e-gorblog

(Elhuyar aldizkariko 2012ko martxoko zenbakian argitaratutako artikuluaren jatorrizko extended bertsioa)

Ordenagailuek, beste teknologia askok bezala, historia luzea izan dute gizarte osora hedatu aurretik, uste duguna baino luzeagoa. Mundu akademiko-unibertsitarioan sortu ziren XX. mendearen hasieran lehen konputagailu analogikoak, teknologia elektro-mekanikoa zerabiltenak. 2. Mundu Gerraren aurretik eta bitartean bultzada handia izan zuten, etsaien komunikazioak deszifratzeko erabiltzeko, eta orduan sortu ziren ordenagailu elektroniko digitalak, rele, kondentsadore eta balbulekin funtzionatzen zutenak. 50eko hamarkadan hasi ziren berauetan transistoreak erabiltzen, eta 60koan zirkuitu integratu eta mikroprozesagailuak. Hauek poliki-poliki tamaina eta prezioz jaisten joan ziren eta 80ko hamarkadatik aurrera hasi ziren bihurtzen erabilera orokorreko.

Bitartean, 50-80ko hamarkaden arteko garai horretan, konputagailuak makina handi eta garestiak ziren, eta unibertsitateetan eta enpresa handietan soilik zeuden. Horientzat egiten zen softwareari dagokionez, ohikoa zen doan eta libreki zabaldu eta banatzea, beste batzuen softwareari ekarpenak egitea... Batetik, mundu akademikoan aurkikuntzak argitaratu eta partekatzea ohitura izan delako beti; bestetik, ordenagailu-ekoizleek ere begi onez ikusten zutelako beren makina garestiak erabilgarriago bihurtzen zituzten programak doan eta erraz eskuratu ahal izatea. Hacker filosofia eta garaia izan zen.

Alabaina, 1980an copyright legea softwarera hedatu zen. Eta konputagailuak izaten ari ziren zabalkundea zela eta, softwarea negozio-aukera bihurtu zen, eta software-enpresak sortu ziren, softwarearen kode bitarra edo konpilatua soilik saltzen zutenak, ez iturburu-kodea.

Panorama berri haren aurrean, MITeko (Massachusetts Institute of Technology) Adimen Artifizialeko Laborategiko Richard Stallman-ek erakunde hura utzi eta FSF (Free Software Foundation edo Software Librearen Fundazioa) sortu zuen, berak ezagutu zuen hacker filosofia berreskuratu eta software librea bultzatzeko helburuarekin. Haren ustez, softwareak libre izan behar du; uste duelako, batetik, ezagutza partekatzea ezinbestekoa dela gizarteak aurrera egiteko eta, bestetik, libre izateak kalitate hobeko programak egitea ahalbidetzen duela.

Baina zehazki zer da software librea? Definizioa FSFk argitaratu zuen 1986an, Stallmanek idatzia. Software bat librea da berorren erabiltzaileak lau askatasun baditu (informatikan ohikoa den 0-tik hasitako numerazioa erabiliz):

• 0. askatasuna: helburua edozein dela ere, programa exekutatzeko askatasuna.
• 1. askatasuna: programa aztertu eta norberaren beharretara egokitzeko askatasuna.
• 2. askatasuna: programa kopiatzeko eta kopiak banatzeko askatasuna.
• 3. askatasuna: programa hobetzeko askatasuna eta hobetutako bertsioa zabaltzeko askatasuna, edonork etekina atera diezaion.

Askatasun horiek bermatzeko, nahitaezkoa da programen iturburu-kodea irekia izatea. Bestalde, software librearen definizioaz gainera, FSFk eta Stallmanek copyleft kontzeptua ere ezagutarazi zuten (libre banatzen den softwarea aldatu edo hobetuz gero libre izaten jarraitzea; software libre askok baldintza hau betetzen du, baina ez da derrigorrezkoa eta ez dute denek betetzen), eta software librea copyleft bidez banatzeko lehenengo lizentzia asmatu (GPL edo General Public License).

Richard Stallman, FSF Software Librearen Fundazioaren sortzailea.
Argazkia: Gisle Hannemyr/Creative Commons/Aitortu eta partekatu baimen beraren arabera

Stallmanek MIT utzi eta FSF abiarazi aurretik GNU proiektua ere jarri zuen martxan, zeinaren helburua baitzen ordenagailu batean behar den sistema osoa eta programa ohikoenak software libre moduan izatea. 1991rako eginak zituzten oinarrizko sistema batek behar dituen programa gehienak (Richard Stallmanek berak egin zituen softwarea garatzeko beharrezko diren tresna asko, oraindik ere asko erabiltzen direnak, hala nola Emacs testu-editorea eta GCC C konpilatzailea), eta Linus Torvalds izeneko ikasle finlandiar batek osatu zuen eskema, falta zen sistema eragilearen nukleoa garatuz. Sistema eragilea UNIX sistemen berdina zen, eta Linux izena jarri zion.

Linux baino askoz gehiago

Orduan hasi zen zabaltzen poliki-poliki software librea, Linuxen bidez, Windowsen monopolioa hautsi nahian. Eta geroztik, Linuxekin lotzen du jende askok software librea, eta horregatik dago hain zabaldua lau informatikari frikiren gauza delako ustea. Eta egia da Linuxek ez duela hedapen handiegia erabiltzaile arruntak ezagutzen duen alorrean, etxe eta enpresetako mahaigaineko ordenagailuetan eta eramangarrietan alegia: %1 ingurukoa besterik ez da Linuxen erabilera.

Baina software librea ez da Linux soilik. Bestelako programa asko dira software librea: Mozilla Firefox eta Google Chrome web-nabigatzaileak (bien artean merkatuaren erdia baino gehiago hartzen dute), LibreOffice ofimatika programa-sorta, GIMP marrazketa-programa, Blender 3Dko diseinurako softwarea...

Eta erabiltzaile arrunten ordenagailuak ez diren alor askotan, software librea nagusi da. Zientziaren aurrerabidea ahalbidetzen duten superordenagailuetatik, adibidez, % 90etik gora Linuxekin dabil.

Halaber, web-zerbitzarien % 60k baino gehiagok ere Linux du sistema eragiletzat. Eta hauetan erabiltzen den software gehiena ere librea da: Apache, nginx edo lighttpd web zerbitzariak (%75eko merkatu-kuota, Apachek soilik %65), MySQL datu-basea, Python, Perl eta PHP programazio-lengoaiak, MediaWiki (Wikipediak erabiltzen duen softwarea), Drupal, Joomla!, Plone edo WordPress CMS (Content Management System) softwareak, eta beste ugari. Horiek guztiak egon ez balira, ziurrenik ez litzateke existituko ezagutzen dugun Internet: webguneak, blogak eta abar ostatatzeko zerbitzuak askoz garestiagoak izango ziren software-lizentziengatik, eta gizabanako edo enpresa txiki askok ezingo lituzkete kontratatu.

Smartphone eta tableten arloan ere garrantzitsua da software librearen presentzia, 2010eko urriko zenbakian esan genizuenez. Googlek gailu horietarako garatutako eta Linuxen oinarritutako Android sistema eragileagatik ez balitz, sistema eragile propioa garatzeko kostua eta sistema eragile horren inguruan aplikazio-kopuru erakargarri bat lortzeko zailtasuna direla medio, beste ekoizleentzat lan nekeza litzateke Applek lortutako de facto monopolioa haustea, eta ez litzateke egongo alternatiba egokirik haren produktu garesti eta itxientzat. Aldiz, horri esker, gaur egungo smartphoneen erdiak baino gehiagok sistema eragile librea du, eta tabletetan ere gora doa poliki-poliki Android dutenen kopurua. Eta berdina gertatzen da aurten zabaltzen hasiko omen diren Internetdun telebisten arloan ere, 2010eko azaroan kontatu genizuen Google TV eta Appleren telbistaren gaiarekin.

Gainera, programa libre asko, edozeinek aldatzea posible denez, luzapen edo pluginen bidez funtzionalitate berriak erraz gehitzeko prestatuta daude. Eta benetan harrigarria da jendearen ekarpenei esker software libre batzuen inguruan sortu den pluginen ekosistema, mila gauza egitea ahalbidetzen digutenak. Hauen adibideak dira Firefox, GIMP, MediaWiki, WordPress...

Azkenik, ezin aipatu gabe utzi software libreak izan duen eragina beste esparru batzuetan, hala nola argazkigintzan, literaturan, musikan, entziklopediagintzan eta ikus-entzunezkoetan, kultura librearen ideia sortzen...

Software librea jada ez da hacker idealista gutxi batzuen utopia zoroa: ez da hacker idealista gutxi batzuen kontua, enpresa asko eta oso garrantzitsuak (Google esate baterako) ari direlako software librea bultzatzen eta finantzatzen (nahiz eta interes ekonomiko propioak izan: enpresa horientzat merkeagoa da tresna libreak erabili, hobetu eta beren beharretara egokitzea, zerotik hasita garatzea baino); eta ez da utopia zoro bat, jada gure mundua aldatu duen errealitate bat delako.

Bilboko Alhondegiak, AlhondigaKomik programaren barruan, urtero antolatzen ditu komikiaren inguruko hainbat ekitaldi, eta aurten ere hala egin du. Hauek dira antolatu dituen ekintzak:

Tailerrak

• 2012/03/31, 10:00-14:00: Helduentzako komiki sortzailea
• 2012/03/31, 17:00-20:00: "Zure komikia egin" haurrentzako tailerra, Clara-Tanit Arqué eta Martin Romerorekin
• 2012/06/02, 11:00: "Ikusten ikasten: emozioak lantzen" tailerra

Mahai-ingurua

• 2012/05/24, 19:30: "Comic, nuevos rumbos" mahai-ingurua, Santiago Valenzuela, Rafael Martínez eta Jesús García Sierra Yexusekin, Antonio Altarriba moderatzaile dela

Ikastaroa

• 2012/03-2012/10: AlhondigaKomik online ikastaroa, hainbat saio presentzialekin, eta Toni Guiral, Pepe Gálvez, Jesús Redondo eta Roberto Bergado irakasle direla

Beste batzuk

• Muralak Mediatekan, Alex Sanvi eta beste batzuekin
• 2012/05/26, 11:00-14:30 eta 16:00-21:00: "Autoeditados" III. topaketa

Sir Tim Berners-Lee webaren asmatzailea da. Berari bururatu zitzaion, 90eko hamarkadaren hasieran, elkarri estekatutako dokumentuen sare deszentralizatuaren ideia; berak sortu zituen webaren oinarri diren HTTP protokoloa eta HTML formatua; eta berak eraiki zuen lehen web zerbitzaria. Horrez gain, 1994an World Wide Web Consortium edo W3C erakundea sortu zuen, webaren estandar, kontzeptu, formatu eta gauza berrientzako gidalerroak zehazten dituen erakundea, eta beronen zuzendaria da geroztik. Bera da, halaber, web semantikoa eta linked data kontzeptuen sortzailea eta berauen bultzatzaile nagusia.

Ikusten denez, pertsona oso garrantzitsua da eta bere eragina itzela izan da eta da gaur egungo gizartean. Eta hala ere, informatikarien mundutik kanpo, jende oso gutxik ezagutzen du. Pentsa dezakegu normala dela, azken finean bera ingeniaria da eta bere asmakizunak eta egiten dituenak kontu teknikoak dira, eta jende normalari ez zaizkio horiek axola. Baina gaur egun weba gauza tekniko bat baino askoz gehiago da, gure gizartean eta eguneroko bizitzan barruraino sartuta dagoena. Horregatik, webaren eboluzioak garrantzi handia dauka gure bizitzetan, eta horretan zeresan handia du Berners-Leek. Eta bere ideiak eta esaten dituenak maila tekniko soiletik askoz haratago doaz, eta edonorentzako gauza benetan interesgarriak esan eta bultzatzen ditu.

Laneko kontuengatik Lyonen nago, W3C-k berak antolatzen duen WWW2012 kongresuan, eta atzo Sir Tim Berners-Leek emandako irekiera-hitzaldia edo keynotea eta gaur "Web as a human right?" berak parte hartu duen mahai-ingurua entzuteko aukera izan dut. Blog honetan edo Elhuyar aldizkarian idazten ditudanak irakurri ohi badituzu, konturatuta egongo zara lehendik ere bere jarraitzaile naizela eta bere egin-esanak askotan erabili izan ditudala gaitzat, baina lehenengo aldia izan da zuzenean ikusteko aukera izan dudana. Eta zinez inspiragarria izan da.

Atzoko hitzaldiaren hasieran, Webak eta Internetek hasieratik beraien diseinu teknikoan izan dituzten ezaugarriak aipatu zituen: askatasuna, dezentralizazioa eta irekitasuna. Eta orain weba gizarte-fenonemo bat delarik, azpimarratu zuen ezaugarri horiek ere mantendu behar direla bere erabileran. Hango audientziari, nagusiki informatikari, programatzaile, geek eta hackerrez osatua, eskatzen zigun horretan busti behar dugula. Ni guztiz ados nago; baina gizarte osoari dagokion kontua ere bada.

Askatasunari dagokionez, mehatxu handia ikusten du gailu mugikorretan. Ordenagailu arrunt batean, nahi duzuna instalatu dezakezu, zuk programatu dezakezu... Gailu mugikorretan, hala nola smartphone eta tabletetan (batzuetan beste batzuetan baino gehiago), askatasun hori mugatuta dago: instalatu dezakezuna fabrikatzaileak ematen dizun repertorio batek mugatuta dago. Bere ustez, ez genuke hori onartu behar.

Horrekin lotuta, ez du egokia ikusten komunikabide, argitaratzaile edo bestelako eduki sortzaileek gailu mugikorretarako aplikazioak egitea. Web interkonektatu bakarra hausten da horrekin eta "lorategi hesituen" mundura itzuli (horri buruz idatzi dut hemen); gainera, gailu minoritarioago batzuk horrako atzipenik gabe gelditu daitezke. Web garatzaileoi esan zigun, enpresa batek gailu baterako app bat egiteko eskatzen digunean, konbentzitu behar dugula web aplikazio bat egiteko horren ordez, HTML 5 teknologiarekin nahi adina interakzio izan dezakeela eta edozein gailurentzat eskuragarri egongo dela ikusaraziz.

Dezentralizazioari buruz, bere kezka azaldu zuen interneten eta webaren osagarri funtsezkoenetako bat, DNS edo domeinu-izenen sistema, oraindik ere zentralizatuta dagoelako. ICANN AEBetako erakundeak soilik kontrolatzen ditu eta erabaki ditzake domeinu-izenak, eta bere ustez horrek nazioartean banatuta egon beharko luke.

Honen haritik, galderen txandan esan zioten ea ez dagoen kezkatuta webeko jarduera gero eta handiagoa Facebook-en zentralizatuta dagoelako: jendea horren bidez komunikatzen da lagunekin posta edo beste txaten ordez, enpresa eta marka asko ere bertara pasatzen ari dira beraien webguneak eta bertako helbidea da partekatzen dutena... Berners-Leek adostasuna agertu zuen horrekin, baina espero du jendea konturatuko dela kanpoan dagoen aberastasun handiagoaz eta aterako dela beste "lorategi hesitu" horretatik ere.

Irekitasunaz, uste du gobernu eta erakunde publikoek datuak (datu demografikoak, estatistikoak...) ireki behar dituztela eta herriaren esku jarri, horrekin gauza ikaragarriak egiteko potentziala baitago. Halaber, dei egin zigun enpresa handiei (Google, Facebook...) norberari buruz dituzten datuak eska diezaiegun: guri buruz duten informazio horrekin guztiarekin (non nabigatzen dugun, zein bilaketa egiten ditugun, zein gauza atsegin ditugun...), gure ordenagailuetarako aplikazio oso potenteak egin ahal izango lirateke, zerbitzu hobeagoak eskainiko lizkiguketenak publizitate pertsonalizatua baino (horretarako besterik ez baitute erabiltzen guri buruzko informazio hori enpresa horiek).

Hiru gai horiez gain, tarte zabala eskaini zion pribatutasunaren aferari. Enpresek guri buruzko informazioaren pribatutasunari dagokionez, neurri bateraino kezkatzen du: enpresek guri buruz duten informazioa beste batzuei saltzeko erabiltzea oker dago eta ez litzateke egin beharko, baina ez du uste hori hain praktika ohikoa denik, ze azken finean ez da hori izaten enpresa gehienen negozioaren muina, eta hori egiten dutenak luzera merkatuak zigortzen ditu. Baina ez du konpartitzen batzuek enpresek guri buruzko informazioa erabiltzearekin duten kezka, hori guri zerbitzu hobeago bat emateko erabiltzera mugatzen bada. Arropa denda baten adibidea jarri zuen: frakak erosten dituen dendako saltzaileak bere fraken neurria aurreko alditik gogoratzea ondo dago, beti probatzen ibili beharrik gabe (zerbitzu ona ematearen betiko maxima bat izan da "ezagutu zure bezeroa"). Edonola ere, enpresek beraien informazioa ezertarako ere ez gorde eta erabiltzea nahi dutenek ere horretarako eskubidea dutela deritzo eta enpresek hori errespetatu behar dutela; horretarako, W3C-k HTTP protokoloan aukerako "do not track" goiburu bat sartzea proposatu du: webgune batek hori duen eskaera bat jasotzen duenean, ez luke gorde beharko bezeroaren inongo daturik, ezta zerbitzu hobea emateko ere. Nabigatzaile ia guztiek inplementatu dute jada aukera hori, baina ikusi behar ea enpresek errespetatuko duten... Horretarako, erabiltzaileok egin beharko presioa.

Aldiz, oso kritiko agertu zen segurtasunaren izenean herrialde askotan gobernuek Interneteko komunikazio guztiak rastreatu ahal izateko bultzatzen ari diren legeekin: ACTA, SOPA, PIPA, CISPA... Susmo nahikoak dauden kasuetan edo epaileen agindupean agian, baina ez du uste indiskriminatuki eta prebentiboki egin behar denik. Ez da soilik jendearen pribatutasuna babesteagatik (hori ere bai), baina demokrazia bera arriskuan legokeela uste du. Eta datu horiek crackeatuta lapurtzen badituzte? Eta politikarien datuak ere badaude eta hauei xantaia egiteko erabiltzen badira? Eta gobernu ustel batek oposizio edo disidentziaren aurka erabiltzen baditu? Edo funtzionario ustel batek bere probetxurako? Edo...? Dei publiko sutsua egin zuen, kalera atera eta lege horien aurka protestatzeko.

Era berean, Frantzian ginenez, mahai-inguruan oso gogor ekin zion HADOPI legearen aurka, egile-eskubideez babestutako edukia deskargatzeagatik Internet konexioa moztea ahalbidetzen duena. Erokeria eta erridikulua dela deritzo. Lehen ardiak lapurtzeagatik eskuak mozten zituzten herrialde batzuetan, baina orain gauzak ez dira horrela egiten. Bai eskuak eta bai Internet konexioa beste gauza batzuetarako erabiltzen direlako eta behar direlako... Nerabe batek abesti batzuk jaitsi dituelako gelditu behar dira bere anai-arrebak etxeko lanak egin ezinik eta bere gurasoak lanik egin ezinik? Ez du zentzurik...

Amaitzeko, ez dago ziur Weba giza-eskubide izendatzearen egokitasunaz. Baina bera lanean ari da mundu guztiko jendeak Weberako atzipena izan dezan, beste batzuen artean helburu hori duen World Wide Web Foundation erakundearen sortzailea ere baibaita.

Ikusten duzue, kontu tekniko hutsetatik harago gizarte osoarentzat gauza garrantzitsuak diren kontuez hitz egiten duela; ikuspegi ikaragarria du eta gauzak ederto azaltzen ditu, mezu bat du eta oinak lokatzetan sartzeko ez du beldurrik. Eta hala ere, jende askorentzat ezezaguna da eta egun hauetako hitzaldiek ez dute oihartzun mediatiko handirik izan eta oso jende gutxik jarraitu ditu... Konparatzen dudanean bere gailu moñoño garestien berrikuntzak aurkeztu besterik egiten ez zituen beste ingeniari haren hitzaldiek zuten jarraipenarekin, bere gailuetan zer egin genezakeen kontrolatu eta mugatzen zigun harenekin, negargura sartzen zait...

(Oharra: Hitzaldia eta mahai-ingurua ez ditut online aurkitu. Goiko esteketan Euronews-en beraiei buruz eman duten informazioa dago. Baina atzo goizean, irekiera-hitzaldiarekin kointzidituz, The Guardian-ek Berners-Leeri eginiko elkarrizketa bat argitaratu zuen, audioak online jarriz; hitzaldiko gauza batzuk bertan ere esaten ditu)

Arrasateko Kulturate udal kultur zentroan komiki solasaldiak antolatu dituzte. Apirila, maiatza eta ekainean solasaldi bana izango da, bakoitzean komiki bat gaitzat hartuta. Apirilaren 21ean Art Spiegelmanen Maus izango dute hizpide, holokaustoaren inguruko komiki-ezaguna, Pulitzer kazetaritza saria irabazi duen komiki bakarra; maiatzaren 24ean David Mazzuchelliren Asterios Polyp, 2010ean Eisner eta Harvey sari ugari jasotakoa; eta ekainaren 14ean Jiro Taniguchiren Barrio Lejano, 2003an Anguleman gidoi onenaren saria irabazitakoa.

Solasaldiak Antonio Altarribak gidatuko ditu. Frantses literaturako katedraduna EHUn, komikien inguruko hainbat liburu idatzi ditu, eta baita El arte de volar komikiaren gidoia ere, Espainiako Komiki Sari Nazionala irabazi zuena 2010ean.

Solasaldi guztiak, hori bai, gaztelaniaz izango dira...

(Elhuyar aldizkariko 2012ko urtarrileko zenbakian argitaratutako artikuluaren jatorrizko extended bertsioa)

Askorentzat gauzak Applek egin arte existitzen ez diren arren, elkarrizketa-agenteak ez dira atzo goizekoak. Aurrendari ezagunenetako bat ELIZA da, 1966an MITen garatutakoa; ez zebilen ahots bidez, teklatu eta pantaila bidez baizik; baina lengoaia naturalean elkarrizketa bat izateko gai zen, nolabait.

Appleren Siri baino lehen ere, 2010etik bazegoen Android mugikorretan Google Voice Actions aplikazioa. Horrekin ere ahots bidez sortzen da interakzioa, baina ez da Sirirena bezalakoa: Googleren aplikazioak komando jakin batzuk ulertzen ditu ("listen to [taldea, albuma, abestia]", "call [agendako norbait, enpresaren bat]", "send e-mail to [agendako norbait] [mezua]", "map of [hiria]", "navigate to [helbidea, enpresa]", "search [bilatzekoa]"...); Sirirekin erabil dezakegun hizkuntza, berriz, ez dago mugatua, hau da, lengoaia natural bidezko interfazea du. Egia da azken finean ia gauza berdinak egin daitezkeela biekin; baina Sirirekin elkarrizketak naturalagoak dira, eta erantzuna ere "irakurri" egiten digu, soilik pantailan erakutsi beharrean. Bestalde, gauzak nola esaten dizkiogun, ez ulertzeko edo gaizki ulertzeko arriskua handiagoa da Sirirekin; baina ulertu ez duen kasuetan edo ziur ez dagoenetan, berriz galdegiten du, edo gehiago zehazteko eskatzen, edo berresteko esaten.

Iraultza ez, baina berrikuntza nabarmena

Alabaina, ez zaio meriturik kendu behar Siriri. Lehenengo aldia da lengoaia naturaleko eta ahots bidezko agente bat zabalkunde handiko gailu batean sartzen dena. Eta perfektua ez bada ere eta batzuetan huts egiten badu ere, onartu behar da, oro har, emaitza onak lortzen dituela. Izan ere, Siriren teknologiaren atzean osoki horretara dedikatzen den enpresa bat dago, Siri izenekoa hori ere, Applek 2010eko apirilean erosi zuena.

Sirik hainbat teknologia erabiltzen ditu egiten duena egiteko: ahotsaren ezagutza, hizkuntzaren prozesamendua, ontologiak... Horien guztien konbinazioak ematen dio ahalmena agindu ezberdinak ulertzeko, baina, aldi berean, sentiberago egiten du akatsekiko. Izan ere, teknologia horietako bakoitzaren zehaztasuna ez da %100ekoa, eta bakoitzean gerta daitezkeen erroreak metatu egiten dira emaitza globalean.

Hala ere, horrelako sistemek emaitza hobeak lortzen dituzte domeinu jakin edota mugatuetan, eta hori da Siriren kasua: normalean mugikor batek egin ditzakeen gauzetara mugatuko dira elkarrizketak, eta horrek asko errazten dio esaten zaiona ulertzea. Bestalde, testuingurua ezagutzeak ere asko laguntzen die horrelako agenteei, eta smartphone batean badugu testuinguruaren informazio ugari: posizioa (GPS edo telefono-antenen bidez jakin daiteke), agendako kontaktuak, aurreko bilaketak, aurretik nabigatutako webguneak, aurreko deiak...

Euskarazko agenteak?

Gauza jakina da Applek joera markatzen duela sarri, eta ziur asko etorkizun hurbilean lehiakideen smartphoneetan —edo, zergatik ez, bestelako gailuetan (tabletak, e-bookak, ordenagailuak...)— ere elkarrizketa-agente gehiago ikusten hasiko gara. Adibidez, Android sistema eragilea duten telefonoentzat badaude jada Siriren antzeko aplikazio ugari (Jeannie, Andy, Cloe, Iris, Vlingo, Speaktoit Assistant, Risi...). Horietako batzuk Siriren aurretik existitzen ziren, eta ikusgaitasuna irabazi dute hari esker; baina beste batzuk ondoren etorri dira. Android mugikorretan elkarrizketa-agenteek behin betiko zabalkundea izan dezaten behar den gauza bakarra da sistema eragileak horietako bat aurreinstalatuta eta lehenespenez aukeratuta ekartzea, iPhoneetan gertatu den bezala. Eta badirudi Google horretan ari dela: Androiden hurrengo bertsioan berak garatutako elkarrizketa-agente bat defektuz instalatuta ekarriko omen du, Majel izenekoa.

Lengoaia natural bidezko agente horiek, baina, hizkuntza batekin edo batzuekin funtzionatzen dute. Siri, esaterako, ingelesez, frantsesez eta alemanez dago; Androiderako aplikazio batzuk gaztelaniaz ere badabiltza. Baina euskaraz dakien elkarrizketa-agenterik ez dago oraindik mugikorretarako. Eta etorkizunean eguneroko erabilerakoak bihurtzen badira, beharrezkoa dugu horrelakoak euskaraz ere izatea.

2008an, hizkuntza-teknologien AnHitz ikerketa-proiektuaren barruan, hizketa bidezko agente baten demo bat, AnHitz izenekoa, egin zuten Elhuyar Fundazioak, EHUko IXA eta Aholab ikerketa-taldeek eta Vicomtech eta Robotiker-Tecnalia ikerketa-zentroek. Zientzia eta teknologiako aditu birtual bat zen, alor horietako galderak erantzuten zituena eta bilaketa eleaniztunak egitea ahalbidetzen zuena. Eta 2011n erakunde ber horiek beste elkarrizketa-agente baten demoa garatu dute BerbaTek proiektuaren barruan; oraingo honetan, hizkuntzen irakaskuntzarako tutore pertsonal bat. Bi kasuetan, ahotsa eta lengoaia naturala dira interakzioa sortzeko modua, eta teknologia hori berdin aplika daiteke mugikor batean egin daitezkeen ekintzetara. Beraz, mugikorren ekoizleek euskararekiko interesa agertzea besterik ez da behar mugikorretan euskaraz dakiten elkarrizketa-agenteak izateko.

Ikastolen Elkarteak Xabiroi komiki-aldizkariaren 25. zenbakia, 2012ko otsailari dagokiona, atera du, ondoko edukiekin:

• Guillermo Gonzalezen azala
• Nik neuk egiten dudan Albisteen txokoa
• Manu Ortegaren Haizea banda
• Auzomorro umorezko orri bikoitza, Guaikaipuroren gidoia eta Sanviren irudiekin
• Haur besoetakoa sailaren 6 orri, Unai Iturriagaren gidoia, Sanviren irudiak eta Sedyasen koloreekin
• Pako Aristiren gidoia eta Joseba Larratxe Joseviskyren irudiak dituen Requiem gauaren erdian 6 orriko istorioa
• Adur Larrearen Ezkurdi umorezko orria
• Asiskoren Hor Konpost banda
• KomikITAUN elkarrizketen orri bikoitza, oraingoan Unai Iturriaga eta Sanvirekin
• ZaldiEroaren Arranotxuren beste bi orri
• 8 orriko Maruxa! istorioa, Eider Rodriguezen gidoia eta Alex Orberen irudiekin
• Loperen Behien Tarzanen 3 orri

Gogoratu iaztik Xabiroi aldizkaria eta bertatik ateratako albumak (Saiak, Piztia Otzanak, TeleAtoi eta Azken garaipena) Euskal Herriko hainbat komikidendetan eskuratu ahal direla (Bilboko Joker (Urkijo zumardia, 27), Donostiako Armagedon (Marzelino Soroa plaza, 2), Gasteizko Zuloa (Correria kalea, 21), Irungo Tinta Comics (Jose Egino kalea, 10) eta Iruñeko TBO (Merced kalea, 28)).

(Elhuyar aldizkariko 2011ko abenduko zenbakian argitaratutako artikuluaren jatorrizko extended bertsioa)

Meritu teknologikoa?

Steve Jobs eta Appleri ezin zaie ukatu kontsumoko informatikan eta informatika profesionaleko arlo batzuetan izan duten eragina. Leihodun interfazeak, sagua, MP3 erreproduzigailuak, smartphoneak, tabletak, eta abar. Applek popularizatu ditu gailu horiek guztiak, Mac ordenagailu, iPod, iPhone eta iPadekin, eta lehiakideak ere bide horretara eraman ditu, eta jendearen ohiturak eta mundua aldatu. Baina horietako bat ere ez da izan Jobs edo Appleren asmakizuna, nahiz eta komunikabideek hala dela saldu diguten. Gailu-mota horiek denak existitzen ziren aurretik; wikipediara jo besterik ez dago horretaz jabetzeko (goiko estekei jarraitu diezaiekezu).

Izan ere, Applek inoiz ez du garatu teknologia berri bakar bat ere. Haren jarduna besteen ideiak hartu eta kopiatu, diseinu erakargarria eman eta marketin ona egitean datza (eta azken urteetan ezta azken hori ere, marketina doan egiten baitiote jainko bat balitz bezala mirespenez begiratzen dioten komunikabideek). Eta arrakasta onartu behar zaie horretan. Enpresa-ikuspegitik meritua onartu behar zaio zalantzarik gabe, baina ikuspegi teknologikotik...

Informatika askoz gehiago da

Seguruenik, Steve Jobsi komunikabideek esleitutako rol ene iduriz gehiegizkoak ez dio gutxi zor kazetariek informatikaz duten ezezagutza eta ikuspegi murritzari. Eta baita, segur aski, kazetaritzan aspaldidanik Apple ordenagailuak asko erabili izanari (Quark XPress bezalako programengatik). Baina informatikari baten ikuspegitik gauzak beste modu batean ikusten dira.

Askok eta askok jo dute Jobs informatikaren historian eraginik handiena izan duen pertsonatzat. Beharbada (eta soilik beharbada) hori egia izan liteke kontsumoko informatika bakarrik hartzen badugu aintzat, baina informatika hori baino askoz ere gehiago da. Superkonputaziorako ordenagailuak eta ordenagailu-klusterrak daude (guztiz beharrezkoak gaur egun, zientziak aurrera egiteko), Interneteko zerbitzariak, makina eta gailuak kontrolatzen dituzten sistema eragileak eta programak... Eta horietan guztietan Appleren presentzia edo eragina hutsa da, zero.

Askatzaile-izaera?

Askorentzat, informatikaren askatzailea izan da Jobs, teknologia benetan jendearen eskuetan jarri duena. Nire ustez, nekez har daiteke askatzailetzat teknologia bere produktu hipergarestiak eros ditzaketenen eskuetan soilik jartzen duen enpresa bat, are gehiago kontuan izanda gero antzeko produktuak merkeago egiten dituzten enpresak auzitara eramaten dituztela kopiatzeagatik (ironikoa ere bada Applek hori egitea, berek ere besteen ideiak hartu izan baitituzte beti); askatu baino gehiago, kontsumitzaileak beren gailuen menpeko egin nahi dituzte...

Isaac Newtonek esan zuen: "Urrunago ikusi badut, erraldoien bizkar gainean nagoelako da (If I have seen further it is by standing on the shoulders of giants)". Zientziaren aurrerapenaren eredua adierazten du, non edozein aitzinamenduk aurretik beste batzuek egindako lanari asko zor dion. Eta horrela funtzionatzen du mundu akademiko-zientifikoak, aurkikuntzak publiko eginez, beste batzuek baliatu ditzaten, eta hori da benetako askatasuna. Zuk eragindako aurrerapausoa patentatu, garesti saldu eta beste batzuei erabiltzen ez uztea, ez. Enpresa-eredua da Jobs eta Applerena, askatzailetik ezer ez duena.

Informatikaren hasierako garaietan, aurrerapenak mundu zientifikoan eta bide horretatik eman ziren. Gero, erabiltzaile nahikoa egon zenean, enpresa handiak sartu ziren informatikaren munduan (Microsoft, Apple...), eta eredua erabat aldatu zuten. Azken urteetan, software librearen mugimendua da benetan bide horretara itzultzea bilatzen duena. Informazioa zabaltzearen eredu horri jarraitzen diotenei esker eman dira azken urteetako aurrerapenik handienak, ez enpresei esker. Pentsa dezagun une batez zer gertatuko litzatekeen Berners-Lee webaren asmatzaileak bere asmakizuna patentatu balu, eta Linus Torvaldsek Linux sistema eragilea eta Richard Stallmanek sortutako software guztia (horiekin funtzionatzen dute web-zerbitzari gehien-gehienek) liberatu ez balute: webean ibiltzeagatik kristoren lizentziak ordaindu beharko lirateke, web-zerbitzariak eta web hostingak askoz garestiagoak lirateke eta ez leudeke edonoren eskura. Weba ez litzateke gaur egun ezagutzen dugun modukoa izango.

Puztutako mitoa?

Artikulu honetan Apple eta Jobsen figura desmitifikatzeko azaldutako guztiak ikuspegi teknologikoari dagozkio, baina haien alde ilunak baditu beste alderdi batzuk ere: beren produktuen bidez ezarri nahi duten kontrola eta gizarte-ikuspegiaren inposizioa (berek nahi dituzten aplikazioak soilik instala daitezke, haien dendetan soilik eros daitezke kultura-produktuak, horiei zentsura aplikatzen diete...), Jobsek erakusten zuen harrokeria lehiakideei buruzko deklarazioetan...

Hala ere, zalantzazkoa da Steve Jobsei buruz esan diren gauza guztiak zenbateraino diren haren kontu hutsa, eta zenbateraino Applerena. Niri zaila egiten zait pentsatzea asmatutako produktu guztiak, hartutako erabaki guztiak -zuzen nahiz oker-, pertsona bakar baten gauza direnik; enpresa handi bat dago hor atzean, besteek ere izango zuten parterik. Badaude ahotsak diotenak Jobs irudi publikoa besterik ez zela, beste batzuek diseinatu zituztela produktu guztiak (batez ere, azken aldikoak), eta bera saltzaile hutsa zela; finean, marketinean oso ona den enpresa baten marketin-eragiketa handiena zela Jobs. Hala bada, Jobs ez zen izango artikulu honetan marraztu dugun bezain zitala; baina ezta komunikabideek irudikatu diguten santua ere, bestalde.

Urtero legez, martxan da aurten ere Basauriko Kultur Etxeak antolatzen duen Ganorabako 2012 komiki-lehiaketa, sari hauekin: 900€ lehenengoarentzat, 450€ bigarrenarentzat eta 300€ hirugarrenarentzat. Horrez gain, 300 euroko akzesit bana dago euskarazko lanik onenarentzat eta Basauriko lanik onenarentzat. Martxoaren 30era arteko epea dago lanak bidaltzeko. Oinarriak, beraien webgunean.

Eta Portugaleteko Udalak 26. aldiz antolatu du bere komiki lehiaketa. Guztira 6.860 euro daude saritan, hainbat kategoriatan banatuta: komikia, zinta eta online komikia. Lanak martxoaren 2ra arte aurkez daitezke. Hemen ikus daitezke oinarriak. Animatu zaitez eta bidali zure komikiak!

Bestalde, Barakaldoko Udalak eta Sauré argitaletxeak antolatzen duten Teknologia berriak umore grafikoko lehiaketako 2011ko edizioko irabazleak ezagutarazi dituzte, eta hauek dira:

• 1. saria, 1500 euroz hornitua, José Rubio Majagón alacantarrarentzat
• 2. saria, 1000 euroz hornitua, Doddy Iswahyudi indonesiarrarentzat
• 3. saria, 800 euroz hornitua, Chrifa Gihén Ben Mahmoud tunisiarrarentzat
• 4. saria, 700 euroz hornitua, Ricardo César de Araújo brasildarrarentzat
• 5. saria, 500 euroz hornitua, Manuel José Delgado Riquelme murtziarrarentzat

Lan irabazleak lehiaketaren webgunean ikus daitezke, aurreko urteetakoekin batera. Zorionak denei!

Euskal komikigileek ateratako bi albumen berri dakarzkizuegu oraingoan. Batetik, Guillermo Zubiagak (http://www.guillermozubiaga.com) Joanes or the Basque whaler sailaren 2. albuma, Whale Island izenburukoa, argitaratu du, Renoko Unibertsitateko Center for Basque Studies-en eskutik (lehenengoaren berri eman genizuen duela 2 urte eta piko). Albuma bere webgunean bertan eska daiteke.

Bestalde, Xabiroiko kolaboratzaile den Iñaki G. Holgado errenteriarrak (besteak beste, Harkaitz Canoren gidoiarekin Piztia otzanak albuma eta Zebra efektua saila eta Francis Laboutique-ren gidoiarekin merkatu frantziarrerako 2 albumeko Muraille saila egin dituena), beste album bat argitaratu du Frantziako merkatuan. Retine saileko lehenengo albuma da, Guerilla dans la ville basse du izenburua, Stéphane Piatzszek gidoilaria eta Soleil argitaletxea.

Zorte on bi albumei, eta ea noizbait euskaraz ikusteko aukerarik dugun!

2011ko hondarrean izandako euskarazko komikien olatua ez da amaitzen, eta beste lau komikiren berri ematera gatozkizu berriz ere, baina oraingoan digitalak.

Batetik, KKLRD webgunean atal berri bat jarri dute Joseba Larratxe Josevisky marrazkigileak eta Lazaro Yak Boldo gidoilariak, Izan eta ukan. Bigarren atala dute, ea beste asko ateratzen jarraitzen duten!

Bestetik, Sauré argitaletxeak digitalean argitaratzeko apustuarekin jarraitzen du eta beste 4 komiki atera ditu: Edorta Corpas eta Victor Araqueren Newton eta berdinen jatorria (Newtondarrak bildumako 3. zenbakia), Jose Manuel Carrasco eta Joseba Gomezen Lurrik gabeko loreak (Ziklozirkua saileko 4.a), Bittor Rodriguez, Jonatan Miranda eta Sara Calzadaren Giancarlok ez du etsiko! (Trattoria bildumako 1. zenbakia) eta Nacho Fernandez eta Txani Rodriguezen Tumbesera itzuli, (Txanoa bildumako 5.a). AveComics webgunean salgai daudenak 4 eta 5 euro arteko prezioan. Segi horrela!