e-gorblog

Hitzaldi bat

Informazio gehiago bilkurari buruz hemen: ieb2005.

Aurkezpena

Informazio gehiago bilkurari buruz hemen: ieb2005.

Bihar da UEUk (oraingoan Miramon digitalarekin batera) antolatzen duen Informatikari Euskaldunen Bilkura. Han izango naiz eta, badaezpada ere, berriz eramango dut Alaitz neskalagunaren telefono mugikor kameraduna, moblogging berriz egiteko aukera interesgarri bat ikusten badut-edo erabiltzeko.

Aste gogorra hau geek euskaldunontzat. Igandean lehen euskal Blogs & Beers izan zen, eta bihar IEB 2005. Sarri hilabeteak pasatzen dira ezer egon gabe, eta orain bi horrelako aste baten! Tira, broma da, ederto pasatzen dugu horrelakoetan. Bi urtean behin izaten diren Informatikari Euskaldunen Topaketen edizio guztietan egon naiz, eta oso interesgarria izan da beti.

Aurten, gainera, informatikarientzakoagoa da. Beste edizioen gaiak Informatika eta euskara, Euskara eta internet, Informatikaren irakaskuntza eta irakaskuntza informatikan eta Informatikaria gizarte elektronikoan izan dira, askoz orokorragoak, eta jende ez informatikari asko agertzen zen (irakaskuntzako jendea, euskalgintzakoa...). Edizio honen gaia Softwaregintzaren erronka berriak da, askoz espezializatuagoa eta beharbada "sekatarioagoa". Jende gutxiago egongo da ziurrenik, baina giro "etxekoagoa" ere bai agian informatikariontzat...

Telefono mugikorra ere eramango dut badaezpada ere. Igandea eta gero esan nuen moblogging-a esperimentu gisa egin nuela soilik, nire blogaren orientazioa ez dela hori. Baina agian proba gehiago egingo ditut, argazkien argitasun eta kalitatearekin batez ere. Arantza hori sartua geratu zitzaidan... Lankide batzuen mugikorrekin probatu dut eta beraienek argazki hobeak ateratzen dituztela iruditu zait. Eta akaso han badago informatikariren bat interesa duena asuntu horretan, eta horrela erakutsiko ahal izango nioke. Tira, eta inoiz ez da jakiten noiz tokatuko den inmortalizatzea gustatuko litzaizukeen une horietako bat...

Informazio gehiago bilkurari buruz hemen: ieb2005.

Atzo Elgetako Espaloia kafe antzokian antolatu zen blogari euskaldunen topaketan egon nintzen, eta asko gozatu nuen bertan, jarraian kontatuko dizuedan legez. Esperimentu bat egiteko asmoarekin joan nintzen, haren fotokronika telefono mugikorraren bidez (inongo ordenagailuren laguntzarik gabe) egiteko asmoarekin. Lortu ere lortu nuen (blog hau jarraitzen duzuenok ikusiko zenuten bezala), eta nola egiten den eta horretaz zein balantze egiten dudan kontatuko dut hemen.

Euskal Blogs&Beers Elgetan

Inoiz izan gabe nintzen Elgetako Espaloia kafe antzokian. Martxan jarri zutela jakin nuenean, harritu egin nintzen. Elgeta ez da Bilbo, mendian galdutako herri txikitxo bat da. Pentsatu nuen kafe antzokia izen pretentziosoa jarritako taberna-elkarte txiki bat besterik ez zela izango. Eta funtzionatuko zuen zalantza handiak nituen.

Atzo hara sartzean guztiz harrituta gelditu nintzen. Lokala oso handia eta txukuna da, Bilbokoari ezer enbidiatzekorik ez diona. Azpiegitura ederra dute gainera, eszenatoki handia, pantaila erraldoia, wifi sarea, ordenagailuak... Eta gainera jende asko zegoen bertan, blogileok artean iristear ginela. Ez dute meritu makala Iban eta besteek, hori aurrera ateratzea lortzea!

Gero ilunkera guztian oso gustura egon nintzen. Blog hau idazten dudanetik beste blogari batzuk ezagutu ditut zibernetikoki, izan ere blogak irakurri eta berauetan erantzuteko ohitura handiena guk geuk blogariok daukagu, eta halako konplizitate bat sortzen da guztion artean, koadrila txiki bat sortzen da, blogarion koadrila. Baina koadrilakide horietako asko ez nituen pertsonalki ezagutzen, eta horregatik bakarrik merezi izan zuen gauak.

Baina hori baino gehiago ere izan zen. Hemen agertu izan dut kezka ez dakidala ea nire bloga inork irakurtzen ote duen (monoblogoa ote den), eta han ziurtatu nuen gutxienez beste blogari batzuk ere irakurtzen dutela. Oso polita da jendeari entzutea "A, zu zara beraz Igor! Banuen gogoa zu ezagutzeko!".

Eta horrez gain, ikusi nuen euskaldun jendearen artean badagoela komikien munduarekiko interesik. Sinestezina badirudi ere, bost pertsona ezberdinekin egon nintzen komikiei buruz berba egiten! Batzuekin, gustuko ditugun komikien berri elkarri ematen egon nintzen. Orain zerrenda handia dut eMulen bilatzeko! Eskerrik asko batez ere Iban batelaria, Elena eta John "Bixen" Whitechapel Etiam kapitainari.

Zer gehiago eska daiteke? Chapeau antolatzaileei!

Moblogging-a zer den

Moblogging hitza mobile phone (telefono mugikorra) eta blog hitzen arteko jokoa da. Telefono mugikor batetik blog baten artikuluak idaztea da moblog egitea. E-mail bat idazten da posta elektroniko jakin batera klabe konkretu batekin, eta automatikoki titulutzat e-mail horretako gaia eta edukitzat mezuaren edukia duen artikulu bat agertuko da publikatuta blogean. Beraz, moblog egiteko telefono mugikorretik e-mailak bidaltzeko aukera izan behar dugu.

Nola egin nuen

Eibar.org-eko blogak Zope-rentzako CoreBlog produktuan oinarrituta daude, eta CoreBlog-ek moblog egiteko aukera ematen du, baina badirudi oraindik inork ez duela probatu. Beste batzuk posteatzeko asmoa zutela banekien, argazki kamerak digital eta ordenagailu eramangarrien bidez. Eta ni saltsero hutsa naizenez, probatu nahi izan nuen ea egin zitekeen hainbeste mobidarik gabe, telefono mugikor sinple batekin, ekitaldia zuzenean emanez. Ez dut asmorik normalean moblogean aritzeko (nire bloga ez da aktualitatea jasotzen duten horietakoa), probatzeagatik egin nuen.

Eibar.org-en blog bat ematen dizutenean, moblog egin ahal izateko datuak ere ematen dizkizute: posta elektronikoko helbidea eta klabe sekretua. Helbide horretara testu hutsezko e-mail bat bidali behar da (ez HTML edo RTF), mezuaren edukiko lehen lerroan klabe sekretua idatzi behar da, ondoren bi lerro jauzi eta gero artikuluaren edukia izatea nahi dugun testua. Postaren gaia izango da artikuluaren tituluan agertuko dena. Eta posta elektronikoak irudi bat erantsita badu, irudi hori artikuluaren hasieran agertuko da.

Baina posta elektronikoa blogean artikulu gisa publikatuta agertzeko, blogari esan behar zaio begiratu dezala posta elektroniko berririk ote dagoen publikatzeko. Hori egiten da nabigatzaile baten blogaren helbidea eta ondoren "/receive" idatziz. Eibar.org konfiguratuta daukate gauero hori egin dezan, baina bestela nahi duzunean eskuz egin dezakezu.

Beraz, Alaitz neskalagunari telefono mugikorra eskatu nion (argazki kamera dauka) eta bertan MMS (Multimedia Message System) aktibatzeko eskatu nuen. Horrela e-mailak irudi eta guzti bidaltzeko aukera nuen. Aurrez apur bat praktikatu nuen @, letra larriak eta xeheak, lerro jauziak eta horrelakoak nola idatzi ikasteko (lerro jauzientzat espazioa jarraian sakatuta eduki behar da).

Gero bidaltzen nuena lehenbailehen blogean publikatuta ager zedin, "receive" egiteko WAP aktibatu nuen mugikorrean. Arazoak ematen zizkidan, eta orduan WML orri bat sortu nuen blogean "receive" egin zezan, baina horrela ere ez. Orduan konturatu nintzen arazoa baimenena zela. CoreBlog-en erabiltzaile anonimoak ezin du "receive" egin, orduan erabiltzaile izena eta pasahitza eskatzen ditu, eta horrek ez du WAP-en funtzionatzen. Orduan etxeko ordenagailua piztuta utzi nuen 10 minutuz behin "receive" egiteko konfiguratuta.

Moblogging-aren balorazioa

Esperientzia polita izan da probatzeko. Eta aukera polita izan daiteke moblogging-a blog mota jakin batzuentzako: eguneroko detailetxoei argazkiak atera eta testu txiki batekin zuzenean argitaratzeko, edo kazetari-kronika batez ere bisualak denbora errealean egiteko.

Baina bestelako blogentzat bere desabantailak ere baditu. Nagusia, noski, mugikorren teklatuetan idaztea oso astuna dela. Horregatik, artikuluaren testua oso laburra idazten nuen. Hala ere, uste dut badaudela mugikorrei jartzeko teklatu txikiak. Horrelako zerbaitek asko lagunduko luke.

Idazten nuenaren testua laburra izateaz gain, sinplea ere bazen, hau da, kurtsibarik, estekarik edo horrelakorik gabe, ez bainuen aurrez probatu ea zein formatutan onartzen duen mugikorretatik datorren testua (testu hutsa, egituratua edo HTML). Agian testu hutsa besterik ez du onartzen? Hori horrela balitz, beste desabantaila bat liteke...

Beste desabantaila bat blogari jasotzeko agindua eman beharra da. Moblogging-arekin argazki kamera, portatila eta internet konexioaren ordez telefono mugikorra soilik behar dugu. Baina gero idatzitakoa ez bada automatikoki publikatuta agertzen, eta horretarako interneterako konexioa duen ordenagailu bat behar badugu... Baina hau ere konpondu liteke CoreBlog produktuaren iturburu kodean "receive" egiteko baimena ematen bazaio erabiltzaile anonimoari.

Eta bukatzeko, azken desabantaila argazkien kalitatea da, nabarituko zenutenez. Gure mugikorrarenena behintzat ez da batere ona. Bereizmen txikia du, zoom egiteko aukera du baina ez da benetako zoom-a, argazki txikiagoa egiten du aukeratutako zonaldean (lehen bi argazkiak dira horrelakoak). Eta argitasuna ere ez zait gustatu (tira, horrekin jokatzeko aukera ere ematen du, baina ez nuen probatu, beraz agian hori nire errua da eta zerbait hobe daiteke). Nik ez dakit mugikorren kameren kalitatea beti horrelakoa den edo askoz hobeak ere badiren...

Tira, behintzat noizbait kaletik noala gertakari historiko baten lekuko izatea tokatzen bazait, badakit mugikorra gainean eramate hutsa nahikoa dela zuzenean nire blog xume honetan argazki-kronika egiteko!

Hauteskundeak jarraitzen...

Argazki ofiziala

Ja ez gara mahaian sartzen...

Idazleak euren gauzetan...

Jendea hasi da agertzen...

Soinua izan zen formatu digitalean banatutako lehen kultur-espresioa, CDaren sorrerarekin, eta gero etorri zen bideoa, DVDarekin. Irudiaren digitalizazioa ere oso arrunta da gaur egun, argazkigintza digitalarekin. Baina testua (literatura) oraindik ere modu klasikoan jarraitzen da banatzen, paperean. Eta zein egoeratan dago komikiaren digitalizazioa, irudiaren eta testuaren arteko nahasketa izanik?

Artikulu honetan komikiaren digitalizazioaren egoera azaltzen saiatuko gara, beste kultur-espresioenarekin konparatuz. RSS bidezko komiki-bandak, bideo-komikiak, CBR eta CBZ formatuak, CDisplay eta CBView moduko programak eta horrelako gauzei buruz hitz egingo dugu.

Kultur-espresio baten digitalizazio maila neurtzeko lau alor bereiziko nituzke: sorkuntza eta edizioa, banatzeko formatua, banatzeko modua eta banaketa ez ofiziala.

Sorkuntza eta edizioa

Musika asko gaur egun medio elektronikoen bidez grabatzen da eta gero ordenagailuetan editatu. Filmei dagokionean, grabazioa egun bideo-kamara digitalekin egiten da sarri, 2002an George Lucas-ek Star Wars Episode II: Attack of the clones filmarekin lehen aldiz horrela egin zuenetik. Horrez gain, efektu digitalak asko erabiltzen dira. Animaziozko film batzuk guztiz ordenagailuz sortuak dira, 1995ean Pixar-ek Toy Story egin zuenetik animazioko etxe guztiek dute euren ordenagailu bidezko animazioak sortzeko konpainia. 2001ean Final Fantasy ere egin zen, animaziozkoa izan gabe benetako filma imitatu nahi zuen ordenagailuz egindako filma. Irudiei dagokinez, argazki kamara digitalak egun gehiago erabiltzen dira tradizionalak baino. Literaturaren sorkuntza lana ere ordenagailutan egiten dute idazle ia-ia guztiek, eta edizioa eta maketazioa ere bai (facsimil berredizioak ez badira behintzat).

Komikiei dagokienean, eskuz marrazten dira ia beti. Hala ere, badira guztiz ordenagailuz egiten diren komiki-banda batzuk. Gurean Diderot dugu honen adibidea, Egunkaria itxi ostean ateratako Eguneron eta ondorengo abuztuan Berrian ateratzen zen komiki-banda aparta (ikusteko, joan http://www.berria.info/iritzia/umorea.php?izena=diderot.jpg&karpeta=2004-08-01 helbidera, eta gehiago ikusteko aldatu dataren hileko egunaren zenbakia). Baina ordenagailua gero eta gehiago erabiltzen da koloreztatzeko (hau are gehiago ilustrazioan), bunbuiloetako testuak idazteko eta maketatzeko.

Banatzeko formatua

Musikan CD-a da nagusi, biniloa eta kasetea gero eta gutxiago erabiltzen dira. Bideoaren banaketan bi aldaera ezberdindu behar dira, zineetakoa eta etxeetakoa. Zineetan oraindik zeluloidezko filmetan banatzen da, nahiz eta gero eta zinema digital gehiago dauden (duela gutxi zabaldu da Irlandak zinema guztiak digital bihurtzeko asmoa duela). Etxeetarako banaketan, ordea, DVDak bideo-kaseteari aurrea hartu dio jada. Irudiak maneiatzeko, oraindik modu digitala eta klasikoa erabiltzen jarraitzen dira. Nahiz eta argazkiak digitalean atera, eguneroko erabilerarako (erakusteko, toki batetik bestera eramateko) paperean erabiltzen dira sarri. Baina formatu digitalak ere (TIFF, JPEG) erabiltzen dira.

Literatura eta komikiak banatu eta saltzeko, aldiz, papera erabiltzen jarraitzen da. Zergatik banatzen dira digitalki musika eta bideoa, argazkiak ere bai (neurri baten behintzat), eta ez ordea literatura? Nire ustez, berauek digitalean "kontsumitzeko" modua analogikoarenaren berdina edo bera bezain erosoa izatea edo ez da arazoa. Kultura kontsumitzeko modu eta ohitura batzuk hartu ditugu, eta digitalean kontsumituko ditugu modua berdina edo are hobea eta erosoagoa bada soilik. Hala, musika kontsumitzeko beti behar izan da aparatu bat, finkoa edo eramangarria (musika-ekipoak, disko-jogailuak, walkman-ak), eta musika digitalean kontsumitzeko aparatu berdinak atera ziren (CD erreproduzigailuak, discman-ak). Bideoa ikusteko telebista eta bideo-erreproduzigailua behar ziren, eta digitalean ikusteko modua berdina da, telebista eta DVD erreproduzigailuarekin. Musika eta bideoaren kasuan, gainera, digitalizazioak kontsumitzeko modu berriak ekarri zituen, are erosoagoak: MP3 erreproduzigailuak (nahi duzun musika aukeraketa egin dezakezu), DVD erreproduzigailu eramangarriak eta abar. Literatura kontsumitzeko modu tradizionala, hau da, papera, oso erosoa da eta erosotasun hori ez da oraindik modu digitalerako lortu. Papera edonon irakur daiteke (trenean, ohean edo, nik egiten dudan bezala, komunean) bere tamaina txikia, malgutasuna, tolesgarritasuna eta bateriarik eza dela-eta. Testuak ordenagailuan, telebistan edo bestelako pantaila zurrun baten irakurtzea ez da gauza bera, eta horregatik ez da digitalean banatzen. Argazkiak pantailetan ikusteko modua ere badago eta hau irakurtzea bezain nekagarria ez denez, gero eta gehiago erabiltzen da formatu digitala irudientzat. Testuak digitalean paperean besteko erosotasunez irakurri ahal izateko, badira urteak paper elektronikoa asmatu nahian ari direla (ikusi Zientzia.net-eko artikulu hau) eta badirudi zerbait atera ere atera dutela (ikusi beste artikulu hau), baina benetan pantaila eramangarri erosoak hedatu bitartean literatura ez da modu digitalean banatuko.

Komikietan digitalean dagoen bakarra da interneten digitalki argitaratzen diren komiki batzuk (ikusi adibidez Eisner sarietarako komiki digital onenaren atalean izendatutakoak hemen) eta oraintsu ateratzen hasi diren bideo-komikiak. Azken hauek DVD irakurgailuetan ikusteko bideoak dira, komikietako biñetak dituztenak baina soinu efektu eta mugimendu batzuekin. Niri behintzat ez zaizkit batere erakargarriak egiten...

Banatzeko modua

Banatzeko moduari dagokionez, internet gero eta gehiago erabiltzen den arren, oraindik modu tradizionala da nagusi alor guztietan.

Musikaren arloan dago zabalduen internet bidezko banaketa, iTunes arrakastatsua eta Napster bidez. Euskal Herrian, Metak disketxeak ematen du aukera bere abestiak internet bidez MP3 formatuan erosteko. Bideoaren kasuan, hasi gara entzuten internet bidez pelikulak alokatu eta erosteko aukera ematen duten web guneak ere badaudela, nahiz eta oraindik interneteko konexioen abiadurak mugatzen duen hori apur bat. Irudiei dagokienean, gero eta hedatuago daude flickr bezalako zerbitzuak, argazkiak gorde eta konpartitzeko.

Komikietan, internet bidez dagoen bakarra da lehen aipatutako komiki digitalak eta egunkarietako komiki-banda batzuk irakurtzeko aukera. Komiki-banda batzuk RSS irakurgailuen bidez irakurtzeko aukera ere ematen dute, Tapestry gunekoak adibidez. Hortik irakurtzen dut nik Dilbert, eta hor ezagutu nuen Pearls Before Swine, barregarria benetan.

Banaketa ez ofiziala

Argitaletxe, disketxe eta zine-ekoizleek modu digitalean interneten bidez banatu edo ez, bide ez ofizialetatik (batzuk ez legezko deitzen dituzten horietatik) ere egiten da.

Musikarekin hasi zen lehenengo, Napster programarekin, MP3 formatuan. Gero Napster musika legalki saltzeko gunea bilakatu da, baina web gune nagusi baten ordez musika berdinen artean konpartitzeko sistemak (P2P edo Peer To Peer izenez ezagunak) etorri dira gero (eMule, BitTorrent...). Bideoa ere asko zabaltzen da bide horien bidez DIVX formatuan. Zine industriari min handia egiten omen dio honek, batzuetan estreinaldia baino lehen agertzen baitira filmak interneten. Baina bideo grabagailuak atera zirenean (VHS, Beta eta horiek) ere esan zuten horrek zinemaren industria hilko zuela (bideo grabagailuak eta euren teknologia bera debekatzen saiatu ziren), eta gaur egun askoz gehiago ingresatzen dute bideoen alogera eta salmentatik takilatik baino. Bide berri hauei egokitzea da kontua.

Literatura gutxi ikusten da P2P sare hauetan. Izan ere, literatura ez denez formatu digitalean banatzen, sare horietan konpartitzeko lan gehiago eskatzen du musikak edo bideoak baino. CD edo DVD bat automatikoki ripeatzen da ordenagailuko fitxategi batera CDEx edo MEncoder bezalako programekin. Liburu bat ordenagailura pasatzeak gutxienez orri guztiak eskaneatzea suposatzen du. Baina horrela ere ez dugu testua bera lortzen, testuaren irudi bat soilik. Testua lortzeko, eskaneatzeaz gain OCR bat pasatu beharko genioke eta hitzak banan-banan errepasatu. Horregatik, egotekotan, liburu batzuk eskaneatu eta PDF formatuan jarrita egongo dira soilik.

Literaturarekin egiten ari direna da egile-eskubideak kadukatuta dituzten liburu klasikoak digitalizatu (hauek bai testu formatuan) eta interneten libre jartzen. Project Gutenberg-en, adibidez, 15.000 liburu baino gehiago daude (beti bezala, katalanezko batzuk badaude, baina euskarazkorik ez).

Komikiak P2P sareetan zabaltzeko egin beharreko lana ez da literaturarekin egin behar dena bezainbatekoa. Testuak eta irudiak osatzen dute komikia, eta eskaneatzea nahikoa da. Horrela eskaneatutako komikiak aurkitu daitezke eMule moduko sareetan (blog honetan aipatutako Persepolis edo laster komentatzeko asmoa dudan Watchmen aurki daitezke, adibidez). Baina ez PDF formatuan. Komikiak banatzeko formatu propioa dago: CBR edo CBZ. Fitxategi hauek honela sortzen dira: eskaneatutako orriak JPEG formatuan gordetzen dira eta JPEG fitxategi bakoitzari izena jartzen zaio komikiaren izena eta orriaren zenbakiarekin, horrela alfabetikoki orri bakoitza dagokion tokian joan dadin; gero orri guztiekin Zip edo Rar bidez konprimitutako fitxategi bat osatzen da, eta fitxategiari CBZ edo CBR luzapena jartzen zaio, konprimatzeko metodoaren arabera (CBZ-k Comic Book Zip esan nahi du eta CBR-k Comic Book Rar). Fitxategi horiek ikusteko CDisplay (Windows-en) edo CBView (Linux-en) programak erabil daitezke. Hauek egiten dutena oso sinplea da, baina komikiak pantailan eroso samar-edo irakurtzeko modua ematen dute: lehenengo orria irekitzen dute orriaren zabalera pantaila osora doituta, kurtsoreen teklen bidez edo saguaren gurpilaren bidez orrian gora eta behera mugi gaitezke eta AvPag eta RePag teklen bidez orri bat aurrera edo atzera goaz.

Oharra

Azken puntu hau irakurrita, bat edo bat hasiko zen agian poliziari deika, pirateriaren apologia egiteagatik (blog hau dagoen komunitate berean bloga duen editore bat etorri zait gogora ;-). Horren inguruan, gauzatxo batzuk argitu nahiko nituzke:

• SGAEk eta beraiek bezalako beste inpresentable batzuk kontrakoa sinestarazi nahi diguten arren, gauzak irabazi asmorik gabe konpartitzea ez da delitua, kopia pribatua legean onartuta dagoen jarduera da (ikusi hemen eta hemen).
• Legezkoa izateaz gain, ez dut uste gauzak P2P sareetan elkarbanatzeak kalterik ekartzen dienik egile edo ekoiztetxeei, alderantziz baizik. Musika kopiatzea ez da orain egiten hasi garen gauza bat, aspaldi egiten da. Nik betidanik grabatu izan dizkiet kaseteak lagunei, eta beraiek niri ere bai. Horrela ezagutu ditut gustuko ditudan talde eta abeslari asko, ezagutu gabe diskorik erosiko ez nizkienak, eta gerora diskoak erosi dizkiedanak. Eta nik bezala jende askok.
• P2P sareek argitaletxe, disketxe eta zinema-ekoizleen tiraniatik ihes egin eta kultura zabaltzen laguntzen dute. Zer esan nahi dudan tirania hitzarekin? Beraiek erabakitzen dutela zer, nola eta noiz argitaratu edo berrargitaratu, irizpide ekonomikoengatik kulturalengatik baino gehiago. Eta benetan kultur balioa duten produktuak, askotan minoritarioak direlako, eskuratu ezinik gelditzen gara askotan. Adibidez, nik Persépolis jatorrizko bertsioan irakurri nahi badut, ez daukat hori Espainian lortzerik. Edo niri txikitan asko gustatzen zitzaidan Mazinger Z seriea ezingo nuke ikusi eMule-rengatik ez balitz, ekoiztetxeek edo telebista kateek ez dutelako errentagarri ikusten argitaratzea edo berriz emititzea. Edo txikitan nire komiki gogokoenetakoak ziren Bermudillo, el genio del hatillo eta Johan y Pirluit irakurtzeko aukerarik ez nuke izango, baina eMulerekin Johan & Pirlouit osoa aurkitu dut frantsesez eta Espainian argitaratutako Bermudilloren sei liburuetatik bi. Eta inongo argitaletxeri edo ekoiztetxeri ez dio horrek kalterik egiten, beraiek ez baitzuten ateratzeko asmorik.