Rojkoveko herri girua
Rojkov, Urriaren 11ko goizia.
Atzo Bratislavan esnatu, eta gosari gastronomiko-filologiko igeltseriko bat izan eta gero (gauza barri bi ezagututa: "parenisa" gaztai kuriosua, fibroso fibrosua, ahumatutakua, eta rollo bat egiten dana desenrollatuz jaten dana; eta "énsian" gaztaia, hau ezagunagua, "brie" modukua) Rokoren gurasuen bisittia jaso genduan eta Slovakia ekialdera abixatu ginuazen bere ama Irenaren kotxian. 4 bat orduko bidai baten ostian...
Maia Zilinan geratu zan etxerako trena hartzeko, Jelshava bere herrira joateko, eta beste hirurok Martin hirixa pasatu eta Kralovany herriko Rojkov auzuan dagoan etxetxo baten geratu ginan. Iparralderutz 30 bat kilometrotara Polonia jaukagu, Tatry mendixen bestekaldian; eta ekialderutz 300 bat kilometrotara Ukrania.
Zona hau ez dok bape turistikua, eta igartzen dok. Gu gagozen etxia agroturismo modura izendatu ahal izango genduke, baina hamen ez jagok halako figurarik (basarrittar bat, bere etxiaren zati bat alokatzen dabena esan gura dot). Normalian agroturismuak gobernuak bultzatutako politiken ondorixuak izango dittuk, baina ezagun da eskualde hau nahikua abandonatuta dagoala. Karpathy mendixetan gagoz, eskualde oso menditsua dok, orain udazkenian basuak eder-ederrak jagozak, hori-gorritzen. Vah ibaixa pasatzen dok hamendik, Slovakiako lúzena. Eta hamengo gaztiak hiri haundixetara juateko joeria jaukek, betiko kontua. Etxeko bidiak ez jaukak asfaltorik, eta kotxiak patinatzen jezkuan... bultzaka igo bihar izan genduan.
Atzo 20.00ak aldera egin genduan Rojkov auzoko kaskora bueltia. Hamen 19.00ak aldera iluntzen dok, eta 6.00etan argittu. Hotza kristorena, baina hotz sanua. Linterniarekin ibilli bihar izan ginuazen etxetik herrira eta buelta. Politta dok, xarmangarrixa. Etxe batzu tradizionalak dittuk, egurrezkuak, eta beste batzu barrixak. Dana da basarri tipokua, nahiz eta gehixenak ez diran onezkero basarrittik bizi. Baina etxe guztiak zaharrak dittuk, itxurak ez dagoz zainduta turistei begira, ezagun da dana naturala duala, bere alde on eta txarrekin. Etxe zatar baten bigarrengo pisuan fluoreszentien argixa ikusi gajenduan juateruzkuan, eta bueltarakuan trago bat hartzeko geratu ginuazen. ¡A zelako antrua! A ver, ez txarto pentsatu. Zaharra, gitxienez azken 30 urtian ez zan ezer aldatu han: ez aulkak, ez hormetako formikia, ez sapaiko fluoreszentiak, ez edarontzixak ipintzeko toallatxuak. Zikina ez zegoan; baina zaharra... Erredios, ez jakixat sekulan halako leku baten sartu naizen. Neri taberna zaharretara sartzia gustatzen jatak: aguriak solisombra edaten, musikarik ez... bueno, zertarako deskribatuko juat: herri txikixetako taberna zaharren xarma berezixa, bere kutretasun eta jatortasun ezaugarri guztiekin. Ba imajinatu Marrano, Gil, Berriztarra, Batzokixa, Markiñako Jubiletxia eta halako lekuetako parterik kutrenak isolatu eta konzentratu ahal izango bagendu: emaitzia Rojkoveko auzoko tabernako girua isladatuko lajeukek.
Oso ondo egon nintzuan, hala eta guzti be, hango solasaldi lasaixian. Areto haundi eta despersonalizatu hartan, orlegi zurixkako koloreko horretan, gu hirurok eta beste gazte bi genguazen. Gaztiak kristoren atxurra, baina momentu baten bez duintasunik galdu barik, nekazari titanikuak. Fondoko musikia barrako grifoko tantanak zittuan, isiltasuna bestela. Eta orain dala 15 urte Varsoviako ituna hautsi zanetik honako ibilbidiaren gazi-gozuak kontatzen jardun juan Rokok, gure kuriosidade mugaeziña asetzeko ahalegiñetan. Bere explikaziñuak eta egon ginan lekuaren giruak laga zesten inpresiñua nekez ahaztuko jatazak. Eta aittatzeko beste zeozer: barrako andra slaviar ederrak etaratako "pivo" edo zerbezak 15 bat minutu bihar izan zebela gure aurrera heltzeko. Erdirarte bete, eta bitsa jaisteko 5 minuto itxain. Gero rrrrissst, beste txorrostadatxo bat, eta beste minuto batzu zain. Beste txorrostadatxua. Eta holan ordu laurden inguru. ¡Pazientzixia! Irratiko txoznan kañak ipintzen egotiarekin ederra aldia.
Urrixaren 10ko illuntzian beranduegi zuan "gulasch" egitteko (okela gixatu moduko bat, ereinotz, mejorana eta berakatz askorekin, hiru ordutan pilpillian egon biharra daukana) eta patata tortilla bat egittia erabaki genduan. ¡Ez jakixat zer daukan hamengo gasak baina, suak ez daukala indarrik! Ezin patata guztiak irakitzen jarri, eta sartenkada txikixetan egin bihar. Azkenian ixa gulasch'a beste denpora. Dana dala, hamen otordu guztietan plater nagusixaren laguntzaille modura ipintzen juek platertxo bat xehetutako kipula, tomatia eta piparrarekin. Erdi-adarra jotzen, spanish typical afari prestatu gajenduan, baina beste ustekabe bat: ¡binagria falta! Bai, hamen ez da ardaua EH'n beste erabiltzen eta noski, ezta binagria be. Beraz barazki gordiñak jaten jaten egon ginuazen denporia pasatzeko. Eta beste edari tipiko bat dastatu, "medovina" edo eztixakin egindako ardau bat, lapikuan berotuta edaten dana. Negurako ezin hobia, eta errez eraten da baina ba jaukak alkohola eta azkenian poz pozik danok. Klase biko medovina eran gajenduan, bata hutsa eta bestia "bylina horkáa" bedar mingotxekin beratutakua.
Beste aittamen berezixa "kadji butka"ri. EH'ko basarrixetan komuneko tazak barik kortara zabaldutako zuluak izan dittuk kakalekuak oraintsurarte (¿zer dira 50 urte gaur egungo basarrixak 500 urtetik hona bajagozak?). Ba hamen bardin. Eta kontuan hartzen badogu Rojkoveko etxe honek lujorik bape ez daukala, ez gaittuk harrittu bihar "kadji butka" (eufemistikoki, "lurrunen kabinia") bat bajagok gure etxian. Eta hala da. Garbixa jagok, baina hala eta guzti be gure ipurtzulo kaletarrak ezin dittuk larregi errelajatu zulotik behera ikusten dan panoramiarekin...
Bajirudik etxe hau familixa baten etxebizitzia izan duala orain dala urte batzu arte. Orain etxeko jauna herrixan bizi dok, eta seguraski hamen jaixo eta bizi izan zan gaztaruan. Txikitxua dok, sukalde/egongelia, eta logela haundixa ohe haundi bat eta hiru txikirekin. Familixa dana bertan. Ba jaukak baina bainua, ur beroko termo haundi batekin. Baina Europan normala danez, kakalekua eta bainutokixa banatuta jagozak, eta barrikuntza presupuestua bukatu zanez, kadji butkia kanpuan geratu zuan. ¡Juan gabardixan kakalarrixa sartzen bajak, juan!
