Markos Zapiain

Herriak goretsi egiten du esamesari uko egiten dion laguna, erdi heroitzat du, erdi santutzat. “Horrek egundo ez dik inoren gaineko berba zantarrik erabili, ez dik zurrumurrurik zabaldu, hain gutxi asmatu”. Santuaren belarritik sartu bai, sartu egiten da zurrumurrua, baina gero ez zaio ahotik irteten, santuaren gorputzaren baitan itzaliko da. Bere buruari inperatibo kategoriko bat ezarri dio zorrozki: ez duzu inori kaltegarri izan dakiokeen zurrumurrurik aipatuko. Are gehiago, hain izaten da zenbaitetan erradikala santu mota hau, kaltegarri izan litezkeen egiak ere ez baititu ahotan erabiltzen.

Aire hotza maite du, garbia, eta nazkatu eta gaixotu egiten du zurrumurruzko zaratak, esamesak, errazkerian jausiriko giza gogoak.

Zurrumurruaren eta hiri-kondairaren arteko desberdintasunari dagokionez, luzera hartu izan da kontuan, zabaltze-prozesua, egitura…

Baina etikoki ere bereiz litezke:

Zurrumurrua ia beti  gaiztoa izaten da, lagun jakinen bat baitu jomuga, eta gezurraren bidez bere izen ona suntsitu nahi izaten du.

Aldiz, hiri-kondaira ez da hain koipeztoa, kontatzeko atseginak bizi du (zurrumurrua berriz seinalatzekoak), eta kontalaria eta entzulea ez ditu etsai baten aurka biltzen, baizik pasadizo bitxi baten aurreko harriduraren inguruan.

Sarritan praktikoa ere izaten da. Hurrengo hiri-kondairak, interneteko kontrola zure alde erabiltzeko bide bat erakusten du.

Agure arabiar bat AEBetako Idahon bizi da, orain dela berrogei urtez geroztik. Urtero bezalaxe, aurten ere baratzean indabak erein nahi zituen, baina lurra iraultzea gogorregi egiten zaio dagoeneko.

Bere seme bakarra, Ahmed, Frantzian da, ikasten. Agureak email bat bidali zion, arazoa azalduz:

“Ahmed maitea: triste nabil, aurten ezingo baititut indabak baratzean erein. Zaharregia nauzu halako lanetarako. Hemen bazeunde, badakit niregatik lurra irauliko zenukeela. Dagoela Ala zurekin. Aita.”

Lau egun igarota, semearen erantzuna jaso zuen epostan:

“Aita maitea, kontuz mesedez, ez irauli baratzeko lurra, otoi eta arren, hortxe ezkutatu bainuen hura. Ez adiorik. Ahmed.”

Egun hartako gauean bertan, goizaldeko laurak aldera, Udaltzainak, FBIko agenteak, CIAkoak eta Pentagonoko kide batzuk baratzean sartu eta lur guztia irauli zuten, antrax bila, lehergailuak egiteko osagaien xerka. Ez zuten ezer aurkitu haatik; ospa egin zuten.

Biharmanunean, agureak semearen beste email bat hartu zuen:

“Aita maitea: honezkero ziur aski indabak erein ahalko dituzu. Egoera kontuan hartuta, bururatu zaidan egokiena izan da. Maite zaitut. Zure seme Ahmed.”

Biharamuneko pilulari buruzko eztabaidak erakusten duenez, neska gazteak errudun dira larrua jotzeagatik. Are, larrua jo nahi izateagatik.

Zergatik onartzen da berehala eta berezko egia balitz bezala neska gaztea gizon heldua baino txoriburuagoa dela?

Oro har, sexu indar handiagoa duelako. Sexu gogo handiagoa beharbada ez, baina sexu indarra bai.

Dena den, horren erantzule ez da neska gaztea, baizik biologia, bizitza bera. Hilekoa duenez geroztik, neska gaztea prest dago biologiari dagokionez seme-alabak ekartzeko.

Arazoa sortzen da gizarte tradizionaletan ez bezala, bertan aski parean baitoaz bizitzaren eskakizunak eta gizarte ohiturak, gure gizarteetan gero eta denbora tarte luzeagoa ezartzen dela umeak ekartzeko ahalmenaren eta umeak ekartzeko normaltzat jotzen den adinaren artean.

Biologiatik gero eta libreago ibiltzeak ez dirudi txarra. Edonola ere, hori ez du neska gazteak erabaki. Eta Rouco eta Mayor Orejaren adierazpenak irakurrita, ematen du neska gazteari leporatzen zaiola bizirik egotea eta neska gaztea izatea.

Legearen arabera, hamasei urteko neskak gurasoen baimenik gabe lan egin dezake, maitasuna, haurrak eduki eta ezkondu; nondik nora orduan biharamuneko pilula hartzeko gurasoen baimen behar hori?

Bide batez esanda, deigarri gertatzen da hamasei urtekoek inoren baimenik gabe lan egin ahal izatea, amodioa, haurrak, abortatu… eta ezin bozkatzea.

Aski korapilatsua da bizitza berez; baina Elizak gainera erantsi eta larritu egiten ditu arazoak, oraindik gehiago konplikatu. Biharamuneko pilularen aurkako gurutzada, bizitzaren aurkako Elizaren borroka luzean kokatu beharra dago, honezkero bi mila urte inguru.

Borroka horren alde bat errukiaren erabilera da, sadismoaren mozorro gisa. Zehazki, hildakoarenganako gupida, biziaren aurka hobeki egiteko eraso. San Inaziok zioenez, gizakiak hilotz bilakatu behar luke, hila da gizaki perfektua.

Adibidez, hileta elizkizunetako ohitura hori: lehenbiziko bankuetan alarguna, seme-alabak… Eta behin meza bukatutakoan, alargunak eta seme-alabak, ordurako arras hunkituak, ilaran datozkien ezagunen eta ezezagunen doluzko adierazpenak eta oroitzapen hunkigarriak eta abarrak jasan behar dituzte, bat-banaka. Une gorena, alargunak ezin gehiago irentsi eta hausten delarik lortzen da, negarrez eta intzirika hasten delarik. Orduan eliztarren sadismo ezkutuak “ai, bai alargun sentsiblea” komentatzen du, “bai seme bihozbera, ezin izan dio eutsi gizajoak, hori bai dela ama maitatzea”.

Ez ordea, ez gaituzue engainatuko: ez duzue hilikoa oroitu nahi, bizirik gelditu dena makurrarazi nahi duzue, bere malko eta aieneek eragiten dizueten zirraraz gozatu.

Era berean, etor litekeen umearenganako errukiak emakume biziaren aurkako sadismoa ezkutatzen du. Rouco, Mayor Oreja eta enparauen aldarrikapenen azpian garbi nabari da bestelako zerbait: “Ez egin larrutan, puta zikinak, desira asetzea bekatu da, sufritzeko sortu ginen, bizialdi hau malkozko putzu bat da, eta gorputza berriz irrika-zaku gaizto bat”.

Zertarako nahi ditu haatik Elizak umeak? Berriki ospetsu egin diren apaiz irlandar horiek irudikatzen ditut emakumeei aholkatuz: “Ez ezazu pilula hartu, ez izan tuntuna, nik zainduko dizut umea, zaude lasai.”

Gogaide ugari dauzka Gandik gurean borroka politikoaren arloan; gutxiago dira ordea kastitatearen bidetik jarraitzen diotenak, gure kultura katolikoa haztegirik eskasena ez den arren kastitatea lora dadin: apaiz katolikoei kastitatea exijitzen zaie; aldiz, artzain protestanteei, pope ortodoxoei, errabino juduei eta iman islamdarrei ez. Zaila behar du kastitateak, baina bizitzan behin bederen komeni da isuri gabe ahal bezain luzaro eustea, ea zer gertatzen den, funtsezko aldaketarik dakarkien gure gorputz-arimei, bertsolari bilakatzen ote zaren. Igor Elortzaren bertsoerako sintaxiari sumatzen zaio sublimazio lana, zeren garrantzi handia ematen baitie bere atributuei.

Jean-François Dortier-ek garbi erakutsi du Gandirengan kastitatera eraman dezaketen arrazoi ia guztiak aurkitzen ditugula: biografikoak, erlijiosoak, psikologikoak, ideologikoak, moralak.  

Ezkondu zirenean hamahiru urte zituzten Gandik zein Kasturbaik. Gandik emaztearengandik bereizi zen bolada batean aurkitu zuen kastitatea, Hegoafrikan. Beti izan zituen ordea bere baitan zein inguruan kastitatera eramango zuten eraginak eta bultzadak. Esaterako, Indian hainbat dira kastitatea aldarrikatzen duten tradizio mistikoak: hinduistak, budistak, jainistak, yogiak, brahmanistak. Gero Londresen kristau puritanoekin ibili zen. Bazuen gainera pitagorikoen, judu eseniarren eta gnostikoen berri, kristauen lurraldean berean kristauek baino lehenagotik erabiltzen zutenak kastitatea, III. mendera arte ez baitzuten desertura jo lehenbiziko eremutar kristauek. Azkenik, Gandik beti irakurri zuen irrikaz Leon Tolstoi errrusiar bizardunaren obra, kastitatearen aldezle sutsua berau.

Borrokalariaren ideal heroikoak ere indar guztiak misioari eskaintzea eskatzen du, eta Gandik Indiaren askapen borroka Ingalaterraren aurka, espiritualtasunarena bezala ikusten zuen materialismoaren aurka. Gainera, britainiar soldaduek sarritan bortxatzen zituzten neska indiarrak, eta horrek sexuaren alde nazkagarria nabarmendu zion.

Gandi anorexiaren mugetan ibili zen beti gainera, oso gutxi jaten zuen, eta hori lagungarri zaio kastitateari, anorexikoak maiz lotzen baititu sexuari ukoa eta goi arnasa intelektual eta espirituala.

Bada hala ere haren biografian zartako bat bai Jean-François Dortier-ek (Comment être chaste?) eta bai Aitor Zuberogoitiak (Gandi, Elkar) erabakigarritzat dutena, Gandi kastugai bilakaraziko zuena erremedio barik eta behin betiko: izugarri maite zuen bere aita. Aita hilzorian zenean, gau eta egun egon zen orduan hamasei urte zeuzkan Gandi aitaren oheburuan, aitaren agonia zaintzen, egunak joan egunak etorri. Behin batean, osaba hurbildu zitzaion, joan zedila atseden hartzera, berak ordeztuko zuela. Gandi lo-gelara joan zen Kasturbai emaztearekin eta, amodioa egiten ari zirelarik jo zien patuak atea. Hil berria zitzaion aita.

Ez zion sexu grinari barkatu bere seme-betebeharretatik aldendu izana. Aurrerantzean sendoagoa izan zen bere ukoa sexuari. Ez, eta eskerrak, Alexandriako gotzain Origenesena bezain errotikoa, zakila ebaki baitzuen. Bide batez esanda, Origenesek imitatzaile mordoa izan zuen bere garaian, Eliza kezkatu egin zen eta Nizeako kontzilioan erabaki zuen bere burua borondatez zikiratukorik ez onartzea apaiz gisa.

Dena den, bada hainbat bide menperatu nahi duzun grina zapaltzeko. Nietzschek sei aipatzen ditu “Egunsentia”n, baina Gandik erabilitakoa ez, aski ezohikoa baita.

Neska gazte biluziekin oheratzen zen Gandi gauero, bere ilobekin edo beste batzuekin. Neska bakar batek ere ez zuen salatu, dirudienez ukitu ere ez zituen egiten. Usadio horri buruz galdetu ziotenean, ukatu egin zuen hasieran. Ebidentziak pilatu ahala onartu eta ohea eta gorputza berotu beharra aipatu zuen. Geroxeago aitortu zuen ohitura horren zinezko xedea: sexu-bulkada ahal bezain zorrozki menperatu nahia: izan ere, erraza baita tentabidea gainditzea urruti dagoenean; zailagoa eta aldi berean goresgarriagoa berriz zure alboan izara beraren pean goxo-goxo duzula garaitzea.

Bataille, Roger Caillois, Kojève, Jean Wahl, Klossowski, Michel Leiris eta beste batzuek Soziologiako Eskola fundatu zuten 1937an eta bertan ibili ziren 1939an desegin zen arte.

Elizarik gabeko sakratutasun baten bila aritu ziren, sakratu laiko baten bila.

Bataillek transgresioari lotu zion beti sakratutasuna.

Esaterako, bere amaren gorpuaren aurrean masturbatu zen, ama hilaren gainean isuri zuen hazia.

Bestalde, Bataillerentzat sakratuak aldez aurretik sakrifizioa eskatzen du; nabarmena da hori kristautasunean, René Girardek azpimarratu duenez.

Hilketa baten ostean, hiltzaileak eta lekukoak biltzen dituzten oroitzapenek, damuek, sentimendu nahasiek adieraziko lukete sakratua.

Eskolakideen artean lotura erlijiosoa piztu nahian, Soziologia Eskolako zenbait partaidek biktima bat aurkitu zuten, bere burua sakrifikatzeko gertu zegoen emakume idazle bat, ingelesa.

Baso batean hiltzea erabaki zuten.

Idazlea gertu zegoen sakrifizioaren biktima izateko, baina Bataille eta bere lagunak ez ziren hura hiltzeko gai izan, eta emakume idazlearen ordez zimino bat immolatu zuten.

Espainiako bi zurrumurrurik ospetsuenak dirateke, batetik armairuan gorderiko Ricky Martini buruzkoa Sorpresa sorpresa programan, eta bestetik Ana Garcia Obregoni hegazkinean zihoala presioagatik titiak zartatu eta aulkiak, bidaiariak, azafatak silikonaz zipriztindu zituenekoa.

Hegoaldean oso ezaguna bada ere, iparraldeko haurrideei Garcia Obregon aurkeztu beharko dizuet: artista osoa da, abeslaria, dantzaria, arrakasta handiko aktoresa. Gainera berak dio Biologia ikasi zuela AEBetan, inork sinesten ez dion arren. Madrilgo aberaskumeen hizkera amorragarria darabil, baina badu zerbait Espainia liluratzen duena, telebistako audientziek erakusten dutenez.

Ana y los siete enanitos izan zen telebistarako egin zuen azkenetariko seriea, Ana eta zazpi ipotxak, eta, egia esan, etikari dagokionez Espainia oso txikia da Anaren aldean.

Titi-eztandaren zurrumurrua, bistan da, mendeku gogorra da.

Zer leporatzen dio zehazki Espainiak Garcia Obregoni? Funtsean, bere sexu bizimodu librea. Hedabide hori eta arroxen gaitzespenak gorabehera, bikotekide ugari izan du, zein baino zein ederragoa gorputzez, zein baino zein indartsuagoa. Ia ez dakite hizketan, baina Anari ez zaio axola: futbolistak, kondeak, modeloak… badator futbolista bat Real Madridera, Anari gustatu, futbolista Madrilen dabilen bitartean ondo pasatu eta gero Liverpoolera joan behar badu, agur eta etorriko da besteren bat, edo harrapatuko dut.

Anaren aurkako herra fideltasuna eta pudorea bezalako balioak gorde ez izanak eragin du, eta ez aktore txarra izateak: askoz ere txarragoa da Antonio Resines, eta herriak ez ditu bere aurkako zurrumurruak asmatzen. Fideltasuna eta pudorea berez ez dira txarrak, baina Espainian ezinbestean hartzen dute kutsu kristau-frankista okaztagarri bat, eta zentzu horretan Ana Garcia Obregon Etikako andereño eta gidari zuzen eta egokia dugu.

Bestalde, titi-zurrumurru hau teknofoboa ere bada, Jainkoak edo naturak eman digun gorputza bere horretan ez uztea eta nork bere modura asmatzeko nahia ere zigortzen duen heinean: kontuz teknologia berriekin, onartu sorkuraz jaso duzuna, baztertu Prometeo.

Zurrumurru horrek naturaren mendekua adierazten du, natura aldatzen gehiegi ausartu den gizakiaren aurka; zurrumurruaren mezu morala, daukazuna bere horretan onartzearen aldekoa litzateke. Utzi bakean eman zaizkizun titiak, bai, baina gainera hobe oinez ibiliko bazina eta ez hegazkin harro horietan. Zurrumurru honetan Thoreau, Orixe, Heidegger eta Pablo Sastre genituzke barnebildurik Ana gaixoari errieta eginez. 

Maldivetako gobernuak urpean egin du berriki ministro-kontseilua. Lehenbiziko aldia da historian. Ministroek hilabete bi zeramatzaten entrenatzen. Helburua, beroketa klimatikoaren ondorio penagarrien gainean arreta deitzea, bereziki kaltegarriak baitira Indiako Itsasoko artxipelago horretan.

Presidentea izan zen uretan murgiltzen aurrenekoa; ondoren ministroak, lohihartzeko egokiak eta eskafandrak jantzita eta aire-botilekin.

Hamar bat ministro murgildu ziren sei metro inguru, eta ferra formako mahai baten inguruan kokatu ziren. Gero, mundu osoan eragingarria izango den ekintza bat abiaraztea erabaki zuten, karbono-isuriak murriztea xede.

Gizatasun sakon baten adierazpena da ministro-bilera urpean egite hori. Izan ere, gainerako animaliek naturak predeterminatu dizkien eremuetan baino ezin dituzte beren bilerak egin: itsasoan legatzek, miruek zeruan. Gizakia den piztiari, berriz, lur azala dagokio berez. Ordea, artifizioen bidez, urpean ere mugitzen eta bizitzen badaki, urpekarietan; airean ere bai, hegazkin eta sateliteetan. Polita litzateke gure Jaurlaritzak askatasun hori baliatzea Pluton aukeratzeko hurrengo batzarleku.

Erresuma Batuan bada Arts Council izeneko agentzia bat, artea bultzatzeaz arduratzen dena. Hamabost mila eta bostehun euro ordaindu dizkio Rita Marcalo emakume dantzari epileptikoari, sendagaiak aldi baterako hartzeari utzi eta agertokian atake batek jo diezaion. Epileptikoei laguntzen dabiltzan erakundeek gogor kritikatu dute eskaintza.

Rita Marcaloren aktuazioa dantzaren, mugimenduaren eta epilepsiaren arteko mugen eta loturen gaineko ikerketa gisa aurkeztu eta saldu dute. Hogeita lau orduz luzatuko da. Marcalok ez du lorik egingo. Arts Council horrek Marcaloren ikuskizun polemikoa diruz laguntzeko erabakia zuritu du adieraziz artista garrantzitsu bat dela, eta bere lanak merezi duela.

Epileptikoei laguntzen dieten gobernuz kanpoko erakundeek, berriz, gogor kritikatu dute Arts Councilen ekimena. Eritasuna ikuskizun munstrotsu bilakarazteko nahikeria apetatsua salatu dute, eta ohartarazi medikazioaren etetea biziki arriskutsu gerta litekeela. Soziedade Nazionaleko neuropsikologo Sallie Baxendaleren ustez, Marcaloren ikuskizunak ez dio grotesko hutsa izateari utziko, onartzen duen arren jendeak aurrerantzean eritasuna maizago ekarriko duela hizpidera, eta hori onuragarria dela.

Rita Marcalo dantzaria bera da “Dissidence” dantza-konpainiako zuzendari artistikoa. Dissidence Ingalaterrako Leeds-en dabil lanean. Marcalo hamazazpi urte zituenez geroztik da epileptiko. Bradfordeko antzokian erakutsiko duen ekitaldiaren bitartez Marcalok minusbaliatu gisa omen duen bestelako nortasunaren ikerketan sakondu nahi duela dio, berak “bere beste nortasun” deritzon hori arretaz aztertu.

Ikuskizunean argi estroboskopikoak erabiliko dira, hala nola bereziki diseinaturiko programa informatikoak musika eta zarata urdurigarria sortzeko, eta protagonistak barauari eutsi beharko dio, ez du lorik egingo, artifizialki igoko du gorputzeko beroa sukarra eragiteraino, eta garuneko jarduera bizkortzeko pizgarriak hartuko ditu, besteak beste alkohola eta tabakoa. Epilepsia-atakea berehala etorriko ez denez, beste dantzari batzuk ere arituko dira publikoa alegeratzen.

Antzerki konpainiak dioenez, “une jakin batean Marcalo epilepsia-atake batek joko du ziur aski. Hori gertatzean alarma-hotsa entzungo da, bizi eta bortitzagoa izango da argitasuna, musika entzuteari utziko diogu eta kamerek atakea grabatuko dute.” Konpainiak publikoa animatu ere egin du, telefono mugikorren bidez harrapa ditzan epilepsia-dardarak.

Hamar tesi hauek laburbiltzen dute Freudek eta psikoanalisiak nola ikusten duten Freud eta psikoanalisia:

1-Freudek berak bakarrik aurkitu zuen inkontzientea, autoanalisi biziki ausart eta heroiko bati esker.

2-Lapsusak, huts egindako ekintzak, txisteak, indiskrezioak, izen berezien, zenbakien edo proiektuen ahazteak, egonezinak, eta abar, psikopatologia bat eratzen dute, eta beren bidez inkontzientera hel gaitezke.

3-Ametsa interpretagarria da: zapaldutako desira baten adierazpen mozorrotua den heinean, inkontzientera iristeko bide nagusia da.

4-Psikoanalisia behaketa klinikoan dago oinarritua eta zientziari dagokio.

5-Freudek teknika bat aurkitu du, etzalekuaren eta solasaren bitartez psikopatologiak sendatzea ahalbidetzen duena.

6-Saio analitikoan, inkontzientean zetzan desira zapaldu bat kontzientziara agertzeak eta hitzetan jartzeak sintomaren desagertzea dakar.

7-Edipo konplexuaren arabera, umeak sexu-desiraz maite du berearen kontrako sexuko gurasoa, eta bere sexu berekoa, berriz, sinbolikoki hil beharreko etsaitzat du. Unibertsala da Edipo konplexua.

8-Psikoanalisiaren aurkako erresistentziak adierazten du uzkurrak bere burua ezagutzeari ikara diola; psikoanalisiaren ideiak ez onartzeak ukatzailearen neurosia erakusten du.

9-Jakintza mota askatzaile bat da psikoanalisia.

10-Freudek Ilustrazioko filosofiaren razionaltasun kritikoaren iraupena bermatzen du.

Caengo Unibertsitate Popularrean Michel Onfray Freuden obra ari da aztertzen aurten. Goiko hamar tesiak honela kritikatu ditu:

1-Freudek inkontzientearen hipotesia hemeretzigarren mendeari dagokion testuinguru historikoan adierazi du, hainbat irakurketaren ondoren, batik bat filosofikoak (oroz lehen Schopenhauer eta Nietzsche), baina zientifikoak ere bai.

2-Egia da eguneroko bizitzako psikopatologiaren istripuek zentzua dutela, baina ez derrigorrez errepresio libidinalari lotua, are gutxiago Ediporen errepresio hutsari.

3-Ametsak badu zentzua, baina, aurreko kritikaren ildotik, ez nahitaez libido hutsari edo Edipo hutsari lotua.

4-Psikologia literarioari dagokio psikoanalisia, Freuden autobiografia du sorburu, eta zoragarri funtzionatzen du Freud ulertzeko orduan, baina Freud ulertzeko orduan baino ez.

5-Terapia analitikoa pentsamendu magikoaren adar bat da: ez du sendatzen plazebo-efektuaren muga zorrotzen barruan baizik.

6-Erreprimitutakoaren kontzientziaratzeak egundo ez du mekanikoki ekarri sintomen desagertzea, are gutxiago sendatze osoa.

7-Unibertsala izatetik urruti, Edipo konplexuak Sigmund Freuden ez besteren ume-desira adierazten du.

8-Freudek pentsamendu magikoa ukatzen du; hala ere, psikoanalisia onartzea pentsamendu magikoaren patua berriro aztiaren esku uztea litzateke.

9-Askapen-itxurapean, kateak beste lege batzuetara aldatu ditu psikoanalisiak. Lege hauekin eratu da psikologismoa, erlijioaren osteko erlijio sekularra.

10-Freudek XVIII. mendeko Ilustrazioaren etsaietako bat mamitzen du, Antifilosofia izendatu zutena, filosofia razionalistaren ukoaren formula filosofikoetako bat.

Indoeuropar orok onartu du beste barik Morroiaren hipotesia, Wikipedia barne: maleta hutsik egon da beti.

Hainbat zalantza-zirrikitu ari da zabaltzen ordea.

Izan ere, jende guztia dabilen arren maletaren atzetik barruan milioi dolarra daukalakoan, maleta desagertu egingo da. Morroiaren autoa lapurtu eta maleta eraman egingo dute. Autoa aurkitzen dutenerako maleta ez dago, betirako galduko da maletaren arrastoa, Bunnyrenaren kontrara, porno-izarra berriro agertuko baita Lebowskiren jauregian, deus agitu ez balitz bezala.

Morroiak Lebowski iruzurtiari kontatzen dionean bere hipotesia, maleta hutsik eman ziola leporatuz, elbarriak ez du ukatzen, baina ezta onartzen ere. Alegia, ezinezkoa da goitik beherako ziurtasunez maleta hutsik zegoen ala ez erabakitzea. Morroiaren hipotesia da maleta hutsik zegoelakoa. Baina filmean pilo bat bider egiten dute kale Morroiaren hipotesiek.

Gurutzatuek Jerusalemen ez bezala, Morroiak egiaztatu ere ezingo du egin hilobia hutsik dela. Ezingo du maletaren hustasunetik jakinduriazko perlaren bat ondorioztatu. Filmeko kontakizuna amaitutakoan errusiar zuriak edaten eta bolajorran jarraituko du Morroiak, bere bolei brilloa ateratzen. Horratx egiteko inbidiagarria, irudika litekeen proiektu existentzialik sakon eta ederrenetarikoa hurrengo urteotarako: nork bere bolak distiraraztea.