Aurtengo nire dieta, kontsumitu dudana zehatz apuntatuta
Duela hilabete batzuk jakin nuen aplikazio horien berri: egiten duzun ariketa eta jaten duzuna sartu zintzo datubasean eta zure soinaren eta osasunaren hobekuntzarako bide ematen dizuten aplikazioak. Gauzak errazteko, kasu batzuetan pultsera elektronikoz hornituta datoz eta horrela, gailuak zure azal eta zainekin duen kontaktuaren bidez, ariketaren esperientzia fisikoa automatikoki neurtzen da.
Astez aste, hilabetez hilabete, ondo ala gaizki zoazen nuertzen dizu tresnak.
Gauza horiek esistitzen zirela esan zidatenean, pentsatu nuen, a ze txorakeria. Baina gero... kontxo! ni ere horrelako zerbait egiten ari naiz aplikazio informatiko batekin!
Bai, halaxe da. Urte hasieran nire kontsumo kulturalaren anotazioa eramateko Tumblr bat ireki nuen, eta hortxe emaitza. Nire dieta, zehatz apuntatuta: zenbat gizendu naizen aurten.
Beste blog batzuk edukita ze premia nuen Tumblr bat irekitzeko? Tira, tresna honen ezagupen zuzen bat nahi nuen, asko hazi delako Interneteko "socialmedia" aro honetan, eta Interneteko kontuez ondo enteratua egotea dut zereginetako bat nire lanpostuan. Tumblr-a ireki behar, beraz, eta ze motiborekin? Hortxe okurritu zitzaidan kontsumo kulturalarena, beste barik. Duela 15 ia urte posta-zerrendak egiteko tresna bat aurkitu nuenean, motibo bat bilatu behar izan nuen orduan ere funtzio bat emateko aprobari, eta eibartarren arteko Eibartarrak zerrenda sortu nuen orduan.
Bloga hiru hizkuntzatan dut han-hemenka barreiatua, baina Tumblr honetan hizkuntzak nahastu egiten dira. Erakusketa bat edo bestelako anotazio kultural orokor bat komentatzeko euskara erabiltzen dut, baina gainerako gauzak, jatorrizko hizkuntzan, gaztelaniaz irakurri edo ikusi badut zerbait, gaztelaniaz (filmen kasuan, azpidatziekin ikusi badut, azpitituluen hizkuntzan komentatzen dut). Frantsesezko filmen bat ere ikusi izan dut hizkuntza bereko azpitituluekin lagunduta, eta hauek euskaraz komentatu izan ditut. (Hizkuntza arau hauek gutxi gorabeherakoak dira, ez kategorikoak).
Horra emaitza. Gustatzen zait nola ematen dituen artxiboak Tumblr-ek. Estetikoki, "argazki" elementu gisa gorde izan ditut filmen kartelak, eta horiek grafikoki ikusten dira laburpenean, letrekin adieraziakoak gainerako item kulturalak (arau hau ere ez da kategorikoa).
Ni pozik nago dieta apuntatzearen esperimentuarekin. Zelulosa gutxitxo eta zeluloide larregi akaso? Aukera eklektiko bat lehenagaien jatorri eta presentazioan, behintzat. Eta goserik igaro ez izanaren satisfakzioa.
Publikoari Gorroto, histrioi baten lana
Publikoari Gorroto disfrutatu genuen atzo, Ander Lipus izar duen Xabier Mendiguren Elizegiren antzezlan berria. Histroi hitzaren zentzua ulertzeko moduko antzezlana da, esango nuke histrioi zehatz honentzat, Lipusentzat, apropos Mendigurenek idatzitako lana dela. Eta hala ez bada izan, antzezpenak itxura hori ematen du, eta egiatzat horixe gera bedi, kito.
Tuit batean irakurri dut, Lipus da gure Jack Nicholson. Ba hara, atzo biak ikusi genituen. A Few Good Men (Aaron Sorkin-en gidoia!) bota zuten ETB2n eta Nicholson imintzioak ikusi genituen, eta gero Lipus antzezlanean. Dena den, lan honetan Tom Waits-en aire bat hartzen saiatu dela Lipus esango nuke.
Errejistro esageratuen nahasmena da obraren funtsa, eta fisikoki eta animikoki husten da Lipus taulan, ikusleak eserlekuan gozatzen dugun neurri berean. Obraren hariari buruz... ez dakit zer esan, ordea. Haririk badu? Hasieran uste izan nuen bazegoela, antzerkiaren une ekonomiko-sozialaren inguruko hausnarketa ote zekarren. Azkenean, ordea, ikusleak garela txotxongilo akaso? Ba ez dakit, beharbada galdu nintzen.
Dena den, amaiera-amaieran sorpresa bikaina zuten gordea Lipus eta konpainiak. Kafea hartu ondoren Usurbilen (han izan zen antzezpena), kotxez bagindoazela, herrian bertan harrika egin ziguten (edo pelotak, edo patatak, auskalo zer bota ziguten kotxera). Susto galanta bat-bateko horretan, badaezpada frenatu ez eta aurrera, kilometro batera gelditu ginen ea kolperik hartu zuen karrozeriak (zorionez ez). Barrezka lehertu ginen orduan: Hori da! Publikoa gorrotatzeko azken akto hori jeinuzko keinua izan da, Ander eta Xabier!
Gaur (igandea azaroak 4) Ondarroan da Publikoari Gorroto. Ondoren, makina bat herritan. Zoazte eta ikus. Kontuz gero autoz alde egitean.
Donostiako metroan
Donostian topo esaten zaion trenari izena aldatu diote eta Metro Donostialdea izena jarri diote. Beharrezkoak ez diren azpiegiturak egiteko temati daude sozialistak, eta Donostian metroa da horietako bat (funikularra ere aldatu nahi dute, eta AHTn ahalbait azkarren diru piloa gastatu ere bai). Inoren diruarekin, denon diruarekin, zorra handitzea da kontua, zuloa egin etorkizuneko diru-kontuei begirunerik izan gabe, baina... tira, enpresa batzuk pozik, eta susmatzekoa da komisioak potoloak direla. Horixe da nire ustea.
Izen-aldaketa hau 1.5 milioi euro kostatu ei da. Logo triste bat eta izen tristeago bat, ez euskara ez erdara dena. Eta webgune bat ere bai, non, Euskotreneko webguneko ordutegi bera dugun, letra txikiegia duen PDF deseroso bat. Seinaletikan beste gauza bat ere estreinatu da, estandarte edo poste luze bat, non logoa ageri den, M edo tximeleta-hego urdin hori. Metroa duten hirietan begira ibiltzen da bat ea logoa non ikusiko, mugitu beharra duzunean, baina Donostian halako poste pare batek funtzio bera izango dutela sinestea erridikulua da.
Nolanahi ere, logo eta izen hauekin batera, geltoki pare bat ere ireki da, eta probatzekoa okurritu zitzaigun. Lugaritzen sartu ginen, eta Intxaurrondon irten, altuera handiko bi eskilara mekaniko igota. Horra gure bidaia.
Bitxia bada ere, estandarte absurdoa bakarrik Lugaritzen ikusi dugu, ez Intxaurrondon. Pertsonalki, metro ala topo deitu gauza honi ez zait asko inporta. Lugaritzen sartzen dira Eibartik edo Atxuritik datozen trenak (nik neuk norabide horretatik etorrita ezagutu ditut Donostialdeko burdinbideak), eta horiek ez dira niretzat ez topo ez metro; trenak dira, eta tren geltoki bat da hori. Inporta zaidana da azpiegituren zoramen honetan dirua botatzea.
Gernika Bonbapean telefilma
Gonbidapen batekin joan nintzen atzo Gernika Bajo Las Bombas telefilmearen estreinaldira. EITBk eta ekoiztetxe pare batek produzitu dute, eta lagun batek lan egin zuen bertan, Ane Muñoz zinegile eta zutabegileak (script gisa). Duela hilabete batzuk etxetik gertu (Aieteko jauregian, Donostian) filmatu zituzten eszena batzuk, eta horretara gonbidatu gintuen ni eta umeak Anek; esperientzia bitxia izan zen guretzat. Orain doble eskertu behar diot Aneri estreinaldirako gonbidapena.
Telebistek euskal historiaren inguruko pseudofikzioekin egindako lanekin apur bat mesfidati joan nintzen, baina tira, hainbestean. Gertu sentitu nituen, etxean ere entzun ditudalako, gerrako gogorraren miseriak, eta hunkitu egin ninduen horrek pentsatzen nuena baino gehiago. Kaleko andre-gizonen eta pertsonaia historiko batzuen agerpena ere ondo nahastua dago.
Source: sphotos-a.xx.fbcdn.net via Luistxo on Pinterest
Huts asko ere baditu filmak, baina uste dut hobeto emango duela bi ataletan telebistan, zineko atzoko bertsioan baino. Pelikula espainolez da, eta Gernikako kaleetan 1937an bizkaieraz espero zitezkeen elkarrizketak, hortaz, faltsu samarrak suertatzen dira horretan.
Ñabardura historiko bat: Amaierako azalpenen artean diote Mola handik hilabete batzuetara hil zela. Ba ez. Hilabete batzuk ez baizik eta aste gutxi batzuk (Gernika apirilaren 26an, Molaren heriotza ekainaren 3an), gogoan baitut aitak kontaturiko pasadizoa: oraindik Euzkadi libre eta errepublikarrean zirela, Bilbon errefuxiatuta, egun batean kaleko egunkari saltzaileak entzun zituen aitak, "Euzkadi Roja con la muerte de Mola! Euzkadi Roja con la muerte de Mola!". Euzkadi Roja egunkariaren titular hura entzutean gerra irabazi zutela ere sinetsi zuen 15 urteko nerabe hark, nire aitak... Ez zen hala izan. Nik uste dut gerrako kontu asko itxi barik daudela oraindik. Adibidez, filmaren amaieran, Alemaniako enbaxadorearen barkamen-eskaera ageri da, duela urte batzuk gertatutakoa. Espainiak halakorik ez du egin oraindik. Nik uste dut beharrezkoa den erredentzioa erasotzaileen bandera hori eta gorriak Gernikan ofizial izateari uzten dionean izango dela.
ETBn urriaren 2an eta 9an emango dute bi ataletan Gernika bajo las bombas.
Mini Txerto
Nire seme-alabek (8/14 urte) jokatzen dute gauza honetan, eta ematen du inguruko neska-mutilek ere hala egiten dutela. Nik ere umeekin denbora guztian nago honetan denbora galtzen eta... ondo pasatzen dugu!
Zera da jokoa. Auto hori bat, Mini bat edo matrikula kapikua duen bat ikusten duzunean, esaten duzu "Mini txerto" edo "Kotxe horia txerto" eta aldamenekoari toke bat ematen diozu, kolpetxo bat. Behin kotxe bat hala ikusita, indargabetua geratzen da, taldeko beste inork ezin du aldamenekoa ikutu (bueno, hurrengo egunera arte edo). Bi zirkunstantzia bateratzen badira, hala-nola Eibarren ikusitako Mini hori honekin, bi kolpetxo dira.
Ez dakit zein den jokoaren jatorria, ezta izenaren zera ere. Italierazko "certo" ote zen pentsatzen nuen hasieran (auto marka italianoen garrantziarekin, eta Cars filmeko erreferentzia posible batzuk tarteko, nire irudimenean), baina mutiko batek iradoki zidan "Txertoa" jartzea ote zen, euskarazko terminoa alegia.
Ba horixe. Zuen inguruan jokatzen da Txerto joko honetan?
Erdarazko Scrabble/Apalabrados analogiko batean euskaraz jokatzeko arau sorta
Apalabrados jokoa euskaratu izana notizia inportantea dela iruditu zait aurtengo udan, baina jokatzeko probetan (beta bertsioa da irtendakoa, esan daiteke) hobetu daitekeela uste dut. Maite Goñi bultzatzaileak hemendik egitea proposatu du, eta han ere utzi ditut ideia batzuk.
Beste hobekuntza bide bat letra banaketa hobetzea izan daiteke. Hasieran J asko agertzen ziren, eta ez zen oso naturala. Orain hori hobetu dela dirudi, baina TS, TZ, TX eta RR digrafo moduan agertzea ez zait oso egokia iruditzen.
Hortaz, pentsatu dut testeatu daitekeela letra banaketa hoberik, gaztelaniazko joko analogiko batekin, eta arauak nolabait aldatuz. Seme-alabekin jokatu dut, eta tira, Z mordo bat agertu zaigu...
Aproba hauetarako erabili dudana zera da, gaztelaniazko Scrabble bat, post-it, artazi eta boligrafo baten laguntzaz. Euskarazko hitzekin jokatzea da koxka, baina arauak aldatuta:
- Bost bokalak bere horretan erabili, baina...
- Kontsonante guztiak sorginak dira, beste edozein kontsonanterekin ordezka ditzakezu, baina ez bokalekin.
- Berezko sorgin biak, edozein kontsonante edo bokalekin ordezka ditzakezu.
- Puntuaketan, ez dago puntu bereizketarik, denek 1 balio dute, sorgin zein bokal izan.
- Zazpi letrak jartzeak 20 puntu ematen ditu.
Nik uste dut balio dezakeela ikertzeko ea ze letra komeni diren euskaraz jarri, ze kopurutan, eta zein puntuaketarekin. Lehen aproba da. Nagusien artean egin beharko genituzke aproba gehiago. Edo beharbada ez, ez du balio Apalabrados hobetzeko. Baina akaso arau berezi hauek balio dizute erdarazko Scrabble analogiko bat edukita, euskaraz jokatu nahi baduzu.
Arte modernoaren izarrekin barre (Hirst eta Banksy)
Lehenago ere komentatu izan dut arte modernoa dibertigarria dela. Bada, arte modernoaren bi ikono handienetakoen erakusketak ikusi berritan, berresten dut esandakoa, barregarria eta barrez lehertzekoa da, zentzurik onenean.
Bi irudi hauen konbinazioak algarak eragin zizkidan Londresen. Lehena Damien Hirst-en puntutxoen adibide ugarietako bat, Tate Modern galerian. Azpian, Banksy kale-artistak egindako moldaketa sarkastikoa.
Oporretan Maider Unda ikustera joan Londresko Joko Olinpikoetara eta domina irabaztearekin disfrutatu! Sekulakoa izan da, ikurrinarekin arazorik eduki barik gainera. Baina turismo kulturala ere egin dugu. Musikal bat ikusi, adibidez. Eta erakusketa interesgarriak.
Bereziki, gogoa neukan erakusketa bat ikusteko Tate Modern-en: Damien Hirst-ena.
Artista terrible hori… Behiak, txahalak eta marrazoak formoletan. Instalazio biziak ikaragarriak iruditu zitzaizkidan. Behia usteltzen, eta eulien bizitza zikloa kutxa batzuetan haren inguruan. Eta tximeleta bizien gela, umeentzat ere zirraragarri. Horra tximeleta semearen bizkarrean, eta alaba inbidiatan (gero berari ere jarri zitzaizkion):
Source: Uploaded by user via Luistxo on Pinterest
Dozena bat gelatan, laburra egin zitzaidan. Gustatu zitzaidalako. Heriotzarekin eta higuinarekin artea egin daiteke, edo epatatu, bederen, eta Hirst maisu bat da horretan. Bere lanaren alderdi mediko-farmakologikoa (eta zigarrokinekin egindako instalazioak) ez nuen ezagutzen, eta harrigarria egin zitzaidan.
Beldurgarriaren eta barregariaren artean, hor nonbait dago Damien Hirst.
Baina gehiago disfrutatu nuen abangoardia hutsarekin. Batetik, turbinen gela esaten dioten espazio huts handi bat dago, eta han jendea zegoen/zebilen… kostatu zitzaidan konturatzea hura zela erakusketa, jende multzo bat, tarteka modu gutxi gora-behera koordinatuan mugitzen zena, erdi performance, erdi koreografia, erdi sorpresa… Ez zenekien oso seguru zenbat ziren aktoreak eta zenbat publikoa, ze azken batean gu ere sartu ginen pausoz pausoko dantza moduko hartan, urrats bat aurrera, buelta bat, beste urrats bat, denak batera mugitzen. Harrigarria eta gozagarria.
Source: coolhunting.com via Luistxo on Pinterest
Baina tira, artea zen, eta izen bat zuen pieza hark: Tino Sehgal-en “These associations”.
Turbinen gelatik gertu, espazio berri bat ere ireki da Tate-n, Herzog eta Meuron arkitektoek diseinatua, The Tanks, eta han zenbait pieza ikusi genituen, zentzu sozial eta feminista omen zutenak, baina oso ondo ulertu ez genituenak.
Source: domusweb.it via Luistxo on Pinterest
Lehen irudi sortan, bi lan, lehenik bertako argazkietan, gero gero neuk ateratako argazkiak umeekin. Lanak dira Suzanne Lacy-ren The Crystal Quilt zeinak bideoa, soinuak, eta olio tanke erraldoi bat nahasten zituen, eta bestea Lis Rhodes-en Light Music argi eta soinu instalazioa.
Source: Uploaded by user via Luistxo on Pinterest
Azkenik, The Tanks ingurune horretan beste pieza bat ere ikusi genuen, Tania Bruguera kubatar epatatzailearena. Surplus Value zuen izena instalazioa, eta beheko irudiko zera ikusi genuen, baina eskala ilunago eta ikaragarriago batean. Langilea han ari zen, Auschwitz-eko sarrera ateko burdina letreroa soldatzen (Arbeit Macht Frei), baina areto ilun eta oso handi batean zen, eta ikusleak bakarrik bi/hirunaka sartzen uzten zigutenez, inpresioa eragiten zuen.
Source: kadist.tumblr.com via Luistxo on Pinterest
Londresko arte-eszena aurkitu genuen hurrengoa ustekabekoa izan zen. British Museum ikustera gindoazela, metroaren eta museoaren artean zegoen eraikin handi hau… Old Sorting Office almazen hutsa zen, New Oxford Street kalean.
Source: Uploaded by user via Luistxo on Pinterest
Mr Brainwash jartzen zuen, Exit To The Gift Shop Banksy-ren film bitxian agertzen den fake-artista da Mr Brainwash hori. British-etik irtetean, berriro bertara itzuli eta irekia aurkitu genuen.
Oso ona da Banksy. Umorea eta irreberentzia. Txiste sinpleak (taxi bat jostailu kaxan), eskala hutsaren lilura (neumatikozko gorila), eta batez ere artearen auto-fagozitazioa, pop artearen pop fagozitazioa batez ere. Elvis eta Kalashnikovak, Campbell zopa espraian, Warholen mila aldagai, klasikoen berregiketa (Hopper eta Apple nahasketa gustatu zitzaidan), markak eta iraultza, pintura zipriztinak, brit-pop kitsch mordoa…
Source: Uploaded by user via Luistxo on Pinterest
Amaieran, Banksy Van Gogh koadroa, Exit to the Gift Shop filmari erreferentzia eginez. Eta gift shop horretatik egin genuen exit, bai, opari eta guzti: postalak eta posterrak oparitu zizkiguten (sarrera doan zen!).
Hirst-ek heriotzarekin jokatzen duen bezala, umorearekin jokatzen du Banksyk. Biak dira barregarriak.
Filmen amaieran jatorrizko protagonista originalak azaltzen direnean
Lehengo batean Intouchables filma umeekin ikusi nuen. Ona iruditu zitzaidan. Amaitzean, jatorrizko istorioaren benetako protagonistak azaldu zirenean filmean, umeek esan zidaten: Hara, beti gertatzen da berdina!.
Beti? Schindler's List besterik ez dut nik gogoan, erantzun nuen.
Ba, bai, Soul Surfer eta 127 hours aipatu zizkidaten. Ok. Seme-alabek jakintza zinematografikoan gainditzen zaituzten une deseroso hori...
Gero elkarrekin ikusi genuen beste film bat gogoratu nuen, Rabbit Proof-Fence, Australiako aborigenen zapalkuntzaren inguruan. Han ere, filmeko umeak, amaieran, zahartuta...
Eta berriki, beste film bat azpidatzi dut (Harkaitz Canoren laguntzarekin): Howl, Ulua, Allen Ginsberg-en poemaren inguruan. Eta amaieran, bai, Allen Ginsberg agertzen da.
Irudi hauek gordeta ditut Azpitituluak Euskaraz proiektuaren Pinterest-eko bilduman.
Balenciaga museoa haurrei erakusteko aukera (doan, euskaraz)
Getariako Cristobal Balenciaga museoan umeentzako doako jarduera batzuk antolatu dituzte udan. Hasiera batean, badirudi hizkuntza irizpiderik gabe zirela, "en bilingüe" (gerturatukoen arabera, ba galdera egin eta hala... erdaraz, gertatu ohi den bezala). Honetaz idatzi izan dut Sustatun.
Baina museokoekin Twitter bidez elkarrizketa absurdo samar baten ondoren (ikus irudia), gauza bat esan zidaten: apuntatzen den lehen haurrak euskara aukeratuz gero, bisitaldia euskaraz izango dela.
Ba, hara, alaba apuntatu dut, Abuztuaren 27an, astelehena, Balenciaga museoko haurrentzako bisitaldi didaktikora. Eta lehenak garenez, hizkuntza aukeratu ahal izan dut, txiripaz edo: euskara. Baina, hara!, gutxienez bost haur behar dira. 6-12 urte arteko umeentzako da egokia jarduera hau, eta dohainik da haurrentzat, goizeko 10.30etatik 12.30etara. Mesedez, zabaldu, eta abuztu amaieran Euskal Herritik bazaude umeekin, animatu izena ematera: didaktika (a bildua) cristobalbalenciagamuseoa.com helbidera idaziz eman dezakezue izena.
Museo interesgarria dirudi, eta artista bera ere, Cristobal Balenziaga, 20. mendeko ikono bat dela iruditzen zait. Artea, industria, sormena, moda... hainbat faktorerekin lan egin zuen gizon bat. Gauza ederrak daude museoan, eta ona da historia eta sormena erakustea umeei. Animatu, beraz, eta izena ematen baduzue, utzi hemen ere erantzun txiki bat (horrela jakingo dut 5 umeen muga beharrezkoa gainditu dudala),
Horrez gain, parametro absurdo eta inprobisatuen ordez, ea datorren ikasturtean Balenciaga Museoak euskaldunontzako errespetuzko den hizkuntza politika bat ezartzen duen bisitaldietan. Eta horretarako oinarria litzateke euskaraz ERE antolatzea ekitaldiak, eta hala iragartzea (hau euskaraz, bestea gaztelania, hura ingelesez....); bakoitzak jakin dezan aukera duela bere hizkuntzan entzuteko, segun eta noiz doan.
Eskuak ugatz-guruinetan
The Smiths, Hatful of Hollow, 1984, diskoaren azala, 2010eko abenduko Londresko ikasle-protestetan, neska baten soinean t-shirt batean. via johnnymarrplaysguitar.com
The Smiths – Hatful of Hollow (1984)
Eskuak ugatz-guruinetan
Gogoan dut C-60 bat izan zela. Nola ez. Pirateria analogiko zaharraren misterio hauek ondo deskribatu ditu Iban Zalduak Biodiskografiak liburu berrian (2011, Erein); kantu izenak punta fineko arkatzarekin idaztearen zergatiak adibidez. Rellenoaren kontua ere azaltzen du Zalduak. Disko grabaketarako formaturik arruntena zen C-60, alegia, hirurogei minutuko kasetea, eta ohikoa zen zuk ematea grabatzaileari diskoa eta grabatzaileak, bere borondatez, rellenoa esakintzen zizun, LParen soinuak betetzen ez zuen zatia osatzen zizun bere gustoaren araberako beste zerbaitekin, zuk prezeski eskatu zenionaz aparteko zerbait, apropos estilo desberdinekoa ere sarri... Hark bazuen mistika polit bat. Kantu bat ere badut gogoan, baina gogoan bakarrik, ez baitut haren berririk beste inon aurkitu, ez Google ez kristo, eta pentsatzen hasia nago amestua ote den: ce-sesenta izena zuen kantu bat, eta neure aburuz, Donosti sound esaten zioten estilotxo hartako talderen batek jotzen zuen... Ce-sesenta, ce-sesenta, ya no eres virgen, ya no eres pura...
Harira. C-60 hura pasatu nion beraz Epelderi edo Osorori. Alzelai ere biltzen zen tratuetan, eta haren bidez beste hura... ez naiz gogoratzen, Ugarte deituko diot, Casablancako trafikantea bezala. Baina nik uste dut Epeldek grabatu zidala The Smiths-en Hatful of Hollow. Modan zeuden eta haien berri jakin nahi nuen. Bada, Epeldek disko hau zeukan eta halaxe izan zen hau The Smiths-en lehenengoa niretzat. Eta sorpresa izan zen, bueltan eman zidanean C-60 hura, han ez zegoela rellenorik. Izatez, B aldea kantu eder eder baten erdian amaitzen zen. Fifteen minutes with you, I wouldn't... STOP. Hamabost minutu zurekin, eta gero zer? Disko hark 60 minutu baino gehiago irauten zituen! Sekula ikusi gabekoa zen hori. Izan ere, errekopilazio bat zen, baina taldea sortu berritan egina eta kantu errepikatu berkonposatuekin ere (Peel sessions batzuk tartean), bitxikeria, harrokeria...
Nolanahi ere, berehala kapturatu ninduen C-60 hartakoak. Gaurko egunera arte, Morrisseyren bakarkako istorioaren jarraitzaile ere banaiz eta. 18-19 urte nituen orduan, The Smiths-ekiko maitemintze zoro hark harrapatu ninduenean. Mutil patetikoa nintzen. Tira, teenager kategorian nengoen oraindik, etimologia ingelesari jarraiki, baina 18 urterekin adin nagusiko bihurtzen zarela suposatzen da, ez jada hain nerabe-nerabe, baizik eta, "gazte" edo. Ba ni post-nerabe patetikoa nintzen, guztiz, suposatzen dut...
Eta ataka hartan, zenbat lagundu zidan musika hark. Neure ingeles apurrarekin dezifratzen nituen kantuen puska partzial gordin haiek... Kantu bat amaitzen da you will leave me behind, you will leave me behind, atzean utziko nauzu... eta beste bat berriz amaitzen da, I'll probably never see you again, I'll probably never see you again, ez zaitut seguruenik berriz ikusiko. Eta ez nekien zer esan nahi zuen hark guztiak, egia gordinak zirela bakarrik. Beste kantetan ere pusketak baizik ez nituen ulertzen, erraietatik sortutako haiku pop bortitzak.
-
And everybody's got to live their life / and God knows I've got to live mine / denok dugu bizitza bizitzeko eskubidea / ta Jainkoak daki nik neurea bizi behar dudala
-
Oh the devil will find work for idle hands to do / oh deabruak aurkituko du lanik esku alferrentzako
-
William, it was really nothing / Guille, ez zen benetan ezer...
-
He said "return the ring" / he knows so much about these things / eraztuna itzultzeko esan zuen / hainbeste daki gauza hauetaz
-
I was looking for a job / and then I found a job / and heaven knows I'm miserable now / lan bila nenbilen / eta lana aurkitu nuen / eta zeruak daki miserablea naizela orain
-
The dream is gone / but the baby is real / Ametsa amaitu da / baina haurtxoa benetakoa da
-
Does the body rule the mind / or does the mind rule the body? / Gorputzak agintzen du buruan / ala buruak gorputzean?
-
Please, please, please / let me, let me, let me / mesedez mesedez mesedez / utzi, utzi, utzi... (tira, hau 60 minutuetan ez zen kabitu! Hilabeteen buruan ezagutu nuen kantuaren jarraipena, beranduegi, modu aski sintomatikoan kantuaren gaia kontuan hartuta)
Hainbeste bueltarekin, ingelesa ere hobetu nuen, eta ez gutxi. Baina beste gauza bat izan zen neure irakasgai nagusia, disko hark eta The Smithsek eman zidaten argia: nor izateko beste bide bat bazegoela ikasi nuen nik Morrisseyren poesian eta rock melodramatikoan. Inguruko eredu matxote kirolzale panparroi hartatik haratago bazegoela anbiguoago agertuta gizon jokatzerik, bruto bat izan barik sentiberarasunez gaiztakeria lantzerik, frakaso txiki baina krudelen hondarrean inteligentziaren garaipen ironikoa (intimoki beharbada) dastatzerik. Eta irakaspen horietatik, hazi, nor izan, norberaren bidea egin.
Urteak igaro dira eta seme pre-nerabe bat dut. Hauskor eta deseoroso nabari dut urte zail hauen atarian. Topatuko ahal du argi bat nik disko hartan ikusi nuenaren parekoa. There is a light... beste disko batekoa da hori, barkatu.
Bizitzak buelta asko ematen ditu. Ustekabekoak ere, eta bihotzarekin ikasi duzunak balio dizula jakingo duzu orduan. Gertatu daiteke 20-25 urte igarota zita bat izatea igande gau batean eta zaudela, bezerorik ez apenas, Donostiako Be-bop-en, 80ko musika maite duen DJ batekin eta The Smiths jartzen ari dela, behin eta berriro, eta kantu guztiak dakizkizu eta abesten eta antzezten dituzu gladioloak bazenitu bezala bakeroen atzeko poltsikoan eta orduan, Handsome Devil jartzen du kabroi horrek. Bai, debekatua beharko luke, baina Handsome Devil jartzea legala da nonbait. Eta une horretan, let me get my hands on your... bai, badakit ez dela esaten "titiak", esaten da "bularrak", baina hori ere ez da, politori, ez bular eta ez titi monina,let me get my hands on yout mammary glands, eta ez didazu komentzituko Euskaltermek ugatz-guruin esaten diolako horri ze, ez, ezin dut ebitatu eta glandula mamarioetan jarri behar dizkizut eskuak, ya-lo-kreo, oh you handsome devil.
*** ***
(Xerezaderen Artxiboan grabatua ere gelditu da hau; eskerrik asko Ana Moralesi, eta honekin batera irakurri ziren ipuinen autoreari, Iban Zalduari)
(Kafe Aleak liburua laster egongo da kalean. Aurre-salmenta antolatzen ari dira, eta ale batzuk enkargatuz proiektua bultzatzeko aukera duzu. Informazioa horretarako, KafeaEtaGalletak.com webgunean topatuko duzu)