e-gorblog

Euskal komikizaleok azkenaldian zorionekoak garela esan daiteke. Urterik urte euskarazko komikien produkzioa gora doa, bai bertan egindakoa zein itzulitakoa, blog hau jarraitzen duen edonork argi ikusiko zuen bezala. Eta gainera, produkzioaren eta interesaren erakusle, azken urteetan ugaritu egin dira sarean euskarazko komikiei buruzko informazioa ematen duten guneak: Mikel Begoñaren Komikeri blog bikaina, Iñaki Otamendi Dabilenharriak sortutako Komikipedia ezinbestekoa...

Bada, oraintsu beste baten berri izan dut (nahiz eta, antza, 2014tik martxan dagoen): LainoMehe. Ematen duenez, bere egilea Ian Nose da, azken urteetan Ahabi Comics zigilupean euskaraz eta beste hizkuntza batzuetan hainbat komiki autoeditatzen ari den Filadelfian bizi den euskal herritarra.

LainoMehe webgunean albisteak aurkituko ditugu eta baita artikulu guztiz ezinbesteko bi: Asterixen eta Tintinen euskarazko argitalpenen kronologiekin egindako artikulu bana dago, beheko menuaren bidez atzitu dezakeguna.

Baina beharbada webgunearen edukirik bereizgarriena eta interesgarriena digitalean deskargatzeko moduan jartzen dituen euskarazko komikiak dira. Ez dira jatorriz euskaraz argitaratutakoak, itzulitakoak baizik, batzuk argitaletxeek itzuli eta ateratakoak eta beste batzuk webgunearen egileek eurek itzulitakoak. Argitaletxeek kaleratutako komikien kasuan, ez daude osorik, orri gutxi batzuk eskaneatu eta eskuragai jarri dituzte, erosteko estekarekin batera (jada deskatalogatuta ez badaude). Hala, argi gelditzen da, egileek aurkezpen orrian dioten bezala, asmoa ez dela euskarazko komikien pirateoa, hauek bultzatu eta zabalkundean laguntzea baino. Ondoko hauek dira:

• Hergéren Tintin Kongon (Elkar etxeak 1986an argitaratutako eta jada deskatalogatutako edizioaren 21 orri)
• Paco Rocaren Zimurrak eta Etxea (Astiberrik kaleratzen duen edizioaren 3 orri bakoitzetik)

LainoMehe-koek eurek euskaratu dituzten komikiei dagokienez, hauen kasuan ere asmoa euskarazko komikiari laguntzea besterik ez da, egile klasiko batzuen komiki edo atal gutxi batzuk jendeari euskaratuta eskainiz horiek euskaraz atera daitezen bultzatzen duten bitartean. Hauek dira zehazki komiki horiek:

• Moebiusen Izar gainean-en Konpontzailea sarrera-kapitulua, 6 orrikoa
• Katsuhiro Otomoren Akira ezagunaren lehen 3 atalak
• Akira Toriyamaren bi komiki euskaldunontzat oso ezagunak, bien animé bertsioak ETBk euskaraz emandakoak baitira: Dragoi Bola (lehen 5 atalak) eta Dr. Slump (38. atala)
• Bill Wattersonen Calvin eta Hobbes bikainaren lehen astea (igandeko orria eta sei zinta)
• Josep Maria Beàren Buruko toki batean-en A zona kapitulua

Esan bezala, webgune zinez interesgarria da LainoMehe, baliabide apartekin eta eduki interesgarriarekin. Urte askotarako, LainoMehe!

Gregorio Muro (bigarren abizenez eta ezizenez Harriet, Hernani, 1954) mito bat da euskal komikigintzan. Langile fin eta nekaezina, euskal komikigintzari ekarpen ezinbestekoa egin dio egile zein editore gisa.

Komikigile hamarkada bat baino gutxi gehiago aritu arren (80ko hamarkadan eta 90ekoaren hasieran), bera dugu ziurrenik euskal komikigile arrakastatsu, saritu, nazioarteko eta emankorrena. Ipurbeltz aldizkarian hainbat sail idatzi eta marraztu zituen 80ko hamarkadaren hasieran, batzuk gainera komiki solte gisa ere argitaratu zirenak: Iker eta Ixone, Bizarzuri, Tom eta Wandy... Baina laster marrazteari utzi eta gidoigintzara pasatu zen, eta Justin Hiriart, Sorgin seinalea, Eguzkiaren izerdia, Simon Besaluze edota Jon eta Mirka bezalako sailak egin zituen Ipurbeltzen eta Habeko Miken, nazioartean eta hizkuntza askotan atera zirenak eta sari ugari irabazi zituztenak.

Gero 20 urtez zinemagintzan aritu zen, bereziki animazioan. Ipar Haizearen erronka filmaren gidoia egin zuen, eta beste hainbat animaziozko filmetan aritu zen gidoigintzan, zuzendaritzan zein ekoizle lanetan.

2015ean komikigintzara itzuli zen baina editore gisa, Harriet argitaletxea sortuta. Bertan aipatutako bere lan klasikoak berrargitaratzen aritu da, Frantzian argitaratu duten euskal egile zenbaitzuen obrak geurera ekartzen, Mintxo bezalako klasikoen bildumaren bat ateratzen eta Frantzian argitaratutako zenbait lan hautatu hemen kaleratu eta ezagutarazten, guztiak euskaraz eta gaztelaniaz. Lan oparoa eta aipagarria, euskarazko komikigintzaren azken urteotako loraldiaren errudun nagusietakoa izan da Harriet argitaletxea. Baina Harriet egilea komikian ezer idatzi gabe zebilen 25 urte baino gehiagotan. Orain arte.

Orain, La honte et l'oubli saila hasi du Frantzian Glénat argitaletxearen eskutik, lehen albuma argitaratuz, Le désastre. Bertan 1898ko Filipinetako Iraultza eta Espainia-AEB gerra kontatzen dira, gero 1899 eta 1902 urteen artean izandako Filipinak eta Estatu Batuen arteko Gerrari (Filipinetako Matxinada izenez ere ezagutu) bide eman ziotenak, non AEBek 1.000.000 inguru zibil hil zituzten. Istorioa Bizkaiko bi anaiaren bitartez kontatzen da, Espainiako zerbitzu militarra han egin behar izan zutenak.

Irudiak Alex Macho marrazkigile bilbotarrarenak dira, eta benetan bikainak dira. Alex batez ere animazioan aritu izan da, baina aurretik beste bi komiki ere eginak zituen: 2004an Kakarraldo konspirazioa eta 2010ean Irungo Alardea.

Sailaren bigarren albuma irailerako dago aurreikusita. Eta garai bertsuan euskaraz ere aterako du Harriet argitaletxeak berak, Lotsa eta ahanztura izenburuarekin. Irrikatan egongo gara zain Harriet handiaren istorio berriak euskaraz ikusteko!

Astiberrik Waluk hartz zuri txikiaren abenturen hirugarren liburua dakarkigu, Waluk 3 - Txakur Handiaren bidea. Oraingoan, gainera, haurrentzako komiki eder honen euskarazko bertsioa gaztelaniazkoarekin batera atera du, lehenbiziko aldiz! Emilio Ruiz eta Ana Mirallesek sortutako Waluken komikien zenbaki honetan, hartz umezurtzak Eskimo hartz zahar marmartiarekin erabat aldatzen ari zaien munduan zehar bidaiatzen, pertsonaia berriak ezagutzen eta abentura zirraragarriak bizitzen jarraituko dute.

Gure hiriburuetako historiari lotutako bi komiki atera dira berriki, biak euskara eta gaztelaniazko edizio bikoitzean. Lehena, Fundación Laboral San Prudencio, 50 urte Arabako industriaren eskutik, Fundación Laboral San Prudenciok atera du bere 50. urteurrenean fundazioaren historia eta Arabako industriarena kontatzeko. Mauro Entrialgorenak dira honen gidoia zein irudiak.

Bestea, Bilbao, historia apur bat, Bilboko Udalak atera du hiriaren historia kontatzeko. Estudios Durerok egin du, euskara eta gaztelaniazko edizioaz gain ingelesezkoa ere badu eta doan deskarga daiteke.

Zerocalcare komiki egile underground italiarra da, mundu osoan oso ezaguna Kobane calling eta La profezia dell'armadillo bezalako lanengatik. Azaroan atera zen euskaraz Hondamuinean bere komikia, beste hizkuntza askotan baino lehenago (gaztelaniaz baino lehenago eta frantsesezkoarekin bateratsu), luxu benetakoa. Komiki hura irakurri bazenuten, ikusiko zenuten istorioa ez zela amaitzen eta “Jarraituko du...” moduko bat zuela bukaeran. Bada, euskaldunok pribilegiatuak izaten jarraitzen dugu, orain haren jarraipena ere atera baita, Hondamuinean - Sei hilabete geroago, berriz ere beste hizkuntza askotan baino lehenago!

Komiki honetan, aurreko hartan bezala, egilea eta bere lagunak dira protagonistak. Komikigilearen arrakastak prekarietatean bizi diren bere betiko lagunekin duen harremana gaizkitu egin zuela ikusi genuen istorioaren lehen partean. Betidanik bere kontzientzia izan den Armadilloaren ordez, arduragabekeriaren eta berekoikeriaren ordezkari den Panda du Zerocalcarek lagun azken sei hilabeteotan, eta lagunekiko adiskidetasuna ia hautsita dago... Konponduko ote da?

Lan hau euskaraz hain azkar ikustearen balentria, lehenengoarekin bezala, Farmazia Beltza argitaletxeari zor diogu, eta Ereiten Kultur Zerbitzuak eta Talaios Koop. enpresen eta Euskal Herria Italia Da elkarteen laguntza izan du horretarako. Koldo Izagirrek itzuli du komiki hau ere. Apirilean Zerocalcare bera Euskal Herrian izan genuen komikia aurkezten. Bejondeiela guztiei, eta jarrai dezatela egile honen eta beste batzuen komikiak euskaratzen!

Ahabi Comics argitaletxea Ian Nose AEBko Filadelfian bizi den euskal herritarrak sortutakoa da bere komikiak argitaratzeko, zeinak hainbat hizkuntzatan kaleratzen dituen, tartean euskaraz. 2016 urtean EdFramed sailaren lehen bi zenbakiak atera zituen, eta 2018aren amaieran atera zen hirugarrena, EdFramed 3. Komiki hau (eta aurrekoak) Amazon bidez eros daitezke.

60 urte bete arren, osasuntsu jarraitzen du gure Asterixek! Izan ere, Salvat/Bruño k Goscinny eta Uderzoren pertsonaia honen abenturak euskaraz berrargitaratzen jarraitzen du, eta beste bi abentura klasiko atera ditu, Asterix Hispanian eta Liskarra, bere istorioetatik onenetakoak nire ustez. Egia esan, 2018 amaieran atera ziren, baina hainbeste nobedaderen artean pasatu egin zitzaidan, barkatu...

Txalaparta argitaletxeak 2013an euskaratu zuen Munduko bandarik txarrena. Surrealismoz eta umore fin eta garratzez, antiheroi galtzaileen istorioak kontatzen zizkigun José Carlos Fernandes egile portugaldarrak herrialde hartako komikirik sarituena den hartan. Orain Harriet argitaletxeak Fernandesen Aral itsasoa eder hau dakarkigu. Hura atsegin izan bazenuen, ziur hau ere gozatuko duzula, estilo, giro eta esku bera antzeman baitaitezke bietan.

Kontrazalean komikiaren deskribapenean kontatzen denez, bere helmugara iritsi ez den hegazkin bat Yucatango oihanean aurkitu dute, kalterik gabe baina bidaiarien edo tripulazioaren arrastorik gabe. Eta kutxa beltzeko grabazioak oso harrigarriak dira: hegazkinaren eta aire-kontrolatzaileen arteko elkarrizketen ordez, elkarrekin zerikusirik ez duten istorio bitxiak entzuten dira, eskifaiako inorena ez den ahots bitxi batean... Bada, komikian ez da hegazkin horren istorioa kontatzen, kutxa beltzeko istorio ezohiko horiek baino, bost guztira. Albumari izenburua ematen dion Aral itsasoa da luzeena, eta horrez gain beste lau labur daude: Idi bat teilatuan, Hildakoen janzkiak, Panamako kanalaren irekiera eta Ibaian gora egitearen arte ahantzia.

Munduko bandarik txarrena hartan ez bezala, hemen irudiak ez dira Fernandesenak, Roberto Gomesenak baizik. Beno, hala dio komikiaren barneko orrietan, baina ez dakit benetan hala den istorio guztietan, izan ere estilo ezberdinetan marraztuta daude, eta batzuenek Munduko bandarik txarrenakoen antza dutela esango nuke...

Superpatata haurrei zuzendutako Artur Laperla egilearen umorezko komiki bat da, patata superheroi bat protagonista duena. Bartzelonako Bang argitaletxeak komiki hauen 8 zenbaki atera ditu 2011tik hona, eta azken hilabete hauetan zortziak euskaraz ateratzen ari da. Lau urtarrilean atera ziren, beste bi maiatzean eta azken biak ekainean dira ateratzekoak. Ongietorriak, ez baita haur txikientzako komiki asko ateratzen euskaraz!

Otsailean atera zen Xabiroi komiki-aldizkariaren 51. zenbakia, beti bezain interesgarri eta ederra, ondoko eduki hauekin:

• Xabier Sagastaren azala
• Zuen blogari xume honek idatzitako Albisteak
• Aritz Irigoienen Xabiroienea banda bertikala
• Sanviren gidoi eta irudidun Auzomorro umorezko orri bikoitza, Argitxo, Ttantto, Txirritx eta Xangorekin
• Harkaitz Cano eta Iñaki G. Holgadoren Amets alokatuak sailaren azken 6 orriak
• Zaldieroaren umorezko Arranotxuren bi orri
• Mikel Santos Belatzi Iñigo Astizek egindako elkarrizketa Lucio Urtubiaren bizitza kontatzen duen Gerezi garaia komikiaren harira
• Unai Iturriagaren gidoia eta Sanviren irudiak dituen Haur besoetakoaren sail berri baten hasiera, zortzi orrirekin
• Asiskoren Hor konpost, Manu Ortegaren Haizea eta Exprairen Pertza ustelaren gogoeta antzuak bandak
• Mikel Begoña eta Kike Infamek sortutako Bostetik bostera istorioa (bost orrikoa jakina), apur bat Lezo Urreiztieta eta bere abenturak gogorarazten dizkigun Lexuri Urreiztixuriren bizitza harrigarria kontatzen duena

Gozatu!