e-gorblog

Joxe eta Manttoni gurasoek, Rikardo, Naxario eta Bittoriano semeek eta Teresita alabak osatzen dute Telleria sendia. Espainiako Gerra Zibila etortzean, bi seme Euzko Gudarostearekin doaz eta beste bat erreketeekin behartuta, gero besteek ere bando nazionalaren eskuetan bukatzen dute... Orduan, hiru anaia gerran dituzten familiek bat etxeratzea ahalbidetzen duen legea ateratzen da. Telleriatarrek zein libratu erabaki beharko dute, eta haren bila abiatuko da aita...

Amaia Telleriak etxean entzundako aitonaren familiaren istorioa oinarri hartuta osatu zuen narrazio laburra, sei ataletan banatuta bakoitzak sei kideetako bakoitzaren ikuspegia kontatuz. Laida Ruizen zuri beltzezko irudi gordin eta errealistekin, Elur gorrituaren egunak komiki hunkigarria osatu dute, eta Denonartean argitaletxeak kaleratu du istorio harrigarria.

Iaz bete ziren 500 urte Juan Sebastian Elkanok lehen mundu bira amaitu zuenetik, eta ez dira urteotan gutxi izan hura ohoratzeko egindako argitalpenak, euskarazko komikiren bat ere tartean. Bada, aurten beste bat datorkigu Bizkaiko Foru Aldundiaren eta Barakaldoko Udalaren eskutik: Juan de Zubileta - Abentura itzela. Izan ere, Juan Zubileta gaztetxo barakaldarra morroi joan zen Magallaesen espedizioan, eta Elkanorekin batera munduari bira amaitu zuen lehen barku hartako 18 gizonetatik bat zen. Goio Bañalesen gidoia eta Jon Mikelen zuri-beltzezko irudiak dituen komikian, espedizioko kontuak kontatzen zaizkigu Juanen ikuspegitik. Eta amaieran garaiko Barakaldori eta Euskal Herriari buruzko dokumentazio testuzko eta grafiko atal interesgarri bat ere badu.

Aurrekoan izan genuen hizpide Hona bostekoa! komiki kolektiboa, zeinaren egileetako bat Iñaki Martiarena Mattin zen. Bada, ez da aurten Mattinek atera duen komiki bakarra, hemen dakarzkizuegun Denonartean etxearen beste bi hauek ere egin baititu.

Batetik, Memoriaren ibaia egin du. Juan Luis Zabalak ondutako gidoian, bi lagun Leitzarandik zehar doaz bizikleta eta oroitzapen bidai batean. Gaztetako autobidearen aurkako eta emakumeen berdintasunaren aldeko borrokak gogoan, Eider eta Harkaitz militantziaz, koherente izateaz, zahartzeaz, maitasunaz eta bestez arituko dira. Bestetik, Ixabel Agirresaroberen testuetan oinarrituta, Remigio Mendiburuk Usurbilen Juan Jose Alkain Udarregiren omenez egindako eskulturari buruzko komikia egin du, Txulotik - Remigioren Udarregi, bide batez bi artiston kontuak ezagutzera emanez, jakina. Emankor benetan gure Mattin!

Geuretik Sortuak Udalbiltzaren egitasmo bat da, zeinean zenbait diziplinatako sortzaile batzuek Euskal Herriko zenbait udaletan egonaldiak egiten dituzten eta ondoren bertan girotutako euskarazko lanak sortzen dituzten. Lehen edizioan zinema, antzerkia eta literatura izan ziren diziplinok, baina literatura modalitatean komiki bat ere egin zen, Mattinen Aska hain zuzen ere.

Bada, bigarren edizioan modalitate bat egon da berariaz komikientzat, eta bost komikigilek egin dute egonaldia eta komikia. Bost lanak Hona bostekoa! liburuan batera atera dituzte.

Aritz Ibarra Bera, Lesaka, Sara eta Urruñan izan da, eta Aldaxka pozoituak izenburudun istorioa ondu du, Lehen Mundu Gerran Frantziagatik hil zirenen edota hegoaldera desertatutakoen zorigaitzen ingurukoa. Eñaut Aiartzaguenak Amasa-Billabona inguruko basoetan girotutako komikia egin du, Gure basoak, ingurumena, tradizioa eta mitologia nahastuz. Kote Camacho Kotetok Txillardegi Bergaran istorioan euskalari handiak Telesforo Monzonekin bizitakoak kontatzen ditu. Iñaki Martiarena Mattin Usurbilgo ondare kulturalaz ari zaigu Handantza istorioan. Eta Unai Gaztelumendik Leitza eta Berastegiko herritarrek probintziako muga dela-eta daukaten buruko Harresia dakarkigu. Liburuak Ainara Azpiazu Axpiren azala du. Proiektu eder baten emaitza ederra, istorio jakingarri eta ederrekin.

Asisko Urmenetak ez du hutsik egiten Euskal Herriaren historiaren atal ezkutatu eta deuseztatuak ezagutarazteko urteroko komikiaren zitari dagokionez. Oraingoan are ezezagunagoak (hori posible bada) diren kontuak dakarzkigu: XIX. eta XX. mendeetan euskal kulturaren transmisioan aitzindari izan diren emakumeen historia, hain zuzen. Gora euskal herrientsak! du izenburua Begiraleak EKE, Erroa, Herrima eta Gureberriak elkarteek eta etxeek lankidetzan atera duten lan honek.

Kapitolina Buztintze Larrondo uxuetarra (Nafarroaren historiaren Konpendioa eta irakaskuntza material zenbaiten egilea), Jule Fernandez Zabaleta iruindarra (irakaslea, pedagogia berritzaileen eta euskararen bultzatzailea, Emakume Abertzale Batzako kide, Lehenbiziko Eusko Jaurlaritzan Euskal Unibertsitatea sortzeko batzordeko kide...), Malena Jauregiberri Erbin aloztarra (irakaslea, euskaltzalea, idazlea, nazien kontrako erresistentea, Begiraleak iparraldeko emakume abertzaleen elkarteko lehendakaria, euskaltzain urgazlea...), Katalina Alastuei Garaikoetxea iruindarra (irakaslea, Emakume Abertzaleen Batzako lehendakaria, Eusko Ikaskuntzako eta Euskeraren Adiskideak-eko kide...) edota Elbira Zipitria Irastortza donostiarra (irakaslea, pedagogia berritzaileen sustatzailea, ikastolen sortzaileetarikoa, Emakume Abertzale Batzako kidea...) dira komikian ezagutuko ditugun emakumeetako batzuk, beraien arteko egiazko zein alegiazko topaketen kontaketaren bitartez.

Horrez gain, Konpendioa eta besteren aitzakian Euskal Herriaren historiako zenbait atalen berri ere emango zaigu bide batez: XVII. mendea, Arturo Kanpion eta Sabin Aranaren arteko eztabaidak... Jule Fernandezek 1924an, Primo de Riveraren diktadura garaian, egindako hitzaldi feminista abertzale baten zati bat ere erreproduzitzen da, Dom Campistronek ilustratuta. Herri bezala iraun nahi badugu ezagutu behar ditugun kontuak denak, Asiskoren estilo pertsonal bereizgarri imitaezinean kontatuta.

Euskarazko komikigintza zorioneko dago azken urteotan, lan ugari eta onak ateratzen ari baitira, eta itzulpenak ere gero eta gehiago eta hobeak. Iaz, gainera, mugarri diren zenbait kontu gertatu ziren, hala nola lehenbizikoz manga euskaraz izatea edota Julen Gabiriak "komikiaren zortzimilakoak" deritzenak euskaraz ikusten hastea, Mausekin. Bada, bi joerek aurrera jarraitu dute aurten ere, 10 mangatik gora baititugu jada euskaraz, eta zortzimilakoetatik beste bi atera baitira aurten: Joe Saccoren Palestina eta Marjane Satrapiren Persepolis. Izan ere, "eleberri grafiko" deritzen motako komiki hauetan gailur eta ezagunen diren hiru komikiak izango baitira hiru horiek ziurrenik. Astiberrik atera zituen iaz Maus eta aurten Palestina, soilik euskaraz ateratzeko eskubideak lortuta gainera, eta orain Elkar argitaletxeak dakarkigu Persepolis, Irene Arraratsek itzulita.

Marjane Satrapiren komiki honek haur baten ikuspegi autobiografikotik kontatzen du Irango historia hurbila, 1980 eta 1990ko hamarkadak zehazki: diktadura, iraultza, erregimen integrista, Irakekiko gerra... Jatorrian lau tomotan atera zen 2000 eta 2003 bitartean, eta geroztik tomo bakarrean atera izan da osorik, euskarazko edizio honetan bezala.

Blog honetan eta bestelakoetan sarritan izan dut hizpide Persepolis: artikulu oso bat eskaini genion 2005ean (bloga ia hasi berritan), Intxaurrondoko komiki-solasaldietara eraman nuen 2017an, Arrasateko Udal Bibliotekaren komiki-gidako 10 gomendioen artean sartu nuen... Argi dago oso gogoko dudala, oso ona baita. Berri ikaragarri pozgarria da, beraz, klasiko hau gure hizkuntzan gozatu ahal izatea. Eta jarrai dezala boladak eta horrelako gehiago ikus ditzagula!

Harriet argitaletxeak manga argitaratzeko sortutako Kabe zigiluak bere lan aparta egiten jarraitzen du. 2022an lehen manga atera zuen, eta 2023an hamar argitaratu ditu. Aurreko batean eman genizuen lehenengo bosten berri, eta hemen dakarzkizuegu hurrengo bostak.

Batetik, ipuinetako emakumezko pertsonaietan (Txanogorritxo, Alice...) oinarritutako beldurrezko Tabasa Ioriren Heroines game sailaren hirugarrena eta azkena atera da. Bestetik, Itaru Kinoshitaren Dinosaurs sanctuary sailaren bigarren eta hirugarren zenbakiak atera dira, Suzume zaintzailearen dinosauroz betetako irla eta parke bateko bizipenak dakarzkiguna eta dinosauroei buruzko jakingarri gehiago erakutsiko dizkiguna.

Eta horiez gain, sail berri bat ere hasi du azken hilabeteotan, zeinaren bi zenbaki atera dituen jada: Tsukumizuren Girls' last tour. Animea ere baduen serie honetan, mundu postapokaliptiko batean Chito eta Juri neska gazteak, janari bila, tankez eta armez betetako baina arimarik ere ez dagoen hiri batera iristen dira beraien moto-traktorean...

Xabiroiko urteroko albumen artean berezia dugu 17. hau, gizonezko egilerik ez duen lehenengoa baita. Izan ere, Surflariaren gidoia Uxue Alberdik egin du eta Susanna Martínek irudiak. Sol-Ekiren desagerpenaren 10 urte betetzeak bere lagun eta maitale Amaiari garai haiek gogoraraziko dizkio eta laguna benetan nor zen eta zer gertatu zitzaion argitzen saiatzen hasiko da... Bizitza, jaiotza eta heriotzarekin etengabe jolasten duen misteriozko thriller zirraragarria dugu Surflaria.

Asterixek aurrera darrai bere jatorrizko egilerik gabe ere. René Goscinny eta Albert Uderzok 24 album egin zituzten, Goscinny gidoilaria 1977an hil ondoren Uderzo marrazkilariak bakarka beste 8 egin zituen, eta 2013az geroztik 5 istorio atera dira Jean-Yves Ferriren gidoiarekin eta Didier Conraden marrazkiekin, zeintzuetan Uderzok ere parte hartu duen aholkulari gisa. Eta orain berri bat iritsi zaigu, jatorrizko egileetako batek ere parte hartu ez duen lehena (2020an hil zen Uderzo), Fabcaro gidoilari berriarekin eta irudietan Conradek jarraitzen duela: Lirio zuria. Bruño/Salvat-ek atera du euskaraz, Maddalen Arzallusek itzulita. Psikologia berri bat ari da zabaltzen Erroman, “lirio zuria”, pentsamendu positiboan oinarritua. Zesarrek bere asmatzaile Hitzedertsus bidaltzen du gure galiarren herrixkaren inguruko kanpamentuetako soldaduak motibatzera. Baina pentsamendu berria herrixkara ere iritsiko da...

Eta Harriet etxearen kontu gehiagorekin gatoz (euskaraz komiki gehien ateratzen dituena baita). Batetik, Bessadiren Lehoi ogroa sailaren bigarren zenbakia atera du, Hiru lehoiak izenburukoa. Hemen ere animaliez osatutako mundu fantastiko bat eta irudi polit-politak aurkituko ditugu. Ogro hiltzaile bihurtzen den eta memoria galdu duen Kgosi lehoia, Wilt antxumea, Othila sagu gerlaria eta Hind azeria Logrine xamanaren etxolara iritsiko dira, non Kgosik bere iragan izugarria ezagutuko duen...

Bestetik, euskal komikizaleon ezagunak diren Stéphane Piatzszek gidoilariak (Iñaki Holgadorekin Rétine saila eta Guillermo Gonzalezekin Le chevalier à la licorne egindakoa) eta Tieko marrazkilariak (Tomoë) egiten duten Dortokaren promesa sailaren hirugarrena ere argitaratu du. Hemen izango dute amaiera Frantziak Tortuga uhartera hango filibusteroekin ezkontzera preso bidalitako eta ihes egindako hiru emakumeen abenturek.