Garagoittiko Orakulua

Ordurarte nik uste neban kartzela batetik besterako trasladuak zuzenian egitten zirala, burua asko ez neban nekatu. Baiña noski, pizkat pentsatzen hasi ezkero laster ikusten da hau ezinezkua dala: espainiar estatuan 100.000 bat pertsona gagoz preso, eta “justizixa“ sistemiaren dinamikiaren trasladuak, epaiketak... dirala eta, egunero ehundaka preso mobitzen dittuez batetik bestera. Trafiko ederra. Ba hauxe da egitten dabiena: imajinatu autobus haundi eta zahar bat. Formika marroizko jarrileku bikote bakotxa altzairuzko plantxekin aurre, atze, eskuma, ezkerra, goi ta behetik ixten da. 20 bat watixotako ipurtargi bat, eta reja txiki baten atzian kristal blindatu hirukotx lausotuak ez dau kanpua ikusten lagatzen. Tente ipintzeko alturarik ez dago. Haizia ustela da. Mikroziega bakotxak mikroate bat dauka, automatikoki zabaldu, eta autobus erdiko pasabide estu illunera urtetzen dana. Pasabide honen punta bixetan, armadun guardiazibillak. Atzeko zaindari postuaren onduan, beste ziega bat asiento barik, soluan metalezko enbudo moduko bat daukala, bertatik begiratu ezkeriok asfaltua ikusten da autobus pian pasatzen. Komuna da. Mamotreto honi “kangurua“ esaten detze; kanpotik “Guardia Civil“ letreruarekin zuriz ta orlegiz pintxauta dago, eta 40 bat preso kabitzen gara. Beste presuak diñuenez, halako lau edo bost dagoz espainiar estatuan, eta eten barik ibiltzen dira “Vuelta a Españia“ egitten. Egunero etapa bat betetzen dabe kartzelaz kartzela, geltoki bakotxian batzuk deskargatu eta beste batzuk kargatuta. Pablori galdetu detzat ibilbidiari buruz (orain nere onduan dago, idazten bera be), nik izenetarako oso memorixa txarra daukatelako, eta zera esan dezta: Langraitzetik Burgosera juan giñala, eta hantxe pasatu gabia. Bixaramonian Palentzixa (Dueñas), Valladolid (Villanubla), Segovixa eta Valdemoro, eta hantxe lo egin. Hirugarrengo egunian, “kundia“ren lehenengo geltokixan jatxi giñan gu, Aranjuezen, eta “kanguruak“ bere ibilbide tristiarekin jarraittu zeban, Madril inguru guztian dagozen espetxe pillotik (Meco, Soto del Real, Navalcarnero...).

Basauritxik Madrillera heltzeko eguen goixian urten eta zapatu eguardixan heldu, beraz. Zelako bidaixa! Mobidu ezinda, arratoizulo itxu, ilun eta kakaztutakuan, arnasian haize ustela... Klaustrofobixia daukanarendako jasanezina. Burgoserarte denbora gehixenian txaboluetan alkarrekin jarri gintxuezen. Burgosen banatu gintxuezen estraiñekotz, nahiz eta gu batera egoteko eskatu. Kasualidadia ala errepresalixia? Éguardíxan heldu giñan eta ziegatik momentu baten bez ez gintxuezen etara, bixaramonian alde egin arte. Palentzixako heavy batekin jarri ninduen ziegan. Burgoseko ziegia Basaurikua baiño txarragua zan, beraz etara kontuak. Biharbada ez zan Basaurikua besain zaharra eta zikina, baiña bai estu eta txikixagua. Horixka kolorekua hauxe be. Masmak sabaixan. Komuna taza hutsa zan (tapa barik noski), eta txaboluaren zoko baten zeguan, ate onduan askiarekin batera, bape estalki barik eta papel rollua soluan. Kaka egitten zengozela urdiñak atia zabaltzen bazeben han topauko zintxuen ofizinan jarritta, aurrez aurre. Eskerrak nik ez daukatela bape lotsarik ezta eskrupulorik, baiña bazeguan han egunak obratu ezinda pasatu zittuanik. Han be mahai eta aulka bakarra zeguazen, eta Miguel ziega-lagunak beretako “hartu“ zittuazenez, ni ohe gaiñian bazkaltzen neban, bandejia altzuan eta mahai auxiliar legez komuneko tazia erabiliz. Bateronbatek txixa egin bihar zebanian, orduan komerixak (eta gauzak taza barrura ez ba jatazen jausten, pozik). Argixa ez zan bonbillia, fluoreszentia baiño. Gitxienez, txaboluan sabaixa Basaurin baiño bajutxuagua zan eta nik neuk soltau ahal neban goiko literatik lo egitteko (bai, hamen bebai, urdiñei “ahaztu“ egin jaken gabaz argixa emetatzia eta).

Ez neban walkmanik bihar izan; gabian, beheko literako lagunaren Rammsteiñen kaseta lau edo bost bidar ederto entzun ahal izan neban, bere kaskuen bolumen izugarrixari esker. Neure walkmanak ez zeban kontrola pasatu, grabagaillua be ba zalako. Basaurin geratu zan, argazki kamariarekin batera. Hain zuzen be, kartzelan ez dabe lagatzen ez soinu grabagailu ez argazki kamararik sartzen: barruko infrañuaren itxuria eta soinua kanpokuak jakitzia mingarriegixa izango litzake gizartiarendako. Barixakuan, Burgosetik Valdemorora 9 orduko “kunda“ hiltzaille ahaztu ezinezkua. Burgoserarte banatuta juan ba giñan be, orainguan bixok batera behintzat. Guardiazibillak poltsa bana banatu zeben ganaduentzako: mortadelia ogibittartian, sagarra eta litro ta erdiko ur botillia. Poxporo kaja itsu hartan orduak pasa eta pasa. Itolarrixa eta aspergura mortalaren kontra, pizkaka presuen artian solasa hasi zan, panel blindatuen azpikaldian libre geratzen zan zirrikittuetatik oihuka. Atzeko ijittuak kante jondoan, gu (“loh vajcos“) txaluekin laguntzen, takian potian bateronbat atiaren kontran ostikadaka, zaindarixak komunera urtetzen lagatzeko... Ni, egixa esan, ez neban oso-oso txarto pasatu kunda edo kondukziñuan. Lehenengo egun haretan oso sendo nenguan moralez (nahiz eta korputzez izorratuta) batetik gure ekintzaren zillegittasunarenagaitxik eta bestetik ez nebalako uste gure kasua luzerako zanik. Kartzelero eta poliziakuen aurrian tinko eta duin mantendu, euren iraiñei edukaziñoz erantzun... eta trasladuetako ordu luziak hausnarketan pasatu, barruko ixiltasun paketsuan.

Valdemoron espetxe modernua ezagutu genduan. Sasoi baten modernua eta gaiñera aseptikua izango zan, baiña gu berandu heldu giñan itxuria, eta ordurako bakarrik modernua zan: dana kakaztuta zeguan beste toki guztien modura. Han ez zeguan leihuan barroterik. Leihuak lau kristal luze eta estu zekazen bertikalian, bakotxa altzairuzko marko baten sartuta, eta kristalak hausi arren markuen artetik ezin zan pertsona bat pasatu. Horman kortxo panela zeguan pegatuta, dan-dana boligrafoz egindako euskerazko idazkixekin. Orain arte pasatutako espetxe gehixenetan euskerazko pintadak topatu doguz hormetan. Eta hauen artian, gehixen errepikatzen dan mezua hauxe da: “Utzi ezazu ziega garbia, hurrengo etorriko den lagunarentzat“.

Ziegia askoz be haundixagua zan, ordurarte ezagututakuen hirukotxa edo holan: nasaixa, luzia, punta baten leihua eta bestian atia. Erdixan kakalekua. Leihuan onduan hormigoizko mahai bat eta plastikozko aulkia. Ni bakarrik nenguanez, txaboluan luzeran pasiadak egin ahal nebazen, punta batetik bestera. Kundiaren kontuarekin ez genduan azkenengo egunetan gure buruak garbitzeko aukerarik izan, eta hamen lortu genduan. Valdemoroko dutxak patixuan dagoz. Irailla zan, euzkixa zeruan eta hala eta guzti be hotza zeguan; ez dot nahi pentsatzia be zer izango zan neguan dutxatzia Gaztelako toki galdu hartan. Basauriko txarrikortiaren aldian ha benetako gozadia izan zan: ur berua! soro garbixa! jaboia lagatzeko lekua!... lujo asiatico.

Aurrerago kontatu dot arratsalde hortan Carlos Almorza euskalduna ekarri zebela gure ondora. Pablo 3garren txaboluan ba zeguan, ni 2garrenian eta bera 1guan sartu zeben. Onezkero berba egin dogu gure familixekin, eta jakin dogu zelako txarto pasatu zeben “kunda“ egun haretan. Ez zetsen esan nahi ez nun genguazen, ezta nun bukatuko genduan be. Zoramena eta negarretan, Penitentzixa Sistemiaren horma hotz impenetrabliakin txoke egitten zeben. “Justizixia“ren hatzapar luziak gure familixa eta lagun artetik lapurtu gintxuezen, hormigoi manta isil batez estali eta munduarengandik isolatu. Carlosi ezker, isolamendu hori hausi eta lasaittasun izpi bat bidaldu ahal izan gentzen.

Basaurira gabian heldu giñan. Ni triste baiña zutik, ahal zan neurrixan txakurren aurrian irudi duin bat emon nahixan (duintxasuna bait zan geratzen jatan gauza bakarra). Borreruen eskuetatik alkondara urdindunen eskuetara pasatu giñan. Edozer espero genduan haiengandik: jipoixak, iraiñak... baiña gabe hartan behintzat, gure kontura barre batzu eginda asetu ziran. Asko esaten dau pertsona bati buruz, lehendik nahikua desgrazixa dakarrenari, kartzelara sartzeko estualdi horretan, adarra jotzeko kapaza izatiak. Lorratzak hartu, argazkixak egin, katxeua biluzik, gure gauzen errejistrua... eta enfermerixako moduluan laga gintxuezen gabia pasatzen, zein modulotara gindoiazen erabaki arte.

Basauriko ziegak oso zaharrak ziran. Krema kolorezko pintxuria deskaskarillauta zeguan, eta toki askotan baltzittuta eta sustantzixa ezezaguneko kostra marroiekin zikinduta (hobe ez jakitzia zer zan). Burdiñezko ate, rejilla eta halakuak milla bidar pintxauta zeguazen, eta azpixan ugarrezko puspilluak nabaritzen jakezen. Sabaixa oso altua zan, bonbilla ahul bat txintxilizk. Txabolua luzia eta estua zan, punta baten atia eta bestian leiho altua. Oso leku gitxi zeguan, atetik leihora juan bihar ba nintzan Pablo litera gaiñera igo bihar zan neri pasatzen lagatzeko. Komuna aluminixozko mampara batez itxitta zeguan; poxporo kaja horretan armarixo deskojonatu bat, aurreko presuek lagatako hainbeste hondakin, txabolua garbitzeko gauzak, fregaderia eta apaltxo bat pillatzen ziran. Sorua terrazo horizkua zan, eta eskobiakin heltzeko gatxak zirazen tokixetan (ohe azpixan, komuna eta lababopian, horma zokuetan...) zikinkeri kostra lodixagua pillatzen zan. Eskolako mahai bat zeguan leiho onduan, aulka batekin; txandaka erabiltzen genduan idazteko, baiña ni berorren gaiñera igo bihar nintzan goiko literara igotzeko. Gure gauzak pillatzeko, hormako apal txiki bat erabili bihar genduan, eta hor kabitzen ez zana pertxeruetan txintxilizk edo lurrian basura poltsetan sartuta zekagun. Atia kanpotik ixten zan noski, metalezko tranga haundi batekin, gero sarralla baten bittartez segurtatzen zana. Zabaldu-ixtian etaratzen zeban burdin hots ikaragarri hori tripetan geratuko jata betiko, hillobi honen oroimen bildurgarri.

Ziegatik urtetzian pasillo luziaren punta baten, urdiñen garitxia, modulo orokorrerako pasua (leiho batetik ikusten zan hango patixua), ekonomatoko lehiatillia eta moduloko urteeria genkan. Urteerako ate zahar guztiak pistoi hidrauliko barri bat zeken soldiauta, geldiro-geldiro automatikoki zabaldu eta ixteko. Modernídadía, aizu. Pasilluan beste puntan, patixua, dutxak eta komunak, egongela/jangela eta eskulanetako tallarrak. Basauriko kartzela osua zikina ta ustela ba zan be, ingresoko moduloko dutxa ta komunak bereziki higungarrixak ziran. Saguak ez nebazen ikusi begiratu ez nebalako, kontizu.

Kartzelero txarrixok engañatu gintxuezen: beste euskaldunekin modulo orokorrian ez egotiarren, “ingresos“ moduluan sartzeko eskari bat siñatu arazi zeskuen. Ordurarte ez genduan berba egin izan konfixantzazko iñorekin, eta harek hasi jakuzen aholkatzen: ha askoz lasaixagua zala, modulo generala oso arriskutsua, bla, bla, bla... eta guk siñistu. Beste mediko negligente baten kontsultatik pasatu nintzan ( “kontusiño hutsa neukala, eta nolotillak hartzeko“ ¿hainbeste diru kostatzen ete da Rx puta bat eitxia?) Enfermerixan egun bat igaro eta gero, “ingresos“ modulora eruan gintxuezen, eta gu tonto-tonto haraxe. Orduan zan sahietsa txartuen nekan sasoia. Behiñ etziñ eta gero, asko kostata jaiki edo posturaz aldatu bihar izaten nintzan; arnasa hartze hutsak min emoten zestan eta zer esanik bez eztula edo doministiku egitteko: labankada baten modura igartzen neban toraxian (doministikua moztu egitten jatan, miñaren miñaz). Pablo kotxauak egin bihar izaten zittuan ziegako lan guztiak: ohiak egin, erratza ta lanbasia pasatu... (gero kartzelerua pasatzen zan, eta lan hónek eginda ez ba zeguazen, ez gintxuezen patixora urtetzen lagatzen). Gaiñera gero argixaren asuntua zeguan. Argixa txaboluaren kanpotik kontrolatzen zan, eta behin ziegak sarraillaz itxi eta gero, gabeko ordu jakin baten etorri bihar zan urdiña argi guztiak banan banan emetatzera. Baiña batzutan “ahaztu“ egitten jakon, kabroi aluari, eta hantxe geratzen giñan gu, gabe osuan argixa ixotuta. Halako kasuetan Pablo komuneko mampara makalaren gaiñera igotzen zan, tximiñuen modura, eta bere osasunaren arriskuan bonbillia flojatzen zeban (3 metro ta erdi inguruko alturan). Ni ezin nintzan ohetik jaiki be egin, beraz ezin izaten netzan ezta oiñak aseguratu be. Eskerrak morroia abilla dala...

Gero, dana dala, beste presuak ohizko konponbidia azaldu zeskuen: hartu erratza eta bonbilliari kolpeka hasi, fundidu arte. Bixamonian kartzeleruari bonbillia aldatzeko eskatu, eta kitxo.

Orduan ikusi genduan estraiñekoz kartzelan zelako bizkor zabaltzen dirazen albistiak, eta ba dagozela isolamendua hausteko zirrikittuak. Presondegixan ba dagoz lantegixak eta bestelako aktibídadíak (eskulanak, kirolak, mantenímendúa, ekonomatua...). Hortan jarduten dabien presuak kartzela guztitxik mobitzen diraz, teorikoki isolatuak dagozen moduluen artian. Honan, tratua dauke alde bateko zein besteko presuekin. Halako baten, ekonomatoko langille batek eskuz idatzittako notatxo bat pasatu zeskuan isilpian. Ekonomatuak presondegixetan egoten dirazen dendatxo merke batzu dira, normalian presoren batek kudeatuta, eta bertan presuak gauza basikuak (komuneko papela, jaboia, boligrafuak...) edota kapritxuak (kafia, tabakua...) erosi leikiez prezixo merkian, ordutegi jakin baten. Tira ba, leihatillatik etorrittako papel horretan modulo orokorreko preso politikuen mezu bat zeguan: ba zeukela gure barri, eta ia zergaitxik genguazen “ingresos“ moduluan, orokorrian barik. Guk beste notatxo bat idatzi, eta bide beretik erantzun gentzen: anarkistak giñala, eta kartzeleruak zirixa sartu zeskuenela. Eta hala zan: aukeran, gu nahixago genduan noski beste preso politikuekin batera egon. Baiña esperientzixa ezak zer egitten daben... tira ba, nobatadia pasatu bihar. Dana dala laster jakin zeben zein ziegatan genguazen, eta halako baten: “Oier! Oier!“ entzun neban leihotik.

Gure gaiñeko ziegako morroia zan, Jon Ander Couceiro (Pitxulo). Berarekin eta ziega pare bat harutzago zegoan Temarirekin (Istebe Mirena Gartzia) izandako solasaldixak, motzak halabiharrez eta alkarri aurpegixa ezin ikusitta, izan ziran kartzelako oihan sinesgaitzian mobitzen ikasteko lehen ikasgaixak. Gaiñera, ordutik aurrera beste euskal preso politiko guzti-guztiekin errepikatu izan jakun moduan, morroi hónek erabateko laguntzia eskaiñi zeskuen: dirua, irrati bat, egunkarixak... Nahiz eta pentsakera desberdiñekuak izan, euskal presuengandik baldintzabako elkartasuna besterik ez dogu jaso. Zulo bardiñian gagoz azken fiñian. Eta nik esker ona besterik ez daukat eurendako.

Gogoratzen dot Basaurikuak guri irrati bat helarazteko amorratuta zeguaziela; baitta gaba baten egunkari batzu euren leihotik gurera pasatzen saixatu ziranekua, soka luze batetik txintxilizk eta balantzaka. Baiña gure trasladua etorri zan orduan, eta ozta-ozta izan genduan Pitxulo eta Temariri leihotik agur bizkor bat oihukatzeko denporia.

Basauriko ingreso modulo horretan frogatu genduan bebai preso politikuoi preso sozíalak dezkuen begirunia. Baitta “marrajo“ arriskutsuenak be, distantzixa bat mantentzen dabe gurekin. Kontuan hartuta alderantziz ez dala gertatzen, hau da, gu ez daukagula ezelako arazorik eurengana hurreratzeko, nahikua egoera erosua da guretako. Eta nere sendixak be dastatu zebezen funtzionarixuen txakur aurpegixa eta erantzun zazkarrak. Eurei be balixoko detze esperientzixiak, oraindik aurrera mota guztietako presuak beste begi batzukin ikusteko.

Aparteko aittamena megafonixa sistemarako. Kartzelan megafonixia oso garrantzitsua da, bertatik etortzen jatzuz abisuak, abokatua etorri jatzula, metadonia hartu bihar dozula, eta bestelako gauza garrantzitsuak. Ba Basauriko megafonixa zerbitzuko esatarixak gustora urkatu izango nebazen. Mikrofono onduan irrati bat ei zeken, Marca irakortzen ez zeguazenian ez aspertzeko seguraski. Ba mikrua zabaltzian ez zeben irratixaren bolumena jatxi be egitten, beraz din-don-diña entzun baiño lehenago be Euskadi Gazteko esatari pedorroren baten boza entzutzen zan, ozenki gaiñera, gero kartzeleruaren abots nasalarekin batzian anabasa ulertuezin bat osatzen zebana. Gu, estu ta larri abokatuaren barri jakin nahixan, altabozak marmarka hasi orduko antxitxiketan juaten giñan kartzeleruengana, ia guretako zeozer esan zeben galdetzeko. Basaurin eguenerarte egon giñan. Goixeko zortziretan, aurretik abisu edo beste azalpenik emon barik, kartzeleruak gure ziegan sartu eta: “Jasoizuez gauza guztiak, trasladua!“. Halan egitten diraz gauzak hamen. Ganadu garraixuan be ez jake animalixei azalpenik emoten ia kortara, ferixara ala hiltegira doiazen, ezta? Ba etara kontuak zabor garraixuan. Putadia, ze kartzelan erreteniduta neukazen hainbeste gauza (giltzak, bankuko libreta eta txartelak...) familixakuak hartu ahal izateko gestiñúak egitten hasitta nenguan –kartzela barruan edozer egitteko instantzixa eta halako alukeri pillo bat egin biharra dago-, eta ezin izan netzen abisatu be egin, trasladatzen ninduela. Gaiñera ixa-ixa hona Aranjuezera heldu arte ez genduan jakin (ez zeskuen esan nahi izan) nora gindoiazen.

Jaso genduzen gauzak ba basurá poltsa baten (hamen ez dabe lagatzen motxilla edo bestelako sakelik izaten, horren ordez plástikozkó boltsá industrialak emoten detzuez) eta ate blindatuz ate blindatu, kontrolez kontrol atarirarte heldu giñan. Han zipaiuak genkazen zain, furgoneta txiki baten. Lau preso sozíalekin batera ertzain birek gidatu gintxuezen. Tupperware antza zeukan atzeko plastikozko kaixola horretan, Irailleko eguzkixak sauna efektu bat egitten zeban eta izardi baten egon giñan atzeko seirok, hondamendirako bidian eta esposatuta baiña umore ona galdu gura barik, berba ta berba, Nanclares Okako Langraitzeko espetxerarte. Han pikoluak genkazen zain, gure hurrengo ikasgai talegerorako: “kunda“ bat.

Egunotan kartak idatzi eta bidaltzen gabiz eten barik, aldia guztietara, gertakarixen gure bersiñúa zabaldu nahixan. Baiña biharbada -Pablo egitten diharduan legez- komeniko da norberandako kuaderno baten idaztia, azken 10 egunetan bizi izandako esperientzixa lazgarri hau ahal danik eta zihetzen gordetzeko. Hala egingo dot ba Aranjuezeko espetxe honetan gagozela, azken egunetako zoramenaren osteko badaezpadako barealdi honetan. Hasieratik hasiko naiz kontatzen.

Euskal Diaspora taldeko kidiak bázkari bat egitteko geratúta genguazen aspalditxik, Iraillaren 14ian. Sasoi hartan, Batasunaren ilegalizáziñúaren kontrako manifestáziñúak kónbokatu eta Gasteizko Barne Saillak debekatu egitten zittuan, behin eta barriro, azkenian Iraillaren 14ian deittutakua baimendu egin zan arte. Beraz, gure taldiaren pankartatxuarendako estreiñaldi ezin hobia: “Euskal Diaspora zuekin“ lelodun ikurriña bat. Forokide berezixak gure artian: Yon (Mexiko), Danilo (Uruguay), Celine (Paris), Pablo, Manolo eta Ruben (Aragon), Mar (Bierzo). Beste guztiak bertokuak, guztira 14 bat lagun.

Bilboko alde zaharrian ederto bazkaldu genduan, eta edataile onak giñanez... ba poz pozik manifara. Bidian, Danilok egin eta forokidiak adostútako testu bat banatzen juan giñan, Batasunaren ilegalizáziñúaren aurkan. Berandutu egin jakuan, eta metrua hartu bihar izan genduan. Berton, “manifiaren aurreko partian“ genguazen geratuta beste euskal argentiñar batzukin (Matias eta bere lagunak). Harutz abixatu giñan ixa hiru ordulareneko atzerapenarekin eurak topatzeko esperantzaz, euskal hegoamerikarrak dauken denpora flexibílidadía inbokatuz...

Baiña Casillara heldu, eta ez genduan manifestáziñúaren burua ikusten. Pankartarik bako manifia zanez, jendia zihero sakabanauta zeguan. Autonomia kalia jendez gaiñezka zeguan baiña ez zan aurrera mobitzen; hala eta guztiz be, ezin genduan aurreko ertzik topatu. Holan, billa eta billa, Zabalburura heldu giñan.

Zabalburuko enparantzia baiño 50 bat metro lehenago, polizixa kordoi haundi haundi bat zeguala konturatu giñan. Manifestáziñoko jendetziaren mugia han zeguan, eta konfusiñua zan nagusi. Presiñúan ura bótatzeko tanke haundi bat zeguan borreruen atzian, Hegóamériketakó diktaduretako irudixetan ikusi izan dittudazen antzerakua. Bildurgarrixa. Guztiz akójonauta geratu giñan. Gure asmua pankartia zabaltzia zan, galdutako lagunak gu topatu ahal izateko; konbokatorixia ixilla eta pankartarik bakua zanez, antolatzailliekin berba egin nahi genduan baimena eskatzeko. Baiña panoramia ikusitta, guztiz deskolokatu egin giñan.

Manifarako bidian hainbeste lagun topatu nebazen: Igor Matrallako irratikua, Patas Hala Bedikua... baitta bromak egin be, egin biharko gendukezen ántxitxiketen kontura. Iñundik ez genduan espero gero gertatu zana. Manifestáziñúa Madrilleko Audientzixa Nazionaleko Garzon epailliak ilegálizau arren, Eusko Jaurlaritziak baimena emon zeban. Beraz jentia lasai asko juan zan Bilbora, eta han ez ziran bakarrik Batasunako militantiak, ezta hurrik emon be: han zeguan jendetza izugarrixa ideologixa guztietakua zan, eta ez zeguan ados partido politiko bat ilégalizatziákin.

Aurreko jendia berotzen hasi zan. Poliziakuak kargatzeko tentada bat egin zeban, porra kolpe eta pelotazo batzu jota. Kárgatzeko préstatzen ari ziran, eta bildur izugarri bat nagusittu zan. 100.000 pertsonatako moltzo baten kontrako karga bat zer izan zeikian pentsatze hutsak ikarak sortzen zittuan. ¿Zenbat lagun hil leikez izututako moltzo histeriko batek iges egitxian?

Neska muletadun bat polizíakúenganaiñok aurreratu eta agirika hasi jaken. Poliziakuak besuetatik heldu eta neskia astintzen hasi ziran. Ni arropak eransten hasi nintzan, larregi pentsatu barik, eskuak dardar baten neukazela. Narru gorrittan, neskiaren ondora juan nintzan eta eskuak aidian jaso nittuan. Momentu horretan bakeguria azaltzeko topatu neban modurik adierazgarrixena izan zan. Gero eskumara begiratu eta Pablo topatu neban nere onduan.

Handik gitxira, beste 6 edo 7 pertsona batu jakuezen eta eskuz lotutako kate bat osatu genduan, amorratutako polizia moltzo hari eusteko. Kamarak heltzen hasi ziran, bai periodistenak baitta poliziakuenak be. Ertzaintzarekin izan dittudazen kontaktu urri gehixenetan moduan, orduan be lorak botatziari ekin zetsen: “os vamos a romper las pelotas“, “maricones“, mihiña borrako zulotik lizunki etaratzen... Batez be aurrian neukan borreruaren partetik. Haxe izan zan konposturia galdu izan neban une bakarra, era berian erantzun netzalako: mobimendu pelbiko lizunekin batera, ahuarekin (soinu barik) zera esan netzan aurrian neukan poliziari: “cómeme la polla“. Gero baretu egin nintzan, eta euren probokaziñuei errukiz betetako begiradekin bakarrik erantzun netzen. Era horretan hartu nittuan lau edo bost porrazo izter eta besuetan, eta goguan daukat kolpiak beste pertsona batek hartzen balego legez igartzen nittuala. Barneko bake haundixa igartzen neban, eta errelaxaturik eta poliziakuen begixetara begira hartzen nittuan porrazuak. Beste une baten, begi okerrekin hartu ninduan poliziakuaren mehatxuei zera esanaz erantzun netzan: gehixago joteko, telebísiñúan ederto ikusiko zalako manifestari baketsuei emoten jakuen tratúa.

Inpasse eguera hori gaindittu nahixan edo, konbokatzailliak aurrera egitteko erabakixa hartu zeben. Ikurriña haundi bat zeroien, eta aurreko giza katia osatzen ari giñanok alde batera juan giñan eurei pasua emotiarren. Aurrera egin zeben ba. Baiña gu genguazen tokira heldu ziranian, borreruen buruak eraso agindua emon zetsen morroiei.

Hala, poliziak sortutako istillu luzien kapitulu gogorrena jazo zan. Ez zan guda bat izan, jendiak erasua jaso arren ez zebalako momentu baten bez erantzun. Gerora, Ertzaintziaren interbentziñuari buruzko polemika erdixan, Barne Sailburu Javier Balzak karga horren azalpenetako bat (bat baiño gehixago egon bait ziran) hauxe izan zan: ondoko kalietan istilluak gertatzen ari zirala, borradun batzu jendiari botillak banatzen ari zirala... ederto ba. Ondoko kalietan ba ziran istilluak ¿zergaitxik orduan kale printzipaleko moltzo paketsuaren kontrako erasua?

Anabasiaren erdixan Pablo eta bixok ez aldegitxia erabaki genduan. Are gehixago, barriro juan giñan aurrekaldera, eta tente jarri giñan eskuak jasota. Gure inguruan pelotak txistuka, porrak kolpeka eta jendia korrika eta txillixoka. Aurpegixa eta genitalak babesteko, espontaneoki alkarri besarkatu gentzan. Jende asko be, alde egin biharrian lurrian esertzen hasi zan. Polizia amorratuak guri ostixaka hasi ziran eta, gu bildurtzeko edo, euren armekin tiro egitten zeben ondo-ondotik. Jipoika ziharduela, eskuduekin bultzaka hasi ziran gu baztartu nahixan. Orduan, trafiko señal bati heldu gentzan, gure besarkada barruan hartuta. Ostixa zaparradia gogortu egin zan, eta azkenian beheia jo genduan Pablo eta bixok, beti besarkatuta.

Ostikadak etorri ziran orduan, eta gure gañian euren pisu guztia botatzen hasi ziran. Orduan nabarmendu neban sahietsa “krak“ egitten. Banandu egin gintxuezen, zeozelan esposak jarritta (ahal zanik eta oztopo gehixen jarritta noski) eta Pablo eruan zeben.

Ni, esposatuta, ez neban nahi izan tente jarri. Hildakuarena egin neban, gehixago ez joteko. Orduan kopiñ baten modura erabilli ninduten, tarteka esposetatik heldu eta nere pisu hil guztia asfaltotik tatarrazian eruanda, tarteka nere gorpua leku desberdiñetan botata lagata, lasto fardel baten modura. Orduan izorratu zesten ezkerreko eskumuturreko nerbixo radíala, esposekin. Azkenik, kordoian aurrez aurre euki neban borrero lizun bera hurbildu jatan: “¿No ves? Ya te había dicho que te la ibas a cargar, cabrón“, eta esposetako katietatik helduz, tatarrazian frontetik etara eta polizia kordoi bixen artian laga ninduan definitiboki.

Bero-bero nenguan, eta ez neban ondiok miñik sentitzen. Alde batetik ur-tankia neukan eta bestetik txakurrak manifestarixei erasoka; han urriñian, jendia lurrian eseritta egurra hartzen. Ordurako jendia orruka hasitta zeguan (“Gora Euskal Herria“, “Euskal Herria aurrera“...) eta botillak hegan, pelotak topeka gureganaiñok zetozen.

Han botata egon nintzan tarte luzian, hildakuarena egitten; kazetari pare bat etorri jatazen erretratuak egin eta gure izenak galdetuz. Iraiñaren irudixa izan zan, gero telebista guztietan agertu zana: manifestari paketsu bat, biluzik gaiñera, ustez miñik emon barik atxilotzeko entrenatuta dagozen ertzaiñak jipoittu eta asfalto gaiñian abandonauta.

Halako baten poliziako pare bat etorri, eta tiraka hasi jatazen Zabalburuko komisaldegira eruateko. Zaurixak hoztutzen hasittak neukazen ordurako, eta ezin izan netzan miñari eutsi. Jaiki bihar izan nintzan beraz, eta oiñez sartu nintzan komisaldegixan, jentia txaloka inguruan.

Gero jakin genduan presiñozko ur txorruena, eta aziduarena; jipoixaren erdixan konturatu be ez giñan egin.

Hónek izan ziran gertakarixak, ez gehixago ezta gitxiago be. Handik aurrerakua, ziegaz ziega eta polizia/justizixa mundu usteletiko bidai aluzinantia izan zan.

Lehenengo, Zabalburuko komisaldegixan arroparen bat jazten laga zeskuen, gure azal odoltsuaren gaiñian. Datuak hartu, gure gauzak arakatu... eta barriro esposatu ostian (“y que no se te ocurra gritar“ esanda) kanpoko kotxe patrulletara etara gintxuezen. Han zeguan Mar, kotxe onduan. Barriro txaloka hasi zan jentia, eta hegaztada baten eruan gintxuezen kristoren rodeua egin eta gero Txurdiñagako kuartelera.

Txurdiñagara heltzian, garajietan sartu ziran kotxe patrullak eta kotxetik urtetzian kokotetik heldu ninduten, eta makur eginda ibiliarazi. Pasillo batzutatik eruan, eta ziegetara heldu giñan. Bakotxa kalabozo baten sartu, eta esterilla ta manta bat emon zesten. Hantxe geratu nintzan, zemento hutsezko gela triste hartan bakarrik. Ipurtargi baten azpixan, tuperware orlegi zuriska hermetiko eta uniformia, lo egitteko eta eseritta egoteko harmaila bakarrakin.

Arnasia sakon hartu, eta zetorrenari aurre egitteko prest eta lasai geratu nintzan; ordu luziak juan-etorri ziran meditaziñuan, pentsamendua ezerezian jarritta. Ordurako sahietsa gero eta minduagua neukan, eta arnasia gero eta murriztuagua igartzen neban. Eskuetan esposak egindako lana be ez zan makala, ezkerreko eskumuturra ziharo puztuta eta hatzaparrak zentzunik barik nekazelarik. Ba nekixan enpapelatuko gintxuela (eta “de perdidos al río“ pentsatzen neban, oso seguro bait nenguan egindakuaren erantzukizunaz), baiña orduan ez neban iñundik iñora pentsatuko hau hainbeste korapillatuko zanik, kanpoko epailliak eskua sartuta. Ordurako gurekin tratuan ibilittako poliziakuen araberan, domeka goixian epailliaren aurrian testigantzia hartu eta libre geratuko ei giñan epaiketa egunerarte. Erretratatu, fitxatu, lorratzak hartu eta Ministerio del Interiorraren datubase erraldoian sartu giñan betiko.

Polizia ahobero ulezuri batekin gogoratzen naiz. Bilbotar tipikua, zentzurik txarrenian. Denpora guztian próbokatzen, ia manifa hartan zertan genguazen, “halakuetan“ atzeratu mentalak bakarrik ibiltzen zirala uste izan zebala ordurarte, arrarua zala gure moduko ikasittako pertsonak halako gauzetan nahastatuta egotia... korte pare bat emon netzazen, bere adimen urrixaren kontura adarra joaz eta polizia izatiagaitxik bere kidiak izan ohi dittuezen remordimentuak aittatuz... Momentu baten bere keinu baten aurrian nik atzeraka egin neban, sustatuta, jo egin bihar nindualakuan. Barre berak:

“Ah, bai! Zuek danon modura egingo dozue: hamendik urtendakuan torturak salatu“.

Artaburu alua! Ozta oztan torturak salatzeko egon nintzan bai; baiña bere ahotik isurittako pitokeri jarixo jasaneziñarengaitxik, ha bai tortura psikologiko benetakua.

Medikuarenera juateko eskarixa hamaika bidar errepikatu eta gero, azkenian gabeko 22.00ak aldian jaramon egin zeskuen. Ziegatik etara, esposak atzian lotu, eta Pablo kotxe batian, ni bestian; bakotxarekin poliziako bi. Kuartelen arteko rally txapelketarako prestatzen ote? Semaforuak ez ziran existitzen eurendako; isleta gañetatik pasatzen, kontrako direkziñuetatik abiatuz eta justifikaziñorik ez zeukan prisiarekin (bittartian, gu kotxe patrulletako atzeko plastikozko eserlerkuetan eskuak esposatuta eta eskumatik ezkerrera danbadaka) Deustuko anbulátorixora heldu giñan, Urjentzixetara.

Lehenengo ni pasatu nintzan medikuarenera, eta poliziako bixak kaskua, borria, porria, fusil eta guzti sartu ziran nerekin batera, eskuma-ezker kokatuz. Konfixantza osoz, nere lesiñuak kontatzen hasi nintzan, baiña gehixen arduratzen ninduan horretan insistittuz, hau da, arnasia oztopatzen zestan ezkerreko sahietseko ustezko frakturan. Bere lehenengo komentarixuarekin ahozabalik laga ninduan:

“Señálame dónde te duele“.

Eta ni esposatua. Detalletxo hau nabarmendu netzen bai poliziakuei bai berari be. Erantzunik ez. Eskuburdiñak kendu barik, medikuak odolez zikindutako kamisetiaren gañetik apur bat ikutu ninduan, haxe izan zalarik esploráziño bakarra.

“No tienes nada, te tomas una aspirina para el dolor y listo“.

Amorru biziz, ulertu neban ez zebala merezi eskumuturrian esposak eragindako lesiñuei eta korputz guztiko arrastadiei buruz ezta berbarik esatia be. Mediko koldar haren interbentziño negligentia ez dot sekulan ahaztuko. Han hasi nintzan jabetzen behin atxilotu eta gero ez zarala personia, kaka zati hutsa baiño. Escoria. Pablo be ikusi zeban “mediko“ harek, eta gure artian berbarik be ez genduan egin urteeran, hain genguazen irainduta. Alperriko ostera bat. Kotxe patrulletara sartu, eta kuartelera barriro, lehenago Moiua enparantza ondoko McDonaldsian kotxe bixak geldittuta. Goguan daukat kotxe patrulliaren beira tintxatuen barrutik establezimenduko mahaixetan gaztetxo alaixak nekusazela, eta hanburgesen kolan poliziako bat borra, arma eta guzti. Ikuspegi bitxixa, kotxe patrullian plastikozko jarrilekuan esposatuta, etzinda eta arnasestuka nenguala. Funtzionarixuak afarixa jasotakuan, atzera kuartelera, eta bakotxa bere ziegara.

Gogoratzen dot bebai Txurdiñagako kuartelian pasatutako gaba horretan izandako afarixa: atxilotuak txandaka ziegetatik etara eta plastikozko mahai bakarti batez hornittutako beste ziega batera sartzen gintxuezen. Han jarri eta zidarrezko papelezko tartera bat ekarri zesten: mikroondan berotutako ensaladilla errusiarra, arrautzak txistorrarekin, eta zumo bat. Kamara batek enfokatua, borrero bat aurrian neukan ahalik eta bizkorren jan neixan; mahaixa neuri garbittu eragiñ, barriro ziegara eruan eta hurrengo presua afaltzera ekarri ahal izateko.

Gabardixan, borrero bat agertu zan (kaleko erropekin, baiña aurpegixa borraz estalitta) eta akusaziñua irakorri zestan (desobediencia a la autoridad); handik ordu pare batera barriro esnatu ninduan, aurrez esandakuak ez zebala balixo eta beste hauxe zala orain (desobediencia, terrorismo, atentado eta desorden publico). Tira ba, hamaika ikusteko jaixo garala pentsau, ta lotara barriro.

Baiña hirugarrengoz be agertu zan morroia, barriro be akusaziñuak aldatuz (injurias, pertenencia a banda armada... eta besteren bat bebai). Gaba surrealista honen bixaramonian kotxietara etara gintxuezen barriro, eta Buenos Aires kaleko epaitegira eruan gintxuezen poliziakuak, ziztu bizixan, goixeko eguzkipian.

Han Justizixia banatzen dan Jauregixaren sotuetan sartu giñan kotxiekin, eta Pablorekin batera sartu ninduten ziega txikixago batian. Bakarrik ez genguazen, abotsak entzutzen zirazen da. Gurekin batera baiña beste zulo baten manifestaziñuan atxilotutako beste andria zeguan. Goixian epailliarenera igo giñan. Gabian egindako hiru akusaziño aldaketak eta gero, Elena Galan epailliak laugarrenguaren barri emon zeskuan (desordenes publicos, atentado a la autoridad eta apologia del terrorismo azkenian). Karguak irakorri zestazenian, protestatu bihar izan neban akusaziño-dantza haxe ez zalako serixua. Nere bertsiñua kontatu netzan, gure ideolojixiari buruzko oharrak barne. Nahikua gustora geratu nintzan deklaraziñuarekin, epailliak ulertzen ninduala uste izan nebalako; gaiñera, gero ofizixozko abokatuak egindako gure aldeko hitzaldixak be oso pozik laga ninduan. Fiskalak aurreidatzittako akusaziño testu estandarra irakorri besterik ez zeban egin. Ziegetara jaitsi giñan, eta erantzunaren zain geratu giñan. Gauzak argi xamar zirudixen; hain zan ze, gure ziegetako arduria zeuken ertzaiñen araberan, éguardirako erantzuna jaso eta kalera juango giñan seguraski.

Baiña bazkalordua heldu zan, eta ez zeguan barririk. Bazkalduko zeben harek tribunalekuok, baitta ostian sobremesa luzia egin be, baiña arratsaldiak aurrera egin ahala ezerbez jakitzian urdurittasuna gora zoian. Ondoko ziegako andra gaixuak, Arantzak, txarto pasatu zeban, bai gu bai zaindarixak larrittu arte. Bere senarra eta umiengaitxik zeguan negarrez, manifestaziñuan lagatakuak. Hain zeguan txarto ze, une baten ziegatik etara bihar izan zeben berba pizkat egin eta zigarro bat erretzeko. Gu kristaletik ikusi genduan, egoeriak guztiz gaindittuta eta galdetzen: “Zergatik nago hamen? Nik ezer ez dot egin barren!...“ Bost-sei ordu pasatu ziran holan, eta bistan zeguan gure kasuarekin arazoren bat zeguala. Illuntzeko zortzirak aldian Pablo eruan zeben gora, eta bakarrik geratu nintzan. Arnasa sakon hartu, guztiz bota; sakon hartu, guztiz bota... Handik ordu laurden ingurura barriro ekarri zeben, eta ni eruan. Kurutzatzian esan zestanak seko izoztu ninduan: “Basaurira goiazela“.

Hagiñak estutu eta bihotza gogortu neban. Aszensorian igo ninduen, ofizina batzutara heldu giñan, eta Jone Goirizelaiarekin topatu nintzan. Abokatu ona; seiñale txarra. Kristal haundi baten atzian, diasporakuak eta beste lagun asko ixil-ixilik guri begira. Jonek esan zeskuan gure epaillia “inhibidu“ egin zala delitu hoiek ez dirazelako Bilbon epaitzen, eta gure kasua Madrilleko Entzutegi Nazionalera bideratu zebala. Beraz, Basauriko espetxera sartuko giñala.

Lagunekin egoteko azken aukera bat ei genkan kartzelara eruan aurretik. Aparteko gela batera eruan ninduen, eta Mar eta Asun sartu jatazen azken agurra eta besarkadia emotera. Denpora oso gitxi genkanez, kanpuan zabaldu biharreko mezuari buruz arittu giñan: “Protesta baketsu eta ez-biolento bat egitxiagaitxik terrorismo eta atentadua leporatzen dezkue“ esateko izan zan boteprontuan okurridu jatana. Larrittasunez betetako agurra... eta zulora barriro. Betillun hausnartzen pasatu genduzen hurrengo orduak, alkarrekin ixilik ziega berian. Gabeko hamarrak aldian agertu ziran txakurrak, burua borriagaz estalitta, atzera kotxera etara eta Basaurira eruateko. Ordurako beste atxilotu bixak kalian ei zeguazen.

)

Burgoseko espetxia, 2002ko Iraillak 19.

Giro ustel honetan, zaborra baiño gitxiago gara. Zikiña baztarretan, haixe pobria, leiho sariak. Kartzeleruen aurpegixan indiferentzixia, eskorixa hutsarekin tratatzen balegoz legez. Eskubidiak kanpuan geratu jakuz, eta hamen kargamentu hutsa gara, zabor kargamentua. Zikiña korputzian, izardi ustela, guzti honen antzakin ohittu bihar, bestela ¿zelan bizi?

Nere egoera barrixa onartu eta kontzientzixia lasai daukatelako, arnasia hartziakin konzentratzen naiz. Orduan Mutrikuko atxetako hondar lodixen gañian nago. Nere korputza libre dago, eta itsasuak eta ariak ulia eta azala garbittu destez. Onduan zaittut Oihana, eta munduko gauza txikixetaz berbetan ari gara, begixetara begira. Zure kobrezko azalak eguzkipian dir-dir egitten dau. Besarkau eta gañian bueltaka gabiz. Laztantzen zaittut eta alkarren usain ederraz mozkortzen gara.

Zer egingo detzat ba, lagun. Momentu hónek nere bizitzako azkenak baliraz legez bizitzen ari naiz, eta gutun, alkarrizketa, begirakada bakotxa benetako sentimenduz gaiñezka doia. Eta iges egitteko momentuetan be, pasiñoz eta transparentzixaz sentitzen dot.

Valdemoroko espetxia, 2002ko Iraillak 20.

Atzo eta gaur ezagutu dogu “kunda“ famosua, herixotziaren autobus bildurgarrixa. Atzo Basauritxik goixeko zortziretan urten, eta ertzain furgoneta baten juan giñan yonki bi, txorizo bi eta gu. Nanclaresen guardiazibillak banakako gela estu marroi itxu hoietan sartu gaittue, eta Burgosera. Hantxe pasatu dogu arratsalde guztia, ziegatik urten barik eta banatúta (Sorixako Miguel izan dot txabolo laguna). Gaur goixian goix jaiki eta barriro zerraldo haundi horretan (orainguan bixok batera) Burgosetik, Palentzixara, handik Valladolidera, gero Segovixara eta azkenik hona, Valdemoroko espetxera. Hamen Pablo bildurrak hartu dau. Ni lasai nago. Aparteko galerixa batera ekarri gaittuez, beste presuengandik aldendúta. Galerixa guztia hutsik dago, eta azkeneko ziegetan jarri gaittuez, pasilluaren amaixeran. Jipoi bat hartzeko tokirik egokixena. Nik saihets bat daukat hautsitta, eta horrek bakarrik kezkatzen nau. Horma guztia euskerazko pintadez beteta dago.

Valdemoroko espetxia, 2002ko Iraillak 21.

Azkenian gabian ez da ezer gertatu. Espetxe osuan hiru preso politiko ei gagoz bakarrik, gu bixok eta Granadako Antonio, okupa bat. Antza danez, euskaldunok beti ziega bardiñetan sartzen gaittuez, isolatuta.

Ez dago igesak ekiditeko aparteko neurririk. Alanbradak trókelautakúak diraz, laban antzerako ertzdunak. Aintxiñako alanbre okerrak baiño arriskutsuaguak. Baiña gaur egunian ¿zertarako iges egin? mundu zabala kartzela haundixa bihurtzen ari dan honetan. Kontrol sozíala zorrozten ari da, lehen baiño leunago itxuria, baiña sakonagua izakeraz. Benetan trebia da Anai Nagusi barrixa.

Onduan beste euskaldun bat sartu dezkue, Karlos Almorza. 9 urte daroiaz eta 10 faltan, andoaindarra. ETAko hónek ba dauke bai, borondatiaren indarra. Ezinbestekua, oihan honetan superbizitzeko. Morroiak Historiako karreria egin dau taleguan, eta Artiaren Historixia hastiar dago. Bittartian, hiztegi bat egin dau: egipziera-euskeria!!! Berak ba daki zein egoeratan gagozen. Ezin dogula etxera deittu, eta gure familixakuei ez detzela esango nora garoiezen; horrengaitxik etxeko telefonua eskatu dezta. Berak bere familixiari deitzian, haiei nere etxera deitzeko esango detze, gitxienez Valdemorotik pasau garala eta ondo gagozela esateko. Gero urdiñak gauzak batzeko agindua emon dezkue. Ba goiaz kundan barriro. Beste lagun bat, hormigoi-horma tarteko txango aluzinatu honetako bidian geratzen dana.

Kanpora gindoiazela, beste euskaldun birekin kurutzatu gara, Joseba eta Jose Mari. Animuak emon besterik ez dezkue egin, dirua eskeiñi, edozertan lagundu guran, gure partez etxera deitzeko prest... benetan eskertu egitten da berotasun hori, zulo baltzaren barruan elkartasuna da helduleku bakarra. Eta zelan ez, kuriosua da izperringittan hainbestetan aittatutakuak aurrez aurre topatzia: Karlos (Andoaiñeko Pedrito), Joseba (Urrosolo)... zulo baltzeko lagun bihurtuta.

Aranjuezeko espetxia, Iraillak 22.

Hunkigarrixa da, kartzela zapaldu orduko gure etorreriaren barrixa zelako bizkor zabaltzen dan. Segiduan datorkuz mezuak politikuengandik: aholkuak, laguntza eskaintzak... euskeraz mintzatzen diran abots misteriotsuak, aurpegi bakuak.

Gaur bisitxia. Pizkat harrittuta geratu naiz kalian gertatzen diharduanarekin. Bizitzia hain da laua ta ixilla hamen... Giro politikua sutan ei dago Madril eta Gasteiz artian. Eta guri dagokigunez, astion bidaldu dogun gutun zaparradiak eta etxekuak egitten ibili dirazen prentsa bulego lanak su ederra ixotu dabe. Gaur bertan Pabloren anaia eta Oswaldo Javier Vizcainorekin egon dira alkarrizketan Radio Euskadin. Astion Xabier Morenok Radio 3en programa monografiko bat eskaini zeskuan. EA eta Batasuna alderdixak euren estrukturak eta abokatuak jarri dittuez gure esku... Eibarren kartelak dagoz, Matrallako irratixa martxan... zaratá ederra etara dau ónezkéro eta danok dakixe gure bertsiñua, antza. Baitta Murtzixa eta Valentzixako egunkari batzutan be etara ei gaittue.

Orain hurrengo pausua: bixar seguraski juango gara Audientzixa Nazionalera déklaratzéra, eta orduan ikusiko da ia karguak mantentzen dirazen edo ez, eta mantentzen ba diraz ia epaiketararte kartzela prebentibua ezartzen dezkuen edo ez. Hori jakiñ arte, lana ondo eginda dago eta pakia momentuz.

Arduratuta nago Oswaldorengaitxik. Oposaketa oso garrantzitsuak daukaz datorren astian eta auzi honek ikasketa orduak jango detzaz. Bixar edo etzi urtengo bagiña! Holan neuk hartuko neuke auzi guztixan arduria. Ia hola ba dan...

Aranjuezeko espetxia, Iraillak 23.

Gaur goixe osua pasatu dogu ofiziñetan, edukádoría eta asistente sozíalaren zain. Betikó papelak, betikó galderak... “traslados“ saillian gagozen guztiak pasatu gara, eta bakotxari modulo batera bidaldu. Atzo beste politikuak 3,5,6 edo 7 moduluak eskatzeko esan zeskuen, eta ez juateko iñundik iñora 4garrengora, han euskaldunekin arazuak egon diralako. Hala egin dogu ba. Baiña edukádoríak ez zeban nahi, gure inozentzixia eta birjintasun morala terrorista gaiztuengandik babestiarren seguraski... ¡ene ba, zelako onak dirazen kartzeleruak gero!. Gauzia da, “traslados“ saill honetatik beste guztiak eruan dittuezela gu ezik. Eta hori ekipaje guztia plastiko poltsa haundixetan sartu eta gero. Bati galdetu, bestiari galdetu... kartzelero batek bez ez daki ezer. Bost bat ordu zain egon eta gero, gaurko gabia berton pasatuko dogula esan dezkue.

Gurekin jolasían dabiz. Ez dabe nahi gu beste euskaldunekin kontakturik izatia.

Gaiñera, gaurtik aurrera posta eta telefono deixak interbeniduta doguzela jakiñarazi dezkue. Atxekixa: banda armatuko kide posibliak izatian, arriskua ekiditeko...

Iraillaren 14an Bilbon, herrixak ezetz esan zetsan partido politiko baten legezkanporatziari. “Gora Euskal Herria!“ lelopian, ideológixa guztietako 50.000 bat pertsona bildu zirazen herrittar talde independiente batek deittuta. Auzitegi Nazionaleko epaille-izar Garzonek manifestáziño hori legezkanporau zeban arren, Eusko Jaurlaritziak baimendu egin zeban. Hala eta guzti be Jaurlaritza honen Polizixa Autonomikuak manifestáziño baketsu ha bortizki galerazi zeban, oraindik argittu barik daguen jokabide ilun batez. Erasua azken 20 urtietan gogoratzen dan basatixena izan zan, bertan 30 zaurittu larri eta lau atxilotu izan ziralarik, “desordenes públicos“, “atentado“ eta “terrorismo“ akusáziñopian. Atxilotuetatik bi –Pablo eta ni- espetxeratu egin gintxuezen hiru astez, gero baldintzapeko askatasunian eta Auzitegi Nazionalian epaitzeko zain utziz.

Kontakizun hau espetxian idatzi neban barrukó inpotentzixiari halako urtenbidia emoteko, kartzelan zenbat denporatan egon biharko giñan ez genkixala. “Azpi-mundu“ horretatiko bidai honetan alúzinatzen egon nintzan, irrealídade sentsaziño etenbakuan. Ez naiz sekulan preso bati bisitxia egittera juan; ez daukadaz ez senide ezta lagunik be han. Ez naiz ezker abertzalekua be, eurak halako gaixetan izaten dabien eskarmentu bakua beraz. Espetxiei buruz, kaleko karteletan edo egunkarixetan irakorrittako barrixak neukazen bakarrik. Ba nekixan, jakin, presuaren bizimodua latza zala, eta batez be preso politikuarena; baiña oso desberdiña da larrutik bizitzia. Izan be, ezíñezkúa da kaletik espetxe barrukó sasibizitzia ezta imájinatzía be, hain da ziharkatu-eziñezkua mundu bi hauen artian daguan erromaria. Idazki honetan mundu illun honi buruzko perspektiba desberdin bat ikusi leike, esandako moduan kártzela ta presuen gaixak aurretik ezezágunak dittuan pertsona baten eskutik. Biharbada ikuspuntu hori interesgarrixa izan leike. Amazonixako indigena batek New Yorkeko kalietatik ibilli eta gero egingo leukian kontakizun aluzinatuaren parekua.