Markos Zapiain

Tragediaren bezperan, ostegunez, Maria Teresarekin afaldu baino lehen, Rosa Luxemburgoren gutunak irakurtzen ari dela hartuko du berriro loak Carlos, biana oraingoan alai esnatuko da. "Apika, orduantxe arte izandako ametsa egongo zen bere aldarte aldaketaren oinarrian, baina berari ez zitzaion amets haren ezer gogoratzen." (271 or.)

Zein izan zen ordu erabakigarri haietan aldartea bizkortuko zion ametsa, Chuck?

Egunero-egunero darabil Carlosek anaia gogoan, ametsa baino lehen bezala ondoren ere, bere begi urdin distiratsuak, gainbehera hizlari ospetsu izatetik autismo gisako batera, beren arteko harremanen bilakaera anaitasun goxo batetik liskarrera eta elkarri hitza ukatzera, ideologia oldarkor batetik urrutiratzea komuna hippy batera erretiratzeko, esperimentu arraroak Obaban LSDarekin, emango dizkioten jipoiak, adiskiderik gabeko lurraldean bakartzea, eroetxea...

Aitonaren eta izeba Mirenen aipamenez gain, zeharkakoak eta beti ere Kropotkiri lotuak, berau da Carlosek aintzat hartzen duen senide bakarra, bizirik gelditzen zaion bakarra bestalde.

Familiak ostatu bat zuen Obaban. Apopilo batek "Ogiaren konkista" oparitu zion hamalau urteko anaia nagusiari. Liburuak liluratu, jendeari sarritan aipatu eta Kropotki ezizena jarriko zioten. Liburuko arrazoibideak erabilita, aitonaren etxeetako etorkin andaluziarrak alokairurik ez ordaintzeko konbentzitzen ahalegindu zen, baina baten batek salatu eta aitonak bi anaiei astindu bana eman zien, Carlosi isiltzeagatik. Jendaurrean mintzatzea zuen gustuko Kropotkik, entzuleak erakartzea, gerora erdi mututuko zenak.

ETAn sartu eta aldi labur bat espetxean eman ondoren, Kropotki ohiko ikuspuntu iraultzaile abertzaleaz urrunduko da.

Kasurako, Danteren esanetan, Adanek eta Ebak paradisuan ez zituzten zazpi ordu baizik eman, goizeko seietatik ordu bata arte, eta, Carlos espetxeratu zutenerako, iraultzaren gaineko Kropotkiren kontzepzioa danteskoa zen: "egoera bat zenbait orduz errotik aldatzea". Obabako jaietan LSD hautsaz nahastutako laranja zukua banatu zuen, anabasa eraginez, alegia, zazpi orduko paradisua. Medikuek ibili behar izan zuten herritar askoren txoka apaltzen. Kropotki atxilotu eta bere osasun mentalari buruzko zalantzak sortu ziren.

Garai hartan, 1975-76 inguruan, Carlosi espetxera bidali zizkion gutunak izan ziren hausturaren eragile, Kropotki ordu arte berebizikotzat hartu izandakoaz zeharo gogaiturik zela adierazten baitzioten Carlos artean liluratuari, muzin egiten ziela eusko gudariak garari, heroiari, odola emateari: gainera, herriak burgesiaren balioak bere eginak ei zituen eta ez zuen iraultzarik nahi.

Carlosi gero eta txoroagoa irudituko zaio Kropotki, borrokaren hutsala ez ezik ba omen direla pankreas eta gibel izpiritualak aldarrikatuko baitio, lan isil erabakigarria egiten dutenak ariman, eta antzeko xelebrekeriak. Eroa.

Hala ere, Carlosek espetxe barruan ideologia borrokalaria zuzentzat zuen arren, esan bezala, 77an irten ondoren pixkanaka bere egingo ditu Kropotkiren jarrerak hizkera oldarkorraz, eta orain, 1982an, onartu egingo ditu, nahiz ez duen Kropotkik bezala karma, shanti, energia positibo, bibrazio txar eta enparauak biltzen dituen hizkeraz ordeztuko.

Carlosen kasuan, Davidenean bezala, ETAren ideologiarekiko eta jarduerarekiko arbuioa ez da analisi baten ondorio izango; aldiz, halako batean krudel, itsusi eta aspergarri egingo zaie, kaka zahar handi bat. Ez dago bilakaera dialektikorik, baizik jauzia.

Asteazkeneko ametsaren lotura heriotzarekin: Kropotki munduarentzat hil da, Carlosek hitzez zein egintzez hil du, eroetxean hertsiz eta solasean ere akabatuz.

Batetik, egintza: Kropotkiren txoro ospea baliatuz, Carlosen komandoaren atrakoetako dirutza (amnistiaren osteko atrakoak) Kropotki eroetxe batean entzerratuz zurituko dute. Ubi sunt sasoi hartako bisnes estrafalarioak! "Hemen sartzen banauk denek pentsatuko ditek hil naizela" esango dio Carlosi eroetxeko lorategian, hortzik gabeko ahoa barrez zabalduz.

Bestetik, hitzak: aurrena, Joneri irudituko zaio Carlos anaiaz hilda balego bezala mintzo dela. Eta "hilda ez badago, non dago zure anaia" galdetzen diolarik, Carlosek hitz beste egingo du artega, "gure arazoetara" lerratu nahiko du, baina oroitzapen mingarriak trumilka datozkio, Kropotki horzgabea eroetxeko lorategian "hemen utzi behar al nauk?" galdezka eta abar.

Hurrena Danutarekin solastatuko da Kropotkiz. Danutari deigarria egingo zaio Carlosek iragana erabil dezan anaiaz hitz egiteko, zerbait gertatu ote zitzaion galdetu eta Carlosek duela bost urte hil zela ihardetsiko dio, 1977an. Erabateko gezurra ere ez dela, pentsatuko du Carlosek.

Ohi bezala haatik, paradoxaz, anaiarekikoak egin orduko bere baitan berpiztuko zaio, zenbat maltzurkiago Kropotki erreala desagerrarazi, hainbat ozenkiago adituko du haren mintzoa bere gogoan, maizago eman beharko dio arrazoia. Daviden mintzamoldeaz eta sentimenduez ere behin hildakoan jabetuko da batez ere ama Carmen.

Elkarri mintzatzeari utzi dioten Carlosek eta Kropotkik nekez hitz egin ahal izango dute asteazkeneko ametsean ere, zakurren zaunka itzelen erruz. Atxagarenean ohikoa den kanpoko sentsazioa ametsean ederki txertatzea dugu hemen, Belle eta Greta alboan baititu Carlos ametsean murgilduak, eta Danutari ardaila betean egiten diote zaunka, salataria dela antzeman baitiote beren zakur zolitasunari esker. Zaunka zarata horiek, solasaldi lasai heldu baten eragozle, baliteke jendarte hiperpolitizatu haserrekor bateko giro jasangaitza irudikatzea, aldez aurretiko mesfidantza eta susmo ergela, elkarrizketarako traba, are anaien artekorako, ametsen jarioa mozten duen jendarte paranoikoa.

Berrehun eta hamalaugarren orrialdean gaude. Hogeita hamar ditu ekainak, San Martzial. Rosa Luxemburgoren gutunak irakurtzen ari dela hartuko du loak Carlos berriro. Oraingoan hamakan etzanda dago, itzalean, biluzik, xomorroen hotsak entzunez, eta anaia Kropotkirekin amets egingo du, "Gizona bere bakardadean" ere "Anaiaren liburua" baita, baina, Carlosen ustez, Kain eta Kain anaiena:

"...Carlosi koloka egiten zioten orrialdeko letra guztiek, eta bere bular gainean utzi zuen liburua. Hurrengo segundoan, bezperatik metatuz joandako logaleak gainezka egin zion eta seko lo gelditu zen.

Ametsez betea egon zen bere loa. Azkenengoan, bere anaia mendiko txaleta baten atarian zegoen zain, ez bakarrik, baizik eta garai hartan –ametsa kokatzen zen 1977ko udan, alegia- bere komunitatean zeuden bospasei partaidez inguraturik, eta berak harako bidea egin bitartean zakur multzokada ugari batek zaunka egiten zion txaletaren alanbrezko hesiaren bestaldetik. Zakur gehienek, arraza nahastukoak, ez zioten kezkarik sortzen, baina taldeko buru egiten zuten bi dobermanek oso arriskutsuak ziruditen. Hortzak erakusten zizkioten, eta jauzi egiten zuten bere aurka hesia puskatu beharrean. -Kendu zakur horiek nire ondotik! –oihutu zion Kropotkiri entzungo zionentz dudatuz. Hesitik etxe atariraino 30 bat metro baitzeuden, bidatzur batek zeharkatzen zituenak.

Kropotkik abistu egin zuen orduan eta zakur guztiak –zenbat ote? Hogei? Hogeita bost?– txalet atarira bildu ziren korrika. Halere, ez ziren horregatik ixildu. Bera zegoen pundura begira jarri eta zaunkaka jarraitu zuten.

-Baietz, banoala –esan zuen Carlosek bai bere anaiak eta bai komunitateko beste guztiek egiten zizkioten jestuei –aurrera! aurrera!- erantzunez. Atea zeharkatu aurretik lurrean zegoen makila sendo bat hartu zuen. Ez zen fidatzen dobermanen diziplinaz.

Azkenean, bidatzurretik pauso lasaian joan eta inolako arazorik gabe eseri zen petrilean. Zakurrek orain sortzen zuten iskanbila izugarria zen, eta bere anaiak eta berak ezin zioten elkarri aditu. Hala eta guztiz ere, inork ez zien ixiltzeko agindurik eman; aitzitik, taldeko gehienek, Kropotki barne, farreiduria zeukaten aurpegian, iskanbila hura atsegina balitzaie bezala.

Carlosek –elkarrizketa bat hastea ezinezkoa zela-eta- txaletaren aurrekaldez haruntz gelditzen zen haranari erreparatu zion bere begi gartzelatik atera berriekin, eta Obaba bere jaioterria ikusi zuen haranaren abiapunduan bertan, eta herri haren erdian jaiotetxea, denen artean handiena bere garaje eta ostatuarekin; eta haruntzago, haraneko karreterari jarraituz, berak gehien maite zituen mendiak, kolore berde bizikoak aurrena, kolore urdin ilunekoak gero.

Ez zuen kotenplazioa erabat burutzerik izan. Horren aurretik zakurrak ixildu egin ziren, eta bere anaiak, seinale haren zain egon izan balitz bezala, besarkatu eta ongietorria eman zion.

-Zorionak, Carlos, komunitate guztia asko poztu huen gartzelatik atera hintzela jakin zuenean. -Zakurrak edukitzera dedikatzen zarete, orduan –esan zion Carlosek. -Badakik. Gure herritar zintzoei ezinbestekoak zaizkiek oporrak, eta zakurrek enbarazu egiten zietek. Guk bildu egiten diagu beraiek zaborra bezala botatakoa. Gai honetan Chazali jarraitzen zioagu: "Oinazea latza denean paperak aldatu egiten dira. Giza abereek animaliek bezala egiten dute garrasi; animaliek, berriz, giza abereek bezala". Beraz, ez gaudek hain urruti, animaliak eta gu. Nola utzi, orduan, mendian goseak eta erdi-erotuta hil daitezen? Ahal dugun bitartean, ez diagu holakorik ametituko.

Bere anaiari begira Carlosek errukia sentitu zuen, eta ez, gartzelara joan aurreko garaietan bezala, amorrua edo lotsa. Joanak ziren Kropotkiren harrotasunak, bere oroz gaineko begiradak, bere gorputzaren sasoitasunak. Hortz gehienak falta zitzaizkion, eta doi-doi hitz egiten zuen, armiarmaren haria baino hauskorragoa ematen zuen ahotsarekin. Soilik bere begiek zirauten lehengoan, urdin distiratsu.

-Gartzelatik atera berria haizenez, energia negatiboa erruz edukiko duk –jarraitu zuen Kropotkik bere adiskideen errespetuzko atentzioa bereganatuz-. Beraz, apartatzea komeni zaik, mendian edo beste edozein bakarlekuren batean bolada bat bakar-bakarrik pasatzea. Ez gero joan hire ohizko giroetara, demokrazia berriari buruz edo antzeko gai politikoei buruz eztabaidak izatera, zeren hartara bikoiztu egingo zaik energia txarra...

Zakur batek zaunka egin zuen Kropotkiren iharduna moztuz. Baina ez zen izan mendiko txaletean zegoenetako bat, baizik eta Greta. Begiak zabaldu orduko ikusi zuen. Eta Belle ere bai. Eta Danuta. Interpretea beragandik bost bat metrora zegoen, harri koskor batean eserita eta liburu bat irakurtzen.

-Berealditako lo premian zeunden, inondik ere. Zakurrak zaunka batean aritu dira ez dakit zenbat denboran, eta ez zara esnatu –esan zion Danutak liburua magalean utzi eta irrifarreka. Soineko xehe baina dotore bat zeraman orduan ere, gris argi batekoa.

Carlosek erlojuari begiratu zion. Arratsaldeko laurak eta hogei ziren. Rosa Luxemburgoren liburua lurrean erorita zegoen.

-Zakurrekin ametsetan ari nintzen –esan zuen azkenez tapakitzat zeukan toaja hobeto kokatuz. Belle eta Greta hamakara inguratu eta agurka hasi zitzaizkion.

-Berealditako zaunkak egin dizkidate zure zakurrek. Ez dakit zergatik. Dagoeneko ezaguna izan behar natzaie –esan zuen Danutak altxatzekoa eginez. Eta, hain zuzen ere, bere kexari arrazoi eman nahiz bezala, Belle eta Gretak zaunkaka erantzun zioten bere mugimenduari.

-Gosetuta daudelako. Beraiei jana kentzera etorri zarela pentsatzen dute.

Egoerak deseroso sentiarazten zuen. Ez zekien nola jaiki hamakatik. Ez zuen Danutaren aurrean biluzik gelditu nahi."

Carlosek 1982ko ekainaren 28ko ilunabarrean izan zuen lehen ametsa. Atxagak ez digu gau hartako ametsik kontatuko.

Loalditako ametsek ezinbestean ari dela putzura erortzen erakusten diote Carlosi. Egunez, aldiz, Carlos ametsek xuxurlatzen dioten kontu iluna konpentsatzen ahaleginduko da bizimodu aldaketa eta etorkizunerako asmo ederrak irudikatuz.

Ekainaren 29ko gauean, Guiomarrekin solasaldi luze bat izango du. Aurrena, "Carlosen beraren interpretazioa" sarrerak dakarrena dute eztabaidagai; hurrena, proiektu atsegin horietako zenbaitez arituko dira.

Gero ohera abiatuko da Carlos, baina oroituko ez dituen edo egingo ez dituen ametsen aurretik gauaren eta itsaso izoztuaren erakargarritasuna sentituko du berriro, heriotzaren dei urtsua.

"Ordea, iritsi bionboraino eta leihora itzuli zen ostera, zeren eta hotelaren inguruan hedatzen zen gaua -gau hezea, gau haize bigunekoa, gau ixil-ixila hamar edo hamaika izarrez inguratutako ilargi ezpal bat zuena- erakartzaile egiten baitzitzaion; eta ez soilik heze, haizedun edo ixil zelako, baizik eta, batez ere, masa likido bat bezala sentitzen zuelako eta iluntasun hartan -La Banyera-ko uren iluntasunean bezala- etzanda gelditzeko gogoa sortzen zitzaiolako. Carlosek, gauak tiratu egiten ziolako inpresio hura erabat bereganatzearren, begiak itxi eta leiho-markoaren aurka etzan zuen gorputza. Inpresioa, orduan, areagotu egin zitzaion, eta apur bat aldatu ere bai: edan egiten zuen haize biguna, bainatu egiten zen ixiltasunean, freskotasunak busti egiten zuen. Ordea likidotasun hura ez zen La Banyera-ko urei zegokiena, baizik eta itsaso izoztu eta ezti bati zegokiona..."

Lo kuluxka gorabehera, Carlosek bere burua nekatu eta astun sentitzen jarraituko du, eta beste behin hipnotizatuko du saguzar kezkagarri batek, liburu osoan zehar hotel atariko farola batetik bestera edota zerura eta buelta etengabeko biribilketan dabilena:

"Ostera begiak zabaldu zituenean lo kuluxka batetik ateratzen zelako susmoa izan zuen, eta susmoa ziurtatu egin zioten segituan bai erlojuak -seiak hogei gutxi markatzen zituen- eta bai alfonbran erorita zegoen Rosa Luxemburgoren liburuak. Geroxeago, erabat esnatu eta leihotik begira jarri zen arretaz, ea zer gertatzen ote zen arestian heze, ixil, eta batez ere urtsu juzkatu izandako gau hartan, eta betiko saguzar ttikia ikusi zuen hotel atariko farol batetik bestera, eta pittin bat haruntzago okindegiaren inguruko zuhaitzen errainu belatza; eta gasolindegiko argi urdin eta gorriak ere ikusi zituen, eta baita ordurako karreteran zebiltzan autoen argiak ere; eta Montserrateko murraila ere bai; eta zeruan orduantxe argitzen ari ziren bi laino arrosak ere bai. Mugimendu nagusia, iluna eta argitasuna txandakatzen ziren eszenario hartan, saguzar ttikiak jartzen zuen, bai bere etengabeko jiraketengatik eta bai zenbaitetan egiten zituen joan-etorriengatik ere, hoteleko ataritik arrosa koloreko zeru-zatiraino, eta zati honetatik, berriro ere, atariraino.

Carlosek eten egin behar izan zuen bere kontenplazioa. Gorputza, lo kuluxkaren ondoren, pisu sentitzen zuen, eta nekosoa egiten zitzaion zutik eta geldirik egotea. Beraz, liburua alfonbratik jaso eta bere gelara abiatu zen. Kontenplazioak utzi eta okindegira jaitsi beharra zeukan luze gabe."

Ametsik egin ote zuen Carlosek lo kuluxka horretan? Zer amets?

Ura da "Gizona bere bakardadean"eko funtsa, Carlosen zoria erabakiko duena; "Ehun metro"koa odola zen, "Exkixu"rena lurra, lur galdua, "Hamaika pauso"koa magnolia grandiflora, heriotza, "Zeru horiek"ekoa zerua, ez da behar-beharrezkoa beti originalak izan gaitezen, "Berriro igo nauzu"koa kaka, "Koaderno gorria"koa besazpiko izerdia eta dutxa, "Pasaia blues"ekoa txatarra, "Lagun izoztua"koa izotza eta "Soinujolearen semea"koa zenbakia, hau da, denbora, denboraren funtsa segida baita eta zenbakia ez da azken batean segida baino: hiruren esentzia biren ostean izatea da, eta lau baino lehen.

Carlosek La Banyeraren alboko bere bizimoduan Lou Reeden "Stupid man" haren joera hartuko du:

"Oh crazy, don't you know it will make you so damn crazy living all alone by those still waters?"

Anaia Kropotki bezain ero bilakatu baita Carlos bakartia, uretan ero herio.

"Lagun izoztuko" bainua errekan Andonirekin eta indioekin, uretan murgiltzea, Goioren berpiztearekin bat datorren bitartean, izotza urtuz biziberritzearekin, Carlosi berriz ematen du Heraklitok adierazi bezala uretara hurbiltzeak, urarekin nahasteak, ekarriko diola heriotza ("Filosofo presokratikoak", 64. garren gogoeta, 54 or., Klasikoak, 2004, Bilbo)

Carlos eta Irene Atxagaren etakide bakartien ametsak dira euskal literaturako pertsonaien artean kanpoko munduak eraginiko sentsazioak ametsetan sakonkien sartzen dituztenetakoak, sentsaziook ametsezko irudi ARRAKASTAZ bihurtzen dituztenak, hots, esnatu gabe. Lehen amets honetan, Carlosek telebistan pterodaktiloez berbetan ari direlako amestuko du itsaso izoztura jausten ari den asteroide bat dela, eta, doi-doi itsas azala ukitu baino lehen, berriro hegaldatuko dela, saguzar bilakaturik.

Eta, esan bezala, zarata, irudi gogorra, izuaren kirrinka ez dira gai lotia esnatzeko baldin honek ametsean txertatzen baditu. Ongi.

Ordea, hain trebea izaki Carlos ametsaren funtzio hori betetzeko orduan, eta bere lehen ametsaren igarpen izaeraz ohartu arren, ez dio heriori muzin egingo.

Bizia duzu kontrastea, orainak dakartzan sentsazioak ametsean sartzeko zabaltasunaren eta etorkizunaren ametsezko iragarkia ekiditeko ezinaren artean: ura erakusten dio ametsak Carlosi, uretan itoko zara, baina halabeharrak Carlos harrapatuko du.

Valiumaren eraginez soilik? Tentela ote da?

Pozarren ari da itsaso izoztu eztira erortzen. Carlos ez da batere kezkatuko, itotzera doan arren. Ai, ur barearen heriozko erakarmena!

Liburuko amets GUZTIEK abisatuko diote behin eta berriro hiltzera doala: lehen ametseko jaustea, anaia Kropotki behiala miretsiaren jaustea erokerian (Foucaultek zioenez, heriotzak Erdi Aroan zuen eginkizuna Aro Klasikotik aurrera eromenak bete izan du Europan), ibai lokaztura jaustea, umeen zenbaketan hamarretik beherantz jaustea...

ETA CARLOSI ERAKARGARRI ZAIO, HORRA GILTZA.

Gauez leihotik ilunari begiratzearen gozoa ederki ezagutzen du Carlosek, hil nahi duten autista batzuek bezala.

Carlosen ametsek hil nahi duela nabari dute, Inaki Abaituaren amets bakarrak bezala "Hamaika pauso"n.

Arrazionalista batzuen ustez ametsa zentzugabekeria hutsa da, anabasa bitxia, ezertarako balio ez duena. Euskal eleberrigileentzat berriz ametsak badu zentzu bat, edo asko, hainbat eginkizun beteko ditu behintzat narrazioan. Carlosen amets honek bere loa babestuko du: batetik, kanpoko ahotsak, telebistatik datozenak, bertan integratuko baititu; bestetik, barruko sentsazioetatik ere babestuko du Carlosen loa, itsaso izoztu baten promesa goxoaz konpentsatuz uztaileko bero zakarra Bartzelonan.

Baina batez ere Carlosen lehen amets honek GURI Carlosen nortasunaren eta egoera sonanbuluaren berri emateaz gainera (etakide guztien artean berari lanbrotuko zaizkio nabarien ametsaren eta errealitatearen arteko mugak), CARLOSI BERARI ere abisu bat emango dio, biziki garrantzitsua.

Etorkizuna iragarriko dio, uretan hiltzera doala. Baina Carlosek ez dio heriotza saihesteko adina jaramonik egingo.

Zergatik baina?

Carlosek valium ugari hartzen baitu, eragin antsiolitikoa, sedantea eta amnesikoa duena. Carlosek gustura onartuko ditu efektuok eta ametsetako zeinu ugariak ez ditu behar bezala aintzat hartuko.

Baina valiumagatik soilik ez du neurri zehatzik hartuko ametsetako zeinu itzelek iragarririkoa eragozteko?

Izan ere, paradoxazko era bitxi batez, Carlos amets horrek heriotza igarri diola ohartuko baita.

1982ko ekainaren 28ko ilunabarrean egin zuen lehen ametsa. Biharamun gauean, asteartez, Carlosek ametsa kontatu eta interpretatu egingo dio Guiomarri (158-9 orr.). Baina ametsaren gaineko berbaroa Guiomarri gezurra esateko erabili nahiko du. Guiomarrek zergatik ari den gutun bat idazten bere azken borondatearekin galdetu eta Carlosek, egia osoa esan beharrean, egiaren zati bat adieraziko dio, heriotza hurbil sumatzen duela, baina zergatia ezkutatu egingo dio, Jon eta Jone gorde dituela eta polizia hurbil sumatzen duela hain zuzen.

Egia horren ordez, ametsaren presagio izaera aipatuko dio Guiomarri, ustez gezurretan. Ordea, ametsaren gezurra ahoskatu ahala, gero eta egiantzekoagoa egingo zaio. Gezurra esateak dakarkio egiaz jabetzea:

"-Lehengoan amets bat izan nian -hasi zen Carlos zigarroa itzali eta honen hondakina Guiomarrenaren aloban utziz-. Itsaso izoztu bat ikusi nian, oso hederá, desertu zuri bat ematen zuena, eta nik Itsaso hori goitik ikusten nian, asteroide bat banintz bezala aurrena, eta saguzar erraldoi bat banintz bezala gero. Eta bi kasuetan, ur izoztu haiek hartu egin nahi nindutela iruditzen zitzaidaan, hotsegin egiten zidatela beraien baitan murgil nendin. Eta kontua duk nik atseginez neureganatzen nuela aukera hura, erori egin nahi nuela Itsaso hartan, eta haren uretan betirako izkutatu. Gainera, nahiz eta paradoxa izan, Itsaso izoztu haren barruko urak epel epel egongo zirela iruditzen zitzaidaan.

-Eta? -begiratu zion Guiomarrek eszeptikoki. Marxismoaren inguruan ibili garaietatik, amets kontuak ez zitzaizkion batere gustatzen.

-Ziurtasun batekin esnatu ninduan. Luze gabe hilda egongo nintzela. Eta horregatik idatzi diat gutuna. Badaezpada ere.

-Hilda? -esan zuen Guiomarrek. Leihoan areago apoiatu eta gauari begira geratu zen. Bere lagunaren aitorpenak hitzik gabe utzia zuela zirudien.

Nahiz eta gezurretan ari, suma-ahala kontatzen ari zen guzti hura lojika berezi batez kargatua juzkatu zuen bapatean Carlosek. Ipuina faltsua izango zen beharbada, baina ipuinaren bukaera seguraski ez. Bere erresuma berrian -sartuta zegoen asteriskotik asteriskorako ibili arriskutsu hartan- onik ateratzeko probabilitateak urriak ziren. Bera ez zegoen entrenatuta, urteak ziren pistola bat hartzen ez zuela. Aldiz, Stefano eta bere lagunek oso gogorrak izan behar zuten, oso profesionalak, ez inola ere berak gaztetan aurrean edukitako polizia makal eta gaizki prestatuak. Gainera, gutxitan uzten zuten terrorista bat bizirik -demokraziarekin batera Gobernuak eskainitako amnistiarekin konforme ez zeudelako, esaten zenez.

Gogoeta bukatutakoan, Carlos lasaiago sentitu zen: azkenean, aitortu egiten zion egia bere buruari, eta beraz, egia horrek berarekin ekarritako etsipena lagun, lasai abia zitekeen Don Beldurri aurre egitera. "Hiltzeak ez dit axola", etorri zitzaion orduan burura, eta hotzikara atsegin batek azpimarratu zion esaldia. Lilura bat zen ezpairik gabe, lo faltak eta egun oso luze baten ondorengo nekeak eragindakoa, baina berak –doilorrak txanpona bezala- esaldia harrapatu eta bere memorian gorde zuen. Esaldi hartan islatzen zen joera asko baliatuko zitzaion Stefanoren aurka borrokatzeko.

-Mesedez, Carlos! Hire anaia bezala hitzegiten hasi haiz! -arrapostu zion Guiomarrek bere lagunaren erantzunak eragindako mututasunetik ateratzea lortu zuenean-. Orduan zerekin hasi behar dugu orain? Presagioekin, garai biblikoetan bezala? Egia, nik uste diat benetako presagio bat eduki zuen azkeneako Nabucodonosor izan zela."

Atxagaren etakide gizonezkoen ametsak, "Gizona bere bakardadean"eko Carlosenak eta "Soinujolearen semea"ko Davidenak eta Trikurenak, horiek baino ez baitute amets egiten, heriotzari daude loturik, era askotan, baina heriotzari, emakumezkoarenak bezala, alegia, "Zeru horiek"eko Irenerenak, eta, zehazki mintzatzearren, baita gainerako euskal idazleen etakide protagonistenak ere. Ordea, Ireneren heriozko ametsak kezka biziez josirik daude, bizigarri izango zaio heriorekin nahastea, bizitzaren aldeko palanka bat.

Hara Carlosen lehenbizikoa, eleberiaren hasieran bertan, non Carlos-asteroideak bere burua itsaso izozturantz erortzen utziko duen, goxo-goxo, eta gero saguzar bilakatuko den:

"Carlos esaten zioten gizonak bazekien itsaso izoztua amets-irudi bat besterik ez zela, eta bazekien ere –zeren halaxe adierazten baitzion zakarki bere kontzientziaren ahotsetako batek-, ez zuela lozorro hartan jarraitu behar, edo areago, jaiki egin behar zuela etzanda zegoen sofatik eta hoteleko behe-saloira jaitsi han bere adiskideekin biltzearren, hain zuzen ere iluntzen ari zuelako eta hastear egongo zelako astelehen hartan, 1982ko Ekainak 28, poloniarrek jokatu behar zuten erdi-finaletako partidua. Ordea, ametsean ikusten zuen itsaso izoztuak harritu egiten zuen bere zerebroaren zati erabat esnatu gabekoa, eta zati horrek begiak itxita jarraitzeko gogoa sortzen zion erorketa inpresio atsegin baten bitartez; iruditzen zitzaion itsasora erortzen ari zen harria zela, asteroide baten antzeko zerbait-edo, eta ur izoztuek, auskalo zein paradoxaz, epeltasun goxo bat gordetzen zutela beraien baitan, eta prest zeudela izotz geruzan zuloa egiteko bera handik barrena murgil zedin. Edonola ere, nahiz ukitzeraino hurbildu itsasora, azkenean ez zen urarekin kontakturik egon. Aurrez, ametsaren aldaketa bat zela-eta, saguzarraren antzeko txori handi bat bezala ikusi zuen bere burua: hegaka zihoan uraren gainetik poliki baino polikiago, eta mirestu egiten zuen –bere pizti-begiek ematen zioten ahalmen berriarekin- elurraren txuritasuna eta itsasoak une hartan zeukan lautada birjinaren irudia.

Carlosek, sofan areago etzanez, egunaren azken eguzkia jasotzen zuen leihoari bizkarra emanez egokitu zuen bere gorputza. Ez zuen esnatu nahi, eutsi egin nahi zien amets-irudi haiei. Bestalde, itsasoaren sakonetik orkestra batek interpretaturiko doinua iristen zitzaion, eta hori ere laguntza zen, sosegua soseguaren gainean.

Bere nahia ez zen bete. Galdera bat erne zen musikaren gainetik, emakume batek Ruiz Agirre izeneko paleontologo bati egiten ziona, eta horrenbestez –Bartzelona aldean bizi zenez geroztik deitura euskaldunak deigarri egiten zitzaizkiolako-, begiak zabaldu eta hamasei hatzetako telebista ikusi zuen bere aurrean, eta pantailan gazte betaurrekodun bat, paleontologoa, programaren aurkezle-andreari erantzuna ematen:

"Ez, jakina, zuk ere badakizu, orduko euskal kostaldean nekez egon zitekeen pterodaktilo izeneko saguzar erraldoirik. Eta egotekotan, gainera, ez ziren hegan ibiliko, zeren saurio haiek, oraingo saurio guztiak bezala, poikilotermoak baitziren, hori da, ez zeukaten beren gorputzeko tenperatura erregulatzeko gaitasunik, eta beraz izotz haien artean makalduta egongo ziren, inola ere ez hegan aritzeko moduan".

"Bai, egia da", ametitu zuen aurkezle-andreak irribarrez. "Ezin zen pterodaktilorik egon gaur aintzat hartzen ari garen Paleolitiko aroan, zeren saurio haiek milioika eta milioika urte lehenago ezkutatu baitziren lurraren azaletik. Baina nahitaezkoa zitzaidan pterodaktiloez galdetzea, bestela nire seme-alabek ez baitzidaten barkatuko. Nire seme-alabak txoratuta daude pterodaktilo eta gainerako saurio erraldoiekin".

Zientzia dibulgazioko programa zen, eta bai aurkezleari eta bai paleontologoari kosta egiten zitzaien elkarrizketa zinezkorik lortzea. Carlosek –apur bat dezepzionatuta bere ametsaren jatorri arrunta ezagutu ondoren-, erlojuari begiratu zion. Orduerdi bat falta zen bederatzietarako; orduerdi beraz Lato, Boniek eta beste poloniarrek belgiarren aurka jokatu behar zuten partiduaren hasierarako. Bigarren kateak erretransmititzen zuen, ez historiaurreari buruzko programa ematen ari zenak."

Homosexualen aurkako Elizaren gurutzadak autofobikoa ematen du. Katolikoen liturgiak, zirimoniak, solemnitateak eta ponpak batez ere homosexualei egiten zaizkie erakargarri, Aita Saindu berria aukeratzeko kardinalen txutxumutxuek, igurtziek, irribarreek eta joan-jinek ene baitako emakumea piztu dute bederen, purpuraz pintatu didate bihotza. Ziur naiz Blazquez, Ratzinger, Juan Pablo bigarrena, Setien, Rouco eta gainerakoak homosexualak direla, EDO AGIAN ZERBAIT ORAINDIK OKERRAGOA.

a-Lehen Kojeverentzat, hogeita hamarreko hamarraldian, Introduction a la lecture de Hegel idatzi zuena, denbora gizakiak Izateari eragindako erauzketa da.

Lehen Kojeverenean, adimenaren kemen itzelak existentziaren eta esentziaren artean burutzen duen bereiztea miragarria da, naturak agindutakoaren aurkakoa delako.

Lehen Kojevek garbi nabaritzen du bigarrenak esango duenaren kontrakoa, hots, kontuan hartu behar dugula esentzia bere euskarri naturaletik bereiztea ez dela naturaren baitan berez gertatzen den zerbait, adimenaren jardueraren ondorioa baizik, edo oinarrian adimenaren erabateko ahalmena duen giza lanarena.

Bigarren Kojeverentzat, berriz, gauza naturala izen bilakarazten duen giza ekintzak aurretik izaera bereziko prozesu bat eskatzen du, "prozesu orokortzaile" deritzona, berezkoa, gauzaren esentzia bereizten duena dagoen kokagunetik eta dirauen aldi tartetik. Prozesu hauxe da Introduction a la lecture de Hegel-en aintzat hartu ez zuena. Orduan, lehen Kojevek, esentzia existentziatik bereiztea bera ere giza ekintza zela zioen.

Berrogeita hamarreko hamarraldiko bigarren Kojeve honek Le Concept, le Temps et le Discours liburuan idatziko duenez, aldiz, aipatu prozesua berez gertatzen da, eta gizakiaren zeregina esentzia izen bilakatzera du mugatzen. Hauxe litzateke bigarren Kojeve deitu dugunaren jarrera mintzoaren denboraz den bezainbatean.

Bigarren Kojeverentzat, prozesu orokortzailea gauza orok beti eta edonon ezinbestean eta pasiboki "jasan" behar duen prozesu bat da, ez da gauzaz at den edonork nahiz edozerk aktiboki "ezarririkoa". Bigarren Kojevek dioenez, existitze hutsak eragiten dio gauzari prozesu hori. Izan ere, gauza, hemen eta orain baten baitan kokaturik dago; baina, aldi berean, bere existentziaren edo iraupenaren une bakoitzean, hemen eta orain horietatik bereizi egiten da, iraute hutsaren kariaz. Beste era batera esateko, gauza batek denboran zehar irautea aski izango da, abstrakzio prozesu orokortzaile horrek gauza hori izen baten adiera izateko gai bilaka dezan. Horrexegatik esan dezakegu hain zuzen izena dirauen gauzari "dagokiola". Edonola ere, gauza bera da prozesua jasaten duena, irauten hasten denetik eta denboran barrena dirauen bitartean, eta iraute hutsa dela zio gainera.

b-Bigarrenik, "Tyrannie et Sagesse" testua idatzi garaian, 1952 inguruan, Kojevek, bigarren Kojevek, dio, Introduction a la lecture de Hegel-en erradikaltasuna bareturik, hogeita hamarreko hamarraldian Hegel benetako jakintsu orojakile legez aurkezten baitzuen, jankintsu orojakilea oraingoz ez dela ideal filosofiko bat baizik, eta ez politikoaren aurrez aurre jarri ahalko genukeen errealitate historiko bat. Kojevek orain, horrenbestez, definizioaren araberako filosofoa hartuko du aintzat, hau da, egiaren eta jakituriaren bila dabilena, eta ez jadanik aurkitua duena: lehen Kojeverentzat, hortaz, jakintsu orojakilea eta historiaren amaiera jadanik gauzatuta zeuden; bigarren Kojevek dioenez, berriz, jakintsu orojakileak ideal filosofiko bat izaten jarraitzen du, ez da errealitate historiko izatera heldu eta historia bera ondorioz ez da oraindik burutu.

c-Lehen Kojevek jendaurrean egite zuen Stalinen alde eta gizakiaren alde suntsitzaile, ebakitzaile, hiltzailea nabaritzen zuen.

Stalin 1953an hil zen. Berrogeita hamarreko hamarralditik aurrera, ezinbestean ebaki, suntsitu eta hil beharra zeharo baztertu eta zer gertatzen ote den une baten eta hurrengo unearen "artean" eta gisako gai metafisiko eta arinagoak aztertuko ditu.

d-Zeri lotu kehre hori? Hitz beste egin zuen, besterik gabe, eta antropologiatik ontologiara igarotzeak beti dakar mintzamoldea baretzea, Heideggerren kasuan bezala? Hala ere, hitz beste egite hori, baretze hori, naziekiko zein Stalinekiko lotura filosofiko nabarmenegiak (hizkeraren biolentziak erakutsiak) askatu nahiak ekarriko zuen agian, izan zedin kalkuluagatik (irabazleen artean lasaiago bizitzeko), izan zedin aitortu gabeko erru sentimendu batengatik? Edota adinak bultzatu ote zuen erradikaltasunetik posibilismora?

KGBrekiko loturaz susmoak Mendebaldean, disimulatu behar?