e-gorblog

Santi Brouard mediku lekeitiarra itzal handiko politikaria ere izan zen ezker abertzaleko bere militantzia medio. 1984an GALek erail zuen Bilboko bere mediku kontsultan tirokatuta, gerra zikinaren biktimarik ezagun eta karismatikoenetakoa bihurtuz.

Brouarden bizitza publiko zein pribatua eta heriotza fikziozko istorio batean harilkatuz, garai baten kontaketa bizia egiten dute Harkaitz Canok eta Adur Larreak Txalapartaren bidez argitara emandako Antzara eguna komikian. 140 orriko komiki mardula euskaraz gain katalanez, galegoz eta gaztelaniaz ere aterako da. Egileen aurreko lanak ezagututa, ziur komiki bikaina izango dela!

Ospakizun betean daude Euskaltzaindian azken urtean, bere sorreratik 100 urte bete direla eta. Kongresu, jardunaldi eta bestelakoez gain, erakundearen historia publiko zabalari ezagutarazi nahi izan diote, eta horretarako komiki formatua baliatzea pentsatu dute.

Euskaltzaindia, euskararen 100 urteko laguna izenburua duen komikiaren irudiak Amaia Ballesterosek egin ditu, eta gidoia berak eta Juan Luis Zabalak ondu dute. Irailaren 26an banatu zuten komikia Noticias taldeko egunkariekin batera, baina ondoren ere erosi ahal da liburu-dendetan, azoketan eta beraien webgunetik.

Oso historia interesgarria da erakundearena, gauza jakingarriz betea, eta komiki honen bidez modu atseginean jaso dezakegu horien berri.

Ikus-entzunezkoen munduan casting zuzendari gisa atzerrian urte askoan arrakastaz aritu ondoren, lanik gabe geratu da Joana Maiz eta Bilbora itzuli da, nortasun krisi betean. Euskal Herriaren historia kanonikoa kontatzen duen dokumental bat ekoitzi eta zuzentzea onartu du, horrek arazo guztiak konponduko dizkiolakoan. Baina casting-ean Lauren ezagutuko du, etxetik kaleratu behar duten 80 urteko atsoa, eta bera eta bere euste jarrera bihurtuko ditu ardatz eta protagonista ez filmean soilik, baita bere bizitzan ere.

Hau da Yurre Ugarteren gidoi ikaragarri ederrean kontatzen den istorioa, zeinari bikain egokitzen zaizkion Joseba Larratxeren marrazki liluragarriak, elkarrekin Joana Maiz komiki aparta ontzeko. Erresistentziaz hitz egiten du, gaia feminismoa izan gabe erabat feminista da, eta beste mila gai ere lantzen ditu zeharka: garapen basatia, artearen izaera eta merkantilizazioa, Euskal Herriaren Historia Ofiziala, giza- eta familia-harremanak... Eta hori dena erritmo biziz kontatuta, guztiz katigatzen zaituen zinema estiloko kontakizun bizian. Harriet argitaletxearen eskutik ikusi du argia lan honek, komiki-marrazkigileei ematen zaizkien dirulaguntzetan 2017ko deialdian merezimendu osoz hautatuetako bat izan zena.

Irakurtzean norberarengan uzten duen gisara, euskal komikigintzan ere arrastoa utziko duen komikia da, zalantzarik gabe, Joana Maiz harribitxi hau.

Ekainean eman genuen hemen itzulera handi baten berri, euskal komikigintzako egile emankor, arrakastatsu, nazioarteko eta sarituenetakoa den Gregorio Muro Harrietena hain zuzen ere. 80ko hamarkadan Justin Hiriart, Sorgin seinalea, Jon eta Mirka eta beste hainbat sailen gidoigileak (bere komiki marrazkilari eta gidoilari, zinemagile eta argitaratzaile ibilbidea hobeto ezagutzeko, zehaztasun gehiago ekaineko albistean duzu) komiki berria atera ateratzen zuen Frantzian, La honte et l'oubli.

Orain, sail horren bigarren albuma Frantzian argitaratzeaz gain, bi albumak edizio oso batean atera ditu euskaraz ere Harriet bere argitaletxearekin, Lotsa eta ahaztea izenburupean. 1898ko Filipinetako Iraultza eta Espainia-AEB gerra kontatzen da bertan, gero 1899 eta 1902 urteen artean izandako Filipinak eta Estatu Batuen arteko Gerrari (Filipinetako Matxinada izenez ere ezagutu) bide eman ziotenak. Triskantza izugarria egin zuten hartan AEBek, XX. mendeko lehen genozidioan, hiru urtetan ia 3.000.000 inguru zibil hilda, geroztik ahazten eta ahantzarazten saiatzen ari dena. Istorioa Bizkaiko bi anaiaren bitartez kontatzen da, Espainiako soldaduzka han egin behar izan zutenak.

Alex Macho marrazkigile bilbotarrak eginak dira irudiak, zinez ederrak. Batez ere animazioan aritutakoa da Alex, baina aurretik beste bi komiki ere eginak ditu: 2004an Kakarraldo konspirazioa eta 2010ean Irungo Alardea. Koloreak Garluk-ek egin ditu, ederrak hauek ere, egoera bakoitzaren girotzea ederto lortzen dutenak.

Albiste bikaina da Harriet handiaren istorio berriak kaleratzea, eta gainera euskaraz!

25 urtean armadan egon eta gurasoekin bat ere harremanik izan ez duen soldadua Frantziako Cévennes mendietako sorterrira itzuli da Indotxinako Gerraren ondoren. Aita alargunduarekin harremanik izan gabe jarraitzen du, 1958ko uholde lazgarriek batzen dituzten arte. Solasean, iraganera itzuli eta euren historia berriro idazten saiatuko dira. Horra Harriet argitaletxeak dakarkigun Didier Quella-Guyot eta Sébastien Moriceren Oroiminaren uhartearen gaia. Oso itxura ona duen komikia.

XX. mende hasierakoa dirudien garai distopiko batean, jendea besteen ametsak ziztatuz kolokatzen da. Amets gaindosien pazienteez arduratzen da eta ametsak ikertzen ditu Zorban doktoreak, baina ez du hori bakarrik egiten...

Hauxe dugu Amets alokatuak komikiaren premisa. Xabiroi komiki aldizkarian atalka ateratzen diren istorioak batuz urtero argitaratzen dituzten albumetan 12.a da, Harkaitz Canoren gidoiekin eta Iñaki Holgadoren irudiekin egindako laugarrena, Piztia otzanak, Zebra efektua eta Museo bildumaren ondotik. Haiek bezala, hau ere eder, artegagarri eta poetikoa, intriga eta abenturazkoaz gain. Irakurri beharrekoa, zalantzarik ez, eta gozatzekoa.

Urte anitzez egin dute lan Martin Etxeberria eta Xabier Etxeberria gidoilariek eta Aritz Trueba marrazkigileak Buyan komikian, eta azkenik heldu da fruitua jasotzeko ordua. Laster AEBetan eta Frantzian ikusiko du argia, Insight Comics eta Akileos argitaletxeen eskutik hurrenez hurren. Eta, guretzat garrantzitsuena dena, euskaraz ere atera berri da, Buyan, heriotzaren uhartea.

210 orriko komiki mardula dugu hau. XIII. mendean Errusiako ipar-mendebaldean kokatzen da istorioa. Protagonista Maansi da, bere herriaren aurkako eraso batean emaztea galdu duen ehiztari gaztea, mitologia eslaviarreko Buyan hildakoen uhartearen bila abiatzen dena harekin elkartzeko.

Iazko Eusko Jaurlaritzaren komiki-dirulaguntzetako bat eskuratu zuen Aritz Truebak Buyan egin ahal izateko. Horrez gain, euskaraz atera ahal izateko, Turko Comics zigilu propioa sortu dute egileek. 430 ale inprimatu dira euskaraz momentuz. Biba zuek!

Komikiaren webgunea ere paratu dute, lagin batekin, aurkezpenen zerrendarekin, saltokiekin eta abarrekin. Donostiako Udal Liburutegian egin zuten aurkezpena hil honen 10ean, baina hurrengo asteetan aurkezpen gehiago egingo dituzte hainbat tokitan, beraz adi!

Komikia ondoko dendetan eskuratu ahal izango da:

• Donostia
• Armageddon
• Donosti
• FNAC
• Generacion X
• Hontza
• Kaxilda
• Zubieta
• Komikigunea
• Hernani
• Gaueko
• Zarautz
• Garoa
• Wasabi
• Irun
• Tinta Comics
• Bilbo
• Joker
• Zinco
• FNAC
• MasQLibros
• Gernika
• Obaba
• Durango
• Urrike
• Hitz
• Gasteiz
• Zuloa
• Omega center
• Caracola
• Iruñea
• Libreria TBO
• Katakrak
• FNAC La Morea
• Karrikiri

Iristear dago berriz ere Euskal Herriko komiki-ekitaldirik garrantzitsuena, Getxoko Komiki Azoka alegia. Urriaren 18tik 20ra izango da, hau da, ate bukaera honetan, ostiraletik igandera bitarte. Salmenta-gunea Areetako Geltokiko Plazan egongo da eta aurkezpenak, hitzaldiak, tailerrak eta bestelako jarduerak Romoko Kultur Etxean egingo dira. Egile ugari izango dira bertan, eta sinatze-txandak salmenta gunean zein Romoko Kultur Etxean egingo dira.

Euskarazko komikigintzak ere izango du bere lekua bertan, jakina. Harriet argitaletxea han izango da hemen aipatutako nobedadeekin eta bere katalogo guztiarekin, eta Xabiroiren stand-ean Xabiroiko produktuez gain azken urteetako euskarazko komikigintza produkzio guztia egongo da, ohi bezala. Eta bietan, euskal komikigintzako egileak egongo dira gure komikiak sinatzeko! Xabiroiko stand-ean sinatzen egongo diren egileak eta orduak Xabiroiren Facebook-en orrian ikus daitezke.

Iaz Isaline, sukaldaritzako sorginkeria istorioarekin bezala, aurten Isaline sorgin gaztearen abentura gehiagorekin gozatu ahal izango dute etxeko txikienek, Harriet argitaletxeari esker. Maxe L’Hermenier eta Yllyaren irudiak dituen Isaline 2 - Sorginkeri izoztuaistorio berri hau elurretan gertatzen da, eta beti bezala magia, abentura eta umorez betea dago. Izan ere, erdi sorgin zarenean, ez da ez erraza besteak bezalako neska izatea...

Joan diren asteetan, gure euskal txokotxoko gertakari garrantzitsuenetakoa izan da, zalantzarik gabe, Hertzainak-eko Josu Zabala eta Garik talde mitikoaren abestiekin Kafe Antzokian eta Euskaldunan emandako kontzertuak. Han egon ginenok TxioHerria bete genuen argazkiz, bideoz eta emozioz. Eztabaidatxoak ere sortu ziren komentarioetan: ez dela ordukoa moduko musikarik egiten honek eta ez dela horrenbesterako hark; garai haietan kriston martxa zegoela batzuk eta sasoi ilunak zirela beste batzuk; nostalgiko hutsak garela urliak, nostalgia baino gehiago izan zela sandiak eta nostalgia apur batek zer duen txarra berendiak... Eta horiek guztiak xuabeak izan dira batez ere gure belaunaldikoen arteko kontuak izan direlako. Jende gazteagoa, gure seme-alabak eta, Instagram-en daude eta ez txiolandian justu gure gaiak ez zaizkielako axola eta gu gehiago agoantatu behar ez izateko, baina elkarrizketan parte hartuko balute, esango ligukete ez flipatzeko, musika hori en plan zarata besterik ez dela, ez brasa emateko eta bakean uzteko eta hil gaitezela jada...

Eztabaida intergenerazional hauek normalak dira. Gu gazteak ginela eztabaida bera izaten genuen gure gurasoekin. Eta haiek, gaztetan, gauza bera haienekin. Orain gu gara zahartzen ari garenak eta gazteagoekin horrelako diskusioak ditugu.

Baina ez du merezi tematzeak eta erresumintzeak. Izan ere, gaia lasaitasunez eta objektiboki aztertuz gero, ikusiko dugu ez dela zuzena pentsatzea “gure garaiak” edota “gure musika” beste garaietakoak baino hobeagoak direnik. Guztiek garai guztietan hori pentsatu badute, ezinezkoa da guztiek arrazoia izatea. Erlijioak bezala da, justu denek uste dutelako beraiena dela jainko benetako eta bakarra ezin dute denek arrazoia izan, eta ez dago motiborik pentsatzeko erlijio batek beste edozeinek baino aukera gehiago duenik egiazkoa izateko. Dagokigunari itzuliz, guztiek arrazoia izateko modu bakarra da garaiak eta musikak beti hobera egiten joatea denboran zehar eta horregatik garai bakoitzeko gazteek arrazoia izatea aurrekoekin alderatuta, baina orduan arrazoia galtzen dute zahartzean eta ondorengoekin konparatuta... Kontraesana dago horretan ere, beraz ezinezkoa da.

Eta, aldi berean, gauza erabat naturala da norberarentzat bere gazte garaia eta gaztetako musika bereziak izatea. Gaztea zarenean gaztea zara, joe. Garaitezina zara eta dena duzu posible. Lagunekin eta lagunentzat bizi zara, irekia zaude esperientzia basati eta musika berriei. Zientziak ere dio gazte garaiak direla hobekien gogoratzen ditugunak, gazte garaiek beti luzeagoak diruditela eta gure burmuinak, defentsa-mekanismo gisa edo, gauza onak gogoratzen dituela txarrak baino gehiago. Gure gazte garaiek gauza txar asko izan zituzten, eta gure gurasoenek zer esanik ez. Baina kristoren martxa zegoela gogoratuko dugu guk, eta Frankoren aurka batuta ginela beraiek... Berdin musikarekin: onarekin batera garai guztietan egon da gauza txar asko ere, baina onarekin soilik akordatzen gara. Eta geroago etorritako musiketara oso irekiak egon gaitezke (ez naiz horietakoa, aitortzen dut), baina gazte garai mitifikatuetan ezagututako eta bizitako musika beti eramango dugu bihotzean.

Beraz, utz ditzagun eztabaida antzuak. Ez gaitezen saiatu besteak konbentzitzen gure musika edo denbora hoberenak zirenik. Baina beste aldetik ere, utz diezaiotela zaharragoek edo gazteagoek guri beraienak hobeak zirela esateari, norberarentzat bere garaikoa berezia da eta kito.

Eta irudipena dut gure aurreko belaunaldikoek asumitu dutela hori eta horri esker lasaiago bizi direla. Beti bere batailatxoekin gora eta behera dabilen “abuelo Cebolleta”-ren irudia okerra da agian, uste dut gure adinekoak garela gazteei gure garaien kontuekin etengabe aspertzen gabiltzanak. Nagusiagoak ez dira saiatzen gu konbentzitzen beraien garaiko musiken bikaintasunaz, baina aldi berean argi dute beraiek hori atsegin dutela. Eta euren aisian, neurri batean behintzat, musika horretaz disfrutatzeko aukera ematen zaie eta izaten dute: Mediterraneoko neguko egonaldietan hoteletako guatekeetan, gure telebista publikoko larunbat gauetako mariatxi emanaldietan, herriko jaietan rantxerekin, Antonio Machín, Julio Iglesias, María Dolores Pradera eta abarren musikekin antolatzen zaizkien lehengoen moduko berbenetan...

Ez dakit zein adinetan asumitu zuten hori gure gurasoek. Jubilatzean? 60 egitean? Lehenago? Edozein kasutan, gure generaziokoak ez gaude adin horretatik oso urruti, eta hobe genuke berdin egiten hasiko bagina. Gogorra da, bai, azken finean gu ere zahartzarora iristen ari garela onartzea baita. Baina orduan bakarrik utziko diogu gure musika onena zela konbentzitzen saiatzearen eta espazio publiko masiboa berreskuratzearen alferreko saiakerari, eta benetan merezi duen borrokari heldu ahal izango diogu: ikusaraztea ez gaituztela iritziz aldatuko eta guk gure garaiko musika atsegin izaten jarraituko dugula, eta egungo jubilatuek bezala guk ere guretzako antolatutako gune eta txokoetan etorkizunean gure musikaz gozatzeko aukerak izateko eskubidea dugula.

Hel diezaiogun horri, bada, lehenbailehen. Hasteko, gure exijentziari forma eman beharko diogu. Honelako zerbait izango litzateke: gutako azkena lurpean (edo erraustuta, edo medikuntza fakultateko laborategi batean) ez dagoen artean, noizbehinka 80ko hamarkadako euskal musika entzuteko ekitaldi eta aukerak nahi ditugu. Orduko taldeen kontzertuak ETB-n larunbat gauetan, elektrotxarangak, tributo taldeak, RRV jotzen duten berbena-taldeak... Benidormen ere bai, ahal bada.

Gero eskaera ozen eta gogor eta etengabe errepikatu beharko dugu. Bestela, herri hau eta gure agintariak ezagututa, jubilatzen garenean gure aisia-eskubidea bermatzeko eskainiko digutena Miguel Bosé, Hombres G, Alaska, Olé Olé eta enparauak izango dira. Eta bale, horiek ere nahiko dituzte/ditugu batzuek, baina ez bakarrik. Euskal rock erradikala deitutakoaren garaian hazitakook ere zahartzaroan hori disfrutatzeko aukerak nahi ditugu. Egungo erretirodunek beraien denboretako kantez gozatzeko duten bezainbesteko eskubidea dugu, ez gutxiago ez gehiago.

Edo, ze ostia!, agian gehiago ere bai, ez? (Oraindik pasa den asteko kontzertuaren beroaldiarekin nago, eta objektiboki eta zentzuz eta inpartzialki idazten saiatu banaiz ere, garai edo musika batzuk ez direla besteak baino hobeak edo txarragoak eta mar, mar, mar..., idatzi ahala gora etortzen ari naiz). Aitortu beharko zaizkio euskal rock erradikalari, aurreko belaunaldietakoen eta ondoren etorritakoen aldean, bertakotasun bat, autentikotasun edo freskotasun bat, burugabetasun edo inkonszientzia bat, ez komertzialtasuna ere nahi bada, bilatu gabe ere bere garaian izandako garrantzia eta arrakasta eta horren meritua..., ezta?

Eta beraiekin hasi garenez, bereziki Hertzainak taldea goraipatu behar dut. Pertsonalki, nire gazte denbora guztian oso presente egon den taldea izan da eta guztiz ezinbestekoa izan zen norberaren izaera guztiz baldintzatzen duten urte horietan. 13 urte nituen Hertzainak atera zenean, asko entzun zen lehen disko hura. Punk-rock musika euskaraz entzuten genuen lehenbiziko aldia izan zen. Nik neuk klasekideen bitartez entzun nuen bereziki, gelako txango eta ikasketa-bidaian-eta, baina nintzen mutiko formalarentzat ez zen etxean izan edo entzuteko musika. Bigarrena ere, Hau dena aldatu nahi nuke, jaietan-eta tabernetan sartzera ausartzen ginenetan asko entzun genuen. Eta Salda badagotik aurrera kontzertu askotan izan ginen koadrilakoak, bereziki ni eta beste lagun bat jarraitzaile handiak izan ginen. Zuzeneko kontzertuaren grabaketan egon nintzen eta agurrekoetako batean ere bai.

Hala ere, esperientzia pertsonaletatik harago, ezin ukatuzkoa da Hertzainak taldea ikaragarria izan zela bai musikalki, bai letren aldetik, bai linguistikoki (euskara hain txukun eta ederrean talde oso-oso gutxik egin dute euskal rock-ean), eta beraien eragina izugarria izan zela euskal musikan eta gizartean. Nire beste talde gogokoenetakoa den The Clash-ekin izan zituzten antzekotasun eta paralelismo ugariei (izar gorriaren erabilera azaletan, rock-punk gogorraren hasieratik doinu esperimental eta melodikoagoetara pasatzea, haien I fought the law-ren bertsioa abesten zuten hasieratik eta azken diskoan sartu zuten...), beste bat gehitu behar zaie: talde ingelesa mundu mailan izan ziren eta diren bezala, Hertzainak izan dira eta dira Euskal Herrian “the only band that matters”.

Mila esker Josu, Gari eta Hertzainak talde guztiari, eman zeniguten guztiagatik.