Markos Zapiain

Oso polita gaur "Berria"n Luis Karlos Garciak Pilar Sanpedrori eginiko elkarrizketa, "Amodioaren mitoaren aurka" izenburukoa. Hemen dago:

http://www.berria.info/hemeroteka/inprimatzeko.php?htmla=BERRIA/y2004/m10/d20041020/p00017015.html

Enigma handia da zergatik maite ote duen zenbaitetan herriak tiranoa, edo errege kokolo bat.

Antzera, nolatan nahi izaten dute emakume batzuek, luzaro mehatxuak eta jipoiak pairatu dituztenek, erasotzailearekin bizitzen jarraitu? Izan ere, lagunak on egiten digutenen artean aukeratzen baditugu ere, "sarri askotan gertatzen da emakumeok bikotea sortzea batere onik egiten ez diguten eta atsekabetuta nahiz min fisiko eta psikikoak jota uzten gaituztenekin." Zergatik gertatzen dira "sufrikarioz betetako amodio penagarri horiek?" Nondik nora andre askoren (batzuk aski helduak eta oso argiak) etengabeko umilazioa onartu behar hori?

Diru katea garrantzitsua izaten da, baina ez gutxiago lotura emozionala. Sanpedrok uste du badela gure gizartean maitasunari buruzko filosofia ezkutu bat, halako hondamendiak ahalbidetzen dituena, eta beraz kritikatu beharrekoa.

Sanpedroren esanetan, gizarte osoak beharko luke terapia, "gailendu dituen kontzeptu, mito eta abarrek ematen baitiote bide emakumeen aurkako indarkeriari". Zehazki, amodio erromantikoak (eleberriek, telebistek eta filmek, besteak beste, sustatuak) genero indarkeriari laguntzen ei dio.

Tristan eta Isolda, Romeo eta Julieta, Leturia eta Miren... mendebaldean ez zaio lekurik egin maitasun zoriontsuari. Gure arteko lirikak ez du plazera, lasaitasuna, begirunea edo poza goraipatu; hain gutxi epikak. Aitzitik, sufrikariozko pasio gisa izan da amodioa irudikatua.

Sanpedroren iritziz, horrek badu zerikusirik "biolentziaren espirala" deitu denarekin: erasotzaileak bikote-kidea gaur jipoitu eta bihar inoiz baino gehiago maite duela ziurtatuko dio. Ziklikoak izaten baitira genero indarkeriaren ibilbideak.

Sanpedrok, bestalde, Ana Karenina, Madame Bovary, Melibea eta antzekoen kasuak ikertu ondoren, amodioa haien bizitzan oinarri zein helburu dela nabaritu du, haien izaeraren eta bizimoduaren muina. Aldiz, inguruan dituzten gizonen bizitzetako zati baino ez da izaten. Gaur egun ere, emakume askok sentitzen du maitasunik gabe bizitzak ez lukeela batere zentzurik.

Sanpedroren ustetan, haatik, belaunaldi berriak ikuspuntu errealista, materialista eta pluralistagoekin hezi beharko genituzke, eta azpimarratu bikote-kidea aukeratzeko orduan txiripak eta arbitrarietateak duen garrantzi erabakigarria; inork ezin duela albokoa beti eta guztiz ase; maitasuna ezin dela sakrifizioan oinarritu; eta norberaren asmoak eta ilusioak ezin direla bikote-kidearen menpean jarri.

Sukaldarien aurkakoa eta antzekoak egiten dituztenek badakite euskal gizartea trinkotu eta abertzale izateke kalitate demokratiko txukun bat behintzat nahi dutenak ere separatista bilakarazten dituztela.

Orduan?

Okupazio indarren atxilotze berehala arbitrario nabaritua, tortura basatia, torturapean botarikoetan oinarritu salaketak eta brunetearen lintxamendu itzelak...

Atzo Mikel Aramendik adierazi zuen Auzitegi Nazionaletik "El Mundo"rako filtrazio bideak aski ezagunak direla honez gero.

Zeintzuk dira?

Antzerki krudel horrek sozialistak gobernuan egotearekin ez duela zerikusirik dio zenbaitek, eta Galindorena eta Roldanena aipatu eraso faxistaren osagai barik presoak hurbildu aurreko aperitifa izan dela.

Auskalo.

Zer esan nahi du Amagoia Ibanen "sukalde batzuk ederki ari dira lanean" horrek?

Cilineren "Gauaren muturrerainoko bidaia", Matias Mugikaren euskaratze lan itzelari esker Igela argitaletxearen "Literatura" saileko bosgarren perla bilakatua, Francois Dupeyron-ek, Donostiako zinemaldiak erakutsi berri duen "Inguilizi"ren zuzendariak, behinola Urrezko Maskorra irabaziak, hartu du bere gain. ("Inguilizi"ren gaineko D.J. Mendigreenen iruzkin zuhurra, hemen: http://www.sustatu.com/1095524053; baita hemen ere: http://www.eibar.org/blogak/mendiguren/categorylist_html?cat_id=8)

Igelaren sail bereko seigarren liburua duzu Truman Capoteren "Odol hotzean", euskal idazlerik onenetako batek, Xabier Olarrak, euskaratua. Dagoeneko bizpahiru aldiz zinemaratu badute ere, Douglas McGrath-ek ez-ohiko alde batetik helduko dio "Every Word Is True" delakoan: errealitatea eleberrian sartzeagatik egin zen ospetsu, besteak beste, "Odol hotzean" liburua; oraingoan Truman Capote bera sarraraziko du fikzioan McGrath-ek, garrantzi handia izango baitu filman gazte hiltzaile biekin idazleak izan zuen harremanak.

Tomateak gero eta karratuagoak dira, kaxetako espazioa hobeki aprobetxatzeko, eta dirudienez laster izango dira zeharo karratuak.

Ildo berean, atzo Eneko Astigarragak bere blogean iragarpen txundigarri baten berri eman zigun (http://www.eibar.org/blogak/prospektiba/52): 2020 urte inguruan, ordenagailuak ez ditugu mahai gainean jarriko, ez digute tokirik kenduko, kanpoan beharrean barruan eramango baititugu, edo eramango gaituzte, burmuinetan itsatsirik, garunarekin bat eginik. Sakonagoa izango da gure neuronen harremana "Nanobot" konputagailuarekin, gure jainkoekin, amaginarrebarekin edo telebistarekin baino.

Halaber, 2030 urte inguruan erdietsiko da alde biologiko handirik izan ez dadin hogeita hamar urteko gizaki baten eta ehun eta hogeiko baten artean: giza gorputzaren biokimika birprogramatu ahalko dugu.

Halako miragarriak entzunda eszeptizismoa nagusitu ohi da, telebistaren, koheteen eta interneten iragarpenen aurrean bezala behinola.

Hala ere, Astigarragarentzat sinesgarri samarrak dira eta Astigarraga bera ere sinesgarri samarra da.

Ondorioetako bat: Mendebaldean luzaro ezagutu izan dugun lehia gogorrak, hitzezko sendabideen eta pilulen artean, buru gaixotasunak, depresioak eta halakoak sendatzeko buruzagitza eta lehentasuna lortzeko, pilulen alde egingo du, baina itxuraldaturik. Geroak euskarri materialari eragingo dio, gizakiaren eta makinaren arteko fusioarena eta manipulazio genetikoarena izango da. Horrek mutazio txundigarri eta izugarriak ekarriko dizkio giza endari.

Bazen ordua!

Nik behintzat "Nanobot" bat lehenbailehen erosi eta nire barne-muinari aplikatuko diot, ea interesanteago bihurtzen naizen.

Argitaletxe ausart hori, agur:

Oso kezkatuta nago, honez gero zuek zaretelako kultura talde abertzale ia bakarra Txillardegi aldez edo moldez omendu ez duena. Euskaltzaindia bera ere animatu da, atera kontuak.

Ordea, hutsune harrigarri hori urtea amaitu aurretik bete genezake: badut liburu bilaka daitekeen testu bat, 65 mila karaktere, Txillardegiren obraren azterketa berritzailea, Durangorako argitara zenezaketena.

Erantsita bidaliko nizueke, nahi bazenute.

Eskerrik asko aldez aurretik.

Argentinako emakume batek txataren bidez maitasun harreman sutsu bat zuen gizon batekin.

Orain senarra salatu du, maitalearekin larrutan egitera behartu zuelako. Senarrak argazkiak atera zizkien, dibortzio-epaiketan erabiltzeko asmoz.

Senarra luzaro egon zen abagunearen zain. Egun batean, emazteari Interneteko saioa ixtea ahaztu eta senarrak berak jarraitu zuen emaztearen zibermaitalearekiko elkarrizketa beroa, emaztearena eginez.

Halako txataldi zenbaiten ostean, senarrak etxera gonbidatu zuen emaztearen maitalea, baita honek onartu ere. Gizajoaren ez-ustekoa! Senar sumindua baitzuen aiduru, andreari itxarotera behartu zuena.

Emaztea etxeratu bezain laster, senarrak errebolberra atera eta maitalearekin txortan egitera behartu zuen, berak argazkiak ateratzen zizkien bitartean. "Argazki hauekin dibortzio epaiketan kakaztuko haut" bota zion emazteari, etxetik alde egin baino lehen.

Hau emaztearen bertsioa da, noski, polizian jarri duen salaketaren araberakoa.

Ttikitan kantatzen genuen Irunen, Gabonetan, eta Santiago karrikan mende hasierarako ezaguna zen, Peluagatarren artean bederen. Zenbait kantutegitan bilatu dut, arinegi ziur aski, eta ez dut deus ere aurkitu. Baten batek izango du argibiderik menturaz. Honelaxe dio:

Herodes erregia, infame faltsua nahi izan zion kendu haurrari lepua; alferrik egingo duk oraingo asmoa ez duk engainatuko gure Jangoikoa ----------- Jesus larru gorriya, haiziak hoztutzen astuak eta iriyak daukate berotzen; haren ama gaxua hareri begira, haren begi ederrak han poztutzen dira ------------ Horra guk kantatu alegriaren fortuna orain inor ote da borondateduna. Denok hemen dakargu poltsa ttiki bana zuen emanarekin denok konten gara

Alferrik bilatuko dituzu halako bertso ederrak, doinuarekin hain ederki lotuak, amaitzen ari zaigun mendearen bigarren erdian, ez bada Ederraren eta Piztiaren arteko solasa "Apoaren Edertasuna" diskoan.

Txillardegiren eta Atxagaren arteko eztabaida ospetsuak (http://www.armiarma.com/andima/pami/pami0917.htm) eztabaidek zer gutxi balio duten erakusten du. Atxaga, bere egiazko lanean, bakardadean eginikoan, bat dator Txillardegiren proposamenekin: Atxaga ez da batere apolitikoa, bere erantzukizun publikoari ganoraz aurre egin dio eta bere liburuak goitik behera murgilarazi ditu bere herriaren zaurietan, haren jarrera ez da batere seqoritoa eta bai aitzitik arras kritikoa.

Era berean, Atxagak euskal idazlearen eginbehartzat duena, hots, tribuko hizkuntza alienatua garbitzea... horixe izan da hain zuzen Txillardegiren lorpenetako bat, nola saiakeretan hala eleberrietan.

Bestalde, Atxagaren berba hauek, hitzez hitz jasorikoak: "errealitate gutxi izanez, efektismoa bilatzea, iragan ederra uste dena etorkizunera klitxe moduan proiektatzea. Efektismoaren bidez hitz egin, aurrean dagoen errealitea interpretatu eta eman ordez", hori Txillardegi idazlearen bultzatzaile nagusietako bat ez ezik, Txillardegi ekintzaile politikoarena eta jeltzaleen aurkako antigutarraren kritikena ere izan da.

Labur: nortasun handiko idazle bion arteko eztabaidak ez zuen balio izan euskal voyerismoa apur bat entretenitzeko baino.

Benetako tentsioak beste nonbaitetik zetozen: euskararen eta erdaren arteko harremanei lotuak zeuden apika, baita borroka armatuari ere. Lidergo pertsonalari halaber, ezagutzari: ukabilkada norberaren bularrean eta oihua, buruzagitza lortzeko arren arteko sestra zimino taldean, agintea atxiki nahi duen helduaren eta makila eskuratzekotan dabilen gaztearen artekoa zehazki. Txomin Barulloko antzerki hura sakoneko liskar horien sintometako bat izan zen ziur aski.

Irakurle xeheok ez diegu jaramonik egin behar gure oilarren jendaurreko erakustaldiei, hobe dugu zuzenean beren liburuak irakurtzea.

Retegik telebistan bere maisu baten berri eman zigun, ereduzkoa inondik ere. Ikasleei batere jaramonik egin gabe eseri eta irakurtzen aritzen zen, zigarro puruak lagun. Gelako leihoek Eratsun inguruko mendietara ematen dute. Ikasleak, maisua ehiztari amorratua zela jakinki, ikusten ei zituzten eta pasatzen omen ziren usoez mintzo ziren, baita pasatzen ez zirenean ere, zenbat hurbilago usoak hainbat urduriago eta ozenkiago Retegi eta bere ikaskideak, maisua itxurak gordetzen saiatzen zen bitartean, liburuak zeharo irentsirik balu bezala, harik eta tupustean zutitu eta desagertzen zen arte. Handik pixka batera mendi hegietan harat-honat ikusten zuten ikasleek, eskopetarekin, eta frontoira joaten ziren.

Frontoian, berriz, Retegi pilotan ari zela, nagusiagoak heldu eta "alde hemendik, ergela!" botzen zioten maiz. Retegik aurre egiten zien ordea, eta makina bat jipoi hartua da frontoia handiei besterik gabe utzi nahi ez izateagatik.

Kontatzean zerabilen oroit-poza aintzat harturik, zorionekotzat jo behar psikologo, maina, orientatzaile, "bullying" berba, tutore, gurasokeria eta lainezarik gabeko egoera hura.

Ikasgela girorik egokiena, honez gero galdua: ikasleak bakean uzten dituen irakasle bat, irakurtzea benetan atsegin duela erakusten diena, atseginago bederen irakastea baino, normal.

Irakasle bat, gainera, Retegiri eta lagunei bizi-bizi sentiaraziko diena nork bere sakoneko nahia atxikitzen eta aitzina eramaten jakin behar duela, negoziaziorik eta konpromezurik gabe.

Iñigo Aranbarriren "Hitzak eta giltzak"en ezagutu nuen "Txistu y Tamboliñ" aldizkariko ipuin baten izenburu palindromoa:

NIK ENARA NERAMAN AMAREN ARANEKIN

Ikasturteko lehenbiziko egunean ikasleei programazioa diktatzen diet. Baita palindromo hori ere, bukaeran, programazioaren barruan balego bezala.

Baten bat ohartu egiten da ez dela programazioaren gainerako esaldien oso antzekoa (1-Sarrera, 2-Sokrates, 3-Lukrezio...), eta orduan zer berezitasun ote duen galdetzen diet, berehala asmatzen duenari euro batzuk emango dizkiodala, baina ez larregi, eta ez dute asmatzen.

Kontua da gaur goizean, hilerriko belarditik etxerantz nindoala, iaz leheneko ikasle batek, Matxitxakoko bideko banku batean eserita zegoena, Bizkaiko Etxeen parean, garrasi egin didala:

NIK ENARA NERAMAN AMAREN ARANEKIN!!