Garagoittiko Orakulua

Rojkov, Urriaren 11ko goizia.

Atzo Bratislavan esnatu, eta gosari gastronomiko-filologiko igeltseriko bat izan eta gero (gauza barri bi ezagututa: "parenisa" gaztai kuriosua, fibroso fibrosua, ahumatutakua, eta rollo bat egiten dana desenrollatuz jaten dana; eta "énsian" gaztaia, hau ezagunagua, "brie" modukua) Rokoren gurasuen bisittia jaso genduan eta Slovakia ekialdera abixatu ginuazen bere ama Irenaren kotxian. 4 bat orduko bidai baten ostian...

Maia Zilinan geratu zan etxerako trena hartzeko, Jelshava bere herrira joateko, eta beste hirurok Martin hirixa pasatu eta Kralovany herriko Rojkov auzuan dagoan etxetxo baten geratu ginan. Iparralderutz 30 bat kilometrotara Polonia jaukagu, Tatry mendixen bestekaldian; eta ekialderutz 300 bat kilometrotara Ukrania.

Zona hau ez dok bape turistikua, eta igartzen dok. Gu gagozen etxia agroturismo modura izendatu ahal izango genduke, baina hamen ez jagok halako figurarik (basarrittar bat, bere etxiaren zati bat alokatzen dabena esan gura dot). Normalian agroturismuak gobernuak bultzatutako politiken ondorixuak izango dittuk, baina ezagun da eskualde hau nahikua abandonatuta dagoala. Karpathy mendixetan gagoz, eskualde oso menditsua dok, orain udazkenian basuak eder-ederrak jagozak, hori-gorritzen. Vah ibaixa pasatzen dok hamendik, Slovakiako lúzena. Eta hamengo gaztiak hiri haundixetara juateko joeria jaukek, betiko kontua. Etxeko bidiak ez jaukak asfaltorik, eta kotxiak patinatzen jezkuan... bultzaka igo bihar izan genduan.

Atzo 20.00ak aldera egin genduan Rojkov auzoko kaskora bueltia. Hamen 19.00ak aldera iluntzen dok, eta 6.00etan argittu. Hotza kristorena, baina hotz sanua. Linterniarekin ibilli bihar izan ginuazen etxetik herrira eta buelta. Politta dok, xarmangarrixa. Etxe batzu tradizionalak dittuk, egurrezkuak, eta beste batzu barrixak. Dana da basarri tipokua, nahiz eta gehixenak ez diran onezkero basarrittik bizi. Baina etxe guztiak zaharrak dittuk, itxurak ez dagoz zainduta turistei begira, ezagun da dana naturala duala, bere alde on eta txarrekin. Etxe zatar baten bigarrengo pisuan fluoreszentien argixa ikusi gajenduan juateruzkuan, eta bueltarakuan trago bat hartzeko geratu ginuazen. ¡A zelako antrua! A ver, ez txarto pentsatu. Zaharra, gitxienez azken 30 urtian ez zan ezer aldatu han: ez aulkak, ez hormetako formikia, ez sapaiko fluoreszentiak, ez edarontzixak ipintzeko toallatxuak. Zikina ez zegoan; baina zaharra... Erredios, ez jakixat sekulan halako leku baten sartu naizen. Neri taberna zaharretara sartzia gustatzen jatak: aguriak solisombra edaten, musikarik ez... bueno, zertarako deskribatuko juat: herri txikixetako taberna zaharren xarma berezixa, bere kutretasun eta jatortasun ezaugarri guztiekin. Ba imajinatu Marrano, Gil, Berriztarra, Batzokixa, Markiñako Jubiletxia eta halako lekuetako parterik kutrenak isolatu eta konzentratu ahal izango bagendu: emaitzia Rojkoveko auzoko tabernako girua isladatuko lajeukek.

Oso ondo egon nintzuan, hala eta guzti be, hango solasaldi lasaixian. Areto haundi eta despersonalizatu hartan, orlegi zurixkako koloreko horretan, gu hirurok eta beste gazte bi genguazen. Gaztiak kristoren atxurra, baina momentu baten bez duintasunik galdu barik, nekazari titanikuak. Fondoko musikia barrako grifoko tantanak zittuan, isiltasuna bestela. Eta orain dala 15 urte Varsoviako ituna hautsi zanetik honako ibilbidiaren gazi-gozuak kontatzen jardun juan Rokok, gure kuriosidade mugaeziña asetzeko ahalegiñetan. Bere explikaziñuak eta egon ginan lekuaren giruak laga zesten inpresiñua nekez ahaztuko jatazak. Eta aittatzeko beste zeozer: barrako andra slaviar ederrak etaratako "pivo" edo zerbezak 15 bat minutu bihar izan zebela gure aurrera heltzeko. Erdirarte bete, eta bitsa jaisteko 5 minuto itxain. Gero rrrrissst, beste txorrostadatxo bat, eta beste minuto batzu zain. Beste txorrostadatxua. Eta holan ordu laurden inguru. ¡Pazientzixia! Irratiko txoznan kañak ipintzen egotiarekin ederra aldia.

Urrixaren 10ko illuntzian beranduegi zuan "gulasch" egitteko (okela gixatu moduko bat, ereinotz, mejorana eta berakatz askorekin, hiru ordutan pilpillian egon biharra daukana) eta patata tortilla bat egittia erabaki genduan. ¡Ez jakixat zer daukan hamengo gasak baina, suak ez daukala indarrik! Ezin patata guztiak irakitzen jarri, eta sartenkada txikixetan egin bihar. Azkenian ixa gulasch'a beste denpora. Dana dala, hamen otordu guztietan plater nagusixaren laguntzaille modura ipintzen juek platertxo bat xehetutako kipula, tomatia eta piparrarekin. Erdi-adarra jotzen, spanish typical afari prestatu gajenduan, baina beste ustekabe bat: ¡binagria falta! Bai, hamen ez da ardaua EH'n beste erabiltzen eta noski, ezta binagria be. Beraz barazki gordiñak jaten jaten egon ginuazen denporia pasatzeko. Eta beste edari tipiko bat dastatu, "medovina" edo eztixakin egindako ardau bat, lapikuan berotuta edaten dana. Negurako ezin hobia, eta errez eraten da baina ba jaukak alkohola eta azkenian poz pozik danok. Klase biko medovina eran gajenduan, bata hutsa eta bestia "bylina horkáa" bedar mingotxekin beratutakua.

Beste aittamen berezixa "kadji butka"ri. EH'ko basarrixetan komuneko tazak barik kortara zabaldutako zuluak izan dittuk kakalekuak oraintsurarte (¿zer dira 50 urte gaur egungo basarrixak 500 urtetik hona bajagozak?). Ba hamen bardin. Eta kontuan hartzen badogu Rojkoveko etxe honek lujorik bape ez daukala, ez gaittuk harrittu bihar "kadji butka" (eufemistikoki, "lurrunen kabinia") bat bajagok gure etxian. Eta hala da. Garbixa jagok, baina hala eta guzti be gure ipurtzulo kaletarrak ezin dittuk larregi errelajatu zulotik behera ikusten dan panoramiarekin...

Bajirudik etxe hau familixa baten etxebizitzia izan duala orain dala urte batzu arte. Orain etxeko jauna herrixan bizi dok, eta seguraski hamen jaixo eta bizi izan zan gaztaruan. Txikitxua dok, sukalde/egongelia, eta logela haundixa ohe haundi bat eta hiru txikirekin. Familixa dana bertan. Ba jaukak baina bainua, ur beroko termo haundi batekin. Baina Europan normala danez, kakalekua eta bainutokixa banatuta jagozak, eta barrikuntza presupuestua bukatu zanez, kadji butkia kanpuan geratu zuan. ¡Juan gabardixan kakalarrixa sartzen bajak, juan!

Bratislava, Urrixak 9 zapatua, arratsaldeko 16.00ak inguruan.

Heldu gaittuk ba Rothenstein jaunaren etxera. Bratislava askoz be sobietikoagua dok, auzo hau behintzat (Karadzitzova kalia)... Eta tira, Prahan txinuan eta italianuan jan ba genduan, hamen bertoko jatekuarekin hasi gaittuk fuerte. Izan be, Maia Rokoren neskalaguna Slovakia ekialdekua dok, basarri girokua, eta kapittaleko jentiak baino gehixago jakik bertako ohitturei buruz. Arriskua, edo alde txarra, hamen inguruko jateko tradizionalak (Slovakia, Txekia, Ukrania, Polonia...) okelian dagozela oinarrittuta eta oso oso kalorikuak dirala, basomutil edo igeltseruendako ondo, baina gu moroko turista batzu halan jaten astebetian... uste juat hainbeste killo gehixago eruango dittugula bueltan EHra.

En fin: gaurko bazkarixa "halushky brindzove" izan dok. Hau da: "brindza" gaztaiakin egindako zatixak (gaztelako "migen" modura), "cmar"rretan egositta ("cmar"ra kefir moduko garraztutako esnia dok) eta gero behin egindakuan gainetik zera botata: urdaixa txikittuta eta berorren koipetan prijiduta, koipe ta guzti. Guztiz lighta benetan... Gainera jatekuari "cmar" gehiagorekin laguntzen jako, edateko.

Berroziko aranekin egindako patxarana eta Oiartzungo Idiazabal gaztaia izan dittuk gure presentiak, eta hor jagozak, balkoian, Karpato mendixetako haizetan freskatzen. Udazken eguraldixa jaukagu Bratislavan, zerua grisa eta haize freskua kolkotik sartzen. Honek hiri honen giro sobietikua areagotzen jok, eta egixa esan gustatzen jatak. Xelebria dok. 1948 urtian egindako etxe moltzo baten jaukak Rokok etxia. Baina urte horretan Espainia aldian egindako etxien onduan, hauek oso ondo eginda jirudixek. Kanpotik grisak dittuk, kubikuak, tristiak... baina barrutik haundixak, leiho zabalekin. Leihuak, fontanerixia, atiak, muebliak... oso zaharrak dittuk, gitxienez 60ko hamarkadakuak. Baina oso senduak, eta ondo egindakuak. Adibidez leihuak: dobliak dittuk, eta hamaika resorte eta sistema jaukek, oso ingeniosuak, kanpoko hotzarengandik babesteko, pertsianak sartzeko, txinketiak ixteko, angulo desberdiñetan zabaltzeko... hau da, gaur egunian EHn ikusten ari garan errekurtsuak baina 60ko hamarkadako leiho batzutan eginda (egur zaharra, behin eta barriro eta barriro pinttatutakua...). Muebliak be holakuak dittuk, zahar-zaharrak, 1960ko modakuak, baina garbi garbixak, brillantiak eta bape deterioratutakuak. Tira, Imanol Arias'en serie horretan bagengoz legez baina Frankoren sasoian egindako etxebizitza kaskar haien ordez, ondo egindako batzu. Hormak senduak dittuk. Ikusten dok langilliendako egindakuak izan arren, etxebizitza hauek ez zirala edozelan egin.

Rokok kontatu deskuanez, 1950-60an Slovakia osotik Bratislavara etorri zuan jentia, herri txikixak lagata. Sasoi hartan Txekoslovakia zuan hau, eta Prahak ez protagonismo osua hartzeko, erabaki politiko bat izan zuan Bratislava bultzatzia eta hiri haundi bihurtzia. Bai, izan be "stare mesto" edo hiri zaharretik bueltia eginda ezagun da Prahakua baino asko be txikixagua dala, eta extentsiño gehixen dakana ensantxe dezimononikuak eta 1950 aldian egindako etxiak dirala.

Gaztelu haundi bat jaukak Bratislava herri erdixa osatzen daben muño baten gainian, eta haren inguruan eratuta jagozak etxiak, elizak... Handik ibilli gaittuk gaur, buelta arin bat emoten (hau da: ez gara asko geratu leku bakoitzian), eta gauza bi aittatziarren, eliza haundi bat eta karretera barrixa. Eliza haundi horretan egitten zittuan Austro-Hungariar inperioko erregien koronaziñuak. Beste sasoi bateko, urrineko sasoi bateko oihartzunak entzungo dittuk bertan, eta izango juagu hobeto ikusteko aukerarik. Karreteria aldiz, sentsaziño mingotxa laga jezkuk. Imajinatu Donostiako Urgulleko gaztelu onduan ghetto judua dagoela, etxerik zaharrenetan. Imajinatu gerra bat galtzen dala, edo beste komenientzixa politikoko arrazoiren batengaittik auzo hori ez dala bape maittatua, nahiz eta balixo historiko haundikua izan. Eta imajinatu Eusko Jaurlaritzak, erdi-bengantza eta erdi-premiñaz hartu eta alde zaharraren erdittik pasatzen dan autopista bat eraikitzen dabela, ghettoko etxe guztiak eraitsitta. Bueno, ba horra Bratislavan 60ko hamarkadan gertatu zana. Autopista hori "Staromestka Mytná" da (Alde Zaharreko Etorbidia), OVNI itxurako Novy Most'etik (Zubi Barrixa) pasatzen dan bera.

Prahatik Vltava (Moldava) pasatzen dan modura, hamendik Dunaj (gazteleraz Danubio esaten detzena). Askoz be zabalagua.

Illundutakuan, "hrad" (gaztelua) aldetik herrira jaitsi eta taberna ikusgarri baten egon gaittuk, pub irlandar baten moduko ideia komertzial bat baina Slovakiako imajineria eta gauza historikuekin eginda. Oso ikusgarrixa, baina egixa esan gu bakarrik etorri ezkero sekulan ez genduan topatuko. Bai Prahan bai hamen hiriko etxiak oso haundixak dittuk, etxiak moltzuak egitten jittuek eta barrutik pasabidiak, tunelak eta katakunbak osatzen dira, galtzeko moduko azpimundu faszinantiak. Halan deskubridu dezkue ba turistei debekatuta dagoen ostatu illun hori, Slovakiako kazuelita eta plater tipikuak emoten dabena gainera. Eta "hrushkovitza" deritzan makatzezko likoriarekin lagunduta (¡hamen jatekuarekin, ura edo ardaua balitzaz legez, hartzen jittuezek likoriak!) ezagutu jittuagu beste jateko pare bat. Kasu honetan slovakiako "polievka" edo sopa famatuetako bi izan dittuk: "drzkova polievka" (tripakalluen modura, baina askoz be urtsuaguak, eta pikantiaguak) eta "kapustnitza s klobaasou polievka" (azia eta txorixo zopia, azia aurretik modu berezi baten beratu eta garraztuta).

Prahako Janovskeho kalian, 2004koko Rijen hileko (Urrixa) 8, barixakua, goizeko 8.00etan.

Kontrarixia lotan daguala (atzo egun oso nekagarrixa izan zuan berarendako), hauek notok idazteko aprobetxatzen juat... Atzo ez gajenduan denpora asko izan ezertarako bez, Bratislavarutzko autobusak nundik urtetzen daben eta ostatua topatzeko justo justo. Eta eskerrak eguzkixari, ze egun euritsu baten (gaur eurixa dok) horrek guztiak konpondu, bertoko hizkuntzia ez dakizula, eta 30 killotako motxillia lepotik txintxilizk, ba... chungo pastel.

Ez najuan uste Urriko eguen buruzuri baten ostatua topatzia hainbeste konstatuko jakuanik. Noski, Praha Praha dok urte sasoi guztietan... turista gehixen eta dana karuago beti. Azkenian bittartekari batek eskuratu jezkuan ez gela bat, apartamentu bat baino, Prahako ensantxe baten. 60 bat euro eguneko. 1910 aldeko etxe elegante izandakuen artian eraikittako 1960 aldeko etxe sovietiko bat dok, eta tira, ez dok lujosua baina garbi-garbixa jagok dana. Hori inportantiagua dok eta.

Bertokuekin lehenengo kontaktua aeropuertuan izan zuan. Gu, Bratislavara doiazen autobusak nundik urtetzen diran jakin bihar genduala lehenenengo, hara joan eta inguruan topatzeko ostatua, eta hori zelan ulertuarazi han gure onduan zigarro bat erretzen jeguazen garbitzailliei... "Prepatxte, dobry deñ: autobusovna Bratislavy..." eta hor bukatu zuan nere txekierazko komunikaziño ahalmena. Errusiar itxurako emakumetzarrak, adeitsuki, esplikaziño luzia botatzen hasi ziranian ez neban jakin zer zan mapan seinalatzen ari zana. En fin... ¿zelan jakin genduan azkenian? Ah bai, Stare Mestora joan (Kasko Zaharra) eta turismo ofizina baten galdetu.

Praha mapa baten begiratu ezkero, Bilboren itxuria jaukak. Vltava ibaixak (gazteleraz Moldava esaten jetsek) egitten juan meandro haundi baten inguruan jagok kokatuta, eta kasko zaharra Bilboren 7 kaliak jirudixek. Mapan noski, gero nahikua alde jagok.

Ia gaur bueltatxo bat eginda zer topatzen dogun. Karlovy "most" (zubixa) famatu horretara juan biharko gaittuk, oso politta jirudik. Eta Stare Mestotik ibaixaren bestekaldeko muino gainian dagoan gaztelu modukua itxura ederra jaukak, atzo txino baten (txinska restauratzia) afaldu eta gero Vltava ertzerarte juan giñuan oinez dijestiñua egitteko (Svermuv zubira) eta handitxik ikusten zuan.

Tira, jaiki jakuk kontrarixia. Goizeko hamarrak, eta euri leun baina kontinuua kalian. Ia zer topatzen dogun hortik.

Ah! Atzo ETAren saltegi bat topatu gajenduan. Bai, elektrodomestiko denda bat zuan, eta kaleko letreruan hala agertzen zan, dendiaren izenaren onduan logotipo haundi bat: ETA. Anek esan jeztan: topatu ezkero, erosiko leukela gustora marka horretako sekadore bat, adibidez. Eta bai, neuri be, erakundiari buruz neure tirabirak ahaztuta, ilusiñua egingo leztake ETA batidora bat izatia, adibidez (¿JoTaKe markia topatzia asko eskatzia izango dok ezta?). Bai koño ¡elkartasuna!

Praha, barixaku gabian.

Joder, atzo heldu barri eta zelako nekatuta nagoen. Atzo motxiliaren muertuarengaittik, gaur gauza barrixen saturaziñuarengaittik. Beti gertatzen jatak hau, baina ez nauk orain arte konsziente izan. Ez dittuk esperientzixa zirraragarrixak izan bihar, nahikua dok leku desberdinetan, ezezagunetan ibiltzia, edo jatia, edo zain egotia... inguru barri baten egote hutsak zentzu guztiak topera martxan jartzen jestazak eta alerta egote horrek nekatu egitten nauk. Ez nintzakek etxera bueltatuko, ez pensatu. Ez dok horrenbesterako.

Zenbat turista, txindurrixak emoten juek...

Untzaga, 2004ko Urrilak 6.

Bueno, ordu gitxi barru Slovakiara hegan!

Orain dala egun batzu izandako sarekada polizialak garrantzitsua emoten jok. Mikel Antza eta Anboto harrapatu jittuek, pilo bat arma, pilo bat gordeleku... eta denpora luzian prestatutako operaziñua emoten jok. Arratoien modura harrapatu jittuek. Ni ez nauk ETAzalia eta hamaika bidar esan jittuadaz kristorenak eta bieurengaittik. Baina ez jatak gustatzen holan bukatu bihar izatia. Negoziaziñua, su etena aurretik etorri izango bazan... orain halako zartadia jaso eta gero, emoten dabena ba dok, ETAk ez jok karta onik izango jokorako. Su eten bat herremintta ederra dok atzetik indar militarra izan ezkero. Baina hori kendu ezkero... bai, herri gogua eta generaziño barrixak geratzen dittuk, baina hori ez dok indar militar legez balixo.

Aspaldiko partez ez genduzen gauza barregarririk entzun Naparruako gobernuaren eskutik, eta pasa dan astian etorri dok. Hauxe da vascosdiaspora zerrendara horren kontura bidaldu doten mezua:

La pasada semana se produjeron dos situaciones que, aunque anecdóticas, retrataron con el culo al aire a la gente de UPN. Por supuesto que, para su desesperación, han quedado grabadas al instante en la memoria colectiva de los navarros originales, a la altura de aquellas memorables situaciones en las que el Lehendakari Sanz, al enfadarse, se pone "como un obelisco", cuando se siente amenazado recuerda la "espada de Demóstenes", cuando está contento "canta un aurresku y baila el Agur Jaunak" o la "multi-dantza"... Copio del Berria del pasado sábado: 1. Jose Cruz Pérez Lapazaran, senador de UPN, se mostraba quejoso por la poca atención del presidente de España hacia Navarra, con la negación del presupuesto para la autovía Tudela-Medinaceli. Con una asombrosa capacidad de síntesis, resumió en siete palabras la actividad de UPN en los últimos años: "No queremos palabras, queremos cemento". 2. En la misma rueda de prensa, el también senador de UPN Javier Iribas exigió más generosidad para con Navarra. Con una capacidad de análisis admirable, resumió en una sola frase la i(n)diosincrasia navarra: "La nuestra no es una comunidad histórica, la nuestra es una comunidad prehistórica". Delicioso, eh?

Kaixo danori. Oier naiz Bratislavatik. La Pelota Vasca-ren proiekzio bat gertatu da hiriburuko Kino Cafe-an, eta bete/beteta egon da. Gure lagun Roko Rothenstein euskaldunberria izan da proiekzioaren arduraduna, slovakierazko subtituloen jarlea. Eta orain ciberleku baten gagozela, mutillak ez daki blog bat zer dan eta hamen nago, esplikatzen.

Arrateko Ama> zer egin beharko leuke Rothenstein jaunak blog bat izateko?

Asko kostatuko jatak azaldu gura dotena azaltzia. Ez dok barruko sentimentuen pudore edo halako gauzaren batengaittik, ez. Simplemente ez dakidazelako berbak hori azaltzeko modukuak. Sentsaziñuak dittuk, eta azken denporaldixan hausnatu dotenez, igual oso zaharrak, igual jaixo aurrekuak be.

Luak hartu aurreko estadu horren sentsaziñuak dittuk, ez lotan ez akorduan hagoen horretakuak. Baitta autobusian edo, hutsian pentsatzen hoianekuak, "alfa" estadu famatu horretan sartuta. Momentuan sentiduko sentsaziñuak, kaleko bizimodu normalian murgiltzian momentuan ahaztu egitten diranak. Amesak legez. Txikikeri batzu, azken finian. Gizakixaren gudu latzen onduan hutsa, munduaren buelten onduan ezebeza.

Ahua sustantzixa lodi epel batez beteta izatia. Aurpegi kanpotik eta aurpegi barrutik jagok. Imajinatu sustantzixa horretaz betetako edukin haundi baten haguela, superfiziia baino hamar metro beherago. Sustantzixa lodi eta epel horren densidadiak ez hau mobitzen lagatzen. Ez hondoratzen, ez gora flotatzen; ez hago igarixan. Hire korputzaren kanpo eta barruko zulo guztiak betetzen jittuk: haginak, mihina, aurpegiko hazurren una maxilar eta frontalak... halako betetasun sentsaziñoz asetzen hau, presiño haundi eta uniforme batez. Presiño haundi horrek gorabeherak jaukaz, taupaden erritmuan: igokeretan errebentatuko haizela emoten jok. Baina... ez dok desatsegina. Inmobilizatuta egotiaren modura, baina inmobilizaziño hortaz askatzeko premiña barik. Mongoliako mantazko umien modura, momien modura oihaletan batuta eta gustora. Presiño atmosferikuaren aldaketetan belarrixak tapatzen jakuzenian moduko embotamentu sentsaziñua aplikatu egixozu aurpegixaren taktuari, eta hobeto imajinatuko dozu ezin izendatu neikian hori.

Sentsaziño horrez nagoenian, esandako moduan, esna najagok baina erdi lotan. Konsziente nauk eta pentsatzen juat: "¡A zelako sentsaziño arrarua! ¿Zer izango ete dok?" eta gero luak hartu, edo guztiz esnatu, edozelan be ahaztu.

Zeintzuk izaten dittuk feto baten sentsaziñuak amaren umetokixan? Orain dala aste batzu hori okurridu jatan: "¡Bai gauza ederra, igartzen dittudazen sentsaziño arraro hauek orduko gomutak balitzaz!".

Hor barruan, zeozelan, fosilizatuta geratutako oroimen bat izan leikiala pentsatuta mirestuta geratu nintzuan; usain bat hartze hutsak aspaldiko kontuak berbizitzia ekarri leikian mekanismo bera, baina jaixo aurretiko datetara joanda. Azken finian, mantazko ume baten garuna eta aste batzu lehenago tripa barruan zeguanarena ixa bardiñak dittuk; eta subkonszientian hillebete genkaneko oroimenak geratzen bajakuz, ¿zergaittik ez hillebete lehenagokuak? Bihar dana baino lehenago jaixotako zazpikixa be ¿ez ete da tripatik kanpuan dabillen feto bat?

Ondarroa, Kafe Marina, 2004ko Irailak 24ko goizeko 07.23etan.

(G)arraio publikuetan ibiltziak hori jaukak: denporia, transiziño denporia daukak bisa heltzen danetik hurrengo hitzordurarte. Kasu honetan busak 7.00etan laga nau eta 8.00etan biharrera sartzen naizenez, ordubete jaukat lasai ederrian armosatu eta periodikua irakortzeko... periodikorik izango baneu. Orain esplikatuko juat zergaittik ez.

"Berriz etorriko zera, Ondarruko kaiera...." Argoitia anai arreba lokalen kantua Bizkaia Irratittik bajubaju entzutzen dan honetan, Kafe Marinan oraindiok ez dittuk heldu Gara eta Berria. Kontizu, panfleto terroristak danak tren berdiñian jatozak, Auschwitzera zuzenian zoien harek trenok moruan. Beste periodiko guztiak bai, harek ba jagozak.

1. 00etatik 7.20ak arte momentu limbiko xarmangarrixa gertatzen dok leku honetan. 6-7 bezero egoten dira hamen, beti bardiñak eta beti gauza bardiñak egitten. Noski, El Diario Español eta Deia okupatuta egoten dittuk beti, eta nik erosiko ez dittudanez... ba hor egoten nauk, jentiari begira.

Ez pentsatu giro oso atsegiña danik, estrainekotz datorren batendako behintzat. Isiltasuna sepulkrala da (radixuarena ez da soinua, urriñeko berbarua baino), taberneriak begiratu barik etaratzen jok eskatu ez duana (aurreko egunetik gogoratzen dalako; hau ez jata bape gustatzen ¿gaur ezin juat beste gauza bat nahi ala? baina grazixia egitten jeztak eta ez juat ezer esaten, liturgixa xelebre hau ez apurtzeko). Eta gainera, periodikorik ez irakortzeko.

Halaxe da ta: ordu horretako limbo hori hogei bat minutu irauten jittuk. Tartian, 3 minututeik behin jentia sartzen dok periodikua erostera (Kafe marina kioskua dok bebai) eta beti pertsona bardiñak dittuk, periodiko bardiñak erosten noski. Oin: momentu horretatik aurrera 30 segundutik behin hasten dok jentia sartzen, berbaruaren bolumena hazten hasten da eta batzuk zarataka, eta bolumen normalian berbetan, eta... ondarrutar tipikua esnatzen dalarik eguardiko girua nagusitzen da. Eta orain, 7.40ak dirala tabernan sartu naizeneko giro hartatik ez da apurrik geratzen; Argoitiatarren diskua akaso, baina bolumena ondo jasota bestela hamen dagoan durundixakin ez zuan ezer adittuko.

¡Egunon Bizkaia! Eguna hasi da.

Aholku eske nator... Ni ez naiz nabigatzaillia, lihorrekua baino. Esan gura dot batez be offline ibiltzen naizela. E-mailuak idazten joan egunian zihar, edo egunetan zihar (bidai baten banago adibidez, igual ezin dot portatilla sarera konektatu), eta akumulatzen joaten naiz bandeja de salidan. Gero momentu baten konektatzen naiz eta dana bialdu eta dana jaso egitten dot, hala, harrapaladan. Diru arazo bat da azken finean, telefono hari normalez konektatzen naizelako, lineia okupatuta, eta minutuka ordainduta. Eta gainera ze kristo, nahikua ordu pasatzen dittudaz ordenadorien aurrian, eta ez dot nahi inundik inora nabegatzen denpora gehixago pasatu. Blogaren asuntuakin baina, ezusteko bat gertatzen jata: jentia bitakora kahiereko orakuladak irakorri, eta... erantzuten dihardu. Mendigreen, Pelipe, Sarri... eta orain Patxi argazkilarixak (bikaina eh? eta idazle moduan be makala ez) pilo bat erantzun enpatiko lagatzen dabiz hortik zihar, eta nik online nagoala bakarrik irakorri eta erantzun neikenez... ba ezin dot jarraittu barriketia. Besuak jasota, abots indartsuz Arrateko Amari zuzentzen naiz zerura begira: "Oi! Gure zaindaririk onena! Ez ete dago formarik mezu zaparrada hori etxetik offline zeozelan gobernatzeko?".

Egun hauetan lan kontuengaittik alokatutako furgoneta batekin ibilli nauk hara eta hona, nahikua "alokatuta" ni be. Eta sentsaziño zaharrak dastatu jittuadaz, atsegiñak eta desatsegiñak denpora berian. Bilboko supermerkatuetan, errepide zoruetan, estreñidu arpegiko jente artian, apal artian mobitzen diharduan txindurri marabuntan. Eta itto egin nauk, hitzorduetara heldu ez, kafeak hartu eta hartu eta neke jasaneziñari gaiña hartu, kamiñu baztarrera ez jausteko... desatsegiña beraz, baina irribarre batez hartu dotena ("¿holan bizi nintzuan ni lehen? Enneeeee... ¡hau ez dok bizitzia barren!"). Egun guztian orain egiten dittudazenak baino 4 edo 5 bidar gauza gehixago egitten nittuan, bai, baina... ¿zer irabazi?

Orain ez dok inork erabiltzen argumentu hori, baina sasoi baten, desarrollismoko errelijiñua nagusittu aurretik, hauxe izaten zuan eszeptikuei konbentzitzeko argumentua: "¡denpora gitxiagotan egingo dozuz gauza bardiñak, eta beraz ez zara hainbeste nekatuko!". Eta gainera holgetan ibiltzeko denporia irabazi. Baina danok dakusagu zertan geratzen dan hori, bizitza errealean. Lehen egun batian egiten hebazenak egun erdixan egitten badittuk, ez haiz ez arratsaldian holgetan egongo: bixar egitteko henkazenak egingo dittuk; eta bixar etzikuak eta etzidamukuak, eta etzi... halako batian hilzorixan topatuko haiz eta "¿zertarako irabazi juat hainbeste denpora? bizitza guztixan arnasia hartzeko denporarik be ez juat hartu barren!".

Bai, etxeko andriak eta basarrittarrak ba jakixek: beti jagok zeregiña. Ez dok merezi beraz ezin jasateko erritmo baten aritziak, kollara batekin itsasua hustu nahixan ibiltzia moruan dok eta. Kanpotik begira dagoen batendako bardiña izan arren, ikuspuntu edo jarkeran egon lajeikek kakua: inuzente baten helburua itsasua legortzia izango dok, baina jakittun batena hartutako ur kollarakadak disfrutatzia.

Esango dezta inork: "Esaten duana ba jakixat nik. ¡Beti habil tehenta bardiñakaz!". Bai, baina beti akats bardiñak errepikatzen diralako.

Dana dala, gogoeta hauek neskalagunarekin konpartitzen nenbillela, berak: "Bai, baina kotxerik ez baneu izango, zu ta ni aspaldi bukatuta izango genduan harremana". Isilik geratu nintzan minuto batzu, eta... "Hori be egixa da ba".

Entzun izan juat zelan abade kristauak egunero egitten daben mezia, nahiz eta bakarrik egon. Atzo pentsatzen nenguala, nik gauza bardiña egitten juat chikung egiten dotenian. Desiatzen egoten nauk eguneko azken momentu atsegin hori etortzeko, eta plazer haundixa da neretako nere errutina hori interferentzixa barik gauzatu ahal izaten dotenian: afaldu eta ordubete itxain gauza lasaixetan (idatzi, garbittu, musikia jo, josi...); 20 minutuan nere ariketatxuak egin; ohian sartu, apur bat irakorri eta lo. Nere buruarekin topatzen nauk momentu hoietan, eta gero eta pena gehixago sentitzen juat bere burua amesetan baino ikusten ez daben jente pillo horrekiko. Neretako jatekua besain garrantzitsua dok orain. Ezingo nintzake bizi hori barik, gaur egunian. Eta ez engantxatuta nagolako, baizik eta "ondo egotia" zer dan ezagutu eta gero "besterik" ez dozulako nahi.

Hala da bai, nik neure bidian najabilk (txinatarren tradiziñotik hartutako osasunbide horrekin) baina beste moduak egon leikez antzerako gauzak lortzeko. Adibidez, Ekialde Hurbilletik etorrittako erritual judu-kristauak. Batek daki zer egitten juen aintziñako euskaldunak sinismen hauek heldu baino lehenago; egingo juen zeozer, erregular!