Haizea dator iparraldetik
Rojkov, 2004ko Urrillak 13.
Atzo hain lur jota heldu giñuan ze, ez najuan idazteko betarik izan...
(hor agertzen dana gerora jarrittako adabaki bat dok, "en falso directo"). Gainera afal ostian Martinetik bueltan etorri, zerbeza eta borovitxka batzu hartuta (ipuruz egindako edari espirituoso nazionala, ona) eta etxeko azken tramo hori ezin igota geratu zuan kotxia, gabe izartsu eder azpixan patinatzen. Maniobrekin ozta oztan ez ginan juan ondoko solora. Sustuarekin umore guztiak baltzittu eta segiduan juan ginan danok ohera. Gaur goizian izotzez zurittuta agertu dittuk zelai guztiak.
Mendi ibillaldi ederra egin genduan atzo. Nik suposatzen juat inguru eder bateko jentia, normaltasunaren normaltasunez ez dala beti ibilliko pagadixen koloriekin zoratzen, eta ur jauzixen edertasuna gozatzen, eta... azkenian aspertu ez, baina ohittu egingo dira. Nere ustez hori gertatuko jata neri hamen. Edertasuna, arbolak eta Karpathy mendixen forma ikusgarrixak eten barik emoten jezkuek espektakulua, duhan, eta azkenian gauzarik normalena izango dok. ¡Zorixoneko normalidadia!
Vlkólinetx herrixa ezagutu juagu. Herri normala dok, Slovakiako ekialdeko herri txiki prototipikua. Biharbada berezixena mendi hegi baten eguzkibegixan egotia dok, nahikua alturan gainera. Ba orain dala urte batzu Unescok herri osua ondasun kulturala izendatu eta babestuta geratu zuan, nik ezagutzen ez neban egoera baten geratuz: herrixan jentia bizitzen jarraittu dok, baina era berian museo baten modura dok. Kanpotarrak kanpuan aparkatu bihar juek eta takillan sarreria ordaindu; barruan, etxe bakarra museo legez prestatu juek, aintzinako bizimoduaren erakusgarri; kalietan zihar eta jente artian ibilli heinke (etxietan sartu barik), argazkixak etara... Nik hasieran kontatu zestenian Almeriako "oesteko herri" hoietako batera joango ginala uste najuan, eta ez jatan asko gustatu ideia. Baina egixa esan, oso era naturalian genbixen handik, benetan herri bizi baten (andrak umiak pasiatzen, atsuak itturrira ur billa, gizonak zerrategixan biharrian...). Gainera ba dirudi Unescok herriko bizitzia bultzatzeko ahalegina egiten dabela (eskolumiendako autobusa -herrixa oso aparte jagok-, etxiak barrutik konpondu eta modernizatzeko laguntzak...). Asko gustatu jatan bai herrixa bera, baitta konserbaziño ekimena egitteko eria be.
Vlkólinetx herrixa laga eta gero, Djemenovska haraneko Slobody "jazkina" edo haitzuluak ikustera juan gaittuk. Sobiet usaina haitzuluen izenetik hasi (sloboda = askatasuna) eta Hutnik hoteletik pasatuz.
Sobiet batasunaren ikurra Langillerixia izan zuan. Hala, langillerixian izena oso modu populistian erabilli izan zan, hasieran noski, baina baitta sistemia usteldu zanian be. Burokrazixaz eta entxufismoz betetako XX mende erdiko gizartian ondiok langillerixian izenian egitten jittuezen agintarixak gauza guztiak, baitta batzutan langilliak izorratuko zittuezen bidegabekerixak be. Horregaittik, ez zan arrarua Hutnik izeneko luxuzko hotel bat aurkitzia ("hutnik"ak pioi siderometalurgikuak dittuk).
Djemenovska inguruko mendi inguruetan gabizela, oporleku instalakuntzak nunnahi ikustia harrittu gaittuk (ski pistak, hotelak, txaletak, jatetxiak... batzu barrixak baina beste batzu zaharrak). Gure galdera iñuzentia laster etorri dok: "Baina diktadurako sasoian... ¿turistak etortzen ziran ala?". Eta Rokoren erantzun logikuak gorrittu eragin gaittuk: "Noski, Varsoviako Ituneko herrialdietatik". Gure mentalidade mendebaldetar kapitalistan ezin juagu imajinatu komunismo zaharraren munduan jentia oporretan eta dibertitzen ibilliko zuanik. Eta bai, altzairuzko teloiaren bestekaldian mundu paralelo oso bat jeguan, bere alde onekin eta txarrekin, baina elementu guztiekin. Beste gauza bat da ia zeinek izango juan hona oporrak pasatzera etortzeko beste diru, ¿biharbada funtzionario ustelak bakarrik? Igual bai, baina ¿ez ete dok gauza bera pasatzen oporleku kapitalistetan?
Bueno, gogoeta horretxetan najenbillela heldu gaittuk "Slobody" haitzuluetara. Mala Fatra mendi katia granitozkua dan arren, Slovakian haitzulo kopuru majua jagok. Guk ikusittako aitzulo honi dagokixonez, oso politta, ikusgarrixa eta haundixa dok. Baina neri gehixen gustatu jatana "gune turistiko sobietiko" kutsu nabarmena izan dok. Mendixan gora eskillara pillo bat igo eta gero, hotel alpino itxurako eraikuntza bat topatu juagu, 70ko hamarkadako estilokua, eta hango pegoran sartu bihar dok haitzuluan sartzeko. Hotela bera dago haitzuluaren gainian eginda. Pegora barruan, ba takillia, rezepziño bat, pasilluak... hotel normal baten antzera. Kuriosidade bat: hormetan adorno gitxi, eta euretako bat "Grottes de Isturitz et Otxocelhaya"ren irudixekin kartel bat, marko baten sartuta. ¡Gauza exotiko eta ezezaguna, nunbaitt! Bueno, ba imajinatu egik Untzaga zinia, edo Kultu'ko sotanuaren modura dekoratutako pegora haundi baten hagola, eta metalezko ate haundi bat jagoela: haxe zabaldu, eta hormigoizko tunel biribil baten aurrera hoia, fluoreszente argipian, errefujixo atomiko baten itxuran. Halako baten hormak naturalak bihurtzen dittuk, eta haitzulua hasten dok, eta... bueno, haitzulo haundi eta eder bat ikusten dok. Hori bai, sokia eta karburuarekin ibiltzen ohittu garanondako apur bat deprimentia da dana iluminaziño elektriko eta metal eta zementozko pasarelekin ikustia, baina tira: bestela ez genduan ikusiko. Hori bai, topikua barriro apurtuz gidarixak benetako interesa jerri jetzan emondako esplikaziñueri, eta ez juan mekanikoki errepikatu aurretik ikasittako diskurtso geologiko aspergarrixa. Ez gajenduan ezer ulertu (Rokoren esplikazio motzetaz aparte) baina gitxi gora behera sentidu, bai.
