Garagoittiko Orakulua

Ondarroa, 1950ko hamarkadia. Etxeko neskatillia bodegara jaisten da, errixo ertzera. Nasa kaleko etxiak arrantzalien etxiak dittuk, Eibarren 3 pisoko etxien altura berian 5 piso sartzen dittuk, etara kontuak, etxe barruan salto egin eta kaskarrarekin sapaixa joteko moduan. Umia ez dok konturatzen baina, ha ondiok txikixa dok eta. Korrikan jaisten dok aittittaren etxeko bodegara, hantxe dago ta arrantzale gizona bere trepetxuak zertzen. Umiak usain fuerte hari erreparatzen jetzak: umeltasuna, itxiduria, errixuko lokatza eguzkittan... eta aittittaren zirazko erropak.

Arrantzaliak pobriak dittuk artian: ez dok etorri ondiok 60ko hamarkadako aurrerakada teknologikua, arrantzuen igokera exponentziala eta etxerako partilla aberatsak, gero Eibarko kalietan zarataka gastatzekuak. Itxasua arriskutsua dok, gaur egunian baino askoz be gehixago, eta takian potian hiltzen dittuk mariñelak, han eta hamen. Karelian zibili-zabuluan dabizen arrantzalien tresnak eta arropak eskasak dirttuk, eta izardi patsetan ez danian, kresal lizundutan bustita jaukek arropak, eta mantak, eta dana. Danian ura.

Aitxitxak 50 bat urte izango dittuk, baina zihero zahartuta jagok; gaur egungo ikuspegixarekin begiratuta, 65 urte botako gentzakez errez. Asteroko operaziñua dok gaur egitten dabillen hori: zirazko erropa zaharrei linaza orixua emon, ura sartu ez dagixen... edo. Zirazko erropak karuak dittuk, baina dirurik ez daukanak be nunbaittetik etaratzen jok dirua eurak erosteko: mariñelaren bizimodu gogorra gozatzeko, edozer gitxi dok. Zirazko erropak gizonen korputzak apur bat legorrago mantentzeko balixo juek... barrixak dirazenian. Erabiltzen-erabiltzen, inpermeabletasuna emoten detzan argizari moduko hori galdu egitten da, eta ura sartzen hasi. Erropak iraunarazi bihar dittuk baina, eta horregaittik astian behin edo, olixo kirastun hori emon bihar ei jako txanuari, jakiari, eta frakei. Gero bodegan txintxilizk geratuko dittuk legortzeko, nahiz eta koipia sekulan ez dok legortzen; bixaramonian, ordu txikixetan seiñeruaren deixari erantzunda jaikitzian, "kaben dios" batzu eskapatuko jakoz arropa hotz, pringoso eta latz harek jaztian, haren antza ez usaintzeko haizia ahotik hartzen daben bittartian.

Egunsentixak portutik itxasoratzian harrapatuko jok.

Pajeo honekin hasi, eta ahaztu egin jatak zergaittik hasi nintzan hau idazten. Zera: gure etxian sekulan ez dok erabilli "zira" edo "sira" berbia, gurian beti "txubaskerua". Nik lagunei entzutzen najetsen "ziria" gora ta "ziria" behera, eta ez neban ulertzen. Azkenian jakin najuan, eta hala geratu zan asuntua, beste berba ezezagun bat. Baina orain dala hille batzu, Ondarruko Lur Otxoantesanarekin berbetan hara nun kontatzen deztan bere etxeko zirazko erropena, eta... ¿eureka? Zira=argizarixa ba da, misterixua argittuta jagok. Ia zer diñuen gure ziberfilologuek...

Gainera, pajeo honetako hainbeste detalle neuk asmatu edo suposatutakuak dira, eta seguraski Kafe Marinaren inguruan erantzun zestan ondarrutar harek edo, topatuko dittu inprezisiñuak edo gauza okerrak. Biziki eskertuko dittuk korrekziñuak, arrantzalien bizimodu gogor eta ederra fidelago irudikatzeko balio badezku behintzat.

EGUNERAKETA 2016-III-12 (Olatzen iruzkina hamentxe):

"Ixan be, atzo amagaz-ta berbetan, itsasorako entzerauak zelan eitten eta konpontzen zirian komenta eben. Antza, "manupaturia" emoten eutsen algodozko erropari, ta gero esegi eitten ebezen sikatuteko, gogortuten zirian arte ("gixon eindda" gelidittu arte Lekitton). Tarratadaren bat eitten bajakon, txatala pegaten jakon apurtuniko lekuan, pintzelagaz "manupaturia" emonda.

Damaseneko dendan eitten zirian eta saltzen zirian entzerauak -beste leku batzutan be eingo zirian-. Halan esan euskun Damasek berak Ahotsak weberako ein eutsagun grabazinoian, baina harek "manupaturia" barik parafafinia aittatuten eban"

Lehengunian barriro juan ginuazen Sasiolara, argazkixak etaratzera. Egun ederra egin juan, eta funtsian ez ba genduan gauza barri askorik jakin be, atsegiña izan zuen zaindarixarekin barriketan atzera be ibiltzia. Gaztelu zahar bateko fantasma baten modura, hantxe agertu zuan aguria gure onduan, isi-isillik, txakurraren zaunkadak abisatuta.

Eraikiñian sartu aurretik, neretako elementurik kuriosuenian buelta batzu: erreboteko frontoi txikixa, Sindika basarrixaren onduan. Osorik dagoan horma bakarraren inguruan nabillela, aurreragokuan ikusi bako elementu bi: epailliaren harrizko mahai ta bankotxua, eta kantxiaren solua bardintzeko terrenua jasota dagoela (erreka aldian kontrafuertiak ondo ikusten dittuk). Orain kantxan kipulak eta ortuarixak jagozak, paparrera heltzen diran bedarrak ez dagozen tokixan.

Eliziaren barrukaldera argixa sartzen dok orainguan, rosetoittik eta alboko leihuetatik. Aurreko aldixan izandako misterixo giro larrixa beraz ez jagok, eta illuntasunaren barruan argittasunezko ugartiak jagozak.

Masmaretxiak, hautsa, koruko arku bakartixa (koru bakua), santuak eta egurrezko moldurak plastikuetan batuta, erretablo haundixan lapurrak lagatako hutsune eta txikiziñuak... porlanez estalittako aintzinako egur zoruan ezebez, baina aldare aldian, osorik baina jauzi biharrian dagoan zapai zati azpixan, harrizko hillobixak. Sindikak bere esku senduekin harlauza haundi bat jasotzen jok; ezagun da ondo ezagutzen dabela mobimendua, harri bera hamar milla bidar jaso daben harrijasotzailliaren modura. Hor behean femur bat eta hainbeste sahiets, orainguan argi (aurreragokuan zuluaren illunetan hazurren argittasun bildurgarri indefinidua ixa-ikusi baino ez genduan egin).

Elixako jarrilekuak danak pillatuta, kurutze haundi bat hormiaren kontran, hormako karia jauzitta dagoanez, ondo ikusten dittuk sasoi desberdiñetan zabaldutako eta tapatutako arkuak, atiak, aintzinako sarreria...

Kontestua hobeto ikusten juat orainguan. Sorpresa faktoria kontrolpian, Sindikaren barriketa etenbakuan elementu garrantzitsuak eta akzesorixuak bereizten najoiak. Bidegurutze honetan (Astigarrabixa-Sasiola) dagoazen elementuen araberan, Erdi Aro zaharrian (herrixak eurak fundatu baino lehenago) garrantzi haundi-haundiko inguru bat izan zuala ezagun dok: basarrixetako, edo mendixen goikaldetan bizi zittuan biztanlien “plazagunia“. ¿Zein eremutan? Oso eremu zabalian, esango najeukek.

Santiago bide bat bajagok hamen bertan, bere ospittal eta guzti (gaur egunian korta moduan erabiltzen duan basarri erdi bat da, ospittale barrittik geratzen dan arrasto bakarra). Ospittale zaharra ba ei jeguan bebai, komentuaren inguruan.

Baitta lonja barrixa (oso zaharra dana) eta lonja zaharra be (gaur egunian lokalizatu bakua). Komentu barruko moillak, errekara karga/deskarga zuzenian egitteko, ondiok nahikua osorik jagozak eta bi bat metroko lodierako hormak babestuta jagozak. Sindikak diñuan moruan, “Garixa bakarrik ez juen kargatuko, halako babesa egin bihar izateko“. ¿Ze materixal, baina? ¿Mia hain balixotsua izango ete zuan? Zaindarixak erakusten dezkuan ladrillo zahar pisutsuaren masan argi ikusten dittuk mia-zati baltzak. ¿Tellerixak, burdiñolak?

Zubi bat be ba jagok, edo hobeto esanda, haren orpuak, komentutik 100 bat metrora errekan behera. Untzak janda dagoanez, bertara joan ezian ez dok ikusten.

Astigar-ibixa, leku estrategikua. ¿Zenbat toki egongo zittuan VIII mendian Deba ibaixa pasatzeko? Menderik mende egindako eraikin pilluaren ondorixua dogu gaurko hau. Moillen eraikuntzako albuetan halako zulo batzu, ibaixaren alde batetik bestera transbordadore baten kable gidarixak pasatzeko morokuak.

Azken kuriosidade bat, Deba ibarreko sasoi bateko garbittasunaren harira (gaur egun “Eibartik datorren zikiña“ aittatuta laga barik): ez nauk akordatzen zein langille klasek (olagizonak? Frailliak?), baina Sindikaren esanetan ba jagozak dokumentuak haien eta bere ugezaben arteko liskarren lekuko, zergaittik eta “izokiña astian hirutan baino gehixago ez juelako jan nahi“. Ugarixa izan bihar zuan lehen ba, angulen modura: zaindarixak Sasiolako angula-lekuen barri emoten jezkuk (xehetasun asko barik, badaezpada), kaka-trosko eta azido artian igarixan dabizen arraintxuak harrapatu eta gero Eibarko plazan killoko 1000 eurotan zela saltzen diran...

Kultur irain gorria da, bai, Mutrikun Berriatua dorrearekin (Suilaingua izenez ere ezagutzen den etxea) gertatzen ari dena. Lehengo egunean bertara sartu ginen, ezkutuan, lapurrak bagina legez (hala sartzea bait da gaur egunean erdi aroko etxeorratz bitxi eta abandonatu hau ikusteko modu bakarra, Mutrikuko portu ederrean) eta hain geratu ginen harrituta, tristetuta, irainduta ze, orain irakurriko dituzuen lerro hauek tripekin, bihotzarekin daude idatzita (beharbada teknikoki buruarekin idaztea hobea den arren: datuak, fetxak, dokumentuak azalduta). Momentuko haserre honekin ezin dugu besterik egin ordea, eta beharbada hobeto, ea holan Mutrikuko herritarren konplizitatea eta gogoa piztea lortzen dugun. Asko esatea da, baina gure ustez Rafael Arruti apaizaren ohorea eta memoria goitik behera zikinduak daude gaur egunean, laster irakurriko duzuenaren arabera. Mutrikuko herrian gizon hau estimatzen zuen inor baldin ba dago oraindik, bere aulkitik jaiki eta bere ondasunekin gertatzen ari den bidegabekeria amaitzeko martxan jarri beharko litzateke artikulu hau irakurri besain laster.

Gatozen harira, gehiago luzatu barik. Hau etxe horretan sartu gineneko kronika sentimentala da beraz.

Kasualidadez sartu ginen Suilainguara. Tranpa kalean portura begira geundela, arratsalde eder bat pasatu eta gero, lagunari desapioa bota nion, brometan, ea torrean sartuko ote ginen. ¡Eta harek ustekabean baietz esan, eta nik atzera ezin egin...!

Sei pisotako torre ikusgarri honek parte bi ditu; ez dakit ea edifizio bi diren ala bat bakarrik. Portutik begiratu eta eskubian dagoen zatian jentea bizi da, baina ezkerraldekoa hutsik dago. Bajoan soto bat dago, horman pertika luze bi zintzilik, arrantzontziren baten bodega edo. XIII mendeko eraikuntzetan ez ziren ezagutzen karakol eskilarak, beraz goiko piso bakoitzak propio eginda du bide bat bertara heltzeko, mendiaren aldapa gogorrak lagunduta. Bigarrengo pisora ezkerreko patio-jardintxo batetik sartzen da. Handixek bertatik igotzen da etxearen kanpokaldetik eskilara luze eta enpinatu bat, hirugarren eta laugarren pisoetara joateko. Laugarrengo piso horren barrutik beste eskilara bat dago, bostgarrengo eta seigarrengo pisoetara igotzeko; pisu hauetatik gora Mutrikuko Beheko Plazara irtetzen da.

Bigarren, hirugarren, laugarrengo pisoetan nabarmen da orain dela hamarkada (mende?) asko ez dela inor bizi. Estruktura bera egurrezkoa da, eta dauden gelak (gutxi) zumezko horma faltsuekin banatuta daude, gero gainetik karea emanda, aintzinako erara. Lonja haundiak daude, traste zahar asko, egur kargak, banastak... ezagun da biltegi modura erabilli izan dela urte askoan. Egoera penagarrian daude piso hauek, bere ertaroko estruktura eta leiho dotoreekin, bere sabai altuekin...

Baina bostgarrengo pisora heldu ginenean, segiduan ikusten zen aldaketa bat. Sukalde bat, ekonomika batekin; hormak karearekin zurituta; papelak, koltxoiak, armarioak, aulkiak... Orain dela urte gutxirarte bizirik egon den etxe baten oihartzunak, nahiz eta dena behearen gainean botata eta apurtuta egon. Eta hor hasi nintzen mintzen eta goibeltzen. Beheko pisuetako hondamendiak pena ematen zidan bai, hain etxe ederra usteltzen lagata ikustearekin. Baina hemen, hortaz gain, beste min gehigarri bat zegoen: hil berriko kulturarena. Handik eta hemendik ikusten genituen arrastoekin, papelekin, gelak miatzearekin batera, gertatutakoaren zatitxoak bildu eta ulertzen hasi ginen.

Abade bat bizi izan zen han, 80ko hamarkadararte gutxienez. Seguraski, bera hil zenean han geratu zen etxea, hutsik eta itxitta. Oinordekorik ez, bere gauzak jagoteko. Urteak pasatzen joan ahala, umeak -dena izorratzen duten ume puta hoiek behintzat-, bildurra gainditu eta abade horren etxea jarri zuten helburu modura. Konkistagai berri horretako atea zabaltzea ez zen lan gogorra izango. Hala, barrura sartzean itxitako etxe zahar bat topatuko zuten, dena armarioz, kajoiz, apalez eta liburuz beteta eta onena: zaindaririk gabe. ¡Zelako denporapasa guay'a! Kajoiak zabaldu, barruko guztia atera eta lurrera bota, altxorren baten bila. Topatuko zuten bai altxorren bat, seguru, eta baliorik ez zuten gauzak atera, apurtu, sakabanatu. Gure kalkuluen arabera 600 bat kilo "baliorik gabeko gauza" egongo ziren gure oinen azpian: liburuak (Orixe, Arturo Campion, Mitxelena, Nemesio Etxanizen obrak... bazterretan jaurtikita), aldizkariak (Euskaltzaindia, Jakin, Bascongada... euriak busti eta hautsak zikinduta), gutunak (ehundaka eskuizkribu lurrean nahastean, metro erdiko geruza bat osatuz). Hortaz gain arropak (izarak, sotanak, alzacuellosak....), koltxoiak, muebleak, sukaldeko tresnak... Ba zeuden botilak eta kontserba pote beteak ere bai, Don Rafael hil zenetik ukitu gabeak... Mutrikuko herriak apeztu zeneko 50garren urteurrenean oparitako zilarrezko plaka handi bat ere ikusi genuen, tertziopelozko estutxean. Ha zelako ironia: herriak abadeari errekonozimendua eman, eta gero behin bera hil ostean bere ondare guztia, jakituriaren tenplo xume hori, abandonatu. ¡Lotsa gogorra! Bizitza guztian zehar, batzutan nekez eta arriskuz seguraski, bildutako biblioteka hori holan ikustea lur jota laga gintuen, eta zihur egon abade horrek bere etxea holan ikusi ezkero, berriro hilko litzatekela penaz.

Sikieran ume apurtzaileak sartu beharrean lapurren bat sartu izan balitz, seguru nago haiek liburu guztiok etorkizun duinago bat izango zuketela, estimatzen dituen bateronbati salduta.

Mutrikuko Udal langile adeitsuen eskutik jakin izan ditugu Suilaingua etxe honi buruzko datu argigarri batzu. Madrileko familia aberats batena izan eta gero, jabe berri batek bereganatu zuen orain dela urte batzu. Haren esku dago orain beraz, eta noski, etxebizitza berriak eraikitzeko asmoarekin. Beharbada etxea berez noiz jauzteko zain egongo da, eraikuntza historiko bat zaindu beharrak ematen dituen buruhausteak sahiesteko (Markinako Kareaga torrearekin antzerako zerbait gertatzen da); holan jarraitu ezkero, ez dira urte asko pasatuko etxeak behea jo arte, papel eta guzti noski. Dena dela, seguraski etxearen edukina ofizialki jabearena denez, ezin da besterik gabe sartu eta gauzak eraman (nahiz eta umeak hala dabiltza aspalditik) artxibo batera eramateko. Hala ere, ez dugu uste zaila izango litzatekeenik hori egiteko baimena jasotzea etxearen gaur eguneko jabearen aldetik; errez ulertzen da berak ez diola etekinik atera ezta aterako Rafael Arrutiren liburutegiari. Gizalegez, normalena izango litzateke bere ardurapean dagoen kultur ondare hori hobeto zainduko duen norbaiten esku uztea. Elizak ere badu zeresanik hemen gure ustez.

Orain hitza mutrikuarrena da; Udala, Eliza eta etxearen jabearekin batera soluzio bizkor bat aurkitu beharko lukete, traba burokratikoen gainetik pasatu eta ondare hori zaintzeko. Pasatzen den egun bakoitzeko eten gabe ari da hondatzen, are gehiago euri egunetan, isilean.

Bengala gorria jaurtikita dago; inork ikusiko ote?

Bai, juan dan astetik hona bakterixak dirala, eta aspaldittik igartzen ez neban griña bat dala ta, pakerik ez daukat. Badira urte batzu klasikuak irakortziari ekin najetzala. Bai, nere ustetan badittuk "derrigorrez irakorri biharreko" liburu batzu, irakortzen duana irakortzen duala, aittatu egitten diranak han eta hamen. "Klasikuak" izen lausuagaz izendatzen diranak edo. Ba buruan sartu jatan harek guztiak irakorri bihar nittuala ba. Eta halan hasi nintzan Don Quijoterekin, segi Biblixiarekin, eta gero etorri dittuk Las Mil y Una Noches, La Ilíada, mito greziarrei buruzko Robert Gravesen argibidiak... Eta aittortu bihar juat latza egin jatala batzutan, eta aspaldiko irakortzeko plazerra (aspaldixan etxuat igarri, eta, egun hauetakua) ahaztuta neukala. Igual ez dok aukera zuzena izan, eta urte batzu galdu jittuadaz. Nere buruan beti "Irakurtzen gustatzen jata" pentsatu izan dot, eta hala da. "Baina ez juat irakortzen bape", eta bai, hori be egixa. Izan be, eguneroko dinamika barruan momentu libre gitxi neukazen, eta hauetatik irakortzeko tartia hartuta be, beti izperringia edo aldizkarixetako gauzekin agortzen jatan. Horri gehittu beti oheburuan neukan liburutzarraren irakorterreztasun faltia, ba produktua urte luzetan libururik GUSTORA (holan, argi eta garbi) irakorri barik egon naizela.

Izan be, informaziño zurrunbillo baten sartuta ikusi izan juat neure burua, eta esango najeukek zurrunbillo asegarri hori danian hedatuta dagoala, eta urtiak pasatzen juan ahala -teknologixa barrixekin eta- gero eta trinkuagua dala. Nere garunaren pentsamentu-rhytma'rendako baino gehixago dok ordia, eta urte batzutatik hona eskufrenua ondo helduta jaukat. Nere inguruko esttrukturak eta informaziño-sariak izorratzen nabillela bajakixat (hain inportantia ez naizen arren, badakit darabixadan lan-kapazidadia %100ra jarriko baneu ondo eskertuko leukiela hainbat erakunde euskaltzale-militante-iraultzailetan), baina... lehentasuna neu naiz, eta nere garunak ez dau emoten. Edo hobeto esanda bai, emoten jok, baina ekarriko leukian stressa eta buruhaustia ez jittuadaz nahi ezta...

Ezinezko helburua da, klasiko danak irakortzia (¿noiz bukatu?) eta gainera... zertarako, ze krixto? Fase barri baten nartuko naiz: irakorrittako totxuak ondo irakorritta jagozak, horixe baietz. Badagoz, hala eta guzti be, beste batzu listadesperan (Odisea, Peru Abarka, Notitia Utriusque Vasconiae...), baina ez nauk iñundik iñora harek irakortzeko zain egongo, beste barri batzu hasteko.

Desenkadenantia Mendigreen jauna izan dok (azkenaldixan zopan be agertzen jatan gizona). Bai, ene lagun maitte baten liburutegi oparoan kuskuseatzen, hara nun topatzen doten bere "Berriro igo nauzu" liburua, eta lehenengo berbak gainetik irakortziarekin batera, hantxe jarraitzen dot, eta... ez dot liburua soltau jo-ta bukatu arte, ¡egun bakarrian! Hau oso gitxittan egin izan dot nik. Ez dot esango obra maestra bat danik -gogoratzen dot zelan pentsatzen neban "Honek Goenkaleko gidoia jirudik"- baina entretenidua! eta barregarrixa!... Bueno bueno.

Eta holan.

Orduan atzo Mendigreenena bukatuta, eta liburu bat jo-ta-iruntstiaren plazerraz mozkor mozkor eginda, gaur liburudendara joan eta Julen Gabirianen "Han goitik itsasoa ikusten da" erosi juat, lehendik be irakortzeko gogua neukana. Ez jata grazixa haundirik egitten Superelkar Supereditore Superidazlearen bapateko engantxe-monopolitiko honek, baina tira, mozkorraldixaren atxekixiarekin nere buruari permitidu egingo detzat. ¡Fiesta! Etorriko dittuk gero editoriale alternatibuaguak.

Slovakiako bidaixaren kronikiak hainbeste erantzun piztu jittuk blogian, eta beraz erantzun kolektibo bat egin biharko juat.

Luistxok: - Eta bueno, Oier, itxuria Euskal Herrixan zaoz ya. Ekarri dozu estufiori? Pikoluen aurretik pasau ziñuan mugan... Etaraixozu erretratoren bat, ea estufiak be ETA ageri-agerixan dakarren etiketia! - Marka eslovakua barik, zuzenian txekua dala emoten dau. Enpresaren web ofiziala hau da, www.eta.cz

Oierrek: Ba bai, lagunak erosi juan bere pisorako, bidaixaren kronikian agertzen dan ETA'ko denda horretan bertan. Behin erosi eta gero konturatu ginan aireportuetan ekipajiak ikuskatzen egoten diranak pikoluak, guardiasobillak, sardinzaharrak dirala, eta gure terrorista arpegixen aurrian halako trastua topau ezkero, ahal dan beste izorratzen saiatuko zirala (ordu batzu zain egotia bakarrik ba da be). Gero, Iturgaitz jaunaren aurrian bidaixa egin, eta Loiun motxilen zain genguazela (han barruan zetorren materixala) uste genduan salbatuta genguazela. Baina gure motxila bixak ez zittuan agertzen. Halako baten, aireportuko langille bat etorri eta gure motxilak beste zintta baten zetozela, EB'tik kanpo zetozelako... pasatzen gaittuk beste ate batera, eta areto haundi bateko zintta baten gure motxilak bakar-bakarrik bueltaka... eta noski, EB'tik kanpo datorrena guardiazibillen pasillo berezittik pasatu bihar dok "¿Algo que declarar?" eta gu ezetz (¡glup!). Ez jezkuen motxilak zabalduarazi.

Luistxok: - Zu Eslovakian ziñala bota dabe ETBn La Pelota Basquea konpletua, hiru bat kapitulotan. Zeu be ikusi zinddudazan! Grazia egin zestan: bakarrak esango dau (bueno, tostoi guztia ez dot ikusi, iñundi'pe) dokumental horretan: "Nik ez detsat sekula botua eman HBri". Beste iñork ba ete zekan hori esateko premiñarik?

Oierrek: ETB'n bota dabena TB bertsiñúa dok (hiru bertsiño jagozak: zine ordu 2, tele 5 ordu, DVD 7 ordu). Eta bai, imajiñatzen juat beste elkarrizketatu asko ez juela premiñarik halakorik esateko, batzu guztiz alde eta beste batzu guztiz kontra agertuta nahikua argi lagatzen zebelako. Bide batez, Ira-14ko manifa haren eta geroko "espainiar estolderixa saretiko bidai aluzinantia" hamentxe blogian argittaratzeko asmua jaukat, argazki eta guzti. Ez jakixat noiz.

Enekok: - Aupa primo, Hormasprayko bilduma bezalakoa, ETA marka duten produktuen bilduma egin dezakezu. Hemen produktu batzuk ezagunak dira, eta zuen berogailutaz aparte hortik zehar ikusi ditudan batzuk:

seguru asko gehiago daudela... - Beste bat: ETA systems: The Power Just Keeps On Comming. http://www.etasys.com/index.htm denak erosiz gero, etxea trastoz beteko duzue :-) ondo segi!

Oierrek: Eskerrikasko Eneko, erakundiaren saria internazionala duala argi jagok, eta hi bere profeta nagusixa. ¿Badakik zein duan enpresako produktuen lelua? "ETA: zurekin bizi da".

"Telezaborra" gatxizendun batek: - Elektrotresnak egiten dituen ETA enpresa horrek FAGORrekin elkarlanean ariten omen dira. Google-en "ETA slovakia Fagor" bilatuz gero argi ikusten da.

Oierrek: Bai, MCC'ko kooperatiba asko jabizak Ekialdeko Europan tallarrak zabaltzen. Nik dakittela, Berriatuako Cikautxok laster zabalduko jok planta bat Slovakian bertan. Fagor markia bera asko ikusten zuan.

Ondarroa, 2004ko Urrillak 25, astelehena.

Astelehen zoriontsua, ez jatak bape gatxa egitten biharrera bueltia. Asteburuan lasai egoteko eta aspertzeko denporia izan juagu, hori be ona dok eta, nahi danian.

Barixaku goizian denpora pasan ibilli ginan Josefov aldetik, judixuen azkenengo arrastuak ikusten (sinagogak eta kanposantua, batez be) baina motxilero moduan, hau da, 30 killotako konkorrarekin bankorik banko, parkerik parke. Sinagogen onduan irribarria urtetzen jakuan, ia ez ginttuen martiri islamikuekin konfundiduko... Politta izan bihar dok judixuen museua ikustia, baina takillara heldu eta "kippah" edo txapel txiki hori janztiaz gain (horrek ez dezta ardura) ¡ixa hamabost euro ordaindu bihar zittuan! Hori EH'n garestixa badok, etara kontuak Txekian.

Bajirudik hamen kapitalismuari etekiña etaratzen detzen badakixela judixuak. Ez eurak bakarrik: alde barriko abenida haundi baten ba jagok "Komunismuaren Museua". Iragarkixak jaukek hiri guztittik, eta umoria eta morbua erabiltzen jittuek: bata boltxevike bat zeuregana hatzaparrarekin apuntatzen, edo bestea matriushka bat vampiro letagin luziekin... "visit the museum of communism". Aurrekotz egon ginanian ikusi genduzen letreruak, eta juateko gogua sartu jakun: "Dream? Nightmare? Visit the museum of communism". Susmatzen genduan halako kartelen egilliak ez zittuala regimenzaliak izango, baina heldu ginanian larregikua izan zuan: eraikuntza aberats baten, Kasino bat jeguan; eta museua, kasino honen gela batzutan jeguan. Sarreria galdetu genduan, eta... ¡14 euro! Bueltia egin eta alde egin genduan. Handik atetik erdi-ikusi genduzen Leninen estatuak, kalien izenen plakak... gauza bat morbillua dok, baina aberatsak -eta aprobetxategixak- gehixago aberasteko gogorik ez genkan.

Hala bota genduzen azken begiradak, eta ondo asetuta eta etxerako gogoz -era berian penaz- hegazkiñian hegan urten giñan Bruselarutz, Ane abioiaren punta baten eta ni bestian. Ordu ta erdiz banatuta pasatziaren errebantxa gozagarrixa Bruselatik Bilborako bidian etorri zuan: alkarrekin eseritta izatiaz gain, Aneren jezarlekuaren atzian ilustre bat izan genduan: Carlos Iturgaitz jauna. Ez genduzen ba barre gitxi bota, ia asientua atzera botatzeko botoiari sakatu edo ez sakatu, holan, "nahi gabe, jolasten eta enredando...".

KONIEC.

Praha, 2004ko Urrillak 21, eguena.

Prahako kaliak ondo miatu jittuagu gaur. Batez be Kafka eta Golem'aren usainaren atzetik, hiriko alde zaharraren eskinetatik galdu egin gaittuk gure borondatez. Hala ikasi jittuagu Vltava ibaixaren ugarte eta kanal eta ur geldixen eta zubipe izugarrixen bihurgune guztiak, eta muralla zati apur illunen usaina, eta turista japonesez betetako Karlovy most bukaezinaren estatuen aurpegixak (ah! pretillian jarri gaittuk, lehertuta, eta zaindari batzu etorri jakuzak zubixan ezin dala jarri esanda...). Jakin juagu Josefov'eko juderixia orain dala 100 urte baino gehixago eraitsi juela, judixuen baimenarekin, hirixaren elegantzixiaren izenian; eta Kafka pijillo bat zuala, aberatsa eta filo-germanikua... tira, mituak eta errealidadiak konparatuz eta egokittuz ibilli gaittuk kalietan gora eta behera. Oso hiri politta, baina gaurtik aurrera misterixorik bakua neretako.

Praha, 2004ko Urrillak 20, eguastena

Gaur goizian alde egin juagu Bratislavatik, etzi urtetzen jakuk eta hegazkiña Prahatik. Hantxe laga juagu Roko, bere lan errutina normalian, barnetegixa bukatu jakola. Euskeraz jarduteko desiatzen egoten dok mutilla, bere kasa jabilk eta ikasten, eta dana irakorritta, beraz ez jiharduk soltura asko hartzen berba egitteko momentuan. Baina tira, bajirudik negu honetan EH'ra egingo dabela osteratxo bat.

Pentsiño billa zoruaren pare ez ibiltziarren, aurretik egondako agentzixara jo juagu. Hamen nahikua arrunta dok, antza. Ofizinatxo baten, herri osotik sakabanatutako gelak eta apartamentuak jaukez, etxe partikularretan. Ez dok karuegixa, orainguan gela bat alokatu juagu Pstrosova kalian, alde zaharrian bertan, gabe bat 39 euro. Etxia oso politta dok, zahar zaharra hori bai, baina xarmangarrixa eta garbixa. Gelian píanua eta josteko makiñia jaukaguz, etara kontuak, eta kale nagusira begira miradore bat.

Bratislava, 2004ko Urrillak 19, martitzena.

Gaur goizian, gu lo genguazela, Rokoren ama Irenak jatekua ekarri jetzak bere mutikuari, gehixen gustatzen jakona: "parene buchty". Buñuelo moduko batzu dittuk, ogi guri-gurixa, eta gainetik "mak" botata (amapola hazixak eixota, azukriaz nahastatuta). Rokok diño bere drogia dala, eta izango dok bai, heroinia antzerako loretatik etaratzen dok eta... Gero lasai lasai danok. Hauxe izan dok gure bazkarixa.

Jatekuari buruz beste oharra: Roko jaunak hamen maharajaen tratua emoten ari jakula konturatu gaittuk, esnekixak jan eta jan. Izan be, esnekixak Slovakiako jateko tradizionalen oinarrixa dittuk, baina Europar Batasunian sartu diranetik, eskuetatik "iges" egitten jetzek mendebaldeko batasunkidiengana. Noski, guretako oso merkia (eta kalidade onekua) dalako. Halan, prezixuak gora egin juek eta hor jabizak: eurak ekoiztu baina ezin kontsumidu.