro-%6-Hegoaldean”. Berria, 08-5-17

     Ez da Chicagoko eskolako ekonomista izan behar azken urtean prezioak izugarri igo direla antzemateko. Edozein etxetako erosketa-arduradunak konta diezaizuke lehen berrogeitamar eurorekin merkatuan buelta osoa ematen zuela, eta orain berriz, ezin buelta bukatu. Iaz berrogeitamarrekin egiten genuena egiteko, orain hirurogeitamar behar ditugu, horretarako orri kiskillak irakurtzeko premiarik barik.

Esne-litroa euro batetik gora, nekez hamar eurotik beherako arraina, zaila bi eurotik beherako fruta-kilorik. Eta gerta daiteke saltoki handiaren zurrunbiloan ez jakitea gauza bakoitzak zenbat balio duen, baina erraz somatu soldatak baino gehiago igo direla produktuak.

Zer gertatu da? Denaren errudun gasolina? Nork igotzen ditu prezioak? Nor ari da gu guztion bizkar aberasten? Ekoizleak ez, esnea jeisten duen baserritarrak, legatza harrapatu duen arrantzaleak edo laranjak hazi dituen ekoizleak ez omen dituzten prezioak igo. Nork orduan, bitartekariak? Produktu horrek merkaturatzen duenak? Zergaitik ez dakigu garbi katearen zein begitan egiten duen prezioak gailurra? Non dago trikimailua?

Gero eta arazo gehiago hil bukaerako mugara iristeko. Ilva Scalik, magialari emakumeak, joan zen ostiralean Elgetan zapiak uso eta usoak untxi bihurtu zituen ikusle guztien txundidurako. Ostera, irrigarri geratzen da magia hori etxe askotan egiten denaren aldean: iazko soldata berarekin jakiak iaz baino %13 gehiago, hipoteka 100 bat euro gehiago eta gasolina 14 euro gehiago tanke bakoitzeko, eta hala ere, zubi eta oporretarako toki hartzera joan, eta dena okupatuta. Hurrengo urteko Magia mostran sartzeko modukoa.

Blog hitza Eibarren entzun nuen lehen aldiz, Luistxori Eibar.org-eko afariren batean. Ez nion esplikatutakoari erabilera handirik ikusi, baina hura zer zen jakitea erabaki nuen. Eibar.org-ek horretarako ikastaroa antolatu zuen egunean, ordea, lankidea ezkondu zitzaidan, eta ni ikastera joan ezin. Nik bakarrik ezin izan nuen prestatu zidaten bloga abiarazi.

Goienako ahaideek adopzioa eskaini zidaten, ikastaro bat eman eta bloga prestatu. Guztia irribartsu eta lagunkiro. Milaka esker, Goiena, guztiarengaitik. Zuek bai jakin ematen.

Baina altzora bueltatzeko garaia iritxi da. Eibar.org berritua, hamargarren urtehurrena, blog berria... Erralek migrazioko tramiteak egin dizkit, eta sustraietara bueltatzen naiz.

 Goiena, maite zaituztet, baina ...my heart belongs to daddy.

Amama María Iriondo Azpiazu ia ez nuen ezagutu, berak ni bai, hiru urte neukala hil zen. Ezagutu ditut bere sei ahizpak, guztiak txikiak, ipurterreak, langileak eta fundamentu handikoak, irribarrea galdu gabe, jeniodunak beharrezko zenean.

Abuela Carmen Torrecilla Rioja gehiago ezagutu nuen. Hau ere txikia eta fundamentuzkoa, hamar seme-alaba aurrera ateratzeko modukoa. Etxean eta kanpoan lan mordoa egindakoa, beti umore onez, beti ingurukoak pozik edukitzeko ahaleginetan.

Udaberriak ekarri dizkit aurten ospelak. Urtero hatzamarretan ospelak irteten zaizkidanean, nire bi amonez gogoratzen naiz.

Beste denbora batekoak diruditen ospelek, elkartu egiten dute nirea den denbora hau, bestela bat ere zerikusirik ez duen amonen denborarekin.

Asteleheneko Goienkaria

“Nik ez dut zoriontasunean sinisten, egia esaten badizut. Ezinegonean baino ez dut sinisten; hau da, sekula ez naiz erabat zoriontsu, beti behar dut beste gauza bat egin. Baina onartzen dut bizitzan badaudela hamar segundu edota ordu erdi irauten duten zoriontasunak, adibidez, nire lehen semea jaio zenean bezala; une horretantxe zoriontsu izan nintzen. Baina une labur-laburrak dira. Bizitza osoan zoriontsu dena ergel bat da. Horretxegaitik, nahiago dut zoriontsu izan baino, geldiezina izan”. Umberto Eco, EPS 08-3-30.

Gizakiaren oinarrizko helburua bizitza honetan zoriontasuna bilatzea ei da. Horretan ados, besteak beste, filosofari grekoak, budistak, Amerikako Estatu Batuetako sortzaileak. Kristautasunaren arabera, zoriona gizakiak Jainkoarekin bat egiterakoan emango da, bizitza honetan ala bestean, baina zoriona azkenik. Kontzeptua zer den argi jakin gabe ere, denok nahi dugu zoriontsu izan.

Zorion maila ezberdinak daude. Ez baita berdin laneguna ondo bete ondoren etxeratzean familia maitagarriarekin topo egiten duenaren zoriona, edota espetxean luze egon ondoren askatasuna eskuratzen duenarena; azken hilabeteetan gorputza erasotu dion gaixotasuna menderatuta daukala esaten diotenarena; urteetan administrazioarekin borrokan ibili ondoren, paperak lortu dituen etorkinarena.

Sarritan zoriona gauza materialek ematen dute, eta kontrakoa dioenak, gezurti galanta: erostea, ametsetako kotxea, etxe bat, liburu bat, txupa bat, korrika egiteko zapatilla zoragarri horretxek… Baita ere bidai bat edo afari eder bat egitea. Gauzen bitartez zoriona nola ikutzen den ikusita, bitxia deritzo herrialde pobreetara bidaiatzen duenak bertako jendea zoriontsu izatea, bueltan topiko bihurtu baita azpimarratzea ze gauza gutxi dituzten, eta hala ere, zelako zoriontsu diren. Gure zorionaz galdetzera behartzen ote gaitu horrek.

Gertakizunek ere eman diezaigukete zoriona, eta ez txikia: su-etenaren aldarria, euriborraren jaitsiera, eguraldi onaren iragarpena, futbol-taldearen garaipena. Bakoitzak bere interesen arabera, jakina.

Zorion mota guztien artean, ni Ecoren zoriontasun horrekin geratzen naiz. Fitxatuta dauzkat hamar bat segundutik hamar bat minutura iraun dezaketen zorion uneak. Suntsikorrak, eta aldi berean, bortitzak. Gauza oso txikietan gehienak, oso goi mailako helburuetan gutxi batzuk. Eta zorion-uneak bukatzen direnean, Ecok bezala, ezinegona, mugikortasuna. Dabilen harriak goroldiorik ez.