Garagoittiko Orakulua

Sasoi horretarako, urtiak naroiazen kuadrillian ritmo edatailletik aparte. Alkarrekin ibilli bai, baiña neure traguak neure kontura eta ritmora eskatuta... Erretratu honetan, kuadrillian “sektore ofiziala” agertzen da porra jokuan, txikiteoko dirua zeiñek eruango daben erabagitzeko.

Argazkiak.org | Porran © cc-by-sa: txikillana

Hurrengo erretratua, barriz, antzar eguneko gabekua da. Sasoi baten nahikua ikusten ziran apostulari batzu: egurrezko ohola asto biren gaiñian ipiñitta, 3 ultze eta mallukia. Tanto emon, eta 3 mailluka kolpetik 3 ultziak sartu ezkeriok, ez dakitt zenbat irabazi. Gero ultze okerrez betetako oholak hor zihar abandonatzen zittuezen, eta halako bat hartuta ederra espektakulua montau zeskuen Jonguk eta Asierrek.

Argazkiak.org | 3 golpes 20 duros © cc-by-sa: txikillana

Hurrengo hau 2001ko fetxia daka, zapatu korriente baten itxuria daka Arritxu tabernan. Ni beti aspertu izan naiz taberna giruan: keia (artian erre zeikian), musikiakin ezer entzun bez, berua, loguria... Uste eze egun horretan erretratatzeko kamaria hartu nebala pizkat entretenitzeko, eta kuadrillako argazki enkuadre desbardiñak saiatzeko.

Argazkiak.org | Arritxu tabernan 2001 © cc-by-sa: txikillana

Lekeittioko lagunen erretratu gehixago, hamentxe.

Argazkiak.org | Amama MªAntonianian, Ibarkurutzian © cc-by-sa: txikillana

Genealogia asuntuetarako zaharrekin berbetan nagola, sarri topatzen jittuadaz puzzle honen pieza soltiak. Badakitt eziñezkua dala puzzlian irudi osua berreskuratzia. Antxiñako umiak gauza asko pasau jittuezen, bizitzan buelta ugari, eta sepia kolorezko jostailluak betirako galdu dittuk. Baiña, halan be, puzzle txatalak jaso egitten jittuadaz nik, kuadernotxo batian boligrafoz edo bestela, honen modura, ordenadorian idatziz.

Gure amak, batzutan, bere amama Maria Antonia Aranari buruzko gauzak kontau izan jittuk (Arrautzianekua). Gauza gitxi dittuk, iñundik iñora bez bere erretratu osua egitteko laiñ, baiña kontu haundiz bilduta jittuadaz:

• Intxaursaltsia zelan egitten zeban. Amari entzundako forma honetan egitten dot nik gaur egun.
• Ibarkurutzeko etxia umez beteta egoten zala; familia askoren umiak jagoten zittuala amama Mariantoniak.
• Iñoiz ohe bakotxian 6 lagun-eta sartzen zirala. Kabitzeko, batan burua bestian hanken onduan ipitzen zittuezela. Aittitta Felixen hanken onduan tokau jakonak, gaztai usaiña!
• Gerran, amama Mariantoniak eta aittitta Felixek ez zeben etxetik alde egin nahi izan. Eta bonbardeo guztiak etxe barruan sartuta pasau zittuezela, koltxoiak leihuetan...

Egunotan, sorpresia hartu dau amak. Jubiletxeko lagun batek kontau detsa, umetako gauzetaz berbetan, 4 bat urte zittuala, Ibarkurutzeko sotano batera eruaten zebala amak, andra baten etxera. Patixo haundi bat zala, errekara begira, eta andra harek ume gehixago be hartzen zittuala hantxe egun osuan, gurasuak biharrian zeguazela, guarderixa modura. Emoziño haundixa hartu dau gure amak (84 urte), bere lagunartian amama Maria Antonian etxera juaten ziran umiotako bat deskubritzian...

Zera baiño arraruagua! Askotan ipoin afrikarren trazia hartu detsat, deskonzertante xamarra: “Zer esan nahi dau honek?” galdetzen nere buruari, edo andriari –literatura femeninua danez, harek nik baiño gehixago ulertuko zebalakuan; baiña harek be antzera-. Halan be, gustau jata liburua orokorrian. Adabakiz josittako piezia da, ez ipoin bildumia. Txatal batzu lau lerrokuak dira (sic), eta beste batzu, ostera, lau bost pajinatakuak. Batzuk, esandako moduan, nekez ulertzen dira (oioioi! Planteamento-nudo-desenlace kontzeptua! Nun hago!) eta beste batzu, barriz, kontakizun estandarren kanonetatik doiaz eta tira. Baiña orokorrian, nahaste exotiko honen balantze finala ona da. Irakorriko neuke bai, andra honen beste zeozer.

Torrebrunokin be halakorik pentsau leike. ¿Zein da gizontxo honen azpixan ezkutatzen dan historixia? Nik ez dakitt, baiña laster billaukot interneten. Gaztetxua nintzanian ez genduan halakorik pentsatzen: asko jota, Torrebruno bere buruaz beste egin ei zebala kontatzen zeban txiste maltzurra baiño ez zeguan. Bonsai batetik txintxilizk suizidau ete zan.

Nik bere errekuerdo oso ona dakat. Igual googlen billatzen hasitta goittik behera jausiko jata irudixa, baiña momentuz nere ume oroitzapen birjinalian hala gordetzen dot: kantu dibertigarrixak kantatzen zittuan gizontxo bat, erropa xelebrez jantzitta, eta pertsona onan arpegixakin. Hori gogoratzen dot, batez be: irribarriak eta irribarriak dagoz, eta batzuk ez fidatzeko morokuak begittantzen jatazen moduan (Georgie Dannena, esate baterako), gizon honen irribarriari zintzua eresten netsan. Gaur egunian ume dinamizatzailliak (paillazo, aktore, monitore) umien maillan jartzen diran moduan, Torrebrunok aitta baten maillatik egitten zeban bere interbentziñua.

Juer, badirudi gizonak bazekala bai, historia ezkutu bat. Oiñ, ez dakitt informaziño hori oso fidagarrixa dan ;-)

Txiletik zihar bidai bakarra egin dot, astebeteko sartu-urtena, eta batez be naturalezia izan zan protagonista: Temuco inguruko sumendixak, hain zuzen be, Puyehue partian ostatu hartuta. Ederra izan zan, baiña ezin izan netsan hango bizimoduari pultsurik hartu.

Liburu honetan, Luzarraga Temucoko okupen eta anarkisten giruan sartzen da. Fidagarrixa dirudi, bera be hortxe ibillittakua dalako, eta hain zuzen be protagonistian kontrako montaje poliziala Luzarragak berak 2009xan sufridutakuan antzekua da. Badirudi Txilen korrientia dala hori. Zentzu horretan, liburuan mamiña interesgarrixa da. Halan, nere biajian usaindu ez neban girua ezagutzeko aukeria izan dot.

Hizkeria korapillotsu xamarra topau dot: “Negar egin nahi nuke pumagatik, baina begiak idor daude, hormigoizko aireak dauden posizioan betikotu balitu bezala haiek ere”. Tipo honetako esaldi pillua, nik neuk ulertzeko bi-hiru bidar irakorri bihar izaten dittudazenak; horrek irakorketia nahikua moteltzen dau (Joan Mari Irigoienen liburuakin be hortxe ataskatzen nintzan).

Argazkiak.org | Umiak 1909 © cc-by-sa: txikillana

Jesus Mari “Toxu”n eragiñez, juan dan hillietan 500 lagunetik gora gehittu dittudaz nere arboltzar genealogikuari. Dagoeneko 3000tik gora senide agertzen gara bertan, eta tarteka-tarteka mormoien mezutxua agertzen jata, ia euren world family tree erraldoiari kontribuidu gura detsaten... ;-) (uste dot mormoiak munduko biztanle guztiak senidiak garala frogatu gura dabela, Jesukristo izeneko pertsonai mitologikoren baten ondorenguak...). Beti ezetz esaten dot, jakiña: aurreragokuan Gari Araolazari esandako lez, “susto” pizkat emoten desta (ondarrutar erara esanda) nere artxibua edonoren esku lagatzia. Izan be, ez dira bakarrik izenak eta datak: askotan, informaziño pribau xamarra dago gordeta, eta hori salbu dagola sigurtatzen ez dan lekuan ezin dot datubasia argitaratu.

Zera egitten dot nik, orduan: Family Tree Maker programiak emoten dittuan aukerak erabillitta, arbol sektorialak egin. Hau da: dana dalako senidiari PDF-ak pasau, amankomunian dakagun adarrakin bakarrik. Izan be, arbol genealogikuak berezittasun hori dake: pertsonalak dirazela. Izatekotan, zure anai-arrebei baiño etxake interesatzen oso-osorik. Zure lehengusu batek, esate baterako: zurekin aittitta eta amama bana konpartitzen dittu, beste bixak ez. Beraz, zure arbola oso-osorik alperrik pasauko detsazu: haren erdixak ez dau berakin zerikusirik izango. Eta halan senide guztiekin. Horregaittik, “adarrak” baiño ez dittudaz konpartitzen nik.

Genealogia asuntuan, bultzakadaka ibiltzen naiz ni, 21 bat urte nittuanetik hona. Valentziatik bueltan, 1993 inguruan, oratu netsan aittak bildutako papel zaharrei. Harrezkero, martxa bardintsuan nabil: hiru urte pasau neike gaixa ikutu barik; halako baten, urriñeko lehengusiña bat agertzen jata –normalian, blogian zeozer irakorritta-; harek emondako hari-puntatik tiraka aste batzu pasatzen dittudaz, email postontzia sutan. Harekin arbol adarrak konpartidu, eta dana baretzen da barriro. Eta igual beste 2-3 urte arbolari eskua sartu barik. Goguan dakadaz modu horretan ezagututako hainbeste urriñeko lehengusu: Kataluniako Josep Coma (Sagastigutxia abizena, Angiozarko aittitta Felixen aldetik) eta Pedro Plaza (Larreategi abizena, Agiñako amama Valentinan aldetik); Naparruako Bixente Gelbenzu (Zaharrea abizena, Argentinako aittitta Bautistan aldetik), Idiazabalgo Maitane Egiguren (Arana abizena, Eibarko amama Serapian aldetik)... Ondarruko Jesus Mari Lasarte izan da azkena (Lasarte abizena, Otolako aittitta Pedro Marin aldetik); frentia ondiok zabalik dakat, eta seguraski datozen hillietan ondiok loibatxo ondarrutar asko (asko ni baiño zaharraguak) ezagutzeko aukeria izango dot.

Gure tatarabuela Josefan anaia, Jose Manuel Lasarte Unamuno, Otolakua, Santa Eufemiako erromerixan ezagutu zeban Antonia, ondarrutar eder-ederra. Hara ezkondu zan berakin, 1850 aldian. Jose Manuel koxua zan (hortik ikasiko zeban, seguru, bere zapatero ofizixua) baiña zaldiz ibiltzen zanez, etxakon igartzen: eta horregaittik maitemindu zeban andria. Urte asko pasau dira ordutik, eta belaunaldixak ugarixak izan dira; baiña nekdota hori gaur arte transmitidu da Ondarrun. Gaur egunian, hiru familixa bereizten dira herrixan: “Toxunekuk”, “Kojunekuk” eta “Hankamotzenekuk”; danak Jose Manuel eta Antonian ondorenguak dira.

Jesus Mari Toxuk emondako datuak ordenadorian pikatzen, jente horren bizimodu gogorrakin jabetu naiz. Familixa askotan, arbolian sartutako senide erdixak baiño gehixago urte 2 bete aurretik hil ziran: 10 umetatik 2 bizirik... 12 umetatik 3 bizirik... 9 umetatik danak hilda... XIX gizaldi amaieran, familia gehixenak ratio horren inguruan zebizen. Sasoi gogorrak benetan, hori pasau daben ama batek malko erreserba guztiak agortuta euki bihar, derrigor. Tira: ba hórrek ume guztiok ba dake lekua gure arbolian. Leku txikitxo bat.

Eta euren modura, hain sinpatiko jausten etxakun jentia. Izan be, ez gara santuak. Eta familia guztietan –guztietan gero- badagoz lapurrak; bortxatzailliak; psikopatak; guraso txarrak; emaztia blastiatzen zeben senarrak... Danak dagoz gure iraganian, eta ezin doguz ezabatu. Arbolatik pertsona bat ezabatziakin ez da arazua konpontzen: kontrara...

Ikusten dan modura, gauza guztiz pribaua biltziak ondorixo unibertsal xamarrak etaratzeko be balixo desku.

Ez dakat Eroskin komisiñorik, baiña badaezpada abisatzen detsuet...

Iñoiz esan dot Twitterren eta, %40ko deskontuko produktuen fan amorratua naizela. Oin dala urtebete edo Eroskin hori egitten hasi dirala: egun gitxira kadukauko dirazen produktuei kriston deskontua ipintzen detse. Jateko ondo dagoz. Izatez, kadukau eta gero be jateko moduan egongo litzakez, baiña arauak edo legiak edo jentian bildurrak edo danadalakuangaittik... erretirau egin bihar izaten dittuez, ez dakitt zer egitteko (suntsitu, edo pobriei emon, edo ez dakitt). Baiña ordutik aurrera ez dozuz arasetan topauko.

Oiñ, esate baterako, hojaldre ore paketiak dakez %40akin, domekan kadukatzeko; berez, 1,5 bat euro balixo dabena 0,80 zentimo ziztriñetan. Astelehenian 4 pakete erosi nittuan, aproba bat egitteko: 8 enpanadilla txiki (jamoi eta gaztaizkuak) eta enpanada haundi 1 (atun eta piparrezkua) egin nittuan, eta gaur eguaztenera danak garbittu doguz. Zelako gozuak! Eta egitteko errezak! Armozu, hamaiketako, merianda zein afarirako egokixak. Zalantzarik ez dot izan: Eroskira itzuli, eta han zeguazen ondiok, barrena 40 ale. Nik 10 hartu dittudaz, datozen 2-3 astietan jateko. Hantxe dakazuez beste 30ak! Aukera ona izatiaz gain, penia da alperrik galtzia!

Sujerentzia modura, hamen dakazue ointxe egin dotena. Guztira 10 minutuko biharra da!

Lehelengo, laurdenetan zatittu.

Gaztai eta indioillar merkena, hau be ofertan zeguan.

Halan ebagi gaztaia eta indioillarra.

Rollo bat egiñ. Ez hermetikoki itxi, bestela globua lez puztuko jatsu! Hamen 3 pakete erabilli dittudaz, 3x4=12 rollo.

20 minutu laban 200 gradutara (paketian bertan ipintzen dau hori), eta listo!

EGUNERAKETA 2015-I-16:

Naia Ugartetxeak emon desta pistia: “Karrillo pentsetan dot jarten dabela. Juan Carlos Karrillo ixen leike?”

Eta bai: izen horretako pinttore bat ba dago. Halan be, ez dot lortu bere beste kuadruen ganorazko irudirik.

***

Oin dala pare bat urte aittatu neban hamen, Iñigo Aranbarrin liburu bati buruz arrantza egitterakuan. Hona irudixa.

Atzo bertako bihargiñei galdetu netsen, ia autoria zein zan. Ez zekixen seguro, siñaduran irakorri leikianez aparte: "Kanillo", edo halako zeozer dirudi ezta?

 Hauxe da egunotan etorri jakun kartia.

Senide agurgarriok:

 GURE SEME-ALABEN ELKARBIZITZA HOBETZEKO planaren barruan bigarren faseari hasiera eman nahi diogu.

Aurrekoan esan bezala, gure seme-alaben arteko irainak; hitz itsusiak, burlak eta bazterketak geldiaraztea eta epe ertainean guztiz desagertzea da planaren helburu nagusia. Eta, horretarako, senideon, eskolako langileon eta herritarron lankidetza ezinbestekoa da, badakigulako arazoek eskolako, etxeetako eta kaleetako mugak gainditzen dituztela eta nonahi ematen direla.

Planaren bigarren fasearen hasiera, berriz ere, hizlari ospetsu baten eskutik egin nahi dugu, eta horretarako Gironako Unibertsitateko Pedagogiako irakaslea den PATRICIA MELGAR Doktoresa etorriko zaigu.

Hori dela eta, gonbidapena luzatu nahi dizuegu senide, ikasle, begirale, irakasle eta etorri nahi duzuen guztioi zabalik egongo den hitzaldira .

Beraz, ba, gure seme-alaben afektibitate, harreman eta bizi kalitatea landuko den hitzaldian elkar ikusiko dugulakoan, adeitasunez agurtzen zaituztegu. .

 Hitzaldia: "VIOLENCIA 0 DESDE LOS 0 AÑOS"

Eguna: Urtarrilak 20, martitzena, arratsaldeko 18,00etan.

Lekua: IKUSGARRI ZINE ARETOA

Lekeition 2015eko urtarrilaren 9an.

Lekeitioko Haurreskola, Lekeitioko Eskola Publikoa, Lekeitioko Institutua.

 Patricia Melgar es doctora y profesora asociada en el departamento de Pedagogía de la Universidad de Girona. Pertenece al CREA - Centro Especial en Teorías y Prácticas de Superación de Desigualdades de la Universidad de Barcelona. Sus líneas de investigación son violencia de género, de manera específica en género y educación, y socialización preventiva de la violencia de género. Ha participado en diferentes investigaciones del Plan Nacional I+D, sobre estas temáticas.

Aurreko baten Hasier Rekondo eta Fakun Aznarez potrokolo asuntuen gaiñian barriketan ziharduela, “Lagun mina” laburmetraian barri izan neban. Pillo bat gustau jatan: giza harremanetako atal honek asko interesau izan jata beti (adibidez eta adibidez).

Laburmetraiko muiñaz jabetzeko, norbere etxetik urten biharra dago, jakiña; bestela ezin da ulertu. Nik neuk, protagonisten artian gertatutako “txoke” hori Valenciara ikastea juandakuan igarri neban. Ondo goguan dakat lehelengo momentuetako sentimendu ha, Eibarko lagunei kontatzen netsezen nere lehelengo inpresiñuak:

• Valencian erreza da lehelengo hartuemona: jentia sinpatikua da, tratu errezekua, baiña gero bakotxa bere etxera, hor amaitzen da.
• Jente gehixagokin egoten zara, baiña harremanian sakondu barik. Jentia superfizialagua da.

Halan be, lehelengo inpresiño kontserbadore honen ostian (etxekoa, beti onena) segiduan konturatu nintzan honek abantailla haundixa be ba zekala, ez edozelakua gaiñera: nere herriko kuadrilla sistemian ordez (pizkat asfixiantia egitten jatana, ordurako) Valencian lagun talderik talde ibiltzeko aukeria zeguan, kimikadun pertsonak topatzeko aukera haundixaguakin. Usarixo hori segiduan hartu neban gaiñera, eta gaur arte ez dot laga. Oporretan etortzen nintzanian be, Eibarren-eta, batzukin zein bestiekin ibiltzen nintzan, goguak emon ahala. Jakiña: promiskuidade hori ez zan Kuadrillan Batasun Santuan zaindarixen gustoko (eta neri horrek kriston barreguria emoten zestan).

Halan, nere bidia topau dot: gustoko doten jentiakin egoteko zalia naiz, beste barik. Kuadrillakuak izatia edo ez izatia ez daka zerikusi txikirik be. Oso gauza kuriosua da, kuadrillen asunto hori:

• Lagunak dittudaz bertan (lehen esan doten gustuko jente hori), baiña beste batzukin ez dot sekulan ganorazko konbertsaziñorik euki. Zenbat berba trukatu doguz 24 urtian: 10? 20? Gehixago ez.
• Elementu hónekin ez dot iñundik iñora konektatzen; baiña, halan be, danok dakixe kuadrillakuak garala eta hori ez dau iñok kuestionatzen, ezta burutik pasau be.
• Bardin gertatzen da kanpuan bizi dirazenekin: bada juan dan 15 urtian Lekittora etorri ez dan jentia, harremana total galduta dakana kuadrilliakin. Bardin da: nahikua dau Baserri tabernara etorri, ukondua barran ipiñi, eta han musian dabizenen sorbaldetik begira jartzia, azkenengotz atzo ikusi izan bagiña lez berbetan hasteko (eta hau alderdi onetako baten modura diñot, abegikortasun eterno hori).

Izaera monolitiko eta inpermeable honengaittik hain zuzen be (beste kuadrilletako jentiakin berba eginda, ezaugarri komunak dirazela ikusi dotelako), baloratzen dot gehixago Gorkak bere sasoian egindako ahalegiña eta kuadrilliak onartu izana!