Kapurkova eta punk kontzertua
Bratislava, 2004ko Urrillaren 18, astelehena.
Zapatu arratsaldian jota genguazen Ane eta bixok. Kontizu, herri txikiko turista bi hauendako jende asko leku asko, ohittura asko, gauza barri larregi dira, eta nekiak bere markak lagatzen dihardu. Gure desiorik haundiña leku baten denpora pasan egotia dok, ezer bez egitten, aspertzen. Hori botatzen juagu faltan.
Horregaittik... zapatu arratsaldeko plana entzun genduanian ez ginan asko poztu: Maiaren lagun baten etxian afaldu eta gero, Popradeko areto batera juan punk kontzertu batera.
Halan, gure korpuzkiñak Rokoren kotxian sartu eta han juan ginuazen Huorka herri txikira, Poprad onduan. Han beste Maia bat bizi dok, gure Maiaren (Miklova abizenez) biharreko laguna, ogibidez sukaldarixa. Bere etxe haundixan afaldu genduan "pirohy" plater tipikua, etxian egindako gari urunezko empanadillak, rekesoi eta patataz beteta, prijidutako beikona geinetik eta esne garratzarekin lagunduta. "Hutnik" batendako moduko platera, baina gu turista koittaduak baino ez gaittuk...
Noski: slovakiar peto-petoen artian gengozenez, asko kostatu jakuan alkoholarengandik iges egittia. Afarixa laguntzeko medovina gozua jeguan, eta postre sasoian Fero etxeko jauna agertu zuan berak egindako "slibovitza" (okaran pattar inzendiarixua) botilla batekin. Botilliak fusil formia jeukan, gainera. Deskortesixiaren mugan ibili ginala ba jakixagu, hamengo ospitalidade zentzu haundixa jaten eta ostatu emoten isladatzen dalako, baina nik behintzat ez najuan nahi nere osasuna eta ongizatia sakrifikatzia kortesixiaren alde. Beraz, kristorenak eta bi egin eta gero sahiestu genduzen kopa gehixenak; hala eta guzti be, etxeko pegorako "kapurkova" edo espuelatik ezin izan ginan libratu. Izan be, gonbidatuak ("hostia", slovakieraz) alde egittera doiazenian, botak jantzi eta pegoratik atarira urtetzeko momentuan ¡taka! hantxe etaratzen jakek kapurkova alu hori, eta haxe bai derrigorrez edan bihar duala. Ahosabaixan tiro bat besain goxua. ¡Errrrrredios! Zelako destenple, hotzikara eta gomittolarrixa kotxian atzera sartzian.
Oharra: Slovakiako etxe guztietan sartu besain laster botak erantsi egin bihar dittuk. Aldatzeko zapatillak badittuk (edo etxekuak lagatzen bahabe) ba harek jantziko dittuk, baina bestela ortosik. Oso edukaziño txarrekua ei dok kaleko zapatekin etxe barrutik ibiltzia; noski, dana moketia edo alfonbria dok, baitta komunian be.
Barriro Popraderutz, punk kontzertu horretara.
En fin, Amañako parrokixako lokal haretara heldu eta ofizina moduko batzuetara sartu bihar zuan, entradak hartzeko. Gero "hall" haundi baten bueltaka jebillen jentillajiari begira geratu nintzuan. Gehixen-gehixenak 20 urtetik beherakuak zittuan, eta itxura makarrak nahiz pijoteruak nahikua parekatuta jeguazen. Edade hortik gorakuak be bajeguazen, baina zatixa gitxiago, zenbat eta zaharrago orduan eta klasikuago (punk gangardunak, skiñak, makarroidiak...). Hauen artian ez jeguan pijorik.
"Hall" horretan bueltaka, fauna honen artian, armarixo bi, porrak eskutan. Hasieran maderuak zirala pentsatu genduan, uniformiarengaittik, baina gero ikusi genduanez munipak baino ez ziran. Hala eta guzti be, gure mentalidade euskaldunarendako "elementu" bi harek nun eta punk kontzertu baten ikustia nahikua eskema-apurtzaillia zan. "Bai, nazixekin istilluak egon leikez eta horrengaittik da" esaten jezkuen lagunak, baina gu ezin sinistuta jarraitzen genduan. Eta lehenago etortzeko gogo faltekin bagenbizen, gero eta animatuago genguazen hango anbiente xelebria ikusitta.
Hurrengo sorpresia aretora sartzian izan zuan: ezin zuan ez erre ez edan (ni pozez zoratzen - Ane marmarka). Izan be, gabez urtendakuan gitxien gustatzen jatana bixamuneko tabako antza izaten dok, erropia aldatzeko bestekua. ¡Punk kontzertua tabako eta alkohol barik! Imajinatu eziñezkua, Euskalherrixan. Aretua egurrezko lurra jeukan, eta ventanal haundi batzu estaltzen kúrtiña haundi eta pisutsuak (imajinatu Unibertsidade Laboraleko antzokixa, aulka barik). Kontzertua hasi besain laster, argixak emetatuta, kortinoien atzerako bidaixak egiten hasi zittuan gaztiak; hasieran pentsatu najuan: "Aaah, hamen be bajagozak esnifatzeko zerak, edo txortaleku ezkutua", baina ¡bai zera! gero konturatu nintzuan zigarruak erretzera baino ez zoiala jentia. ¡Eta poliziakuak zelan etorri! Bai, ze munipa bi hauetaz aparte, areto osua organizaziñoko jentez beteta jeguan, kamiseta baltzekin, gorila lanetan, eta nunbaitten "arazo" bat detektatu ezkero, harei deittu eta ¡rrra! hantxe sartzen zittuan poliziako bixak jente artian, linternekin, infraktoriaren billa. Hotzikarak eragitteko modua, harek Terminator bixok, punk kontzertu baten erdixan nahi zebena egitten, eta jentia... ¡ez zan inundik inora aztoratzen! ¡inork bez ez jetzen pitadarik egitten! Eta ez pentsatu jentia formal jeguanik gero: han gehixenak (bai, gehixenak) zoruan pare jeguazen dantzan, pogo/deskontrol/macumba/quilombo mobimendu mixtura xelebrian. Mozkorrak be ba jeguazen nahikua, zeaitxik eze, nahiz eta bertan aretuan ez jeguan barrarik, kanpoko tabernetara juaten zuan jentia, eta eranda bueltatu. ¡Mozkorregi jeguazenei be ez jetzen Terminatorrak barkatzen! euren linternekin search-and-destroy harrapatu eta kanpora etaratzen jittuezen.
Esandako moduan Ane eta bixok etxian lasai egoteko goguak baino ez genkazen, baina gero gauzia aldatu zUan. Kontzertu aretora heldu ginanian (Daniela, Juro eta beste lagun Miroslav'ekin) konturatu ginuazen ha ez zUala gure usarixuan egindako punk kontzertua. Kontizu, gurian kontzertuak ba jaukek bere liturgixia, formak, aretuak, girua... baina ez gagoz Euskalherrixan. Areto harek kultur etxe zahar edo edozein udal dependentziako itxuria jeukan; imajinatu Amañako parrokixako lokalak adibidez: egurrez forratutako lurra, hormetako paneletan gogo jardunaldixen iragarkixak, kuadro abstrakto ulerteziñak... eta han punk kontzertua. "Slobodna Europa" eta "Zona A" taldiak, Slovakiako famosotxuenak. Egoeria berotzeko, alarma deixa: talde hauen aurkako nazi kuadrillak etorriko ei Zittuan kontzertua errebentatzera.
Slovakian punk musikia orain dala 20 urte hasi zuan, Euskalherrian legez gitxi gora behera. Desberdinttasun garrantzitsuena hamen debekatua jeguala zan. Gobernu komunistiak zentsuria aplikatzen juan, eta sistemiaren aurkako edozein manifestaziño kulturala debekatzen juan. Punk musikia berezkua jok antisistema izatia, eta zer esan diktadura baten kasuan. Hala, talde hauek kontzertuak egin egitten jittuezen, baina emanaldi erdixan igual poliziakuak agertzen zittuan eta danak atxilotu. Euren diskuak be, ezin zittuan editatu, eta kasetetan grabatu eta pasatzen ziran eskurik esku.
Hamendik eta Txekiatik ibilli izan garan lehenengo egunetan ez jittuagu barre gitxi egin diktadura komunistiaren kontrako erreakzio mobimentuen kontura (punk taldiak barne). Gure adarjotzien barruan hala irudikatzen genduzen kontzertuetan: "Anti-todoooo!!!! Yiaaaarggg! Gora kapitalismuaaa!!!! Eeeeeehhh!!!", kokakolia eraten eta eta halako leluak botatzen. Gainera talderik beteranuaren (EH'ko La Polla Records modukua) izena "Askatasunen Europa" dok, ¡usteze PPko hauteskunde slogana dala!. Baina laster konturatu gaittuk gure ezjakintasunarekin, ideia sinpliegixak genkarrezela. Hamengo errejimena diktadura bat zuan, eta aspaldi laga jetsan komunismua izatiari (nahiz eta izen hori mantendu). Diktaduriaren aurkako mobimenduak, beraz, ez juen nahitanahiez kapitalismua aldarrikatzen. Adibidez punk mobimenduak kutsu anarkista nabarmena jaukak hamen, biharbada mendebaldian baino gehixago. Beste gauza bat dok diktaduriak komunismuaren ikurra hartzen zebanez, jentiak ikur hori gorrotatzen bukatu dabela; eta baitta be ba jeguala jentia kapitalismo basatixaren aldekua, oso aldaketa bizkorra bultzatu dabena, eta ez beti onerako. Elementu asko jagozak hamen kontuan hartzeko, eta zentzu horretan oso argigarrixa izaten jiharduk bidai hau. Gaur egungo gaztiak (Rokok 27 urte jittuk) ezagutu juek bai diktaduria, baitta kapitalismo gogorra be; eta konszientzixa apur bat daukenak konturatzen dittuk merkatu libria ez dala panazeia, ezta komunismua uste zeben besain txarra.
Lehenengo filetara hiru bat bidar hurreratu nintzuan, argazkixak egitteko eta bertako girua gustatzen jatalako bereziki. Han be, seguridadia: pasillo haundi bat lehenengo filia eta eskenatokixaren artian, dana gorilaz beteta. Hau bai ezagutzen juagu EH'ean beraz harridurarik ez.
Surrealismuaren gorena gero etorriko zuan. Halako baten 1º filakuen su eta garrak erromaria bota juan, eta jentiak eszenatoki aurreko tartia inbadidu juan. ¿Goriliak zer egingo? Ba helburua jentiak eszenatokira ez igotzia zanez, eurak igo ziran gainera. "Slobodna Europa" taldekuen kontzertua gelditu egin zan unekada batez; aretoko argi fluoreszente "kitsch"ak ixotu; ulertu ez genduan diskurtso bat bota, nere ustez jentia baretzeko; eta kontzertuak aurrera egin juan... musikuak eta seguratak eskenatokixan nahastatuta: batzu saltoka, espektakulua emoten, eta tartian bestiak, besuak kurutzatuta geldi, jentiari begira.
