Garagoittiko Orakulua

Prahako Janovskeho kalian, 2004koko Rijen hileko (Urrixa) 8, barixakua, goizeko 8.00etan.

Kontrarixia lotan daguala (atzo egun oso nekagarrixa izan zuan berarendako), hauek notok idazteko aprobetxatzen juat... Atzo ez gajenduan denpora asko izan ezertarako bez, Bratislavarutzko autobusak nundik urtetzen daben eta ostatua topatzeko justo justo. Eta eskerrak eguzkixari, ze egun euritsu baten (gaur eurixa dok) horrek guztiak konpondu, bertoko hizkuntzia ez dakizula, eta 30 killotako motxillia lepotik txintxilizk, ba... chungo pastel.

Ez najuan uste Urriko eguen buruzuri baten ostatua topatzia hainbeste konstatuko jakuanik. Noski, Praha Praha dok urte sasoi guztietan... turista gehixen eta dana karuago beti. Azkenian bittartekari batek eskuratu jezkuan ez gela bat, apartamentu bat baino, Prahako ensantxe baten. 60 bat euro eguneko. 1910 aldeko etxe elegante izandakuen artian eraikittako 1960 aldeko etxe sovietiko bat dok, eta tira, ez dok lujosua baina garbi-garbixa jagok dana. Hori inportantiagua dok eta.

Bertokuekin lehenengo kontaktua aeropuertuan izan zuan. Gu, Bratislavara doiazen autobusak nundik urtetzen diran jakin bihar genduala lehenenengo, hara joan eta inguruan topatzeko ostatua, eta hori zelan ulertuarazi han gure onduan zigarro bat erretzen jeguazen garbitzailliei... "Prepatxte, dobry deñ: autobusovna Bratislavy..." eta hor bukatu zuan nere txekierazko komunikaziño ahalmena. Errusiar itxurako emakumetzarrak, adeitsuki, esplikaziño luzia botatzen hasi ziranian ez neban jakin zer zan mapan seinalatzen ari zana. En fin... ¿zelan jakin genduan azkenian? Ah bai, Stare Mestora joan (Kasko Zaharra) eta turismo ofizina baten galdetu.

Praha mapa baten begiratu ezkero, Bilboren itxuria jaukak. Vltava ibaixak (gazteleraz Moldava esaten jetsek) egitten juan meandro haundi baten inguruan jagok kokatuta, eta kasko zaharra Bilboren 7 kaliak jirudixek. Mapan noski, gero nahikua alde jagok.

Ia gaur bueltatxo bat eginda zer topatzen dogun. Karlovy "most" (zubixa) famatu horretara juan biharko gaittuk, oso politta jirudik. Eta Stare Mestotik ibaixaren bestekaldeko muino gainian dagoan gaztelu modukua itxura ederra jaukak, atzo txino baten (txinska restauratzia) afaldu eta gero Vltava ertzerarte juan giñuan oinez dijestiñua egitteko (Svermuv zubira) eta handitxik ikusten zuan.

Tira, jaiki jakuk kontrarixia. Goizeko hamarrak, eta euri leun baina kontinuua kalian. Ia zer topatzen dogun hortik.

Ah! Atzo ETAren saltegi bat topatu gajenduan. Bai, elektrodomestiko denda bat zuan, eta kaleko letreruan hala agertzen zan, dendiaren izenaren onduan logotipo haundi bat: ETA. Anek esan jeztan: topatu ezkero, erosiko leukela gustora marka horretako sekadore bat, adibidez. Eta bai, neuri be, erakundiari buruz neure tirabirak ahaztuta, ilusiñua egingo leztake ETA batidora bat izatia, adibidez (¿JoTaKe markia topatzia asko eskatzia izango dok ezta?). Bai koño ¡elkartasuna!

Praha, barixaku gabian.

Joder, atzo heldu barri eta zelako nekatuta nagoen. Atzo motxiliaren muertuarengaittik, gaur gauza barrixen saturaziñuarengaittik. Beti gertatzen jatak hau, baina ez nauk orain arte konsziente izan. Ez dittuk esperientzixa zirraragarrixak izan bihar, nahikua dok leku desberdinetan, ezezagunetan ibiltzia, edo jatia, edo zain egotia... inguru barri baten egote hutsak zentzu guztiak topera martxan jartzen jestazak eta alerta egote horrek nekatu egitten nauk. Ez nintzakek etxera bueltatuko, ez pensatu. Ez dok horrenbesterako.

Zenbat turista, txindurrixak emoten juek...

Untzaga, 2004ko Urrilak 6.

Bueno, ordu gitxi barru Slovakiara hegan!

Orain dala egun batzu izandako sarekada polizialak garrantzitsua emoten jok. Mikel Antza eta Anboto harrapatu jittuek, pilo bat arma, pilo bat gordeleku... eta denpora luzian prestatutako operaziñua emoten jok. Arratoien modura harrapatu jittuek. Ni ez nauk ETAzalia eta hamaika bidar esan jittuadaz kristorenak eta bieurengaittik. Baina ez jatak gustatzen holan bukatu bihar izatia. Negoziaziñua, su etena aurretik etorri izango bazan... orain halako zartadia jaso eta gero, emoten dabena ba dok, ETAk ez jok karta onik izango jokorako. Su eten bat herremintta ederra dok atzetik indar militarra izan ezkero. Baina hori kendu ezkero... bai, herri gogua eta generaziño barrixak geratzen dittuk, baina hori ez dok indar militar legez balixo.

Aspaldiko partez ez genduzen gauza barregarririk entzun Naparruako gobernuaren eskutik, eta pasa dan astian etorri dok. Hauxe da vascosdiaspora zerrendara horren kontura bidaldu doten mezua:

La pasada semana se produjeron dos situaciones que, aunque anecdóticas, retrataron con el culo al aire a la gente de UPN. Por supuesto que, para su desesperación, han quedado grabadas al instante en la memoria colectiva de los navarros originales, a la altura de aquellas memorables situaciones en las que el Lehendakari Sanz, al enfadarse, se pone "como un obelisco", cuando se siente amenazado recuerda la "espada de Demóstenes", cuando está contento "canta un aurresku y baila el Agur Jaunak" o la "multi-dantza"... Copio del Berria del pasado sábado: 1. Jose Cruz Pérez Lapazaran, senador de UPN, se mostraba quejoso por la poca atención del presidente de España hacia Navarra, con la negación del presupuesto para la autovía Tudela-Medinaceli. Con una asombrosa capacidad de síntesis, resumió en siete palabras la actividad de UPN en los últimos años: "No queremos palabras, queremos cemento". 2. En la misma rueda de prensa, el también senador de UPN Javier Iribas exigió más generosidad para con Navarra. Con una capacidad de análisis admirable, resumió en una sola frase la i(n)diosincrasia navarra: "La nuestra no es una comunidad histórica, la nuestra es una comunidad prehistórica". Delicioso, eh?

Kaixo danori. Oier naiz Bratislavatik. La Pelota Vasca-ren proiekzio bat gertatu da hiriburuko Kino Cafe-an, eta bete/beteta egon da. Gure lagun Roko Rothenstein euskaldunberria izan da proiekzioaren arduraduna, slovakierazko subtituloen jarlea. Eta orain ciberleku baten gagozela, mutillak ez daki blog bat zer dan eta hamen nago, esplikatzen.

Arrateko Ama> zer egin beharko leuke Rothenstein jaunak blog bat izateko?

Asko kostatuko jatak azaldu gura dotena azaltzia. Ez dok barruko sentimentuen pudore edo halako gauzaren batengaittik, ez. Simplemente ez dakidazelako berbak hori azaltzeko modukuak. Sentsaziñuak dittuk, eta azken denporaldixan hausnatu dotenez, igual oso zaharrak, igual jaixo aurrekuak be.

Luak hartu aurreko estadu horren sentsaziñuak dittuk, ez lotan ez akorduan hagoen horretakuak. Baitta autobusian edo, hutsian pentsatzen hoianekuak, "alfa" estadu famatu horretan sartuta. Momentuan sentiduko sentsaziñuak, kaleko bizimodu normalian murgiltzian momentuan ahaztu egitten diranak. Amesak legez. Txikikeri batzu, azken finian. Gizakixaren gudu latzen onduan hutsa, munduaren buelten onduan ezebeza.

Ahua sustantzixa lodi epel batez beteta izatia. Aurpegi kanpotik eta aurpegi barrutik jagok. Imajinatu sustantzixa horretaz betetako edukin haundi baten haguela, superfiziia baino hamar metro beherago. Sustantzixa lodi eta epel horren densidadiak ez hau mobitzen lagatzen. Ez hondoratzen, ez gora flotatzen; ez hago igarixan. Hire korputzaren kanpo eta barruko zulo guztiak betetzen jittuk: haginak, mihina, aurpegiko hazurren una maxilar eta frontalak... halako betetasun sentsaziñoz asetzen hau, presiño haundi eta uniforme batez. Presiño haundi horrek gorabeherak jaukaz, taupaden erritmuan: igokeretan errebentatuko haizela emoten jok. Baina... ez dok desatsegina. Inmobilizatuta egotiaren modura, baina inmobilizaziño hortaz askatzeko premiña barik. Mongoliako mantazko umien modura, momien modura oihaletan batuta eta gustora. Presiño atmosferikuaren aldaketetan belarrixak tapatzen jakuzenian moduko embotamentu sentsaziñua aplikatu egixozu aurpegixaren taktuari, eta hobeto imajinatuko dozu ezin izendatu neikian hori.

Sentsaziño horrez nagoenian, esandako moduan, esna najagok baina erdi lotan. Konsziente nauk eta pentsatzen juat: "¡A zelako sentsaziño arrarua! ¿Zer izango ete dok?" eta gero luak hartu, edo guztiz esnatu, edozelan be ahaztu.

Zeintzuk izaten dittuk feto baten sentsaziñuak amaren umetokixan? Orain dala aste batzu hori okurridu jatan: "¡Bai gauza ederra, igartzen dittudazen sentsaziño arraro hauek orduko gomutak balitzaz!".

Hor barruan, zeozelan, fosilizatuta geratutako oroimen bat izan leikiala pentsatuta mirestuta geratu nintzuan; usain bat hartze hutsak aspaldiko kontuak berbizitzia ekarri leikian mekanismo bera, baina jaixo aurretiko datetara joanda. Azken finian, mantazko ume baten garuna eta aste batzu lehenago tripa barruan zeguanarena ixa bardiñak dittuk; eta subkonszientian hillebete genkaneko oroimenak geratzen bajakuz, ¿zergaittik ez hillebete lehenagokuak? Bihar dana baino lehenago jaixotako zazpikixa be ¿ez ete da tripatik kanpuan dabillen feto bat?

Ondarroa, Kafe Marina, 2004ko Irailak 24ko goizeko 07.23etan.

(G)arraio publikuetan ibiltziak hori jaukak: denporia, transiziño denporia daukak bisa heltzen danetik hurrengo hitzordurarte. Kasu honetan busak 7.00etan laga nau eta 8.00etan biharrera sartzen naizenez, ordubete jaukat lasai ederrian armosatu eta periodikua irakortzeko... periodikorik izango baneu. Orain esplikatuko juat zergaittik ez.

"Berriz etorriko zera, Ondarruko kaiera...." Argoitia anai arreba lokalen kantua Bizkaia Irratittik bajubaju entzutzen dan honetan, Kafe Marinan oraindiok ez dittuk heldu Gara eta Berria. Kontizu, panfleto terroristak danak tren berdiñian jatozak, Auschwitzera zuzenian zoien harek trenok moruan. Beste periodiko guztiak bai, harek ba jagozak.

1. 00etatik 7.20ak arte momentu limbiko xarmangarrixa gertatzen dok leku honetan. 6-7 bezero egoten dira hamen, beti bardiñak eta beti gauza bardiñak egitten. Noski, El Diario Español eta Deia okupatuta egoten dittuk beti, eta nik erosiko ez dittudanez... ba hor egoten nauk, jentiari begira.

Ez pentsatu giro oso atsegiña danik, estrainekotz datorren batendako behintzat. Isiltasuna sepulkrala da (radixuarena ez da soinua, urriñeko berbarua baino), taberneriak begiratu barik etaratzen jok eskatu ez duana (aurreko egunetik gogoratzen dalako; hau ez jata bape gustatzen ¿gaur ezin juat beste gauza bat nahi ala? baina grazixia egitten jeztak eta ez juat ezer esaten, liturgixa xelebre hau ez apurtzeko). Eta gainera, periodikorik ez irakortzeko.

Halaxe da ta: ordu horretako limbo hori hogei bat minutu irauten jittuk. Tartian, 3 minututeik behin jentia sartzen dok periodikua erostera (Kafe marina kioskua dok bebai) eta beti pertsona bardiñak dittuk, periodiko bardiñak erosten noski. Oin: momentu horretatik aurrera 30 segundutik behin hasten dok jentia sartzen, berbaruaren bolumena hazten hasten da eta batzuk zarataka, eta bolumen normalian berbetan, eta... ondarrutar tipikua esnatzen dalarik eguardiko girua nagusitzen da. Eta orain, 7.40ak dirala tabernan sartu naizeneko giro hartatik ez da apurrik geratzen; Argoitiatarren diskua akaso, baina bolumena ondo jasota bestela hamen dagoan durundixakin ez zuan ezer adittuko.

¡Egunon Bizkaia! Eguna hasi da.

Aholku eske nator... Ni ez naiz nabigatzaillia, lihorrekua baino. Esan gura dot batez be offline ibiltzen naizela. E-mailuak idazten joan egunian zihar, edo egunetan zihar (bidai baten banago adibidez, igual ezin dot portatilla sarera konektatu), eta akumulatzen joaten naiz bandeja de salidan. Gero momentu baten konektatzen naiz eta dana bialdu eta dana jaso egitten dot, hala, harrapaladan. Diru arazo bat da azken finean, telefono hari normalez konektatzen naizelako, lineia okupatuta, eta minutuka ordainduta. Eta gainera ze kristo, nahikua ordu pasatzen dittudaz ordenadorien aurrian, eta ez dot nahi inundik inora nabegatzen denpora gehixago pasatu. Blogaren asuntuakin baina, ezusteko bat gertatzen jata: jentia bitakora kahiereko orakuladak irakorri, eta... erantzuten dihardu. Mendigreen, Pelipe, Sarri... eta orain Patxi argazkilarixak (bikaina eh? eta idazle moduan be makala ez) pilo bat erantzun enpatiko lagatzen dabiz hortik zihar, eta nik online nagoala bakarrik irakorri eta erantzun neikenez... ba ezin dot jarraittu barriketia. Besuak jasota, abots indartsuz Arrateko Amari zuzentzen naiz zerura begira: "Oi! Gure zaindaririk onena! Ez ete dago formarik mezu zaparrada hori etxetik offline zeozelan gobernatzeko?".

Egun hauetan lan kontuengaittik alokatutako furgoneta batekin ibilli nauk hara eta hona, nahikua "alokatuta" ni be. Eta sentsaziño zaharrak dastatu jittuadaz, atsegiñak eta desatsegiñak denpora berian. Bilboko supermerkatuetan, errepide zoruetan, estreñidu arpegiko jente artian, apal artian mobitzen diharduan txindurri marabuntan. Eta itto egin nauk, hitzorduetara heldu ez, kafeak hartu eta hartu eta neke jasaneziñari gaiña hartu, kamiñu baztarrera ez jausteko... desatsegiña beraz, baina irribarre batez hartu dotena ("¿holan bizi nintzuan ni lehen? Enneeeee... ¡hau ez dok bizitzia barren!"). Egun guztian orain egiten dittudazenak baino 4 edo 5 bidar gauza gehixago egitten nittuan, bai, baina... ¿zer irabazi?

Orain ez dok inork erabiltzen argumentu hori, baina sasoi baten, desarrollismoko errelijiñua nagusittu aurretik, hauxe izaten zuan eszeptikuei konbentzitzeko argumentua: "¡denpora gitxiagotan egingo dozuz gauza bardiñak, eta beraz ez zara hainbeste nekatuko!". Eta gainera holgetan ibiltzeko denporia irabazi. Baina danok dakusagu zertan geratzen dan hori, bizitza errealean. Lehen egun batian egiten hebazenak egun erdixan egitten badittuk, ez haiz ez arratsaldian holgetan egongo: bixar egitteko henkazenak egingo dittuk; eta bixar etzikuak eta etzidamukuak, eta etzi... halako batian hilzorixan topatuko haiz eta "¿zertarako irabazi juat hainbeste denpora? bizitza guztixan arnasia hartzeko denporarik be ez juat hartu barren!".

Bai, etxeko andriak eta basarrittarrak ba jakixek: beti jagok zeregiña. Ez dok merezi beraz ezin jasateko erritmo baten aritziak, kollara batekin itsasua hustu nahixan ibiltzia moruan dok eta. Kanpotik begira dagoen batendako bardiña izan arren, ikuspuntu edo jarkeran egon lajeikek kakua: inuzente baten helburua itsasua legortzia izango dok, baina jakittun batena hartutako ur kollarakadak disfrutatzia.

Esango dezta inork: "Esaten duana ba jakixat nik. ¡Beti habil tehenta bardiñakaz!". Bai, baina beti akats bardiñak errepikatzen diralako.

Dana dala, gogoeta hauek neskalagunarekin konpartitzen nenbillela, berak: "Bai, baina kotxerik ez baneu izango, zu ta ni aspaldi bukatuta izango genduan harremana". Isilik geratu nintzan minuto batzu, eta... "Hori be egixa da ba".

Entzun izan juat zelan abade kristauak egunero egitten daben mezia, nahiz eta bakarrik egon. Atzo pentsatzen nenguala, nik gauza bardiña egitten juat chikung egiten dotenian. Desiatzen egoten nauk eguneko azken momentu atsegin hori etortzeko, eta plazer haundixa da neretako nere errutina hori interferentzixa barik gauzatu ahal izaten dotenian: afaldu eta ordubete itxain gauza lasaixetan (idatzi, garbittu, musikia jo, josi...); 20 minutuan nere ariketatxuak egin; ohian sartu, apur bat irakorri eta lo. Nere buruarekin topatzen nauk momentu hoietan, eta gero eta pena gehixago sentitzen juat bere burua amesetan baino ikusten ez daben jente pillo horrekiko. Neretako jatekua besain garrantzitsua dok orain. Ezingo nintzake bizi hori barik, gaur egunian. Eta ez engantxatuta nagolako, baizik eta "ondo egotia" zer dan ezagutu eta gero "besterik" ez dozulako nahi.

Hala da bai, nik neure bidian najabilk (txinatarren tradiziñotik hartutako osasunbide horrekin) baina beste moduak egon leikez antzerako gauzak lortzeko. Adibidez, Ekialde Hurbilletik etorrittako erritual judu-kristauak. Batek daki zer egitten juen aintziñako euskaldunak sinismen hauek heldu baino lehenago; egingo juen zeozer, erregular!

Ondarroa, Kafe Marina, 2004ko Irailaren 16ko 7.00etan.

Kabanaren modura, "nahiago gaüeko lana". Aspaldi ez najuan bizi goizeko 5.30etan jaiki eta gabiaren erdixan zereginetan aritzia. Neurez kostatu egiten jatan arren (ondo kostatu horraittiokan!) goixago jaikitzia, lortzen dotenian plazer haundi haundixa dok neretako. Kalian nere pausuak baino ez entzutzia (klop... klop... klop....), beste gabeko bihargiñekin topatzia (basureruak, gabeko errelebodunak...), gabe izugarrixa juan eta egunsentixa nagusitzen daneko momentuaren lekukua izatia.... Ez nauk euforiko ibiltzen, bai ordia atsegin sentsaziño paketsu batekin; kanpoko hotzak kolkotik behera haginka egitten deztan arren, oheko epela jaukat barruan oraindiok.

Urtiak dittuk halan ez nintzana ibiltzen. Erregalu ederra izan dok, ustekabekua, halabiharrez (kotxerik ez eukitziaren gauzak) Ondarrura biharrera heltzeko ez jaukat eta 6.30etako autobusa hartzia baino besterik. Goguan jaukat noiz bizi izan doten halakorik: 1995 aldian Eibarren zihar kartelak pegatzen (fisioterapia a domicilio, gazte asanblada, bakunizate contra los ejercitos...). Orduan beste faktore estimulante bat jeguan: zipayuak atzetik ibiltzen jatazen batzutan. Travesia San Agustinen ni kartela pegatzen; eurak Maria Angelatik pasatu eta ni ikusi; nik pentsatu: "hauek Ambulatorixo aldian bueltia emon eta Bidebarrixetan behera etorriko dittuk nere billa"; kartela pegatzen bukatu eta ba najoiak Jardiñetara; Musataixan gora desagertzen nagola, hantxe ikusten jittuadaz zipaiuak Travesia San Agustinen sartzen... Sekulan ez ninduen harrapatu.

70ko hamarkadako komiki sorta bat ba zegoan titulo honekin, uste dot Antton Olariaga tartean zegoala. Pintadak egittia, grisak atzetik izatia, mezu paradioxikoak... harek ziran "Hormasprayko" komikien kakua, eta oso oroimen ona daukat nere ume buruan izan zeban eraginarekin.

Pintadak biltzen hastiaren arrazoia, traumatikua izan zan. Ba zeguazen mural pare bat asko gustatzen jatazenak, eta halako baten, egun batetik bestera, desagertu egin ziran udal rodillopian. Hauek ziran, eta orraittiokan, seguru nago bateron batek izango dabela argazkiren bat (abisatzeko mesedez!):

• Institutoko frontoian, 1986 aldera, pintada antinuklear izugarri bat (esanguraz eta tamainuaz). Manifa bat bide batetik zihar, eta errepidiaren ertzian leza bat, leza hortik gora eskeleto kolmillodun pillo bat urtetzen dabizela, fantasmen korputzekin.
• Ardantzako apeaderoko horman, Mekolara igotzeko eskillaren onduan, beste pintada antinuklear bat, diabru bat: azal baltza, ule eta adar anaranjauak, aker itxuria.

Peniaren penaz, herriko beste pintada eder batzuekin halakorik ez gertatzea izan zan nere helburua, euren sena pelikula fotografikuan gitxienez gordeaz. Denporiarekin asko eta asko bildu dittudaz, EHn eta kanpuan, eta hamen dakazuez adibide batzu.

Kontuan hartu egizue argazkia etaratako fetxia dala nik ipintzen dotena, baina pintadia bera askoz be lehenagokua da normalian (20, 30 urte kaso batzutan).

Hamen dozue adibidez, 1995 urtean Amañako itturrixaren inguruan harrapatutako pintada bat

Eta hurrengo hau, San Juan kaletik Mekolara doiazen eskillaren onduan zeguana, 1995an bebai

Hurrengoa aurrekuaren onduan zeguan urte berian, euskeria bultzatzeko Bateginik kanpainiaren barruan dragoi haundi bi agertzen ziran herri izenez beteta

Datozen argazki bixak Ondarrutarren izaeriaren adierazgarrixak doguz. 2002 urterarte Ondarruko "Maskulo Etxian" guardia zibillen kuartela egon zan, eta euren jarreria bereziki gogorra izan zan beti. Erreferentzia modura, jakin egizue "Itziarren Semea" kantuak daukazen Telesforo Monzonen berbak Ondarruko Maskulo Etxeko gertakarixetan oinarritutakuak dirazela.

Lehenengo argazkixan, kuartelaren atarittik 50 bat metrora egindako pintada bat da

Eta bigarrenian, atarixaren aurrian, errepidiaren asfaltuan eginda dago, metralletadunen pare bat metrotara

Ondarruko kantxopian egon zan bebai nere bildumako pintadarik kuttunenetako bat. Naif itxura, kolore bizixak, umoria... umien logika aplastantiarekin

Iruña inguruko euskaldunak gero eta ghetto estuago baten sentidu, eta modu grafiko honetaz azaldu zeben euren bizimodua

Datorren pintada honen edertasuna bere edadia besain harrigarrixa da. 80ko hamarkada hasieratik hor dago, Berrizko tren geltokixaren inguruan, urtiak juan urtiak etorri... hormetako kontzientzia mutuaren adierazgarri

Eta hurrengoa, preso politikuen gaixak emon daben pintada ugarixen erakusgarri ederrenetarikua, Pasaixan hartuta berau