e-gorblog

(Elhuyar aldizkariko 2012ko urtarrileko zenbakian argitaratutako artikuluaren jatorrizko extended bertsioa)

Askorentzat gauzak Applek egin arte existitzen ez diren arren, elkarrizketa-agenteak ez dira atzo goizekoak. Aurrendari ezagunenetako bat ELIZA da, 1966an MITen garatutakoa; ez zebilen ahots bidez, teklatu eta pantaila bidez baizik; baina lengoaia naturalean elkarrizketa bat izateko gai zen, nolabait.

Appleren Siri baino lehen ere, 2010etik bazegoen Android mugikorretan Google Voice Actions aplikazioa. Horrekin ere ahots bidez sortzen da interakzioa, baina ez da Sirirena bezalakoa: Googleren aplikazioak komando jakin batzuk ulertzen ditu ("listen to [taldea, albuma, abestia]", "call [agendako norbait, enpresaren bat]", "send e-mail to [agendako norbait] [mezua]", "map of [hiria]", "navigate to [helbidea, enpresa]", "search [bilatzekoa]"...); Sirirekin erabil dezakegun hizkuntza, berriz, ez dago mugatua, hau da, lengoaia natural bidezko interfazea du. Egia da azken finean ia gauza berdinak egin daitezkeela biekin; baina Sirirekin elkarrizketak naturalagoak dira, eta erantzuna ere "irakurri" egiten digu, soilik pantailan erakutsi beharrean. Bestalde, gauzak nola esaten dizkiogun, ez ulertzeko edo gaizki ulertzeko arriskua handiagoa da Sirirekin; baina ulertu ez duen kasuetan edo ziur ez dagoenetan, berriz galdegiten du, edo gehiago zehazteko eskatzen, edo berresteko esaten.

Iraultza ez, baina berrikuntza nabarmena

Alabaina, ez zaio meriturik kendu behar Siriri. Lehenengo aldia da lengoaia naturaleko eta ahots bidezko agente bat zabalkunde handiko gailu batean sartzen dena. Eta perfektua ez bada ere eta batzuetan huts egiten badu ere, onartu behar da, oro har, emaitza onak lortzen dituela. Izan ere, Siriren teknologiaren atzean osoki horretara dedikatzen den enpresa bat dago, Siri izenekoa hori ere, Applek 2010eko apirilean erosi zuena.

Sirik hainbat teknologia erabiltzen ditu egiten duena egiteko: ahotsaren ezagutza, hizkuntzaren prozesamendua, ontologiak... Horien guztien konbinazioak ematen dio ahalmena agindu ezberdinak ulertzeko, baina, aldi berean, sentiberago egiten du akatsekiko. Izan ere, teknologia horietako bakoitzaren zehaztasuna ez da %100ekoa, eta bakoitzean gerta daitezkeen erroreak metatu egiten dira emaitza globalean.

Hala ere, horrelako sistemek emaitza hobeak lortzen dituzte domeinu jakin edota mugatuetan, eta hori da Siriren kasua: normalean mugikor batek egin ditzakeen gauzetara mugatuko dira elkarrizketak, eta horrek asko errazten dio esaten zaiona ulertzea. Bestalde, testuingurua ezagutzeak ere asko laguntzen die horrelako agenteei, eta smartphone batean badugu testuinguruaren informazio ugari: posizioa (GPS edo telefono-antenen bidez jakin daiteke), agendako kontaktuak, aurreko bilaketak, aurretik nabigatutako webguneak, aurreko deiak...

Euskarazko agenteak?

Gauza jakina da Applek joera markatzen duela sarri, eta ziur asko etorkizun hurbilean lehiakideen smartphoneetan —edo, zergatik ez, bestelako gailuetan (tabletak, e-bookak, ordenagailuak...)— ere elkarrizketa-agente gehiago ikusten hasiko gara. Adibidez, Android sistema eragilea duten telefonoentzat badaude jada Siriren antzeko aplikazio ugari (Jeannie, Andy, Cloe, Iris, Vlingo, Speaktoit Assistant, Risi...). Horietako batzuk Siriren aurretik existitzen ziren, eta ikusgaitasuna irabazi dute hari esker; baina beste batzuk ondoren etorri dira. Android mugikorretan elkarrizketa-agenteek behin betiko zabalkundea izan dezaten behar den gauza bakarra da sistema eragileak horietako bat aurreinstalatuta eta lehenespenez aukeratuta ekartzea, iPhoneetan gertatu den bezala. Eta badirudi Google horretan ari dela: Androiden hurrengo bertsioan berak garatutako elkarrizketa-agente bat defektuz instalatuta ekarriko omen du, Majel izenekoa.

Lengoaia natural bidezko agente horiek, baina, hizkuntza batekin edo batzuekin funtzionatzen dute. Siri, esaterako, ingelesez, frantsesez eta alemanez dago; Androiderako aplikazio batzuk gaztelaniaz ere badabiltza. Baina euskaraz dakien elkarrizketa-agenterik ez dago oraindik mugikorretarako. Eta etorkizunean eguneroko erabilerakoak bihurtzen badira, beharrezkoa dugu horrelakoak euskaraz ere izatea.

2008an, hizkuntza-teknologien AnHitz ikerketa-proiektuaren barruan, hizketa bidezko agente baten demo bat, AnHitz izenekoa, egin zuten Elhuyar Fundazioak, EHUko IXA eta Aholab ikerketa-taldeek eta Vicomtech eta Robotiker-Tecnalia ikerketa-zentroek. Zientzia eta teknologiako aditu birtual bat zen, alor horietako galderak erantzuten zituena eta bilaketa eleaniztunak egitea ahalbidetzen zuena. Eta 2011n erakunde ber horiek beste elkarrizketa-agente baten demoa garatu dute BerbaTek proiektuaren barruan; oraingo honetan, hizkuntzen irakaskuntzarako tutore pertsonal bat. Bi kasuetan, ahotsa eta lengoaia naturala dira interakzioa sortzeko modua, eta teknologia hori berdin aplika daiteke mugikor batean egin daitezkeen ekintzetara. Beraz, mugikorren ekoizleek euskararekiko interesa agertzea besterik ez da behar mugikorretan euskaraz dakiten elkarrizketa-agenteak izateko.

Ikastolen Elkarteak Xabiroi komiki-aldizkariaren 25. zenbakia, 2012ko otsailari dagokiona, atera du, ondoko edukiekin:

• Guillermo Gonzalezen azala
• Nik neuk egiten dudan Albisteen txokoa
• Manu Ortegaren Haizea banda
• Auzomorro umorezko orri bikoitza, Guaikaipuroren gidoia eta Sanviren irudiekin
• Haur besoetakoa sailaren 6 orri, Unai Iturriagaren gidoia, Sanviren irudiak eta Sedyasen koloreekin
• Pako Aristiren gidoia eta Joseba Larratxe Joseviskyren irudiak dituen Requiem gauaren erdian 6 orriko istorioa
• Adur Larrearen Ezkurdi umorezko orria
• Asiskoren Hor Konpost banda
• KomikITAUN elkarrizketen orri bikoitza, oraingoan Unai Iturriaga eta Sanvirekin
• ZaldiEroaren Arranotxuren beste bi orri
• 8 orriko Maruxa! istorioa, Eider Rodriguezen gidoia eta Alex Orberen irudiekin
• Loperen Behien Tarzanen 3 orri

Gogoratu iaztik Xabiroi aldizkaria eta bertatik ateratako albumak (Saiak, Piztia Otzanak, TeleAtoi eta Azken garaipena) Euskal Herriko hainbat komikidendetan eskuratu ahal direla (Bilboko Joker (Urkijo zumardia, 27), Donostiako Armagedon (Marzelino Soroa plaza, 2), Gasteizko Zuloa (Correria kalea, 21), Irungo Tinta Comics (Jose Egino kalea, 10) eta Iruñeko TBO (Merced kalea, 28)).

(Elhuyar aldizkariko 2011ko abenduko zenbakian argitaratutako artikuluaren jatorrizko extended bertsioa)

Meritu teknologikoa?

Steve Jobs eta Appleri ezin zaie ukatu kontsumoko informatikan eta informatika profesionaleko arlo batzuetan izan duten eragina. Leihodun interfazeak, sagua, MP3 erreproduzigailuak, smartphoneak, tabletak, eta abar. Applek popularizatu ditu gailu horiek guztiak, Mac ordenagailu, iPod, iPhone eta iPadekin, eta lehiakideak ere bide horretara eraman ditu, eta jendearen ohiturak eta mundua aldatu. Baina horietako bat ere ez da izan Jobs edo Appleren asmakizuna, nahiz eta komunikabideek hala dela saldu diguten. Gailu-mota horiek denak existitzen ziren aurretik; wikipediara jo besterik ez dago horretaz jabetzeko (goiko estekei jarraitu diezaiekezu).

Izan ere, Applek inoiz ez du garatu teknologia berri bakar bat ere. Haren jarduna besteen ideiak hartu eta kopiatu, diseinu erakargarria eman eta marketin ona egitean datza (eta azken urteetan ezta azken hori ere, marketina doan egiten baitiote jainko bat balitz bezala mirespenez begiratzen dioten komunikabideek). Eta arrakasta onartu behar zaie horretan. Enpresa-ikuspegitik meritua onartu behar zaio zalantzarik gabe, baina ikuspegi teknologikotik...

Informatika askoz gehiago da

Seguruenik, Steve Jobsi komunikabideek esleitutako rol ene iduriz gehiegizkoak ez dio gutxi zor kazetariek informatikaz duten ezezagutza eta ikuspegi murritzari. Eta baita, segur aski, kazetaritzan aspaldidanik Apple ordenagailuak asko erabili izanari (Quark XPress bezalako programengatik). Baina informatikari baten ikuspegitik gauzak beste modu batean ikusten dira.

Askok eta askok jo dute Jobs informatikaren historian eraginik handiena izan duen pertsonatzat. Beharbada (eta soilik beharbada) hori egia izan liteke kontsumoko informatika bakarrik hartzen badugu aintzat, baina informatika hori baino askoz ere gehiago da. Superkonputaziorako ordenagailuak eta ordenagailu-klusterrak daude (guztiz beharrezkoak gaur egun, zientziak aurrera egiteko), Interneteko zerbitzariak, makina eta gailuak kontrolatzen dituzten sistema eragileak eta programak... Eta horietan guztietan Appleren presentzia edo eragina hutsa da, zero.

Askatzaile-izaera?

Askorentzat, informatikaren askatzailea izan da Jobs, teknologia benetan jendearen eskuetan jarri duena. Nire ustez, nekez har daiteke askatzailetzat teknologia bere produktu hipergarestiak eros ditzaketenen eskuetan soilik jartzen duen enpresa bat, are gehiago kontuan izanda gero antzeko produktuak merkeago egiten dituzten enpresak auzitara eramaten dituztela kopiatzeagatik (ironikoa ere bada Applek hori egitea, berek ere besteen ideiak hartu izan baitituzte beti); askatu baino gehiago, kontsumitzaileak beren gailuen menpeko egin nahi dituzte...

Isaac Newtonek esan zuen: "Urrunago ikusi badut, erraldoien bizkar gainean nagoelako da (If I have seen further it is by standing on the shoulders of giants)". Zientziaren aurrerapenaren eredua adierazten du, non edozein aitzinamenduk aurretik beste batzuek egindako lanari asko zor dion. Eta horrela funtzionatzen du mundu akademiko-zientifikoak, aurkikuntzak publiko eginez, beste batzuek baliatu ditzaten, eta hori da benetako askatasuna. Zuk eragindako aurrerapausoa patentatu, garesti saldu eta beste batzuei erabiltzen ez uztea, ez. Enpresa-eredua da Jobs eta Applerena, askatzailetik ezer ez duena.

Informatikaren hasierako garaietan, aurrerapenak mundu zientifikoan eta bide horretatik eman ziren. Gero, erabiltzaile nahikoa egon zenean, enpresa handiak sartu ziren informatikaren munduan (Microsoft, Apple...), eta eredua erabat aldatu zuten. Azken urteetan, software librearen mugimendua da benetan bide horretara itzultzea bilatzen duena. Informazioa zabaltzearen eredu horri jarraitzen diotenei esker eman dira azken urteetako aurrerapenik handienak, ez enpresei esker. Pentsa dezagun une batez zer gertatuko litzatekeen Berners-Lee webaren asmatzaileak bere asmakizuna patentatu balu, eta Linus Torvaldsek Linux sistema eragilea eta Richard Stallmanek sortutako software guztia (horiekin funtzionatzen dute web-zerbitzari gehien-gehienek) liberatu ez balute: webean ibiltzeagatik kristoren lizentziak ordaindu beharko lirateke, web-zerbitzariak eta web hostingak askoz garestiagoak lirateke eta ez leudeke edonoren eskura. Weba ez litzateke gaur egun ezagutzen dugun modukoa izango.

Puztutako mitoa?

Artikulu honetan Apple eta Jobsen figura desmitifikatzeko azaldutako guztiak ikuspegi teknologikoari dagozkio, baina haien alde ilunak baditu beste alderdi batzuk ere: beren produktuen bidez ezarri nahi duten kontrola eta gizarte-ikuspegiaren inposizioa (berek nahi dituzten aplikazioak soilik instala daitezke, haien dendetan soilik eros daitezke kultura-produktuak, horiei zentsura aplikatzen diete...), Jobsek erakusten zuen harrokeria lehiakideei buruzko deklarazioetan...

Hala ere, zalantzazkoa da Steve Jobsei buruz esan diren gauza guztiak zenbateraino diren haren kontu hutsa, eta zenbateraino Applerena. Niri zaila egiten zait pentsatzea asmatutako produktu guztiak, hartutako erabaki guztiak -zuzen nahiz oker-, pertsona bakar baten gauza direnik; enpresa handi bat dago hor atzean, besteek ere izango zuten parterik. Badaude ahotsak diotenak Jobs irudi publikoa besterik ez zela, beste batzuek diseinatu zituztela produktu guztiak (batez ere, azken aldikoak), eta bera saltzaile hutsa zela; finean, marketinean oso ona den enpresa baten marketin-eragiketa handiena zela Jobs. Hala bada, Jobs ez zen izango artikulu honetan marraztu dugun bezain zitala; baina ezta komunikabideek irudikatu diguten santua ere, bestalde.

Urtero legez, martxan da aurten ere Basauriko Kultur Etxeak antolatzen duen Ganorabako 2012 komiki-lehiaketa, sari hauekin: 900€ lehenengoarentzat, 450€ bigarrenarentzat eta 300€ hirugarrenarentzat. Horrez gain, 300 euroko akzesit bana dago euskarazko lanik onenarentzat eta Basauriko lanik onenarentzat. Martxoaren 30era arteko epea dago lanak bidaltzeko. Oinarriak, beraien webgunean.

Eta Portugaleteko Udalak 26. aldiz antolatu du bere komiki lehiaketa. Guztira 6.860 euro daude saritan, hainbat kategoriatan banatuta: komikia, zinta eta online komikia. Lanak martxoaren 2ra arte aurkez daitezke. Hemen ikus daitezke oinarriak. Animatu zaitez eta bidali zure komikiak!

Bestalde, Barakaldoko Udalak eta Sauré argitaletxeak antolatzen duten Teknologia berriak umore grafikoko lehiaketako 2011ko edizioko irabazleak ezagutarazi dituzte, eta hauek dira:

• 1. saria, 1500 euroz hornitua, José Rubio Majagón alacantarrarentzat
• 2. saria, 1000 euroz hornitua, Doddy Iswahyudi indonesiarrarentzat
• 3. saria, 800 euroz hornitua, Chrifa Gihén Ben Mahmoud tunisiarrarentzat
• 4. saria, 700 euroz hornitua, Ricardo César de Araújo brasildarrarentzat
• 5. saria, 500 euroz hornitua, Manuel José Delgado Riquelme murtziarrarentzat

Lan irabazleak lehiaketaren webgunean ikus daitezke, aurreko urteetakoekin batera. Zorionak denei!

Euskal komikigileek ateratako bi albumen berri dakarzkizuegu oraingoan. Batetik, Guillermo Zubiagak (http://www.guillermozubiaga.com) Joanes or the Basque whaler sailaren 2. albuma, Whale Island izenburukoa, argitaratu du, Renoko Unibertsitateko Center for Basque Studies-en eskutik (lehenengoaren berri eman genizuen duela 2 urte eta piko). Albuma bere webgunean bertan eska daiteke.

Bestalde, Xabiroiko kolaboratzaile den Iñaki G. Holgado errenteriarrak (besteak beste, Harkaitz Canoren gidoiarekin Piztia otzanak albuma eta Zebra efektua saila eta Francis Laboutique-ren gidoiarekin merkatu frantziarrerako 2 albumeko Muraille saila egin dituena), beste album bat argitaratu du Frantziako merkatuan. Retine saileko lehenengo albuma da, Guerilla dans la ville basse du izenburua, Stéphane Piatzszek gidoilaria eta Soleil argitaletxea.

Zorte on bi albumei, eta ea noizbait euskaraz ikusteko aukerarik dugun!

2011ko hondarrean izandako euskarazko komikien olatua ez da amaitzen, eta beste lau komikiren berri ematera gatozkizu berriz ere, baina oraingoan digitalak.

Batetik, KKLRD webgunean atal berri bat jarri dute Joseba Larratxe Josevisky marrazkigileak eta Lazaro Yak Boldo gidoilariak, Izan eta ukan. Bigarren atala dute, ea beste asko ateratzen jarraitzen duten!

Bestetik, Sauré argitaletxeak digitalean argitaratzeko apustuarekin jarraitzen du eta beste 4 komiki atera ditu: Edorta Corpas eta Victor Araqueren Newton eta berdinen jatorria (Newtondarrak bildumako 3. zenbakia), Jose Manuel Carrasco eta Joseba Gomezen Lurrik gabeko loreak (Ziklozirkua saileko 4.a), Bittor Rodriguez, Jonatan Miranda eta Sara Calzadaren Giancarlok ez du etsiko! (Trattoria bildumako 1. zenbakia) eta Nacho Fernandez eta Txani Rodriguezen Tumbesera itzuli, (Txanoa bildumako 5.a). AveComics webgunean salgai daudenak 4 eta 5 euro arteko prezioan. Segi horrela!

(Elhuyar aldizkariko 2011ko azaroko zenbakian argitaratutako artikuluaren jatorrizko extended bertsioa)

Telefono mugikorraren bidez ordaintzen

Smartphoneak gure ohiko erabilerako gero eta gauza gehiago ordezkatuz joan dira (agenda, koadernoa, liburuak...), baita erabilera espezializatuagoko gailu asko ere (GPSak, argazki-kamerak, ordenagailu eramangarriak...). Oraingoz, derrigor behar dugun gauza bakarretako bat diru-zorroa da, baina ez luzarorako, hasi baitira zabaltzen ordainketak telefono mugikorraren bidez egiteko moduak. Tira, txanponak eta billeteak beti beharko ditugu seguruenik; kreditu-txartelekin daramatzagun urte hauetan guztietan erabat desagertu ez badira, ez dago arrazoirik pentsatzeko mugikor bidezko ordainketek haien amaiera ekarriko dutenik. Baina kreditu-txartelek egunak kontatuta dituzte.

Japonian, nahiko zabalduta dago aspalditik mugikor bidezko ordainketa, Sonyren FeliCa teknologia erabilita; baina teknologia hori zaharkitu samarra dago, eta, gainera, ez du lortu hedatzea Japonia edo Asiako hego-ekialdeko beste herrialde batzuk gaindi. Etorkizun handiena duten mugikor bidez ordaintzeko sistemek NFC teknologia (Near Field Communication edo Eremu Hurbileko Komunikazioa) erabiltzen dute. Teknologia horri esker, bi gailuren arteko haririk gabeko komunikazio enkriptatua lortzen da, zentimetro gutxi batzuetako eremuan. NFC teknologiaz hornituta dauden gailuek zenbait aplikazio izan ditzakete, software egokiarekin hornituz gero: bisita-txartelak trukatzea, hoteleko ateak irekitzea... eta hemen hizpide duguna, ordainketak egitea, alegia. Oraingoz ez dago smartphone modelo askorik teknologia hau duenik, baina gero eta gehiago izango dira.

Ordainketak egin ahal izateko, NFC teknologia duen telefono mugikor batez gain, teknologia hori duen terminal bat behar da dendetan. Gure mugikorrean, gure banku edo kreditu-txartelen edo telefono-konpainiaren datuak izango ditugu gordeta aplikazio batean, eta, aplikazio hori ireki eta kautotu edo baimendu ondoren, dendako terminalera hurbilduko dugu. Mugikorrak gure datuak pasatuko dizkio terminalari; horrek egiaztatu egingo ditu, eta transakzioa amaitu egingo da. Beraz, ez dugu izango kreditu-txartel fisikoen beharrik, baina ez hori bakarrik: erosketa bat egin ondoren, hurrengoetarako lortzen diren deskontuak, kupoiak, fideltasun-programak eta horrelakoak ere aplikazioan gordeko dira, eta ez ditugu gainean eraman beharko (ez dugu gogoratu beharko horrelakorik badugunik!).

Mugikorretarako NFC teknologia erabiltzen duen lehen ordainketa-sistema Googlek jarri du martxan irailean: Google Wallet. Hori Android sistema eragilea duten mugikorrentzako aplikazio bat da, oraingoz AEBan eta Sprint-en Nexus S mugikorrean soilik zabaldu dutena; baina, denborarekin, NFC duten terminal eta konpainia gehiagotara zabalduko dute, herrialde gehiagotara eta sistema eragile gehiagotara. Oraingoz, MasterCard Citi txartelekin eta Googleren beraren aurreordainketa-txartel birtualekin soilik dabil, baina, laster, Visarekin ere ibiliko omen da, eta telefono-fakturara kargatu ahal izatea ere aurreikusten dute. Eta, oraingoz, AEBn bakarrik badabil ere, hango 300.000 dendetan dago horrekin ordaintzeko aukera, New Yorkeko taxi gehienetan ere bai, eta azkar zabaltzea nahi dute.

Zenbat denbora beharko den mugikor bidezko ordainketa gure artean ohiko bihurtzeko? Ezin jakin; baina tartean zer agente dauden kontuan izanda, ez dirudi luze joko duenik.

Bitcoin, txanpon digitala

Kreditu-txartelak eta mugikor bidezko ordainketak, digitalak izanagatik ere, mundu fisikoko diru eta txanponetan dute oinarri, hau da, ordainketak dolarretan, eurotan edo dena delako txanponetan egiten dira. Baina badago txanpon bat mundu digitala duena berezko lurralde: Bitcoin.

Bitcoin txanpon elektronikoaren atzean izen bereko proiektua dago, eta kode-irekiko P2P sare deszentralizatu enkriptatu bat du oinarri. Txanpona jaulki eta kontrolatzen duen banku zentral bat egon ordez, nodo asko daude, produkzioa kontrolatzen dutenak (inflazioak eta iruzurrak saihesteko) eta egiten diren transakzio guzti-guztien erregistroa gordetzen dutenak (txanponaren fidagarritasuna bermatzeko). Erabiltzaileek programa bat instalatzen dute beren dirua eta transakzioak kudeatzeko; eta horrek ematen die sareko nodoei transakzioen berri, batean sartzen den diru guztia beste batetik irten dela eta tranparik ez dela egon egiaztatzeko, baina pribatutasuna bermatuz. Sareko nodoetan, bitcoinak eros ditzakegu txanpon errealen truke. Bitcoinak webeko zenbait zerbitzutan erabil daitezke gero, eta kode irekiko proiektu edo kolaborazio-proiektu askok onartzen dituzte ekarpenak bitcoinetan.

2009an sortu zen Bitcoin proiektua, eta geroztik handituz joan da, bai erabiltzaile kopuruari dagokionez, bai hori onartzen duten zerbitzuei dagokienez. Hala ere, ez du hazkunde ikusgarririk izan, eta geek-en mundura mugatuta jarraitzen du. Gainera, oraingoz, webeko zerbitzu eta erakundeak soilik onartzen dute txanpon horretan ordaintzea.

Horrez gain, proiektuak kale egin du berriki bere aldarrikapen nagusietako bitan. Ekonomia-sistema tradizionalek ez bezalako espekulazioaren aurkako babesa eskaintzen omen zuen sare deszentralizatuak, eta horrek txanpona egonkor bihurtzen omen zuen; hala, deszentralizazio horrek eta kriptografiak sistema segurua egiten omen zuten. Bada, ekainean, trukatze-nodo batzuek erasoak jasan zituzten, eta erabiltzaileen bitcoin-zorroetara bideratutako malware bat ere aritu zen erabiltzaileen datuak lapurtzen. Eta horrek guztiak sortutako mesfidantza dela medio, bitcoinaren balioa ikaragarri jaitsi zen.

Ikusi egin behar proiektuak zer eboluzio duen. Ez dirudi erraza txanpon erabat birtual batek hedapen masiboa izatea; baina kontuan izanik gure bizitzaren zati gero eta handiago bat on line eta birtuala dela, batek daki...

(Elhuyar aldizkariko 2011ko urriko zenbakian argitaratutako artikuluaren jatorrizko extended bertsioa)

Pentsa ezazu une batez zer egiten duzun normalean etxeko edo laneko ordenagailuan Interneten zabiltzanean: ziur asko, posta elektronikoa begiratuko duzu, Hotmail, Gmail edo horrelako beste web-zerbitzu batean; agian, Facebooken ere sartuko zara, eta Twitterren ere bai; RSS bidez blogak edo albiste-guneak jarraitzeko ohitura baduzu, Google Reader, Alesti edo horrelako webguneren batera ere sartuko zara; eta baliteke komunikabideren bat edo besteren webgunera joatea albisteak irakurtzera. Hori dena nabigatzailetik egingo duzu, Firefox, Google Chrome, Opera, Safari nahiz Internet Explorer-etik.

Aldiz, hori bera zure tableta edo smartphonetik egiten baduzu, seguruenik ez duzu nabigatzailea irekiko: web-zerbitzu horietako bakoitzarentzat aplikazio bat izango duzu instalatuta, eta horien bidez atzituko duzu webgune horietako edukia.

Gailu mugikorretan Interneten ibiltzeko nabigatzaileen ordez webgune bakoitzerako aplikazioak erabiltzeko joera hori ez da anekdotikoa: gailu mugikorretako aplikazioen audientzia-analisiak egiten dituen Flurry agentziaren esanean, AEBetan jada denbora gehiago ematen du jendeak mugikorretako aplikazioak erabiltzen nabigatzailearen bidez nabigatzen baino; eta gailu mugikorrak han bezainbeste zabaltzen direnean, espero izatekoa da hemen ere joera hori nagusitzea.

Webaren kalterako

Baina webaren asmatzaile eta webaren gidalerroak markatzen dituen W3C erakundearen zuzendari Sir Tim Berners-Lee jaunak Scientific American aldizkarian adierazi duenez, joera hori webaren kalterako da, arrazoi askorengatik. Horietako bat da aplikazioek maiz komunikazio-protokolo jabedunak eta ezkutuak erabiltzen dituztela, irekiak eta estandarrak diren HTTP, REST, SOAP eta antzekoen ordez (Berners-Leek adibide gisa Apple-ren iTunes aplikazioak erabiltzen duen protokoloa aipatzen du: hango abesti edo bideoen URLek itunes:// dute hasieran, http:// ohikoaren ordez, protokolo propietarioaren adierazgarri). Horren kalteak ugariak dira: batetik, nabigatzailea ez da gai baliabide horiek atzitzeko, protokoloa ezezaguna baitzaio; bestetik, protokoloa agian ez dago behar bezainbeste optimizatuta (ikusi dute Twitter atzitzeko aplikazio ofizialak hirugarrenek egindako beste batzuek baino datu-trafiko bikoitza eragiten duela); azkenik, komunikazio horretan gertatzen dena ezin da jakin.

Beste arrazoi bat da aplikazioen bidez atzitzen diren baliabideak ez direla estekagarriak, ez baitaude webean. Ezingo lirateke estekatu, bilatzaileek ere ezingo lituzkete indexatu... Horrek "lorategi hesituen" mundura garamatza berriro, irla isolatuetara, webak ekarritako abantaila nagusietako bat pikutara bidaliz (elkarri erreferentzia egiten dioten eta lotuta dauden orri mordoaren sare unibertsal bakarra, alegia). Egia da oraingoz behintzat aplikazio bidez atzitzen diren zerbitzu horiek web bertsioa ere badutela; baina, aplikazioak besterik erabiliko ez liratekeen etorkizun batean, web bertsio horiek desagertuko balira...

Azkenik, aplikazio bakoitza plataforma batean soilik dabil (Applerenean, Androiden, Nokiarenean, Blackberryrenean...), eta webgune baten egileak aplikazioak ez baditu plataforma guztietarako garatzen, erabiltzaile batzuk webgunea ezin atziturik geratuko dira, web bertsiorik ez badago.

Badaude kasuak non aplikazioek zentzua duten. Adibidez, gailuaren hardwarea erabili beharra dagoenean (kamera, GPSa...), webaren bidez egitea ez da erraza, edo, kasu batzuetan, ezinezkoa da; edo kontsultatu nahi diren datuak oso aldakorrak ez direnean (hiztegiak, esaterako), aplikazioek Interneterako konexiorik gabe aritzea ahalbidetzen dute. Baina aplikazioek datu eguneratuak online kontsultatu beharra dutenean...

Eta, orokorrean kalterako izanik, zergatik dago joera hori? Tira, erabiltzaileei dagokienez, logikoa da aplikazioak erabiltzea, gailu mugikorrak berariaz prestatuta baitatoz aplikazioak erraz deskargatu eta instalatzeko. Gainera, webgune asko ez daude prestatuta gailu mugikorretan ongi ikusteko. Eta esaten da web-zerbitzu batzuk azkarrago dabiltzala aplikazioetatik nabigatzailetik baino, zerbitzuaren jabeak hala eginda nahita.

Web-zerbitzuen egileei dagokienez, ez da erraza arrazoia ulertzea, ez bada lehen ez zela hain erraza interakzio handiko webguneak egitea. Baina, gaur egun, HTML5 eta AJAX moduko teknologia estandarrei esker, webgune oso interaktiboak egin daitezke, gailu mugikorretara egokituta gainera. Eta behin eginda, edozein gailutatik atzi daiteke, plataforma bakoitzarentzat aplikazio bat egiten ibili beharrik gabe. Hori guztia ikusita, bururatzen zaizkigun arrazoi posible bakarrak izan daitezke ezjakintasuna (sinesten zaila) edo enpresen betiko nagusitasun- eta kontrol-nahia, errazago lortzen dena aplikazioetatik eta irla isolatuz osatutako Internet batean.

Joera aldatzen hasi ote?

Azken aldian, baina, mugimendu garrantzitsuak egon dira joera horren kontrako norabidean, eta gutxien espero zitekeen tokitik etorri dira mugimendu horiek: kontrol eta itxitasunaren defendatzaile den Appleri esker (ez berak hala nahita, baina).

Appleren iPadak izan zuen arrakasta zela medio, paperezko salmentak etengabe behera zihoazela ikusten ari ziren komunikabide eta aldizkari askoren itxaropen handia bilakatu zen iPada. iPadeko aplikazioen bidezko edizio digitalerako harpidetzekin sarrerak berpizteko aukera ikusten zuten, beren azken aukera. Baina Applek, horren jakitun, oso baldintza gogorrak ezarri zizkien beren edukietarako harpidetza eskaintzeko iPaderako aplikazio bat egin nahi zuten komunikabideei: harpidetza-sarreren %30ek Applerentzat izan behar du; harpidedunen datuak Applek kudeatzen ditu, eta komunikabideak ezin ditu eskuratu; komunikabideak harpidetza bere webgunearen edo beste plataformetarako aplikazioen bidez ere eskaintzen badu, hango prezioa ezin da merkeagoa izan; eta aplikazioak ezin du estekarik izan webgunearen harpidetza-tokira.

Bada, kontua da Financial Times-ek ez diela men egin baldintza horiei, eta ez duela iPaderako aplikaziorik garatu: horren ordez, harpidetzak eta edukiak eskaintzeko, HTML5en webgune interaktiboa garatu du. Geroago, Amazon-ek ere garatu du bere HTML5 webgunea, liburu eta aldizkariak bertan erosi eta bertatik irakurtzeko, gauden gailuan gaudela eta aplikazio beharrik gabe, nabigatzailetik.

Bi agente garrantzitsu horien mugimenduak ikusita, Applek bere baldintzak bigundu ditu. Baina, ziurrenik, afera horrek webeko enpresa askori ikusaraziko zien aplikazioek plataformaren ekoizleekiko mendekotasuna dakartela. Ea horri esker HTML5 eta estandar irekiak gailenduz joaten diren eta webaren irekitasun- eta unibertsaltasun-printzipioak nagusitzen diren.

Garai honetan ateratzen dira urtero euskarazko komiki nobedaderik gehienak, Getxoko komiki-azoka, Durangoko Azoka eta Gabonak direla-eta. Eta aurten ere uzta ederra daukagu: 5 komiki berri argitaratu dira euskaraz (gutxienez; nik hauen berri dut, agian gehiago ere badaude...).

Udaberririk ankerrena Unai Iturriagaren gidoia eta Sanviren irudiak dituen komikia da. Durango 1936 Kultur Elkarteak atera du,eta dendetara Elkar argitaletxearen bidez iritsiko da.

Bestetik, IkasElkar argitaletxeak 1512 Nafarroa - Amets urratua komikia atera du, Joseba Asironen gidoia eta Martintxoren irudiekin.

Elkarrek ere ZaldiEroaren De rerum natura 4 atera du, bere zinten bildumaren 4. alea.

Bestalde, aurreko batean aipatu genizuen Ikastolen Elkarteak Azken garaipena argitaratu zuela, Xabiroi komiki-aldizkarian azken bi urteetan agertzen joan den istorioaren albuma, Iban Zalduaren gidoia eta Julen Ribasen irudiak dituena.

Azkenik, Ondarruko Luterl Taldeak Azken mohikanoak hemen gaude atera du, Ion Iñaki Artetxe Egañarena.

Badugum, beraz, komikizale euskaldunok (geure buruei) zer oparitu Gabon hauetan! ;-)

EGUNERAKETA: Beheko erantzunetan Iñakik esan bezala, Asterixen 2 album ere atera dira euskaraz Salvaten eskutik, Goscinny eta Uderzok egindako klasikoetakoak, Asterix gladiadorea eta Asterix eta Godoak hain zuzen ere. Eskerrik asko, Iñaki!

Irudia: Uderzo

EGUNERAKETA 2: Eta Ibanek utzitako beste erantzun baten bidez jakin dugunez, 1986an Habeko Mikek kaleratutako Indianoa album klasikoa, Gregorio Muro Harriet gidoilari eta Francisco Fructuoso marrazkigile duena, Galtzagorrik berrargitaratu du bere Klis-Klasikoak sailean.

Irudia: Francisco Fructuoso

Aurten ere, hemen dugu berriz Getxoko komiki eta manga azoka, oraingoan X. edizioa duela. Ostiraletik igandera bitartean izango da (azaroaren 25etik 27ra bitartean, beraz), Areetako geltoki plazako karpan.

Argitaletxe, komiki-denda, fanzine eta abarren 76 stand egongo dira. Horrez gain, beste ekitaldi ugari egongo da: erakusketak, nobedade aurkezpenak, hitzaldiak, mahai inguruak, egileen sinatzeak, proiekzioak, tailerrak... Sarrerak 1,5 euro balio ditu. Ordutegia 11:00etatik 14:30etara eta 17:00etatik 21:00etara izango da.

Ohi bezala, euskarak presentzia txikia izango du azokan. Xabiroi komiki-aldizkariak mahai bat du bertan bere euskarazko produktuak erakutsi eta saltzeko (aldizkariak eta 4 albumak), eta Xabiroiko egile ugari ere bertan izango dira sinatzen (Facebook-eko orrian diotenez, zure egile gogokoena egongo den eta noiz esango dizute idatziz gero). Horrez gain, bi ekitaldi antolatuko ditu: ostiralean 17:05etan, KARRIKA-TOUR solasaldia, karikaturen munduaren inguruan, Asisko Urmeneta, Adur Larrea eta Dani Fanorekin, eta larunbatean 12:00etan, Azken garaipena albumaren aurkezpena, Iban Zaldua, Julen Ribas eta Dani Fanorekin.

Jarraian duzue ekitaldien zerrenda eta egitaraua, informazio gehiagorako http://www.salondelcomicdegetxo.net/eus/informacion.asp.

Omenaldiak

• Astiberri Bilboko argitaletxea

• Josep Maria Berenguer, El Víbora aldizkariaren sortzailea eta La cúpula argitaletxeko zuzendaria

Erakusketak

• Astiberri: 10 urte
• Bulles Jazz Blues: Komiki Swing erritmoan
• La Cúpula - El víbora
• Portugaleteko komiki-lehiaketa: 25 urte

Erakusketak inguruetan

• Bizkaia Zubian, azaroaren 21etik abenduaren 13ra, Víctor Santos-en Dioses y monstruos.
• Areetako Glass kafetegian, azaroaren 21etik abenduaren 13ra, Dani Fanoren Hamaika irudiz.
• Erromoko Jai Alai kafetegian, azaroaren 21etik abenduaren 13ra, Daniel Castelló-ren Pikoteo ilustrado.
• Karparen inguruan eta azokaren egunetan, El balanzín aldizkaria.

Bestelako ekitaldiak

• Rol partidak
• Komiki tailerra (bi maila)
• Makillajea eta efektu bereziak
• Go tailerra
• Kaligrafia japoniarraren tailerra
• Manga tailerra
• Amigurumi tailerra
• Origami tailerra
• Yugi Oh! lehiaketa
• Cosplay lehiaketa
• Karaoke lehiaketa
• Mahai-inguruak
• Proiekzioak
• Aurkezpenak
• Sinatze-txandak

Gonbidatutako egileak

• Max
• Luis Royo
• Santiago Valenzuela
• José Oliver - Bartolo Torres
• Paco Roca
• Nancy Peña
• David Rubín
• Mireia Pérez
• Manuel Bartual
• Luis Bustos
• Manel Fontdevila
• Albert Monteys
• Víctor Santos
• Enrique V. Vegas
• Javier Rodríguez
• Sergio Bleda
• Pau
• David Aja
• Rubén Fernández
• José Fonollosa

Eta beste egile hauek ere azokan izango dira: Josep Maria Berenguer, Raquel Alzate, Sarima, Ángel Unzueta, Clara Soriano, Rober Garay, Hernán Migoya, Infame & Co., Ángel de la Calle, Judas Arrieta, Gustavo Sala, Iñaket, Mikel Begoña, Dani Fano, Alberto Muriel, Vanesa Baños, Iñaki G. Holgado, Iban Zaldua, Julen Ribas, Asisko Urmeneta eta Adur Larrea.

Komiki-guneko egitaraua

OSTIRALA 25

GOIZEZ

• 11:00: Azokaren hasiera
• 11:30: 2011ko omenaldia eta sari banaketa: JOSEP MARÍA BERENGUER - ASTIBERRI
• 12:00: Proiekzioa: ANIMAZIO FILM LABURRAK
• 13:00: Proiekzioa: FILM LABURREN ENTSALADA ("4 McNifikos", "Santiago Martínez, cazador de ovnis y alienígenas", "Jugando con la muerte", "Los gritones...") + KOMIKI FILM LABURRAK ("Brutal relax", "Crónicas del ¡Puto Krio!", "Aterrizaje forzoso"...)
• 13:00 - 14:30: Sinatze-txanda: DAVID RUBÍN (Astiberriren postuan)

ARRATSALDEZ

• 17:00 - 18:30: Sinatze-txanda: MAX (La Cúpularen postuan)
• 17:05: Mahai-ingurua euskaraz: "KARRIKA-TOUR" Hizlariak: Asisko Urmeneta - Adur Larrea - Dani Fano
• 18:00: Sinatze-txanda: PAU (Dibbuks) (La Marca Amarillaren postuan)
• 18:15: Aurkezpena: "YES WE CAMP. Dibujando la calle" Hizlariak: Alberto Muriel - Vanesa Baños, moderatzailea: Asier Gallastegi
• 19:00: Mahai-ingurua: "CÓMIC PARA SUPERVIVIENTES: EL VÍBORA Y LA CÚPULA" Hizlariak: Josep María Berenguer - Max - Hernán Migoya, moderatzailea: Borja Crespo
• 19:00 - 20:30: Sinatze-txanda: MANEL FONTDEVILA - MANUEL BARTUAL (Astiberriren postuan)
• 19:30: Sinatze-txanda: SERGIO BLEDA (Dolmenen postuan)
• 19:30: Sinatze-txanda: SARIMA (Dibbuks) (La Marca Amarillaren postuan)
• 19:30: Sinatze-txanda: SANTIAGO VALENZUELA (Jokerren postuan)
• 20:00: Topaketa: VÍCTOR SANTOSekin "DIOSES Y MONSTRUOS: De Mice Templar a Godzilla. Así trabaja", moderatzailea: Infame & Co.

LARUNBATA 26

GOIZEZ

• 11:00 - 12:15: Sinatze-txanda: PACO ROCA (Astiberriren postuan)
• 11:00: Sinatze-txanda: PAU (Dibbuks) (La Marca Amarillaren postuan)
• 11:15: Mahai-ingurua: "ROBERT CAPA EN BILBAO: Tristísima ceniza. De la documentación a la realización" Hizlariak: Iñaket - Mikel Begoña, moderatzailea: Infame & Co.
• 11:30: Sinatze-txanda: NANCY PEÑA - DAVID RUBÍN - ÁNGEL DE LA CALLE (Sinatze-gunean)
• 12:00: Nobedade-aurkezpena: XABIROI "AZKEN GARAIPENA" Partaideak: Iban Zaldua - Julen Ribas
• 12:15: Mahai-ingurua: "DIEZ AÑOS DE ASTIBERRI: El cómic independiente, la novela gráfica y mucho más" Hizlariak: Paco Roca - Laureano Domínguez - Héloïse Guerrier - Fernando Tarancón - Javier Zalbidegoitia - Manuel Bartual, moderatzaileaes: Koldo Azpitarte - Borja Crespo
• 12:00 - 13:00: Sinatze-txanda: MIREIA PÉREZ - GUSTAVO SALA (Diábolo-Sins Entido) (Jokerren postuan)
• 13:00: Mahai-ingurua: "BD: CÓMIC EN GALICIA" Hizlariak: david Rubín - Jon Irazabal (Durangoko Euskal Liburu eta Disko Azoka), moderatzailea: Ángel de la Calle
• 13:00: Sinatze-txanda: MAX - PACO ROCA - MIREIA PÉREZ - RUBÉN FERNÁNDEZ - SERGIO BLEDA - SANTIAGO VALENZUELA (Sinatze-gunean )
• 13:00: Sinatze-txanda: SARIMA (Dibbuks) (La Marca Amarillaren postuan)
• 13:00: Sinatze-txanda: IÑAKET - MIKEL BEGOÑA (Sinatze-gunean)
• 13:00 - 13:45: Sinatze-txanda: JOSÉ OLIVER - BARTOLO TORRES - JOSÉ FONOLLOSA (Diábolo-Sins Entido) (Jokerren postuan)
• 13:45: Mahai-ingurua: "CÓMIC Y HUMOR" Hizlariak: José Fonollosa - José Oliver - Bartolo Torres - Enrique Vegas - Pau - Gustavo Sala, moderatzailea: Jorge Iván Argiz

ARRATSALDEZ

• 17:00 - 20:00: Sinatze-txanda: RUBÉN FERNÁNDEZ - ALBERT MONTEYS - MANEL FONTDEVILA - MANUEL BARTUAL (El Juevesen postuan)
• 17:00: Sinatze-txanda: ENRIQUE VEGAS (Dolmenen postuan)
• 17:05: Sinatze-gunean: "MIGUEL Y NEKANE: El pueblo gitano en la historia" (El cómic al servicio del respeto y la convivencia)
• 17:30: Sinatze-txanda: LUIS ROYO - JAVIER RODRÍGUEZ - LUIS BUSTOS - MANUEL BARTUAL - VÍCTOR SANTOS - HERNÁN MIGOYA - DAVID AJA - ÁNGEL UNZUETA (Sinatze-gunean)
• 17:30 - 19:00: Sinatze-txanda: PACO ROCA - DAVID RUBÍN (Astiberriren postuan)
• 17:45: Topaketa: JUDAS ARRIETAekin "CÓMIC ABSTRACTO. Ser otaku hecho arte", moderatzailea: Borja Crespo
• 18:00: Sinatze-txanda: SERGIO BLEDA (Dolmenen postuan)
• 18:00: Sinatze-txanda: IÑAKET - MIKEL BEGOÑA (Normaren postuan)
• 18:00 - 19:30: Sinatze-txanda: MAX (La Cúpularen postuan)
• 18:00: Sinatze-txanda: SARIMA (Dibbuks) (La Marca Amarillaren postuan)
• 18:00 - 19:00: Sinatze-txanda: MIREIA PÉREZ - JOSÉ OLIVER - BARTOLO TORRES (Diábolo-Sins Entido) (Jokerren postuan)
• 18:30: Mahai-ingurua: DIEZ AÑOS DEL SALÓN DEL CÓMIC Y MANGA DE GETXO" Hizlariak: Eugenio Gandiaga - Borja Crespo - Dani Maiz (APIE) - Rober Garay - Andoni Velasco, moderatzailea: Koldo Azpitarte
• 19:00: Sinatze-txanda: ENRIQUE VEGAS - JOSÉ OLIVER - BARTOLO TORRES - PAU (Sinatze-gunean)
• 19:00 - 20:00: Sinatze-txanda: GUSTAVO SALA - JOSÉ FONOLLOSA (Diábolo-Sins Entido) (Jokerren postuan)
• 19:00 - 20:30: Sinatze-txanda: MANUEL BARTUAL - SANTIAGO VALENZUELA (Astiberriren postuan)
• 19:15: Mahai-ingurua: "MUJERES ENTRE VIÑETAS: Ellas dibujan" Hizlariak: Nancy Peña - Mireia Pérez - Raquel Alzate - Clara Soriano, moderatzaileak: Jorge Iván Argiz - Borja Crespo
• 19:30: Sinatze-txanda: SERGIO BLEDA (Dibbuks) (La Marca Amarillaren postuan)
• 20:00: Mahai-ingurua: "FUTURO Y PRESENTE: El cómic en la era digital" Hizlariak: Luis Bustos - Javier Rodríguez - Rubén Fernández - Sergio Bleda - David Aja, moderatzaileak: Koldo Azpitarte - Borja Crespo

IGANDEA 27 (mangaren eguna)

GOIZEZ

• 11:00 - 12:00: Topaketa: "deviantART" Meeting Getxo 2011 + Komiki aurkezpena: "GUILD ADVENTURE" Hizlariak: Álex de la Fuente "Shugo" - Alejandro Ricondo "Kukuruyo"
• 11:00 - 12:00: Sinatze-txanda: MANEL FONTDEVILA (Astiberriren postuan)
• 11:00: Sinatze-txanda: PAU (Dibbuks) (La Marca Amarillaren postuan)
• 11:00 - 14:30: Go tailerra (estrategia mahai-jokoa) Bilboko Go eskolaren eskutik (tailerren gunea, 3. mahaian )
• 11:00 - 12:30: Taller de caligrafía japonesa Yoshiko Ura irakaslearen eskutik (tailerren gunea, 2. mahaian)
• 11:30: Sinatze-txanda: LUIS ROYO - PACO ROCA - ÁNGEL DE LA CALLE (Sinatze-gunean)
• 12:00 - 13:00: Mahai-ingurua: "LA SUPERVIVENCIA DEL CÓMIC ACTUAL" Hizlariak: José Carlos Torre - Irene Costa Mendia - Josune Muñoz - Alfonso Berroya
• 12:00 - 13:00: Sinatze-txanda: GUSTAVO SALA - JOSÉ OLIVER - BARTOLO TORRES (Diábolo-Sins Entido) (Jokerren postuan)
• 12:00 - 13:00: Manga marrazkigintzaren tailerra Alejandro Ricondo (kukuruyo) marrazkilariaren eskutik (tailerren gunea, 1. mahaian)
• 12:30 - 14:30: Amigurumi tailerra (kokorratz-lan teknika) Amigurumi's Edenen eskutik (tailerren gunea, 2. mahaian)
• 12:30 - 14:00: Sinatze-txanda: MAX (La Cúpularen postuan)
• 13:00: Sinatze-txanda: SANTIAGO VALENZUELA - MANUEL BARTUAL - NANCY PEÑA (Sinatze-gunean)
• 13:00 - 14:30: Origami tailerra (papiroflexia) Bizkaiko Origami Taldearen eskutik (tailerren gunea, 1 mahaian)
• 13:00 - 14:30: Sinatze-txanda: DAVID RUBÍN (Astiberriren postuan)
• 13:00: Sinatze-txanda: SARIMA (Dibbuks) (La Marca Amarillaren postuan)
• 13:00 - 14:00: Sinatze-txanda: MIREIA PÉREZ - JOSÉ FONOLLOSA (Diábolo-Sins Entido) (Jokerren postuan)
• 13:30 - 14:30: Aurkezpena: "ESPRESSO: El secreto del Líder-Coach" (El primer manga orientado al mundo de la empresa) Partaideak: Lelia Álvarez - Marcos Álvarez

ARRATSALDEZ

• 17:00 - 18:30: Go tailerra (estrategia mahai-jokoa ) Bilboko Go eskolaren eskutik (tailerren gunea, 3. mahaian)
• 17:30 - 21:30: Yugi Oh! lehiaketa Antolatzailea: tokyoshop.es
• 17:30 - 19:00: Cosplay lehiaketa
• 19:00 - 20:00: Karaoke lehiaketa
• 19:00 - 20:30: Japoniar kaligrafiaren tailerra Yoshiko Ura irakaslearen eskutik (tailerren gunea, 3. mahaian)