Mispillibar

Argibide bezala

 

Esana dut irakurri zalea naizela, jubilatu ondorengo debora-pasetako bat zaidala irakurtzea.

 

Burutapenez gain, irakurri ahala, datozkidan liburuari buruzko iritziak jasotzeko ohitura dut. Bukatzean nolabait sailkatu eta ordenatzen ditut iritziok.

 

Ez dira liburuari buruzko iruzkin, kritika, balorazio  edo azterketa literario amoz eginak, nolabait zerbait horrelako badira ere. Irakurketa uneko  iritziaz gain bizipenak ere badira.

 

Nire memoriak askorako ematen ez duenez, zerbaitetarako baliagarri izango zaizkidan itxaropenez ere jasotzen ditut nire gogoetok, erreferentzia modura besterik ez bada ere.

 

Uste izan dut agian bakarren bati gustatuko zaiola bere iritzia beste batenarekin alderatzea, edo agian libururen bati buruz beste norbaitek zer dioen jakin-mina piztuko zaiola.

 

Norbaiti noizbait zerbaitetarako baliagarri bazaio, nahikoa dut.

 

Erosotasunagatik karpeta ezberdinetan  joan nintzen jasotzen eta horrela sareratzen dituk.

15 emanalditan jarriko ditut sarean .

Lehen hiru karpetak emanaldi ezberdinetan banatu ditut bakoitzean kopuru handiegia izan ez dadin.

 

Hauek dira iritzietako liburuen izenburu eta egileak:

Liburuak 1

I

Ahotsik behartu gabe. Poema liburua. Bitoriano Gandiaga.

”Ai, hau pena”.  ??

Argia sortzen den izartegia. Poemaliburua.  Juan Ramon Madariaga.

Arian ari.  Patxi Zabaleta

Arrats beran. Lauaxeta: Esteban Urkiaga

Auto-stopeko ipuinak.  Pako Aristi 

Azkenaz beste. Angel Lertxundi

Azken fusila. Edorta Jimenez

II

Bada hiri gorri bat. Asier Serrano. Poema lburua

Badena dena da. Patxi Zabaleta

Baleen berbaroa. Edorta Jimenez

Berriro igo nauzu. Xabier Mendiguren

Bihotz bi. Gerrako kronikak. Ramon Saizarbitoria.

Bizi puskak. Juanjo Olasagarre. Poema luburua.

Consumatum est. Juan Mari Irigoien

Demokratak eta biolentoak. Joxe Azurmendi. Saiakera liburua.

Dena dela. Joserra garcia. Poema liburua

Denboraldi bat infernuan. Arthur Rinbaud. Mikel Lasa.

Denok bat.  Orixe.

E k o r e k a. Patxi Zabaleta

Emon Bihar Yako. Iñigo Aranbarri

Ene Jesus. Ramon Saizarbitoria

Erdaldunon Aberia. Paco Aristi

Espainiako Gerra Zibila Euskal Herrian. Josu Chueca. Luis Fernandez

Euskal ipuinen antologia bat. Iñaki Aldekoa

Euskara Batuaren ajeak. Ibon Sarasola

Ez duk erraza, konpa!.  Koldo Izagirre.

Ezer baino lehen. Arantxa Iturbe

III

Fusilak pizten dituen sua. Felix Guerra, Froilan Escobar.

Galderen geografia. Felipe Juaristi.  Poema liburuzka

Gabeziaren Khantoreak. Tere Irastortza. Poema liburua

Galdu arte. Juan Luis Zabala

Gaupazak. Juanjo Olasagarre

Gizona bere bakardadean. Bernardo Atxaga

Haltzak badu bihotzik. Iñaki Mendiguren

Han izanik hona naiz. Joseba Sarrionandia.

Hautsaren kronika. Inazio Mujika Iraola

Hemen gauak lau ertz ditu. Mikel Ibarguren. Poema liburua

Hezurrezko xirulak. Joseba Sarrionandia. Poema liburua

Hnuy illa nyha majah yahoo.  Joseba Sarrionandia. Poema liburua

Ilargia lagun beti hegoalderantz. Fernando Presa

Intxixuen liburua. Fafael Dieste. Ipuin sorta

Ipuin antzeko. Mikel Zarate. Alegi antzeko ipuinak,

Ipuin berdeak. Ezberdinak, asko.

Ipuin lizunak. Aitor Zabala

Isladak. Unai Iturriaga. Poema liburua

IV

Kcappo. Tempo di tremolo.  Pako Aristi

Kalamidadeen liburua. Joan Mari Irigoien

Kandido. Voltaire. Itz. Ibon Sarasola

Katebegi galdua. Jon Alonso

Kilkirra eta Roulottea. Joxemari Iturralde.

Kutsidazu bidea, Ixabel. Joxean Sagastizabal

Lazkao Txiki: gertaerak eta txisteak. Auspoa

Leturiaren egunkari ezkutua.  Txillardegi

Lituma en los Andes. Mario Vargas Llosa

Loitzu herrian uda-partean.  Luis Mari Mujika

Maitasun elaberriak irakurtzen zituen agurea. Luis Sepulveda.   Ana santos  Elorza

Mandelaren Afrika. Juanjo Olasagarre

Manhattan. Edorta Jimenez

Marinel Zaharrak.  Joseba Sarrionandia.  Poema liburua

9408 Narrazioak. Egunkaria

Nerea eta biok. Laura Mintegi

Ni naizen hori. Karlod Gorrindo

Otto Pette. Andu Lertxundi

V

Pistiaren izena. Anjel Lertxundi

Poema Antologia. Bukowski. Josu Latartegi.  Poema liburua

Poemak. W.H.Auden. Itzul.Juanjo Olasagarra. Poema liburua

Poliedroaren hostoak. Joan Mari Irigoien

Sakoneta. Juan Luis Zabala

San Pedro bezperaren ondokoak. Arantxa Urretabizkaia. Poema liburua.

Sugearen irailtza. Josu Naberan

Testamento de muertos.  Perales

Tigre ehizan. Aingeru Epaltza

Tortilla flat. John Steinbeck - Koro Navarrof

Tubabu. Jon Arretxe

Ukoreka. Patxi Zabaleta

Zapata-ren oihana. Iñigo Aranbarri

Zozoak beleari. Andoni Egaña - Jon Sarasua

 

Egileak

¿¿.  Ai hau pena

Aldekoa Iñaki. Euskal ipuinen antologia bat.

Alonso Jon. Katebegi galdua

Aranbarri Iñigo. Emon Bihar Yako

Zapa-taren oihana

 Aristi Pako. Auto- stopeko ipuinak

                      Kcappo. Tempo di tremolo

Arretxe Jon. Tubabu

Atxaga Bernardo. Gizona bere bakardadean

Auden W.H. Poemak. Itzul. Juanjo Olasagarre. Poema liburua

Auspoa. Lazkao Txiki: gertaerak eta txisteak

Azurmendi Joxe. Demokratak eta biolentoak. Saiakera liburua.

Bukowski. (Josu Lartategi). Poema Antologia.  Poema liburua

Egaña Andoni - Jon Sarasua. Zozoak beleari.

Chueca Josu-L.Fernandez. Espainiako Gerra Zibila Euskal Herrian.

Egunkaria. 9408 Narrazioak

Epaltza Aingeru. Tigre ehizan

Ezberdinak. Ipuin berdeak

Fernandez Luiz-J. Chueca. Espainiako Gerra Zibila Euskal Herrian

Gandiaga Bitoriano. Ahotsik behartu gabe. Poema liburua.

Garcia Joserra. Dena dela. Poema liburua

Gorrindo Karlos. Ni naizen hori

Guerra Felix-Froilan Escobar. Itzul. Fernando Arburua. Fusilak pizten dituen sua.

Ibarguren Mikel. Hemen gauak lau ertz ditu. Poema liburua.

Irigoien Juan Mari. Consumatum est.

                                   Poliedroaren hostoak

                                   Kalamidadeen liburua

Irastortza Tere. Gabeziaren Khantoeak. Poema liburua

Iturbe Arantxa. Ezer baino lehen

Iturralde Joxemari. Kilkurra eta Roulottea.

Iturriaga Unai. Isladak. Poema liburua

Izagirre Koldo. Ez duk arraza konpa!

Jimenez Edorta. Azken fusila

                             Manhatan

                             Baleen berbaroa

Juaristi Felipe. Galderen geografia. Poema liburuxka

Lauaxeta: Esteban urkiaga. Arrats beran

Lertxundi Anjel. Azkenaz beste

                              Otto Pette

                              Pistiaren izena

Madariaga Juan Ramon. Argia sortzen den izartegia. Poema liburua

Mendiguren Iñaki. Haltzak badu bihotzik.

Mendiguren Xabier. Berriro igo nauzu

Mintegi Laura. Nerea eta biok

Mujika Iraola Inazio. Hautsaren kronika.

Mujika Luis Mari. Loitzu herrian uda-partean

Naberan Josu. Sugearen iraultza

Olasagarre Juanjo. Gaupazak.  Poema liburua

Olasagarre Juanjo.  Bizi puskak. Poema liburua       

Orixe. Denok bat. Poema liburua

Perales. Testamento de muertos.

Presa Fernando. Ilargia lagun beti hegoalderantz.

Rinbaud Arthur(M.Lasa). Denboraldi bat infernuan. Poema liburua.

Sagastizabal Joxean. Kutsidazu bidea, Ixabel

Saitzarbitoria Ramon. Ene Jesus

Saizarbitoria Ramon. Bihotz bi. Gerrako kronikak.

Sarasola Ibon. Euskara Batuaren ajeak

Sarasua Jon - Andoni Egaña. Zozoak beleari.

Sarrionandia Joseba. Han izanik hona naiz

                                    Hezurrezko xirulak.

                                   Hnuy illa nyha majah yahoo

                                    Marinel Zaharrak

Sepulveda-Elorza Maitasun elaberriak irakurtzen zituen agurea.

Serrano Asier. Bada hiri gorri bat. Poema liburua

Steinbeck (Koro Navarro). Tortilla flat

Txillardegi. Leturiaren egunkari ezkutua

Urretabizkaia A. S.Pedro bezperaren ondokoak. Poema liburua.

Vargas LLosa Mario. Lituma en los Andes.

Voltaire. (Ibon Sarasola). Kandido.  

Zabala Aitor. Ipuin lizunak

Zabala Juan Luis. Sakoneta

                            Galdu arte

Zabaleta Patxi. Badena dena da

                            Ekoreka

                            Arian Ari

Zarate Mikel. Ipui antzeko

 

Liburuak 2

I

Alatriste kapitaina.  Perez-Reverte, ( Xabier Iaben)

Anemometroa. Igor Igor Estankona. Poema-liburua.

Arrainak ura baino. Hasier Etxeberria

Bart irakurtzeko gaur izkiriatua. Xabier Izaga. Poema-liburua.

Biziaren azala.  Xanti Iparragirre

Borrokaren gorrian. Joxe Iriarte - “Bikila”

Denbora galdu alde. Bitoriano Gandiaga. Poema-liburua.

Donostiako Hiria III.  6 Ipuin

Enaz banaz. Xabier Amuriza

Emon bihar yako.  Iñigo Aranbarri

Errolanen harria. Patxi Zabaleta

Esku leuna. Gotzon Garate

Euskal Herria krisian. Joxe Azurmendi.

Euzkadi merezi zuten. Koldo Izagirre

II

Gauak eta hiriak. Ur Apalategi Idirin

Groelandiako lezioa.  Bernardo Atxaga

Harrien lauhazka. Iñigo Aranbarri. Poema-liburua

Haur besoetakoa.  Jon Mirande

Herioaren itzalpeetan.  Andolin Eguzkitza

Henry Bengoa inventarium. Bernardo Atxaga

Kartografia. Rikardo Arregi Diaz de Heredia. Poema-liburua

Keuner Jaunaren Kondairak. Berltot Brecht

Koaderno gorria.  Arantxa Urretabizkaia

Lisboako Setioaren Historia.  Jose Saramago   (Jon Alonso)

Marinel zaharraren balada. Sarrionandia Joseba - S. T. Coleridge. Poema-liburua

Nongo nor. Jon Aiastui. Poema-liburua

Olerkiak. Loramendi. Poema-liburua

Oroituz.  Jon Arretxe

Pasaia Blues.    Harkaitz Cano

Poemak  1950-1966.  Jon Mirande . Poema-liburua

Samurai berria. Josemari Velez de Mendizabal

Txirringaren aienean. Amaia Elosegi - Esther Mugertza

Ur-Tximeletak. Pili Kaltzada. Poema-liburua

 

Egileak

Aiastui Jon. Nongo nor. Poema-liburua.

Amuriza. Enaz banaz.

Apalategi Idirin Ur. Gauak eta hiriak

Aranbarri Iñigo.  Emon biar yako

                            Harrien lauhazka. Poema-liburua

Arregi Diaz de Heredia Rikardo. Kartografia. Poema-liburua

Arretxe Jon.  Oroituz

Atxaga Bernardo.  Groelandiako lezioa

                             Henry Bengoa inventarium

Azurmendi Joxe. Euskal Herria krisian. Saiakera

Bertolt  Brecht.  Keuner Jaunaren Kondairak

Cano Harkaitz.   Pasia Blues

Eguzkitza Andolin.  Herioaren itzalpeetan

Elosegi Amaia - Mugertza Esther.  Txirringaren aienean

Gandiaga Bitoriano. Denbora galdu alde. Poema-liburua

Gotzon Garate. Esku leuna

Estankona Igor.  Anemometroa. Poema-liburua

Etxeberria Hasier. Arrainak ura baino

Iparragirre Xanti. Biziaren azala

Iriarte Joxe - “Bikila”.   Borrokaren gorrian.        

Izaga Xabier. Bart irakurtzeko gaur izkiriatua. Poema-liburua.

Izagirre Koldo. Euskadi merezi zuten

Kaltzada Pili. Ur-tximeletak. Poema-liburura

Loramendi. Olerkiak. Poema-liburua

Mirande Jon. Haur besoetakoa

                     Poemak 1950-1966. Poema-liburua

Perez Reverte, Itzul. Xabier Iaben.  Alatriste Kapitaina

Saramago Jose.  (Jon Alonso).  Lisboako Setioaren Historia.

Sarrionandia J.-Coleridge. Marinel zaharraren balada. Poema-liburua

Urretabizkaia Arantxa.  Koaderno gorria

Velez de Mendizabal.  Samurai berria

Zabaleta Patxi. Errolanen harria

I

Adio. Bitoriano Gandiaga.  Poema-liburua

Agirre zaharraren kartzelaldi berriak. Koldo Izagirre

Agur, Euzkadi. Juan Luis Zabala

Agur sagar beltzaran.  Xabier Amuriza

Aingurak erreketan. Jon Benito. Poema-liburua.

Airezko emakumeak. Felipe Juaristi

Akordatzen.  Joseba Sarrionandia

Antologia. Manuel Bandeira – Joseba Sarrionandia. Poema-liburua

Ararat mendiaren sumina. Yasar Kemal

Arratseko ahotsak.  Natalia Ginzburg

Artemio Cruzen heriotza. Fuentes Carlos.

Aulki bat elurretan. Uxue Alberdi

Azalaren kodea. Miren Agur Meabe. Poema-liburua

Bakartasunaz bi hitz. Filipe Bidart

Bala hutsak. Castillo Suarez. Poema-liburua

Batak ez du bestea kentzen. Gerardo Markuleta. Poema-liburua.

Batzarra Telgten.  Gunter Grass

Bazterreko ahotsa. Ana Urkiza. Poema-liburua

Berbak legezko aiztoak.  Joanes Urkijo. Poema-liburua

Bisean bis berbetan – Palabras para un vis a vis. Egile anitz

Bitartean heldu eskutik. Kirmen Uribe.  Poema-liburua

Burkidea. Cesare Pavese

II

Denboraren izerdia. Xabier Montoia

Dendako leihotik. David P. Tijero

Deserriko karrikak. Mikel Ibarguren. Poema-liburua

Diruak behar luke bihotzik. Joseba Azkarraga. Saiakera

Dublindarrak. James Joyce. Itz. Irene Aldasoro

Edan ase arte. Mikel Perurena Ansa. Poema-liburua

Eguraldiaz hizketan.  Mikel Perurena Ansa. Poema-liurua

Eibarko idazlien eta idazlanen antologixia. E .Izagirre- M. Lizarralde-A. Narbaiza

Ekaitz aroa. Joxe Iriarte, “Bikila”

Ekialdeko mamuak. Jon Arretxe

Emakume ezezagun baten gutuna. Stefan Zweig

Ene Ondarru. Andoni Basterretxea

Errautsera arteko sugarra. Imanol Zurutuza

Espaloian dago munduaren xilkoa.  Joakin Balentzia. Poema-liburua.

Eszterren ondarea. Sándor Márai

Eta Arkadian ni. Anjel Erro. Poema-liburua

Eta emakumeak sugeari esan zion.  Lourdes Oñederra

Euskal zibilizazioa. Alfontzo Martinez

Ezinezko maletak. Juanjo Olasagarre

III

Gainbehera dator dena. Chinua Achebe

Gainontzekoa, Kontuak dira. Karmelo C. Iribarren. Poema-liburua

Galera errepikatuak. Juan Ramon Madariaga. Poema-liburua

Galtzontziloak autobusean zintzilik. Aritz Gorrotxategi

Gauzen presentzia. Pablo Sastre

Gure ametsen gerizan.  Luigi Anselmi. Poema-liburua

H. dossierrak. Ismail Kadare

Hamabost zauri. Karmele Jaio

Harri hautsiak. Gabriel Korta. Poema-liburua

Harry Potter eta sorgin-harria. J.K. Rowling

Hartzak Pirinioetan XXI. Mendean. Migel Mari Elosegi

Henriren irudia. Pablo Sastre

Hezur gabeko hilak. Xabier Montoia

Hiltzaile baten aitormena. Joseph Roth

Hiru arkuko zubia. Ismail Kadare

Hitzezko Zubia. Euskal Poesia 1990 –2000. 20 poeta. Poema-liburua

Hoteleko kontuak.  Asier Serrano

Hyperion. Friedrich Hölderlin

Idi orgaren karranka. Victor Hugo

Ilunbeen bihotzean. Joseph Conrad – Iñaki Ibañez

Iñigo Aranbarri. XX. Mendeko Poesia Kaierak. Poema-liburua

Ipuin batean bezala. Joan Mari Irigoien.

Iraultzen maratoia. Joxe Iriarte “Bikila”

Itxoidazu Cafè de Passy-n. Xabier eta Martin Etxeberria.

IV

Joan-jinaren labirintoan. Juan Anjel Irigaray. Poema-liburua

Kartzelako lanak. Jon Etxeandia

Katiluaren ipurdia.  Martin Etxeberria Garro. Poema-liburua

Kaxa huts bat. Beñat Sarasola. Poema-liburua

Kolosala izango da. Joseba Sarrionandia

Kontatzeke lagata.  Edu Romero

Larrepetit. Pello Lizarralde

Larrosak noizean behin. Jon Iriberri. Poema-liburua.   

Lazarraga. Ernazimendua euskaraz.  Pruden Gartzia

Letra txikiaz bada ere. Joan Mari Irigoien. Poema-liburua

Libreta horiko poemak. Pako Aristi. Pema-liurua

Lile. Peru Magdalena

Lurrunak ez du oraindik kristalik estali. Eneko Barberena. Poema-liburua

Magiaz blai. Angel Larrea. Poema-liburua

Mahatsaren begia. Eneko Bidegain

Mailu isila. Juan Kruz Igarabide.  Poema-liburua

Mandarin zaharra. Eça de Queiros

Mexikotik barrena. Gurutz Garmendia

Mugaldekoak. Edu Zelaieta. Poema-liburua

Mugarri estaliak. Castillo Suarez. Poema-liburua.

Munstro abertsalea. Ignazio Aiestaran. Poema-liburua

V

Negu batez Mallorcan. George Sand

Neguko zirkoa. Harkaitz Cano

No (Poema akrilikoak Patxi Salaberri. ). Poema-liburua.

Non dago Basque´s harbour. Koldo Izagirre. Poema-liburua

Norbait dabil sute-eskaileran. Harkaitz Cano. Poema-liburua

Ohe bat ozeanoaren erdian. Mikel Hernandez Abaitua

Onan. Aitor Arana

Ostiralak. Jon Arrertxe

Piano gainean gosaltzen. Harkaitz Cano

Postalerako luzezko. Edu Romero

Poza eta gero. Jose Luis Otamerndi. Poema-liburua

Pulp. Charles Bukowski

Puskak biziz  Juanjo Olasagarre. Poema-liburua

Putzu. Txillardegi

Rewbel Mayo Colorado. Pady Rekalde

Rubaiyatak. Omar Khayyan

Rue Morgueko hilketak. Edgar Allan Poe

VI

Satorrak. Andoni Tolosa. Poema-liburua

Satorrak baino lurperago. Pedro Alberdi

Sei arrasto Eskandinavian. Ramon Olasagasti

Septentrio. Aurelia Arkotxa

Soinujolearen semea. Bernardo Atxaga

Soneto hautatuak – Willian Shakespeare. Juan Garzia. Poema-liburua

Spam poemak. Castillo Suarez. Poema-liburua

SPrako tranbia. Unai Elorriaga

110. street-eko geltokia. Iñaki Zabaleta

Sua nahi, Mr Churchil?. Koldo Izagirre

Tulipa gorria. Gari Berasaluze

Tundra. Igor Estankona. Poema-liburua

Unearen aldarteak. Luis Maria Mujika Urdangarin. Poema-liburua

Van‘t Hoffen ilea. Unai Elorriaga

Venezuela, iraultza isilaren hitzak. Pako Aristi.

Vol de nuit. Antoine Sait-Exupery

“Vredeman”. Unai Elorriaga

Xake mate. Alberto Ladron Arana

Xake nobela. Zweig Stefan

Xveik soldadu onaren menturak.  Jaroslav Hasek

Zaldi hustuak. Aritz Gorrotxategi. Poema-liburua

Zekale artean harrapaka. J.D.Salinger

Zeruko belardiak. Jhon Steinbeck

Zeta. Alessandro Baricco

 

Egileak

Hainbatek: Bisean bis berbetan

20 poeta ezberdin. Hitzezko zubia. Euskal poesia 1990 – 2000

Achebe Chinua. Gainbehera dator dena.

Aiestaran Ignazio. Munstro abertzalea. Poema-liburua

Alberdi Pedro. Satorrak baino lurperago

Alberdi Uxue. Aulki bat elurretan

Amuriza Xabier.  Agur sagar beltzaran

Anselmi Luigi.  Gure ametsen gerizan. Poema-liburua

Arana Aitor. Onan

Aranbarri Iñigo.  XX. Mendeko poesia kaierak. Poema-liburua

Aristi Pako. Venezuela, iraultza isilaren hitzak

                    Libreta horiko poemak. Poema-liburua

Arkotxa Aurelia. Septentrio

Arretxe Jon.  Ostiralak

Azkarraga Joseba. Diruak behar luke bihotzik. Saiakera

Ekialdeko mamuak.  Jon Arretxe

Balentzia Joakin.  Espaloian dago munduaren xilkoa. Poema-liburua

Bernardo Atxaga. Soinujolearen semea

Bandeira Manuel – Joseba Sarrionandia. Antologia. Poema-liburua

Barberena Eneko. Lurrunak ez du oraindik kristalik estali. Poema-liburua

Baricco Alessandro. Zeta

Basterretxea Andoni. Ene Ondarru

Benito Jon. Aingurak erreketan. Poema-liburua

Bidart Filipe. Bakartasunaz bi hitz

Bidegain Eneko. Mahatsaren begia

Bukowski Charles. Pulp

Cano Harkaitz. Piano gainean gosaltzen

                        Norbait dabil sute-eskaileran. Poema-liburua

                        Neguko zirkoa

Conrad Joseph. Ilunbeen bihotzean

Eça de Queiros. Mandarin Zaharra

Elorriaga Unai. SPrako tranbia

                         Van´tHopffen ilea

                          Vredeman

Elosegi Migel Mari. Hartzak Pirinioetan XXI. mendean

Erro Anjel. Eta Arkadian ni. Poema-liburua

Estankona Igor. Tundra. Poema-liburua

Etxeandia Jon.  Kartzelako lanak

Etxeberria Garro Martin. Katiluaren ipurdia. Poema-liburua

Fuentes Carlos. Artemio Cruzen heriotza

Gandiaga Bitoriano. Adio. Poema-liburua

Garmendia Gurutz. Mexikotik barrena

Ginzburg Natalia. Arratseko ahotsak

Gorrotxategi Aritz. Gantzontziloak autobusean zintzilik

Günter Grass. Batzarra Telgten

Hasek Jaroslav.  Xveik soldadu onaren menturak.

Hernandez Abaitua Mikel.  Ohe bat ozeanoaren erdian.

Hölderlin Friedrich.  Hyperion

Hugo Victor. Idi orgaren karranka.

Ibarguren Mikel. Deserriko karrikak. Poema-liburua

Igarabide Juan Kruz. Mailu isila. Poema-liburua

Iriarte Joxe, “Bikila. Ekaitz aroa

                                Iraultzen maratoia

Iribarren Karmelo.  Gainontzekoak kontuak dira. Poema-liburua

Iriberri Jon. Larrosak noizean behin. Poema-liburua.

Irigaray Juan Angel. Joan-jinaren labirintoan. Poema-liburua

Irigoien Joan Mari. Letra txikiaz bada ere. Poema-liburua

                               Ipuin batean bezala.

Izagirre Koldo. Agirre zaharraren kartzelaldi berriak

                         Non dago Basque´s harbour. Poema-liburua.

                         Sua nahi, Mr Churchil?.

Izagirre E. – M. Lizarralde – A. Narbaiza. Eibarko idazlien eta idazlanen antologixia

Jaio Karmele. Hamabost zauri.

Jon Benito. Aingurak erreketan. Poema-liburua

Joyce James. Dublindarrak

Juaristi Felipe. Airezko emakumeak

Kadare Ismail. Hiru arkuko zubia.

                        H. dossierrak

Kemal Yasar. Ararat mendiaren sumina

Khayyan Omar. Rubaiyatak

Korta Gabriel. Harri hautsiak. Poema-liburua

Ladron Arana Alberto. Xake mate.

Larrea Angel. Magiaz blai. Poema-liburua

Lizarralde Pello.  Larrepetit

Madariaga Juan Ramon. Galera errepikatuak. Poema-liburua

Markuleta Gerardo. Batak ez du bestea kentzen. Poema-liburua

Martinez Alfontso. Euskal zibilizazioa

Meabe Miren Agur Azalaren kodea. Poema-liburua

Montoia Xabier. Denboraren izerdia

                          Hezur gabeko hilak                     

Luis Maria Mujika Urdangarin. Unearen aldarteak.  Poema-liburua

Olasagarre Juanjo.  Puskak biziz. Poema-liburua

                               Ezinezko maletak.

Olasagasti Ramon. Sei arrasto Eskandinavian

Oñederra Lourdes.  Eta emakumeak sugeari esan zion

Otamendi Jose Luis.  Poza eta gero.  Poema-liburua

P. Tijero David. Dendako leihotik

Pavese Cesare.  Burkidea

Perurena Ansa Mikel.  Eguraldiaz hizketan

Perurena Ansa Mikel. Edan ase arte. Poema-liburua

Rekalde Pady. Rebel Mayo Colorado

Romero Edu. Postalerako luzezko

                     Kontatzeke lagata

Roth Joseph. Hiltzaile baten aitormena

Rowling J.K. Harry Potter eta sorgin-harria

Saint-Exupery Antoine. Vol de nuit

Salaberri Patxi. No (poema akrilikoak). Poema-liburua.

Sand George. Negu batez Mallorcan

Beñat Sarasola.Kaxa huts bat. Poema-liburua

Sarrionandia Joseba. Kolosala izango da

                                 Akordatzen

Sastre Pablo.  Henriren irudia

Sastre Pablo Gauzen presentzia.

Salinger J.D. Zekale artean harrapaka

Serrano Asier.  Hoteleko kontuak

Shakespeare Willian. Soneto hautatuak. Poema-liburua

Jhon Steinbeck  Zeruko belardiak.

Suarez Castillo. Mugarri estaliak. Poema-liburua

                         Spam poemak. Poema-liburua

Tolosa Andoni. Satorrak. Poema-liburua

                        Bala hutsak. Poema-liburua

Txillardegi. Putzu

Uribe Kirmen. Bitartean heldu eskutik. Poema-liburua

Urkijo Joanes. Berbak legezko aiztoak. Poema-liburua

Urkiza Ana. Bazterreko ahotsa. Poema-liburua

Zabala Juan Luis. Agur, Euzkadi.

Zabaleta Iñaki. 110. Stree-eko geltokia

Zelaieta Edu. Mugaldekoak. Poema-liburua

Zurutuza Imanol. Errautseras arteko sugarra

Zweig Stefan.  Xake nobela

Zweig Stefan. Emakume ezezagun baten gutuna

                       

Liburuak 4

Afrika express. Urtzi Urrutikoetxea

Anarquistas y la guerra de Euskadi Los. La comuna de S.S. Manuel Ciapuso

Antologia Apetatsua. Julio Cortazar

Denak hasperenka. Gianni Celati

Dinosauruak horizontean. Joan Ziren. Xabier Amuriza

Erlojuen mekanika. Jose Luis Otamendi. Poema-liburua

Ezkatak. Leire Bilbao. Poema-liburua

Infernuko hesteetan.  Charles Bukowski.Poema-liburua

Labartzari agur. Txillardegi

magode Oz El. Lyman Frank Baum

Oker ttiki garrantzigabeak.  Antonio Tabuchi

Picassoren zaldia. Asier Serrano. Poema-liburua

Riomundo. Jon Maia Soria

Sovenir. Castillo Suarez. Poema-libura.

Tunela. Ernesto Sabato.

Zulo bat uretan. Iñigo Aranbar

 

Egileak

Amuriza Xabier. Dinosauruak horizontean. Joan Ziren

Aranbarri Iñigo. Zulo bat uretan

Baum  Lyman Frank. El Mago de Oz

Bilbao Leire. Ezkatak. Poema-liburua

Charles Bukowski. Infernuko hesteetan. Poema-liburua

Julio Cortazar. Antologia Apetatsua.

Gianni Celati . Denak hasperenka.

Chiapuso Manuel. Los anarquistas y la guerra en Euskadi. La comuna de S.S.

Maia Soria Jon. Riomundo

Otamendi Jose Luis. Erlojuen mekanika. Poema-liburua

Sabato Ernesto. Tunela

Serrano Asier. Picassoren zaldia. Poema-liburua

Suarez Castillo.. Souvenir.  Poema-liburua

Antonio Tabuchi. Oker ttiki garrantzigabeak.

Txillardegi. Labartzari agur.

Urrutikoetxea Urtzi. Afrika express

 

Liburuak  5

Alea. Beñat Sarasola

Amuko zubia. Imanol Elias

Aulki-jokoa. Uxue Alberdi

Erretzailearen eremua. Jon Alonso

Esperantza. Andrè Malraux

Gau ilunekoak. Joseba Sarrionandia

Golgota. Xabier Montoia.

Hutsik. Peru Magdalena. Poema-liburua

Judu-kale. Toti Martinez de Lezea

Katilinarenak. Amélie Nothomb

Labirintuaren orduak. Amaia Iturbide. Poema-liburua

Lubakia.  Andrei Platonov

Memorias de una GEISHA. Arthur Golden

Orain ezin naiz hil. Joan Ziren). Xabier Amuriza

Teilatuko lizarra. Koldi Izagirre. Poema-liburua

Udaberri alua. Patrick Modiano

Zazpi etxe Frantzian. Bernardo Atxaga

 

Egileak

Alberdi Uxue. Aulki-jokoa

Alonso Jon. Erretzailearen eremua

Amuriza Xabier. Orain ezin naiz hil.Joan Ziren.

Atxaga Bernardo. Zazpi etxe Frantzian

Elias Imanol.  Amuko Zubia

Iturbide Amaia. Labirintuaren orduak. Poema-liburua

Izagirre Koldo. Teilatuko lizarra. Poema-liburua

Magdalena Peru. Hutsik. Poema-liburua

Malraux Andrè. Esperantza.

Martinez de Lezea Toti.  Judu-kale

Modiano Patrick. Udaberri alua.

Montoia Xabier. Golgota.

Nothomb Amélie.  Katilinarenak.

Platonov Andrei. Lubakia. 

Sarasola Beñat. Alea

Sarrionandia Joseba. Gau ilunekoak

 

 

Liburuak 6

 

Egileak

Adlotse. Jokin Urain

Basamortua. J.M.G. Le Clézio

Eroriaren logika. Juanra Madariaga. Poema-liburua

Ez dago etxean. Jokin Urain

Ez obeditu inori.  Mikel Peruarena

Habitat. Katixa Agirre

Hamazazpikotan. Karlos Linazasoro. Poema-liburua

Huntza hezur berritan. Juan Ramon Makuso. Poema-liburua

Ipar gazi, hego geza.  Mikel Bringas

Itzarri nahi ez zuen printzesa. Felipe Juaristi

Jaiotze markak. Nancy Huston

Karabana. Fermin Etxegoien

Loiolako hegiak. Imanol Murua Uria

Nora ez dakizun hori. Irati Jimenez

Olatu bat kuartelen gainetik. Xabier Amuriza

Ospitalekoak. Mikel Antza

Xahmaran. Jon Arretxe

 

Egileak

Agirre Katixa.  Habitat.

Amuriza Xabier. Olatu bat kuartelen gainetik

Antza.Mikel  Ospitalekoak.

Arretxe Jon  Xahmaran.

Bringas Mikel. Ipar gazi, hego geza. 

Etxegoien Fermin   Karabana.

Huston Nancy . Jaiotze markak.

Jimenez Irati. Nora ez dakizun hori.

Juaristi Felipe  Itzarri nahi ez zuen printzesa.

Imanol Murua Uria Loiolako hegiak.

Le Clézio J.M.G. Basamortua.

Linazasoro Karlos.  Hamazazpikotan.. Poema-liburua

Madariaga Juanra. Eroriaren logika. Poema-liburua

Makuso Juan Ramon.  Huntza hezur berritan.. Poema-liburua

Peruarena Mikel.  Ez obeditu inori.  

Urain Jokin. Adlotse.

                    Ez dago etxean

 

 

Liburuak  7

Autopsiarako frogak.  Koldo Izagirre. Poema-liburua

Eromenaren mendietan. Howard Phillips Lvecraft

Gizajendearen ahitzea. Pablo Sastre

Goizuetan bada gizon bat. Patziku Perurena

Hatsaren kulunka. Herta Müller

Moroak gara behelaino artean?. Joseba Sarrionandia

Nemesis. Philips Roth

Rimel. Koldo Izagirre. Poema-liburua

Ulises. James Joyce

Zamaontzia. Iñigo Aranbarri

Zazpi orduak. Miren Agur Meabe

Zer barkaturik ez. Alberto Ladron Arana

Zubi bat Drinaren gainean. Andritx Ivo

 

Egileak

Andritx Ivo. Zubi bat Drinaren gainean.

Aranbarri Iñigo. Zamaontzia.

Izagirre Koldo. Autopsiarako frogak. Poema-liburua

                        Rimel. Poema-liburua

Joyce James. Ulises

Ladron Arana Alberto. Zer barkaturik ez.

Lvecraft Howard Phillips.  Eromenaren mendietan.

Meabe Miren Agur.  Zazpi orduak

Müller Herta. Hatsaren kulunka.

Perurena Patxiku. Goizuetan bada gizon bat

Roth Philips.  Nemesis.

Sarrionandia  Joseba. Moroak gara behe-laino artean?

Sastre Pablo. Gizajendearen ahitzea.

 

 

Liburuak 8

 

Liburuak

Ametsen txokoan bizi naiz. Ibon Muñoa. Bertso eta poemak

Azken bilkura. Uhlman Fred

Barkamena, kondena, tortura. Joxe Azurmendi. Saiakera  

Denbora galduaren bila. Marcel Proust

Egarri egunak portualdean. Koldo Izagirre

Fikzioaren izterrak. Ur Apalategi. Ipuinak

Hamabost egun Urgainen.  Jose Antonio Loidi

Hamaika pauso. Ramon Saizarbitoria

Han goitik itsasoa ikusten da.Julen Gabiria

Herbesteratua. Pio Berasategi

hombre que amaba a los perros El. Leonardo Padura

Konzezio ermita. Etxarri Aranatz. Miguel Sagaseta

Legez kanpo. Laura Mintegi

Neure buruaren alde. Koldo Zuazo

Patuaren pasadizoak. Isak Dinensen

Twist. Harkaitz Cano

Zaharrak ez zuen hil nahi. Gaizka Zabarte

Zu zara orain txoria. Mikel Etxaburu. Poesia-liburua

Zwei Frauen (bi emakume). Joxean Agirre

 

Egileak

Agirre Joxean. Zwei Frauen (bi emakume)

Apalategi Ur. Fikzioaren izterrak. Ipuinak

Azurmendi Joxe. Barkamena, kondena, tortura. Saiakera

Berasategi Pio. Herbesteratua.

Dinensen Isak. Patuaren pasadizoak.

Etxaburu Mikel. Zuzara orain txoria. Poesia-liburua

Gabiria Julen. Han goitik itsasoa ikusten da

Izagirre Koldo. Egarri egunak portualdean.

Loidi Jose Antonio Hamabost egun Urgainen.

Mintegi Laura. Legez kanpo

Muñoa Ibon. Ametsen Txokoan bizi naiz. Bertso eta poemak

Padura.Leonardo.  El hombre que amaba a los perros

Proust Marzel Denbora galduaren bila

Sagaseta Miguel. Konzezio ermita. Etxarri Aranatz

Saizarbitoria Ramon. Hamaika pauso

Uhlman Fred. Azken bilkura.

Zabarte Gaizka.  Zaharrak ez zuen hil nahi.

Zuazo Koldo. Neure buruaren alde.

 

Liburuak  9

Liburuak

Antzararen bidea. Jokin Muñoz

Atzerri. Mikel Antza

Bekatuaren itzala. Xabier Mendiguren Elizegi - Joxe Azurmendi. Nobela – Saiakera

Besteen ametsak. John Irving. Narrazioak

Bilbo Samurai. Fernando Morillo

Consejos de guerra contra el clero vasco (1936-1944). Anxo Ferreiro Curràs

Egia esan. Peru Magdalena

Hau mundu arrano hau. J.B. Bilbao “Batxi”

Homo faber. Max Frisch. JoxeAustin Arrieta

Ikerketa. Philippe Claudel

Ispiluak, mundu ia ororen historia. Eduardo Galeano. Saiakera?

Narrazio guztiak (1979-1990). Joseba Sarrionandia. Narrazioak

No lloreis, lo que teneis que hacer es no olvidarnos-Saturraran. Maria GonzalezGorosarri-Eduardo Barinaga. Saiakera histrorikoa

Paperezko hegazkinak. Lutxo Egia

Urtebetetze festa. Castillo Suarez. Poema-liburua

Zazpi ebidentzia birjaiotzarako. Xabier Amuriza. Saiakera

 

Egileak

Amuriza Xabier. Zazpi ebidentzia birjaiotzarako. Saiakera

Antza Mikel. Atzerri

Azurmendi Joxe.  Bekatuaren itzala. Saiakera (Ikus Xabier Mendiguren)

Bilbao J.B. “Batxi”. Hau mundu arrano hau

Claudel Philippe. Ikerketa.

Egia Lutxo. Paperezko hegazkina

Ferreiro Curràs Anxo. Consejos de guerra contra el clero vasco (1936-1944).

Frusch Max. Homo faber

Galeano Eduardo. Ispiluak, mundu ia oroko historia. Saiakera?

Gonzalez Gorosarri Maria-Eduardo Barinaga.  No lloreis, lo que teneis que hacer es no olvidarnos-Saturraran.. Saiakera historikoa

Irving John. Besteen ametsak. Narrazioak

Magdalena Peru. Egia esan

Mendiguren Elizegi Xabier. Bekatuaren itzala Nobela. (Ikus Joxe Azurmendi)

Morillo Fernando. Bilbo Samurai

Muñoz Jokin. Antzararen bidea

Sarrionandia Joseba. Narrazio guztiak (1979-1990). Narrazioak

Suarez Castillo. Urtebetetze festa. Poema-liburua

 

Liburuak 10

 Liburuak

14. Jean Echenoz

Abisalia. Asier Serrano

Adiskide bat nuen. Joxean Arregi

Agurra eta ohorea. Jokin Urain

Aiako. Edu Zabala

Alkasoroko benta. Mikel Taberna

Anarkia hutsa. Woody Allen

Apirila. Iñigo Aranbarri

Borroka Kluba. Chuck Palahniuk

Damutzen ez direnak. Itxaso Araque Barriuso

Don ibaiko ipuinak. Mikhail  Sholokhov

Enarak herrira itzuliko dira. Ibon Muñoa

Erraiak. Danele Sarriugarte

Etxekalte. Harkaitz Zubiri

Gauaren sakonean. Haruki Murakami

Gauzen ordena naturala. Antonio Lobo Antunes

Gerra txikia- Lander Garro

Gizon bat lotan. Georges Perec

Hamar. Andrej Longo

Hori da umorea, maisu. Mao Yan

Intemperies (babes bila). Lourdes Oñederra

1812 isilpeko mezua.  Benjamin Aurrekoetxea

Jesusen haurtzaroa. J.M. Coetzee

Meaulnes handia. Alain Fournier

Mussche. Kirmen Uribe

4x4 operazioa. Xabier Amuriza

Parisen bizi naiz. Koldo Izagirre. Poema-liburua

Rasputin eta San Petesburgoko gauak. Joxemari Iturralde

Sirena-hotsak. Xabier Etxaniz Rojo

Sukkawan irla. David Vann

Txartel bat (des)herrira). Garazi Goia

Villa triste. Patrick Modiano

Zaindari Ikusezina. Dolores Redondo

 

Egileak

Allen Woody. Anarkia hutsa.

Amuriza Xabier. 4x4 operazioa

Aranbarri Iñigo. Apirila

Araque Barriuso Itxaso. Danutzen ez direnak

Arregi Joxean. Adiskide bat nuen

Aurrekoetxea Benjamin. 1812 isilpeko mezua.

Coetzee J.M. Jesusen haurtzaroa

Echenoz Jean. 14

Etxaniz Rojo Xabier. Sirena-hotsak

Fournier Alain. Meaulnes handia

Garro Lander. Gerra txikia

Goia Garazi. Txartel bat (des)herrira

Iturralde Joxemari. Rasputin eta San Petesburgoko gauak

Izagirre Koldo. Parisen buizi naiz. Poema-liburua

Lobo Antunes Antonio. Gauzen ordena naturala

Longo Andrej. Hamar

Modiano Patrick. Villa triste

Muñoa Ibon. Enarak herrira itzuliko dira

Murakami Haruki.  Gauaren sakonean

Oñederra Lourdes. Intemperies (babes bila).

Palahniuk Chuck. Borroka Kluba

Perec Georges. Gizon bat lotan

Redondo Dolores  Zaindari Ikusezina

Sarriugarte Danele. Erraiak

Serrano Asier. Abisalia

Sholokhov Mikhail. Don ibaiko ipuiunak

Taberna Mikel. Alkasoroko benta.

Urain Jokin. Agurra eta ohorea.

Uribe Kirmen. Mussche

Vann David. Sukkawan irla.

Yan Mao. Hori da umorea, maisu.

Zabala Edu.  Aiako.

Zubiri. Harkaitz. Etxekalte

 

Liburuak 11

Adiskide paregabea. Elena Ferrante

Aita gurea. Iñaki Irasizabal

Arantzak barrurantz. Xabier Mendiguren Elizegi

Aratz, begiradaren atzetik. Mikel Rodriguez

Atertu arte. Katixa Agirre

Beluna jazz. Harkaitz Cano

Bristoleko hilketa. Philip Prowse

Collini auzia. Ferdinand von Schirach

Ez tiro egin anbulantziei. Mikel Aylon

Historia, arraza, nazioa. Renan eta nazionalismoaren inguruko topiko batzuk. Joxe Azurmendi, Saiakera

Iazko hezurrak. Unai Elorriaga

Jende desegokia. Gaizka Zabarte

Jururù. J.E. Urrutia Capeau

Karanbola toxikoak. Andoni Urzelai

Koldar hutsa zara. Aritz Gorotxategi

Lorea Gernika andrazko bat. Koldo Izagirre

Makinaz idatzitako ipuinak. Gianni Rodari

Maleta. Sergei Dovlatov.

Mamuak. Ana Urkiza

Neguko egunerokoa. Paul Auster

Neska bat leku inposiblean. Xabier Amuriza

Odol mamituak. Alaine Agirre

Ordaina. Philip K. Dick

Plazeraren gau ilunekoak. F. Scott Fitzgerald

Prime Time. John Andueza

Samina. Marguerite Duras

Soldaduaren itzulera. Rebecca West

Terra sigillata. Joxe Austin Arrieta

Txanpaina, mesedez. Oier Santos

Ukabilak eta loreak. Julen Belamuno

Zorion klandestinoa. Clarice Lispector

 

Egileak

Agirre Katixa. Atertu arte ixaron

Agirre Alaine. Odol mamituak

Andueza John. Prime Time

Aylon Mikel. Ez tiro egin anbulantziei

Arrieta Joxe Austin. Terra sigillata

Auster Paul. Neguko egunerokoa

Azurmendi Joxe. HISTORIA, ARRAZA, NAZIOA. Renan eta nazionalismoaren inguruko topiko batzuk.

Belamuno Julen. Ukabilak eta loreak

Cano Harkaitz. Beluna jazz

Dick Philip K.. Ordaina

Dovlatov Sergei. Maleta

Duras Marguerite. Samina

Elorriaga Una.  Iazko hezurrak

Ferrante Elena. Adiskide paregabea

Gorrotxategi Arkaitz. Koldar hutsa zara

Irasizabal Iñaki. Aita gurea

Izagirre Koldo. Lorea Gernika andrazko bat

Lispector Clarice. Zorion klandestinoa

Mendiguren Elizegi Xabier. Arantzak barrurantza

Prowse Philip. Bristoleko hilketa

Rodari Gianni. Makinaz idatzitako ipuinak

Rodriguez Mikel. Aratz, begiradaden atzetik

Santos Oier. Txanpaina, mesedez!

Scott Fitzgerard Francis. Plazeraren gau ilnekoak

Schirach Ferdinan von. Collini auzia

Urkiza Ana. Mamuak.

Urrutia Capeau J.E. Jururù

Urzelai Andoni. Karanbola toxikoak

West Rebecca. Soldaduaren itzulera

Zabarte Gaizka. Kende desegokia

 

 

Liburuak 12

Babeserako kopia. Goizalde Landabaso. Poema-liburua

Bidean gaude, aurrera goaz, jan zirenekin. Ibon Muñoa

Bost truke. Jon Sarasua

Errege izateko zen gizona. Ruadyard Kipling

Estolda jolasak. Jon Aretxe

Farorantz. Virginia Woolf

Gure Jerusalen galdua. Erresuma eta fedea III. Aingeru Epaltza

Heriotza Venezian. Thomas Mann

Hondamendia. Xabier Montoia

Kearen fiordoa. Iñaki Petxorroman

Kometaren eraginpean. Jon Bilbao

Lapur banda baten etika ala politika. Joseba Sarrionandia. Saiakera

Lili eta biok. Ramon Saizarbitoria

Metamorfosia.  Franz Kafka (Anton Garikano)

Mis memorias. Santiago Arizmendiarrieta

Sumisioa. Michel Houellebecq

Watsondarrak. Jane Austen

Zirkulua. Andoni Urzelai

Zoririk ez. Imre Kertèsz

Zu. Anjel Lertxundi

 

Egileak

Arizmendiarrieta Santiago. Mis memorias

Arretxe Jon. Estolde Jolasak

Austen Jane. Watsondarrak

Bilbao Jon. Kometaren eraginpean

Epaltza Aingeru. Gure Jerusalen Galdua. Erresuma eta fedea III

Houellebecq Michel. Sumisioa.

Kafka Franz. (Anton Garikano). Metamorfosia

Kertész Imre. Zoririk ez

Kipling Ruadyar. Errege izateko zen gizona

Landabaso Goizalde. Babeserako kopia. Poema-liburua

Lertxundi Anjel. Zu

Mann Thomas. Heriotza Venezian

Montoia Xabier. Hondamendia

Muñoa Ibon. Bidean gaude, aurrera goaz, jan zirenekin.

Petxorroman Iñaki. Kearen fiordoa

Saizarbitoria Ramon. Lili eta biok

Sarasua Jon. Bost truke

Sarrionandia Joseba. Lapur banda baten etika ala politika. Saiakera

Urzelai Andoni. Zirkulua

Woolf Virginia. Farorantz

 

Zirrituak.

Izaera

* Pertsona gehienek apenas egiten dutela irribarre, irakurri dut. Inbidia diet irribarre erraza dutenei. Barre gutxikoa naiz ni. Ez naiz tristea, baina barre gutxi egiten dut.

* Ez dut balio eguneroko eta betiko gai arruntez hitz egiteko, gai maiztuegiez, alegia, denbora, arropak, …; ez dut jakiten gai eta egia ebindenteei buruz zer esan edo zer gehitu. Ez naiz aspertzen koadrilan besteei gaiotaz entzuteaz, baina nik neuk ez dakit zer esan, hain jakinak baitira aipamen eta gaiok.

* “Hanka puntetan ibili zen bizitza barrena”, niretzat gustatuko litzaidakeen epitafioa litzake hori. Isil eta umil ibiltzea gustatu izan zait, tarteka itsas handiak olatuen hegian jarri banau ere.

* Helburu zehatzak dituzten ekintzak ditut gogoko. Oraingoz eta oraindik. Helbururik gabeko burutapenak  gogaitu eta nekatu egiten naute. Bizitzaren amaieran nago eta helburu zehatzek kilikatzen naute, neure helburuak, alegia. Eskuartean ditudan asmo eta lanei amaiera ematea. Egia da gizarteko helburu zabal orokorrak ez nautela kilikatzen, agian ikusiko ez ditudala dakidalako, eta ia eraginik ez dudalako helburuotan.

* Inori trabarik ez egiteko jaiotakoa  naizela uste dut, baina zenbaitzuei enbarazu egin eta egiten dietelakoan nago.

 

Sentipenak

* Ez diet nik atxikimendurik sentimenduei nire jokabidean; pentsamenduei jarraiki, ezin dut utzi eguneroko gizarte hau aldatzeko lehia.

* Dimisio etengabea behar du izan bizitzak, berritzea, azkeneko hori hobetzeko. Atzera pausoa ematea da arriskua aldaketetan, edo betikoan betirako irautea ez dimititzearen arrazoia. Ez dut nire bizitza dimisio-segida baten historia izan den sentipenik. 

* Neure buruari besterik gabe bizitzen utzi, astialdi baten luxua eskaini, hori da egin nahiko nukeena;  teoriaz ahal dut, baina ezinak zirritu askotatik sartzen zaizkit.

* Ez mamu, ez oroimenik, nire lanetarako denbora lasaia emango lidaken toki batera alde egin nahi nuke, baina toki hori ez da inon.

* Gutxienez 10 leku ezberdinetan bizi izan naiz, bakoitzean luzaro. Ez naiz etorkin sentitu, are gutxiago errari, erroak botatzen saiatu naiz, baina inon txertatu gabe bizi izan naizen sentipena dut, erdizka errotuta denean, azalean ez agian, baina ezta sakon ere.

* Adin handiko asko lotsatu egiten omen dira beren aurpegiez, aurpegiak bizitzari erakusteko eginak direlako. Nik aspaldi dut bestela ere ederra ez zen aurpegi ebakuntzak desitxuratua, piura desatseginagoz eraldatuta. Baina ohitu naiz aurpegi horretara, kalean erabat ahazten naiz beraz, ispiluaren aurrean betiko bikia aurkitzen dut. Eta biki hori ikusten dudan bitartean, bizirik naiz. Hori da garrantzitsua, eta ederrena.

* “bere etxea lurpean duenak, bere zati bat ere urpean du betirako, eta edonon dagoela ere, ur ilunei begira geratzen denean, behean zer altxor klase dagoen asmatzen saiatzen da”, hala dio H. Canok.  Mispillibar gure etxea zegoen tokian, ibaia doa gaur egun, metro asko beherago; ibaia zihoan lekutik autobia dago metro asko gorago. Autobiatik begiratzen diot ibaiari, ez dut nire zati bat, nire haurtzaro osoa, urpean dagoenik sentitzen, baina bai sentitzen dut altxor bat galdu zitzaigula etxea eta etxe-ingurua lapurtu zigutenean.

* Edertasunaren aurrean, edo edertasun jakin baten aurrean bederen, sentitzen den tristezia hori bera zorion bare baten ezaugarria da sarri, barrea eta irria ezinegon barne-minarena den antzera.

 

Bizipenak

* Pentsamolde zaharkitu baten adierazgarri petoa naizen sentipena dut  gazte taldean nagoenean, nire iritziak ematerakoan, dela politika dela edozein mailan, nirea baino jarrera ausartiagoa behar dela alegia.

* Oporretako egunak pasatzen ez diren egunak bezalakoak lirateke egunkaririk eta telebistarik ez bagenu. Txangoaren bukaera errealitatera esnatzea bezalakoa da. Egunsentia eta ilunabarra duten egunak dira oporretakoak, baina denborak beste neurri bat du, mundu honetakoak ez bagina bezala bizi ditugu egunok.

* Ez dut bidezidorren errepasoa eginezko atzera jauzirik egiten, baina bai ibili ohi naiz bidezidorretan aurrera begira, “hau  egingo banu”, baina atzera begirako bidezidorren antzera badakit aurrea begiratuzkook ere ameskeriak direla, baldintzek errealitatera ekarriko nautela.

* "Nik badakit ez naizela arbola bat edo sasi bat edo pauso batzuk gauaren erdian. Baina ezerk ez dit burutik kenduko holako zerbait ere banaizela"  zioen Gandiagak. Halako zirrara bat sortarazi dit pasarteak. Ez dakit zer naizen, baina izadiaren karanbola miragarri bat naizela dakit. Ez naizela naturaren gorpuzkin soil bat, itxuraz hain hutsal eta zaharkitua arren. Naturaren mirari bat naizela dakit.

* “… non iragan urte haietako segundo bakoitza atzo bertan odolaren barrena sartu izan balitzait bezala sentitzen baitut, bizi-bizi eta suhar” irakurri diot Stefan Zweigi. . Baditut oraindik barne barnetik astintzen nauten aspaldiko bizipenak.

* Une txarrak gainditzeko gai izan naizen oroimenak dakarkidan “hau ere gaindituko diat” bizipenak funtzionatzen dit egoera zailetan. Tarteka “hau ere pasako dek” pentsamendua  izan ohi da esperientziak ematen didan ziurtasuna eta eramankortasuna.

* Kontatzeko gehiago daukagulako hartzen omen dugu urte gehiago. Hala balitz ehun urte beharko nuke hartu: ez dakit zer kontatu askorik dudan, baina kontatu nahi nituzkeen gauza asko bai. Ez dira gauza garrantzitsuak berez, baina niretzat bai, nire bizitza direlako.

 

Bakardadea

* “erlojuz ahaztuta / egon geldi geldotan / galduta!", Gandiagak. Amets zaidan egoera, lortzen ez dudan zoriona.

* Mundu berririk ez dut asmatzen, baina nire inguru zalapartatsuan txoko isil bat sortzen saiatzen naiz. Zorionik ez dut lortzen agian, baina ezinbestekoa dut irauteko.

* “.. ireki gabeko botila baino isilago …”: halako zirrara eragin dik Rafaren esaldiak, ez dakit zergatik. Irakurketaren eta barne egoeren misterioa.

* Mutuak ez, baina solaskide isilak ditut atseginen, hurren sentitzen ditudanak.

* Inondik ere ez nau izutzen bakardadeak. Bakardadea ezin aurkitzea dut arazo, batez ere barne bakardadea, ni neu ez beste denak eta dena tarte baterako bederen kanpoan ustea, alegia.

 

Oroitzapenak

* Ez dakit non duen habia oroiminak, baina hor sentitzen dut nonbaiten.

* Tortura egunen ondorioz, oraindik, tarteka, norbait atzean nabaritzean, kokotekoa noiz hartuko sentipena berritzen zait.

* Badira nire bizitzan denboraren zoko hutsak izan zirenak, bizitzako zulo beltzak, oroitzapenik ekartzen ez didaten uneak, edo ahanzturan betirako galduak nahi nituzkeen oroipenak dituzten egun edo orduak.

*  Eliza hutsik zegoenean gustatzen omen zitzaiola Pergolesi entseatzea irakurri dut. Seminariotik gero ez dut  gogoratzen Pergoleserekin topo egin dudanik. Bitxia, gozagarria ere egin zait, enkontru hau, seminarioko antzinako garaiak oroimenean harrotuz.

 

Harremanak

* Gauzak borondatez egiten direnean ez dago “mesedez” esan beharrik. Tristea da “mesedez” hori.  Ez dut gustuko inork “mesedez” niri esatea eta ez dut ohikoa neuk ere inori “mesedez” esatea. Gogoz egiten didatela uste dudalako eta gogoz egiten dietelako. Behartuta zerbait eskatzen dudanean, edo ustekabean zerbait eskaintzen didatenean esaten dut “mesedez” soilik. “mesedez” horrek bestearekiko mesfidantza erakusten du. Obligazioz egin behar denari ez zaio “mesedez”ik zor. Borondatez egiten denari ere ez.

* Ohitura txarra da erantzunari itxaron gabe galdera bat bestearen atzean egitekoa. Niri eraman gaitza zait galdera edo aipamenei galdera batekin erantzutea, ezinezkoa bihurtzen dit elkarrizketa, eramangaitza zaidan bezala bikotearen tartekako beharrezko isiluneak etenez, bururatu oro esan beharra. Are gehiago erantzunik ez duenean edo merezi ez duenean.

* Egia da eguzkitakoek begirada lapurtzen dutela, eta begiradarik gabeko pertsona arimarik gabeko mintzakide bihurtzen da. Ia ezinezkoa zait elkarrizketa ganorazkoa betaurreko ilundunarekin.

* Ez naiz jai zale, ez naiz jendarte zale,  nire egunerokoan naiz gustura, edo egunerokoa lagunarte xumean etetean.

 

Idaztea

* Zer egingo nukeen nik idatziko ez banu galdetzen diot nire buruari. Agian egon hutsean egon, agian egoera lasaiago, zoriontsuago eta emankorragoa da egon hori. Agian. Baina ez naiz idaztearen damu, ordu asko lapurtzen badizkit ere.

 

Heriotza

* Noizbait pasatzen zait burutik suizidioa, batez ere adineko ezinduak ikusten ditudanean.

* Hiltzea ez da, askotan behintzat,  gauza txiki bat, “zeru zuri baten pean zelai elurtuetan paseatzea” bezalakoa. Trabarik egin gabe, geldi-geldi, isilean, arnasa hartzea bezain natural arnasa hartzeari uztea, horrelakoa  nahi nuke nik nire heriotza.

* “Zeren eta batzuetan, heriotzari ihes egitea heriotza handiago batean sartzea izan baitaiteke”. Bizirik irautearren natura bortxatzen denean, heriotzari ihes egitea alegia, heriotza handiagoan sartzea da. Zuhurragoa da garaiz alde egitea, bizirik hilda iraun baino.

 

Zertzeladak

* Arazoak sortu ahala gainditu beharrak asko erakusten digu, hori da bizitzako eskolarik eragileena. Arazoak gaindituz, gehienetan erneguz eta desesperazioz,  ikasi dut ordenagailuaz dakidana.

* “Bizitza pasatu baitut noraez noraezean”. Nora zehatzean pasatu dut beti bizitza, nire kezka da merezi izan ote duten nire nora ziurrok, noraez noraezkoa izanen ez ote zen hobe, bilatze lana aberatsagoa izanen ez ote zen, aberasgarriagoa. Egia ere da bidegurutze erabakigarri askotan aurkitu naizela.

* Ze argi ikusten diren gauzarik zailenak ere lorik ezineko orduetan. Baina ezinezkoa da gaueko gogoetok gogora ekartzea goizeko esnatzean. Oharrak hartu badituzu ere, bere distira hura galduta aurkitzen dituzu goizez irakurtzean.

 

Politika.

Zer den

* Otzanen  eta itzalen fabrika dira erlijioa eta politika, krisirik ez duten fabrikak biak.

* “Liburuak beti dira jende txikiari egindako begirada”. Edo izan beharko lukete... eta hori da atera dudan mezua. Ezer esateko aukera duenari eman behar  zaiola hitza, Politikak, baina,  erabat alderantzizko estrategia du. Hitzaren monopolioa du eta interesen arabera banatzen ditu hitzaz baliatzeko aukerak.

* “Kimika ez den guztia da politika, lagunok” zioen pertsonaia batek: kimika bera ere politika da gaur egun, agian beti izan da.

* Dominatzen zaituen oro da droga, gogokoa ez duzunean ere. Dominatzaile izan nahi duten menperatuen droga da politika.

* “Ados ez dagoena, fisikoki edo hitzez, edo…,  egurtzean datza gaur egun joko politikoa”.

* "Politikia txaria dok" esan ohi zien baserritar batek Eibarko sozialistei.          Irudi egokia txararena: hertsia, nahasia, bere kasakoa, biderik gabea, denetik dagoena, ... Hobe ez bertan sartu. Altuenez animaliak moldatzen diren esparrua da.

 

Demokrazia omen

* Gure kulturan bildu eta gotortzen garen heinean izanen gara demokratak, beste kulturak aberastuz eta besteen kulturaz gurea onduz.

* Denok egiten gaitu ustel sofistikatua dirudien demokrazia honek, eta apaingarriz itxuraldatutako ustelkeriaz elikatzen gaitu.

* “… ofizial batek maitatua izan behar du bere aginte moduagatik -bidezkoagoa, eraginkorragoa, hobea- eta ez bere pertsonaren ezaugarriengatik”, Andre Malraux. Hitzez hitz aplikatu daiteke edozein buruzagi politikoari, herrian ardura ñimiñoena duen militanteari ere.

* Helburu politikoa da gakoa gaurko politikagintzan, aulkiak alajaina,  inondik ere ez etika eta justizia, ezta herriaren onbidea ere.

* Estilo hanpatuak gezurra agerian uzten dietela ohartu ez diren   jauregietako idazlariak besterik ez dira gaur egungo politikoak.

* Botereaz aparteko aktibitateek gune eta denbora berriak sortzen dituzte, fisiko eta birtualak, ohiko araudi eta egunkariez harago. Horregatik ez dio herriari politika egiten utzi nahi botereak.

* Herria ez da jabetzen zein maltzurrak diren gaur egun tratuak sistema sendotzeko, azpiegitura, obra publikoak, polizia, …: iraupena du beti gogoan sistemak.

* Bizitza garrantzitsuagoa eta premiazkoagoa izan behar luke hartzen dituen formak baino.  Baina formek eragin handia dute. Formak aldatuz, azkenez bizitza eta pentsaera bera ere aldatu egiten da. Hori da politiko askoren, baita herri eta gizakiaren arriskua, bizimailak, bizitzeko erak edo baldintzek,  pentsaera bera ere aldatu egiten dute, eta, ondorioz,  jokabidea bera.

* Ezin uka ikarak gizagabetu egiten gaituela, doilortzen ere. Ikaratuta daudenean egiten dituzte politikoek ere astakeria nabarmenenak.

* Beharrak ohekide bitxiak egiten omen; Euskal Herriko politikagintzari begiratzea besterik ez dago nolako ohekide aldaketak egiten diren.

* Jende txikia ez da jabetzen bera dela jende potoloa. Eta politikoek ustez arazo potoloekin edo polit txikiekin lokarrarazten ditu, txikion ustezko arazo ustez txiki potoloez ez jabetzeko

* Aginteduna, jendez inguratuena, beti bakarti.

* Solemnekeriez mozorrotzen dituzte gehienetan ahuleziak politikoek eta ahaldun nahiz txikiek.

* Funtzionario postuak edo enpresa bateko lan irrikatsuak betetzen dituzte pertsona jantziek, baina agindu boterea eta aberastasuna dutenek agintzen dute. Jakintza ere interesak defendatzeko tresna besterik ez da. Kultura beste zerbaitetarako beharko litzake izan, eta agindu gaitasuna dutenak beharko lukete agindu, herriaren benetako ordezkariek.

* Banpiroa da Estatua, odola xurgatzen dio herriari, bizirauteko adina soilik utziz, xurgatzen jarrai ahal izateko.

* “Izan ere, gobernatzen dutenak zentzuz jardutera kondenaturik daude, eta, grinak bultzaturik edo aurkariak beharturik, arrazoizko jardueren mugak zeharkatzen badituzte, bide irristakorrean behera abiatzen dira eta bere erorikoaren hasiera seinalatzen dute” Ivo Andritx.  Hala izanik ere, hurrengo gobernariek joera berdina hartuko dute eta ziklo berdin berri bat hasiko da, zapalduak beti zapalduta jarraiki.

* Gizarteak baditu idatzi gabeko arauak, idatzitakoek baino eragileagoak, ezarri gabe errotuenak.

* Erabaki guztien eremua ez ote mikrokosmos bat, esparru ekonomiko politiko eta sozial zabalenean ere.

* Eskekoak darraite Espainian, Victor Hugoren garaiko, 1843 urteko zigiluz ez bada ere. Gobernua litzake eskale nagusia hemen. Agian lapurra deitu beharko genioke.

* Giza ahulezien arteko ahuleziarik tamalgarriena eta tragikoena gauzak aurrez ikusteko duen erabateko ezintasuna dela dio pertsonaia batek. Zenbaitzuk, dirutzen jabe edo kudeatzaile eta haien morroiek, politikoek batez ere, oso aurrez ikusten dituztelako ondorioak eramaten dute gizartea galbidera. 

 

Politikoak

* Politikoek, batez ere, galdu ohi dute ez bakarrik errealitatearekiko berezko harremana, errealitatearekin harremanetarako gaitasuna ere: beraien burbuilan bizi dira, nahiz herria beti ahotan.

* Politikoen iruzur eta itxuren azpiko zaborrak agerian geratu ohi dira, baina, bere munduan isolatuta, ez zaie askorik axola. Berdina gertatzen zaio gizaki askori. Zenbait ustez isilpeko iruzur  agerira ateratzen dira, eta aldi berean politikoak ere.

*  Moraltasuna ukatzen diguten horiek, ez dira jabetu, edo ez dute jabetu nahi, beraiek bihurtzen direla inmoral, pertsona izateari uzten diotela. Erabakitze eskubidea ukatzen digutenak inmoralak dira, pertsona izateari utzi diotenak.

* Bakardade sentipen ikaragarria ematen dute politikoek. Jendez inguratuta beti, leku publikoetan, medio guztietan,  baina bakardade izugarria erakusten dute, bakoitza bere interes propioari begira, bere etorkizunaz edo bere lorpenez kezkatuta.

* Nazkagarriagoak dira zenbait politikari hasi berriak, kirats berri ezezaguna delako beraiena, zaharrena aldiz kirats ezaguna denez ez du hainbesterainoko  narda, ohituta gauzkate.

* Bakana izanen da pertsona ona den politikoa; politikariak ez dira ofizio onekoak.

* Ez da inor hil ez duen gerrarik; politikoak dira gerren sortzaileak, beraz hiltzaile nagusiak.

* Egingo dela esan ondoren, esandakoa betetzen ez dutena da politikoen kasta. Politikoak dira hitza jatearen paradigma garbiena.

* Denbora hartzeak, distantziatik begiratzeak, bakardadea dakarkiola politikoari?, teoriaz egia borobila izanik, bere betikoan tematzeko politikoen aitzakia erabilienetarikoa da hori dena. Zintzotasunak dakar gaurko gizartean bakardadea. Eta politiko zintzoak bakanak dira gaur, inor balego, politika itsasorik kutsatuena baita gaur egun, eta kutsatu gabe bertan igeri egitea ezinezkoa da.

 

Boterea

* Burokrazia izaera eta jarrera ezinbestekoa bihurtu da gaur egun: herrialde guztietan, gobernu guztietan eta politikagintza guztietan ez ezik, elkarte eta talde gehienetan ere: politika ofizialek eragin dute gehienetan, dena irentsi baitu politikak mila amarrurekin, arau ekonomiko eta legeez gehienetan.

* Udaletxeko besaulkitik ez dela sekula iraultzarik egin irakurri dut. Parlamentu eta legebiltzarrak ez dira aldaketa sakonerako lubaki, dagoenari eusteko baizik, edo dagoena gotortzeko.

* Ez dago harremanik gabeko botererik. Baina erabakiek beti urruntzen dute aginteduna  agindupekoengandik.  Aginteduna, jendez inguratuena arren, beti bakarti.

* Agintedunaren azpian, boteretsuena dela ere, bestelako agintea dago, indar faktikoek osaturiko boterea, mozorro ezberdinez itxuraldatuta; agintari izendatua txotxongiloa besterik ez da.

* Sasi boterea da Espainiako Estatuaren boterea, agian gaur egungo Estatu gehienena edo denena; inolako enkantu eta inteligentziarik gabe, soka latz lodiarekin itotzen du, ez darabil zetazko laxorik disimulurako; bortxaz anker eta zakar aritzen da beti etsaiarekin ez ezik, herritar xumearekin ere, eta.  .

* Demokrazia honetan, besteen gainetik egotean datza boterea. Jarraitzaileei limosna bezala onurak lortzea du helburu iruzurtia. Eskaleak dira herritarrak boteredunentzat.

* Botereak, arduradunenak ere, txikienak eta edozein esparrutan, sakralizatu egiten du bere agintzetxoa, zerbitzua behar zuena inposaketa eta agintea bihurtuz. Malgua ez den agintea, tirania bihurtzen da.

* Itsutu egiten du botereak botereduna. Bortxaz sinestarazi nahi dio herriari, baina herriak jada ez du bortxaz ezarritakoa sinesten.

 

Egia gezur

* Gezur bihurtu gabe, egia erdizka janztea batez ere politiko hasi berriek darabilten  zientzia da, gezur borobilak egiaren doinu jatorrenaz botatzen doktoratzen diren arte.

* 36ko Gerraren/ko iragana  garbitu/zurituz dabilenak interpretazio berri bat asmatu ohi du, egiatik ahalik urrunen gehienetan, inozoak edo ezjakinak engainatu asmoz.

* Politikoen ekitaldi oro da manipulatua, beraien hitz oro da manipulatzailea, nola herritarren pentsura etekin politikoa atera.

* Sudurrari helduta bizi diren pailazoak dira politikoak. Denek dakite gezurretan ari direla. Horregatik zapuzten dute herritarren sinesmena.

* Zikina eta ustela da politika, horregatik kirasten du gizarte osoa.

* Politikoekin gertatzen zaigu ez diegula inongo jaramonik egiten, behartzen ez bagaituzte,   diotena eurek ere sinesten ez dutelako, edo eurek ere diotena gezurra edo erdi-egia  dela dakitela dakigulako.

* Politikoek, egoera adina mozorro. Horregatik ezartzen dute kolore guztietako larderia.

* Edozein dela bere ardura, buruzagi orok eman behar luke uneoro eta beti bera lanaren azalpen zehatza herriari. Azalpenik ez ematea da politikoen kultura.

 

Hizkuntza

* Politikoek badute hiztegi propio berezia, gezurra zurituz herria hitz jokoz engainatzeko, lotsagarria litzakeena estaltzeko, ebidentziak ezkutatzeko, azkenez pertsonak eta herriak tratu-gai erabiltzeko. Politikoen dialektika herria engainatzeko.

* Politikari buruzagiak egia gezur bihurtzen daki. Politikari arruntak egiaren ukoa zuritzen daki. Egiaz urduri jartzen da oraindik politikari neofitoa.

* Komikoek ez dute erabiltzen orojakitun edo inposatzaileen lengoaiarik, baina bere hitz eta forma itxuraz arinetan errealitatearen ikuspuntu eta kritika sakona erakusten dute gehienetan. Katedratiko eta pentsalari serioenak dira komikoak.  Benetako komikoen esku utzi beharko genuke politika, (barre apur bat egingo genuke gutxienez), ez komiko bihurtu diren politikoen esku (negar besterik ez digute eragiten euren barregarrikeriekin).

* Hainbeste jende eta hainbeste unetan babesten gara hitz-hormen atzean, bestea kanpoan utziz, sarrera galaraziz. Politikoak dira  horretan nagusienak, polizia-hormez harago, hitz-hormen atzean babesten dira, gehienetan labirintoa osatuz hitz-hormokin.

 

Bortxa

* “Ikarak gizagabetu egiten gaitu. Ikarak doilortzen gaitu”. Ikaratuta daudenean egin ohi dituzte politikoek gizagabekeria eta doilorkeria nabarmenenak. Indartsuenek ere bere botere hori ez galtzeko hasten dituzte gerrak.

* Erraza da besteen sufrimenduaren gainean barre egitea. Erraza da ere besteen ezinak baliatzea norbera mardultzeko. Batez ere politikan eta ekonomian.

* Erasoa dela esan ohi dute defentsarik onena, besteren akatsak eta arazoak azaleratzea izan ohi da norberarenak estaltzeko amarru eraginkorra. Politikan batez ere.

* Politika beti da borroka armatua, politikoek, botereak, beti du bere talde armatua, orokorrean armatua, eta hur gainera, korps guardia bezala, Miramamolinek antzo, polizia, Guardia Zibila eta Polizia Nazionala Espainian, Ertzaintza Euskal Herrian. Politika zapaltzailea denean, zapaltzaileak berak bihurtzen du, sarri intentzioz, herri politika borroka armatu.

* Duintasuna lapurtzea da torturaren zeregin eta lorpen nagusia, kartzelarena ere. Politikarena ere. Honek baina, bakoitzarena ez ezik herri osoaren duintasuna lapurtu nahi du, menpean edukitzeko.

 

Herria

*  “Deabruarekin itsasoratzen bahaiz berarekin egin beharko duk bidaia” Sarrionandiak. Bidaia etsaiarekin hasteko arriskua dira hauteskundeak.

* Ezinbestekoa da buruzagientzat herriaren eta herritarren beroa eta babesa, baina bozak ez dira inola herriaren babesa, politikoek besterik badiote ere.

* Itxaroten eta beldurrez egoten baizik ez dakien jendea nahi du politikoak,   automatak bezala arituko direnak gogoetan, lanean, hizketan eta mugimenduetan. Horrelako herritarrak nahi dituzte politikoek, eta horretan saiatzen dira, lo eta esanera mantentzen.

* Ekintzen ordez hitzak, hori izan da politikoen jite ia betiko eta denena herriarekiko jardunean. Herriarenak ez diren beste interes batzuen onerako baliabide eta trena bat besterik ez da herria politikoentzat.

* Uler dezakeena eta elezahar bilaka daitekeena baizik ez du akorduan gordetzen eta kontatzen herriak. Gainerakoa arrasto sakonik utzi gabe igarotzen da haren ondotik, naturaren fenomeno anonimoen axolagabetasun mutuarekin, haren irudimena ukitu gabe eta haren oroimenean itsatsi gabe·. Gauza handi ustez ospetsuak egiten ahalegintzen gara, batez ere politiko eta nolabaiteko edo nonbaiten botere zerbait dutenak. Baina herriak berehala ahazten ditu ekintzok, nahiz monumentu eta eskulturetan betikortzen ahalegintzen diren. Politiko eta antzerako enparau horiek ahalegintzen dira elkar goraipatzen, lortzen dute herria ospakizun horietara eramaten ere, baina herri horrek berak ahazten ditu berehala.

* Gizakia ezin daiteke bizi gizakirik gabe, politikariak ezin beharko lukete bizi herririk gabe, ezinbestekoa beharko litzaieke izan herriaren eta herritarren beroa eta babesa, baina herria politikoengandik urrun bizi da, dibortziatuta.  Bozak ez dira inola ere  herriaren babesa, politikoek besterik badiote ere.

* Kalean dabilen zenbait ez ote auskalo ze katez preso. Etxean, kartzelan ere sarri, dagoena  da akaso libreena.

* Politikoak ez du aurrean duen herritarra ikusten, begiratzen dionean ere, herritarra ez den interesgune bat du beti ikusmin.

* Agintari-buruzagien  eta laborari-langileen arteko lubakia beti da sakon zabala. Ez dago batzuengandik besteenganako zubirik. Bi eremu erabat ezberdinak dira, oparoa da batzuena, gabeziazkoa besteena, batzuen apurrak besteen janari.   

Oroitzapenak

Eguraldia

* “Bisutza”, “lantxurda”. Barneko zerbait ukitu dit txikitan erabiltzen genituen hitzok nobela batetan aurkitzeak.

 

Animaliak

* Txakurra, eskaleen berezko etsaia omen; txakurrek zaindutako esparrura hurreratzen den edozeinena. Umetatik ezagutzen dut giro hori, baserri bakoitzak baitzuen bere txakurra, gehienetan zitala, errekadu batetara joanda txakurra beti zen etsai.

* Azeria harrapatzen zuenari, artzain bakoitzak hainbesteko bat ordaintzen zion Goizuetan.  Marin, nire lehenengo parrokian, etxerik etxe ibiltzen ziren umeak azeri harrapatutakoarekin: artzain garaiko oihartzuna. Ez zegoen honenbesteko zehatzik ordaindu beharrik, borondatea baizik. Gogoan dut haga baten hanketatik lotuta zintzilik erabili zuten bizirik harrapatutako azeria: animalia haren begi izutuak gogoan eta nire begietan dituk oraindik.

* Miracle-Solsona ondoko Miracleko parajetik ezagutzen dut azkonarra eta bere erabilpenak, Juan nekazariak erabiltzen zituen, legez kanpo arren, erbiak zuloetatik ateratzeko.

 

Jantziak

* “Petrina”, Marin, eta Eskoriatza aldean erabiltzen zen hitz hau, ez dut beste inon entzun gero, gaur irakurri dudan arte.

 

Erremintak

* “Labanaren gainera listu pixka bat bota eta petrilaren  kontra igurzten zuten behin eta berriz, ganibetaren ahoa egunkari-orria baino finago eta zorrotzago utzi arte”, Uxue Alberdik.  Labana zuenak egiten zuen hori txikiak ginenean, Etxean harriko, -harraskako-,  ertzean ere horrela zorrozten genituen sukaldeko aiztoak. Abrikotaren (ez dut gogoan nola deitzen genion: okarana?) hezurra igurzten genuen txikitan petrilaren kontra eskolara bidean, zulatu, barneko hazia atera eta “txifloa” egiteko.

 

Sua

* Saturraranen apaizgai, su berria sortzen genuen Larunbat Santuko elizkizunean bedeinkatzeko. Sukarria eta burdina zatia erabiltzen genuen. Ez zen zaila.

 

Kontzentrazio eremuak

* Terecin aipatzen du Felipe Juaristik “Airezko emakumeak” eleberrian. Oso gutxik aipatzen dute, ez da inola ere ezaguna Mendebaldean Terencin kontzentrazio eremua.  Agian ez dituelako Ausbichek -eta pelikulek- markatzen dituen kanon fisikoak: barrakoiak,  alanbradak, barrakoi arteko esparruak, ... Sekulakoa izan zitzaigun bertako esperientzia. Bohemia-Txekian kokatua. Hiritik kanpo gotorleku erraldoia, Fuertea, kontzentrazio eremu bihurtu zuten eta hala erakusten da gaur egun. Baina batez ere Terezin hiria izan zitzaigun zirraragarri: hiri gotortua, bost puntako izar erraldoiaren itxura duen harresi sekulakoen gainean. Harri argiko etxe dotore klasikoz eginiko handikien hiria, dotorea. Elkar gurutzatuzko kale artezeko hiria. Hiri hori osoki bihurtu zuten kontzentrazio eremu. Han dago harrizko etxea, non berezituta eta gurasoengandik isolatuta izan zituzten umeak, amei kendutako umeak, umeen kontzentrazio esparrua. Ertz batetan iraun dute labak, hilerria, ... Judutarren erromes-leku garrantzitsua da, turista  begiluzeak ikusi ditugu hainbat eremutan, Terecinera erromes doaz judutarrak; hilerrira doazen judutarren joan-etorria etengabekoa da, gu izan ginen egunean bederen, astegun soil bat izanik ere. Kontzentrazio eremuen artean, Terezinek utzi dit bizipen kitzikagarriena, Terezinek utzi  zigun kizkurtuen bihotza. Eta hainbat kontzentrazio eremu ikusi ditugu jadanik!. Kontzentrazio eremuen iruditik at dagoen errealitate izugarria da Terecin.

Eskertu diot Felipe Juaristiri bere kontakizuna, nire gogorapenak osatu dizkit, nahiz  istorio lazgarriz.

 

Zamora

* “Kontuz ibili, “sentitzen dut” esan behar horrekin”. “Sentitzen dut” zen debeku eta zigor oro zekarrenean kartzelariek erabiltzen zuten esaldia. Sekula santan ez nuela erabiliko agindu nion neure buruari, -oraindik ahalegintzen naiz betetzen-, esaldi gezurtiena baita, dionaren ahulezia, eta zerbait edo norbaitenganako mendekotasuna estaltzen duena ere.

* “Koilara bat eskuan ari denak lurra du tresna nagusia”, K.Izagirrek. Zenbat buruhauste Zamorako tunelgintzan.

 

Euskara

* Ia  berrogei  urtera arte izan nintzen erdi analfabeto, garai horretan aurkitu nuen “a” atzizkia artikulua zela!.

* “Zorte on!”, esaldi ohikoa, gutxitan sentitzen duguna, benetako sentimendua denean beste komunikazio ahalegina egiten dugu.

 

Bizipenak

* “Ez dut sekula tangorik dantzatu” dio A. Serranok. Leningradon dantzatu behar izan nuen nik, jende pilaren aurrean, dantzari profesionalekin batera, erabat lotsak jota. Lehenengoz eta azkenez. .

Oroitzapenak

Eguraldia

* “Bisutza”, “lantxurda”. Barneko zerbait ukitu dit txikitan erabiltzen genituen hitzok nobela batetan aurkitzeak.

 

Animaliak

* Txakurra, eskaleen berezko etsaia omen; txakurrek zaindutako esparrura hurreratzen den edozeinena. Umetatik ezagutzen dut giro hori, baserri bakoitzak baitzuen bere txakurra, gehienetan zitala, errekadu batetara joanda txakurra beti zen etsai.

* Azeria harrapatzen zuenari, artzain bakoitzak hainbesteko bat ordaintzen zion Goizuetan.  Marin, nire lehenengo parrokian, etxerik etxe ibiltzen ziren umeak azeri harrapatutakoarekin: artzain garaiko oihartzuna. Ez zegoen honenbesteko zehatzik ordaindu beharrik, borondatea baizik. Gogoan dut haga baten hanketatik lotuta zintzilik erabili zuten bizirik harrapatutako azeria: animalia haren begi izutuak gogoan eta nire begietan dituk oraindik.

* Miracle-Solsona ondoko Miracleko parajetik ezagutzen dut azkonarra eta bere erabilpenak, Juan nekazariak erabiltzen zituen, legez kanpo arren, erbiak zuloetatik ateratzeko.

 

Jantziak

* “Petrina”, Marin, eta Eskoriatza aldean erabiltzen zen hitz hau, ez dut beste inon entzun gero, gaur irakurri dudan arte.

 

Erremintak

* “Labanaren gainera listu pixka bat bota eta petrilaren  kontra igurzten zuten behin eta berriz, ganibetaren ahoa egunkari-orria baino finago eta zorrotzago utzi arte”, Uxue Alberdik.  Labana zuenak egiten zuen hori txikiak ginenean, Etxean harriko, -harraskako-,  ertzean ere horrela zorrozten genituen sukaldeko aiztoak. Abrikotaren (ez dut gogoan nola deitzen genion: okarana?) hezurra igurzten genuen txikitan petrilaren kontra eskolara bidean, zulatu, barneko hazia atera eta “txifloa” egiteko.

 

Sua

* Saturraranen apaizgai, su berria sortzen genuen Larunbat Santuko elizkizunean bedeinkatzeko. Sukarria eta burdina zatia erabiltzen genuen. Ez zen zaila.

 

Kontzentrazio eremuak

* Terecin aipatzen du Felipe Juaristik “Airezko emakumeak” eleberrian. Oso gutxik aipatzen dute, ez da inola ere ezaguna Mendebaldean Terencin kontzentrazio eremua.  Agian ez dituelako Ausbichek -eta pelikulek- markatzen dituen kanon fisikoak: barrakoiak,  alanbradak, barrakoi arteko esparruak, ... Sekulakoa izan zitzaigun bertako esperientzia. Bohemia-Txekian kokatua. Hiritik kanpo gotorleku erraldoia, Fuertea, kontzentrazio eremu bihurtu zuten eta hala erakusten da gaur egun. Baina batez ere Terezin hiria izan zitzaigun zirraragarri: hiri gotortua, bost puntako izar erraldoiaren itxura duen harresi sekulakoen gainean. Harri argiko etxe dotore klasikoz eginiko handikien hiria, dotorea. Elkar gurutzatuzko kale artezeko hiria. Hiri hori osoki bihurtu zuten kontzentrazio eremu. Han dago harrizko etxea, non berezituta eta gurasoengandik isolatuta izan zituzten umeak, amei kendutako umeak, umeen kontzentrazio esparrua. Ertz batetan iraun dute labak, hilerria, ... Judutarren erromes-leku garrantzitsua da, turista  begiluzeak ikusi ditugu hainbat eremutan, Terecinera erromes doaz judutarrak; hilerrira doazen judutarren joan-etorria etengabekoa da, gu izan ginen egunean bederen, astegun soil bat izanik ere. Kontzentrazio eremuen artean, Terezinek utzi dit bizipen kitzikagarriena, Terezinek utzi  zigun kizkurtuen bihotza. Eta hainbat kontzentrazio eremu ikusi ditugu jadanik!. Kontzentrazio eremuen iruditik at dagoen errealitate izugarria da Terecin.

Eskertu diot Felipe Juaristiri bere kontakizuna, nire gogorapenak osatu dizkit, nahiz  istorio lazgarriz.

 

Zamora

* “Kontuz ibili, “sentitzen dut” esan behar horrekin”. “Sentitzen dut” zen debeku eta zigor oro zekarrenean kartzelariek erabiltzen zuten esaldia. Sekula santan ez nuela erabiliko agindu nion neure buruari, -oraindik ahalegintzen naiz betetzen-, esaldi gezurtiena baita, dionaren ahulezia, eta zerbait edo norbaitenganako mendekotasuna estaltzen duena ere.

* “Koilara bat eskuan ari denak lurra du tresna nagusia”, K.Izagirrek. Zenbat buruhauste Zamorako tunelgintzan.

 

Euskara

* Ia  berrogei  urtera arte izan nintzen erdi analfabeto, garai horretan aurkitu nuen “a” atzizkia artikulua zela!.

* “Zorte on!”, esaldi ohikoa, gutxitan sentitzen duguna, benetako sentimendua denean beste komunikazio ahalegina egiten dugu.

 

Bizipenak

* “Ez dut sekula tangorik dantzatu” dio A. Serranok. Leningradon dantzatu behar izan nuen nik, jende pilaren aurrean, dantzari profesionalekin batera, erabat lotsak jota. Lehenengoz eta azkenez. .

Kultura

* Liburua da hausnarketa ituri nagusia askorentzat, liburukoak berririk erakargarrienak ere irakur zalearentzat. Irakurlearen zereginik nagusiena askotan, desiratuena behintzat. Liburuen edo irakurtzearen esklabo bihurtzea da arriskua.

*  Irakurtzeak ez du esan nahi bizitzaz alfabetatuta zaudenik. Kultura orokorrean ere ez, agian.

* Agian adin batez gero, urteek agortuta-edo, ez dago barne bizitzarako egarriarentzat lekurik.

* Txikitero amorratuak gara euskaldunak. Txikiteo kultura dugu. Geurea omen.

* Bakarren bat  izan ezik, ia ez dut ikusi atzerritarrik liburu edo egunkaririk irakurtzen jubilatuon bidaia merkeetan. Letra idatzia ez da nonbait pobreentzako kultura iturri. Kultura egarririk ere ote duten galdetu behar. Edo, "zer da kultura?", da egin behar dugun galdera.

* Aberatsak ez dakit, ez bainaiz beraien opor-lekuetan egon, pobreok ez dugu libururik oporretara ekartzen. Ez dugu irakurtzeko grinarik, edo ez dugu barne premiarik. Hori da pobreoi eman diguten hezkuntzaren ondorioa. Lanerako hezi gaituzte, ez kulturadunak izateko. Lanaren kultura da erakutsi digutena. Eta demagogia badirudi ere, errealitatea hori da.  Erakusketetan ere ez dut bertakoen baino kanpotar kopuru gehiago ikusten. Kultura gunetan, kanpotarrek ez dute bertakoen baino jakin maila handiagoa erakusten. Dirurik ezak bezainbat, kulturarik ezak berdintzen gaitu pobreok. Edo okerrago dena, kultura egarririk ezak.

* Pobreen kultura lan mundura biltzen dela, lege unibertsala da.

* Garagardo kankarroaren aurrean, a ze nolako egonaldi eta ekitaldiak egiten dituzten atzerritarrek Mediterraneoan. Ez dakit zaletasunez ala merke zaielako. Garagardoaren kultura da beraiena.  Itxuraz.

* Dutxa-gailuak mangera zulatua du, muturrera ordurako  ura alboetara zabalduz. Konpondu gabeko aberiak ere herri baten kulturaren ezaugarri.

Kartzela II

 

Xabier Amuriza irakurriz jasotako burutapenak dira batzuk, Ibargurenen poemetatik jasotakoak besteak. Ia hitzez hitz gehienak, nire beraiei buruzko balizko gogoetek baino indar gehiago dutelako eurek. Ez datoz kakotx artean ez nituelako horrela jaso eta ez nuke jada jakingo zehazten nirea eta eurena. Horrela daude ordenagailuan; daudenez eskaintzen diet gogoko dutenei, merezi dutelakoan kartzelaren izaera gordina ezagutzeko.

 

 

Xabier Amuriza irakurriz

 

Kartzela

Grina eta dezepzio enkubritu guztien birringailu gerta daiteke.

“Gu ez gaude irizteko” dio kartzelariak: hala da, uniformez eta egituraz militarrak dira kartzeleroak, ezin dute ordenei buruz iritzirik eman, obeditu besterik ez.

Jauregiak geldiro, espetxeak geldi.

Funtzionario zirina txarra bada, funtzionario aspertua ez da hobea.

Funtzionario berria, gaizto ezaguna baino okerragoa.

Begiz inguratutako zuloa da kartzela.

“kartzela kartzela  da” tautologia nahikoa da problema guztiak esplikatzeko.

Erle kolonia bat da.

Tren berrien zain egoteko geltoki txarra.

 

Kartzelan:

Inoiz ez dakizu aurreikuspenak non huts egin dezakeen.

Zorteak ez du aurpegirik kartzelan ere.

Mugidak beti gertatzen dira bat-batean eta gutxien ustean.

Aise gertatzen da komunikazioaren dohain nagusietako bat: solasa abandonoz utzi, ondorioetara iritzi baino.

Argudioak ez du zentzurik.

Distantzia nanoetan jokatzen da unibertsoa

Eguneroko ogia da eztabaida, ia denboraren propiedade bat

Eguneroko jarduerak, denborak, era sibilinoan garatzen ditu sinpatia eta antipatia pertsonalak

Eguneroko jardueran taldea sarritan banatzen eta armintzen da, baita azpitaldeak sortzen ere

Taldeko azpitaldeak, gai ezberdinen inguruan, jarrera bereizietan, inoiz kontrajarrietan, lerrotzen dira

Suposamenak, zenbait egoeretan, ez dute balio

Ze kontsolapen axalak, insolidarioak, sortzen diren egoera larrietan

Larritasun handitik harako arrakastak gogo beldurtienak ere aditu bihurtzen ditu

Askatasuna indartsuagoa  da itomena baino

Ezin da insolidario izan

Lanak astiro joan ohi dira, hots, presoen abiaduran

Denborak kartzelan  beste neurri bat du

Ez dago guardia sanorik

Kan-kan atean entzutea baino alarma intriganteagorik ez dago

Edozein lekutan ezkuta daiteke maldizioren bat

Kontradiktorioa badirudi ere, presoen kartzeleroekiko bijilantzia garantia osokoa izan behar du

Ez dago aurrerabiderik bigunetik

Bakoitzak bere buruari erantzun behar dio

Kanpoko lilura emozioek gidari txarrak dira

Egoera estremoetan ere gaiztoak izatera kondenaturik ote gaude?

Bakarraren akats batek talde osoa honda dezake

Bakarraren garrantzia totala da talde bat dagoenean

Bakoitzak bere baitan estrangulatzen du ikara

Zatiak zatiekin enpalmatuz lortu daiteke zerbait kartzelan

Xehetasun txiki askori erreparatu behar zaio eta kontutan hartu

Beti dago mugimendua, ezer mugi ez dadin

Bakarraren garrantzia totala da talde bat dagoenean

Bakoitzak bere baitan estrangulatzen du ikara

Zatiak zatiekin enpalmatuz lortu daiteke zerbait kartzelan

Beti dago mugimendua, ezer mugi ez dadin

Segurantzarik ez dago ezertan, hain gutxi zuzendariaren

Bakoitzak bere baitan estrangulatzen du ikara

Segurantza osorik ez dago ezertan, hain gutxi zuzendarien zentzuen

Ihes nahian dabilenak lehenbailehen nahi du

Batez ere aukerak daudenean probestu behar dira

Aurrea jo ahal duenak ez dio itxaron behar atzetik etorri ezin duenari

Sekula ez da izan modurik ezer egiteko “segurantza osoz”

Linterna kartzelan?, Zertarako?

Zenbait egoeretan, sentimenduak gai radioaktiboak lez tratatu behar dira

 

 Kartzelaren

Gogorrena ez da hainbeste askatasun galdua, nola barruan aurkitzen dena

Ez dago distantzia minimorako aukerarik

Kartzelaren jokabidean zentzugabekeriak nahasten dira, eta ergelkeriak sortzen funtzionariengan

 

Kartzelak

Berez, asaldu erantsirik gabe, nahiko tentsio eta irritazio dakar

Ezin baitu zernahiren esplikazio izan

 

Kartzelako

Hizkuntzarik inportanteena isilkuntza da

Bizitza hari inposibleekin iruten da

Debeku gehienak zergatiak ulertzerik ez dutenak dira

Bizitza gozamena da erantzun  gabeko galderak  maite dituzten filosofoentzat 

Elkarbizitza gehiago funtsatzen da zer esanean baino zer isilduan

 

Presoak

Konstelazio estu bat bezala dira, non distantziei eusteak bermatzen duen oreka, zeina halaber bermaezina den horren espazio mugatuan,

Kondenaturik daude talkara eta tentsiora, onenean tentsiotik ezin dira libratu

Ezin du utzi, tornado batek, edozein dela ere, taldearen oreka lehenik ere zaila kraskatzea

Preso batzuek gara dezakete halako konfiantza bat kartzelero bategaz

Presoaren mehatxuak ez dauka ezertarako efikaziarik kartzelan, ekintzek soilik edukitzekotan. *

Preso batzuekin, zenbait baldintzetan, lagun eta laguntzaile bihurtu daiteke kartzeleroa.

Behin presoak erabaki bat hartuz gero, talde-erantzuna granitikoa da

Presoa beti dago zigortua, zigor-ziegan ez dagoenean ere

Preso sozialak preso politikoekin ez nahasi, garai bateko kartzela politika

Kartzeleroen suspikazia metodikoari eragingo ez dion bijilantzia eta ekina behar du

Inoiz ezin du pentsatu zerbait ezinezko denik

Elkarren gainean bizi dira, asko eta asko toki estuan

 

 

 

Ibargurenen poemak irakurriz

 

Kartzela:

0. Bizitzak eta pentsamenduak lau ertz dituen gaua.

1. Bihotza ardagai ezin sikatua bihurtzen duen bakardadea.

2. Olaturik gabeko lurraldea.

3. Lurralde enkoadernatua.

4. Lurralde arrotza.

5. Lurralde laiotza.

6. Esperantzaren isiltasuna.

7. Nortasun agiririk gabeko bakardadea.

8. Alanbrezko ostertza.

 

Kartzelan:

0. Denboraren diktadurak geroaren aldabak apurtzen ditu.

1. Etorkizuna idazteko ere kapaz ezin izan daiteke.

2. Desira gatzatu besterik ezin daiteke eskaini.

3. Oroitzapenak zibilizazio galdua baino ez dira.

4. Presoaren eta munduaren artean giza-has da bere itzala.

5. Bideak idatziz egiten dira.

6. Ez dago ez libertaterik eta libertatea idatzi egiten da.

7. Orainak bakarrik existitzen du.

8. Inork non dagoen ez dakien inoren lurra da oroimena.

9. Unibertsoa zapata-kaxa baten barruan kabitzen da.

10. Ez dago ez mendirik, ez errepiderik ez gasolindegirik.

11. Ez dago etxerik, ez kale-kantoirik, ez ostaturik, ez eta    mundurik ere.

12. Mundua beste aldean asten da.

13. Askatasuna titare barruan kabitzen da.

14. Oroitzapenak poltsikoan daramatzate txikitan kanikak bezala.

15. Ez dago ezer eztirik. .

16. Esperantza da inoizka itsasten den lore bakarra.

17. Oroitzea beharrezkoa. .

18. Ez dago zerurik bala batek zulatutako isiltasuna baizik.

19. Ez dakite noiz hasten den biharra, noiz amaitzen iragana.

20. Ez dago zerurik, beltzagoa da beti gaua.

21. Sentipen hitsak berdintzen ditu gauak eta egunak.

22. Hitzak hurbilarazten biharko gaurrera.

23. Hitzak irekitzen zirrikitua mundurantz.

24. Esperantzak egiten du gizakia.

25. Bakardadearen hezea da eguneroko bezero.

26. Harresitzarrek zeruaren ahosabaia atzamarkatzen dute. .

27. Nonbaitetik datozen haur ahotsek gizarteratzen dute nahia eta ezina.

28. Ahotsa ere deserriratua.?.

29. Sarraila hotsak beste egun bat giltzatu duela adieraztera dator.

30. Harrizkoak dira eleak alanbrezkoak etorkizunak.

31. Maitasunak gutun baten forma hartzen du.

32. Esperantza urrunean erdikusten den bandera arrotza da. .

33. Urmael hustuak dira presoen begi ahantzi eta idorrak.

34. Izan gabe gara.     

 

 

35. Bisitarik ez  /  mundua begien aurretik joan da.

35. Egunona sarraila hotsen ikara hotsa da.

36. Herrari dabil zazpi metro karratutan presoa.

37. Ezer ez zaio presoari gelditzen ukamena ez bada.

38. Alde guztietan egon nahi eta ezin.

39. Atzo aspaldi da.

40. Huntzak denbora estaltzen du begietan.

41. Itsasoak mezurik ez dakar.

42. Hitzak sobera daude.

43. Maiteminduak elkarren oroimenean bakarrik bizi dira.

44. Denboraren hilabete hustuetan galduz doaz urratsak.

45. Ez daukana da duen guztia.

46. Nork daki non dagoen bertako gauaren mugarria.

47. Letargia kiribildu baten argizaiola bihurtzen da.

48. Lurkara d a presoaren mina.

49. Sarraila hotsek herrimina zauritu nahi dute. .

50. Absentzia besterik ez du aurkitzen.

51. Zaharminez jota dator haizearen uhuria.

52. Ahoz ahoz datoz olatuak oldozmen oinustuetara.

53. Bihotza deserrian da.

54. Bagara edo ez gara ala bagara eta ez gara.

55. Maitearen libertatea amesten da.

56. Isilean maitatzen da abisu eman gabe.

57. Lohiri desabitatua da tristezia.

58. Buztinezkoak dira minak.

59. Beste zerurik galdetzen da. .

 

Kartzelak:

Leiho-burdina herdoilduzkoak.

 

Kartzelara:

Metereologoek iragartzen  duten eguraldi ona ez da iristen.

 

Presoa:

0. Urratsez urrats nongura dabilen joalea patioaren ertz batetik beste ertz batera.

1. Nonahi izaterik gabekoa.

  

Kartzela I

 

Zer den

* Labirintoa  da espetxea.  Persona beraren barne  labirinto bihurtzean datza arrisku nagusia.

* Kartzelak usainak hiltzen omen ditu, beraiekin akabatzen, baina baita usain berriak esnatu ere. Mila xehetasunek harrotzen digu presoen oroimena, beraien usaina.

* Presarik ez da kartzeletan, baina ez da denbora joan leuna, ez da denbora lasaigarria, urduritasuna da nagusi, zernahi gerta daitekeelako edozein unetan; kondena luzeena duenak ere kanporako urduritasun eta irrika bizi du.

* Gizartearentzat izurri eraginkor eta birus kaltegarrienaz kutsatutako mota guztietako jabe eta jauntxoak babesteko bakarguneak dira kartzelak;  boteretsuok erabaki ahal izateko monopolioa eta estatusa baldintzatu dezaken oro baztertzeko.

* “irla jendetsuak, eta, hala ere, bakarmortuak”, dira kartzelak,  besteen erabakitze ahalmena kontrolatzeko tresna.

* “Dena da faltsutua kartzelan. Kartzela gezurraren mundu erreala da. Gizonak baino asma ez dezakeen izugarrikeria”, Mikel Antzak. Bego horrela hausnarketa, hori da-eta kartzela.

* Kartzela presoa animalia bihurtzeko makina handi bat besterik ez da. Horren kontra borrokatzea da presoaren helburu nagusia, kartzelan bizirik irautea. Zut diraute euskal preso politikoak eta horregatik diraute bizirik.

* “Labirintoa  da espetxea, labirinto bizia esango nuke, formaz aldatzen ere badakielako irteera zailagotzeko; Herioaren labirintoa ...”. Baina preso gehienak bizirik ateratzen dira, barne indarrari esker.

 

Helburua

* Egunen batean, norbaitek aztertu, sakondu eta argitaratuko ditu demokrazia  garai honetan egin diren esperimentuak Espainiako kartzeletan. Baita biziraupenerako baldintza eta amarru psikologikoak ere.

* Inolako murrizketarik gabe, erabat bukatu arte, luzatu eginen dietela kondena, gaztetasuna bertan galduko dutela, ... hori da, gaur egun Madrileko gobernuek, edozein motakoa dela ere, euskal preso politikoei esaten diena, bere morala eta bizinahia zapuztu asmoz.

* Pertsonak suntsitzea da kartzelaren ia helburu bakarra. Hezi, otzantzea, nortasunaz biluztea. Hitz politez zuritzen badute ere.  Lortzen ez duenean, kondena luzatzen die.

* Pertsonak deuseztatzea da, beti izan da, kartzela politikaren helburu nagusia.

 

Presoa

*  Kartzeletan dira gaur egun mendi tontorrera bidean eroritako gudariak.

* Bereziak dira preso politikoak Estatuarentzako. Sozialei baino askoz beldur gehiago diete. Euskal preso politikoak, euskaldunak eta presoak direlako, preso sozialek eurek baino jazarpen makurragoa jasan behar dute.

* Egia da zigortzailea zigortua bihurtzen duela kartzelak; erasotzailea biktima; baina hori horrela izanik ere, presoa da zigorra sufritzen duen biktima.

* Barne askatasuna da presoa gailen bihurtu dezakeen aukera bakarra.

 

Ahala

* Muturreko egoera da kartzela, beraz, edozein dela kanpoko babesa nahiz barrukoen kidetasuna, zuk zeure bakardadean egin behar diozu aurre errealitateari: hori da biluzik geratzea, eta horrek erakusten dizu zeure balioen norainokoa, zeure izatearen egia, zeure eta besteen aurrean.

* “... sufritzen diren nahigabe eta oinazeak ez dira gure sentsibilitatean osorik batzen, baizik eta, perspektiba lege zehatz baten arabera, txikienak handienen atzean ezkutatzen”, Primo Levik. Zerbait horrelako trikimailu psikologikoetan babestuz iraun dute euskal preso politikoek ere.  Perspektiba orokor zehatza dute, non nolabait barne nukleoan labain egiten duten sufriarazten dieten nahigabe eta oinazeak.

* “Txundigarria da gizakiak duen ahalmena, are etsigarriak diruditen baldintzetan ere, aterpe bat hondeatzeko, oskol bat jariatzeko, babes hesi bat hauskor bat eraikitzeko” dio Primo Levik: euskal preso politikoak ahalmen horren lekuko.

 

 

Estatua

* Egia da presondegian boterea ez dela mozorrotzen; tiraniaz agertzen dela xehetasun txikienetan ere, baina egoera askotako ezaugarria da hori, askori gertatzen zaiona, edozein dela ere, uniforme bat janzterakoan.

*  Garaitu sentipena sortarazi nahi die Madrileko Gobernuak euskal preso politikoei; hauek izan daitezke borroka edo bataila zehatz batetan galtzaile, baina ez dira garaituak. Preso bakoitza ateratzen denean, gaixotasun larri batek hala behartuta ere, estatua bera da garaitua. Galtzailea eta garaitua ez dira sinonimoak.

* Euskal preso babesgabeenganako mendekua da Espainiaren ohorea.

* Beraien ekintzak justifikatzera, barka eskatzera, behartu nahi ditu Gobernuak presoak, horrela porrot sentipena sorraraziko dielakoan. Baina aldi berean guzti horrekin Gobernuak kartzela politikako bere porrota da justifikatu nahi duena.

* Egindakoak gogorarazten dizkie presoei Gobernuak, berak egindakoak isildu edo estaltzeko.

 

Elkartasuna

* Espetxean gogorra da bizia beste leku batean dagoela ikustea, baina espetxeko gauzarik  pizgarriena ere da zure kartzelako bizitza hor kanpoko bizitzan ere eragilea dela jakitea.

* Usainak hilko ditu kartzelak, beraiekin akabatuko agian, baina baita usain berriak esnarazi ere. Mila xehetasunek harrotzen dizkigu presoen oroimena, beraien usaina.

* “Kartzela bat desegiteko, zenbat indar egin behar da?. Zenbat indar egin dezake pertsona bakarrak?”. Arazoa ez da zenbat indar egin behar eta egin dezakeen pertsona bakarrak kartzela bat desegiteko, baizik zenbat indar apurreko pertsona bakar bilduko diren kartzelak desegiteko.

* “Espetxeko bakardadean edozein txikikeriak, begirada batek edo irribarreak edo esaldi sotilenak sekulako ekaitza sor ditzake preso dagoenaren baitan”, preso baten testigantza. Kanpokoon harrera izan daiteke txikikeria horietako bat.

* Herrimina dute euskarri preso eta iheslari euskaldun politikoek, eta onez itzuliko dira herrira oinarri sendo hori dutelako, minduta dauzkaten herri horrek ekarriko dituelako etxera. 

Idaztea II

 

Edukia

* Errimatzea izan daiteke dotoretasun itxuraz gauzak desitxuratzeko azpijokoa, baina azpijoko berdintsua gorde dezake errimatu gabeko dotoretasunak.

* Ordenagailuz ez da orri zuririk zikinduko, baina bai egin ahal dira zenbait irakurgai nazkagarri.

* Iragana zein oraina gerokoei zor dietelako aztertu behar ditu oroitzapenak eta bizipenak idazleak.

* Ezkutuko eduki bat dagoela uste dut historia eta istorio idatzi bakoitzean, irakurleak antz ematen ez diona, idazleak kontzienteki eragina batzuetan, konturatu ere egin gabe bestetan.

* “Idazle izatea behaketa arretatsutik eta ikusi izan ezin diren gauzak kontu handiarekin imajinatzetik sortzen den bategite gaitza da. Gainerakoa, hizkuntzarekin derrigorrez zorrotz eta gogor lan egitetik dator”. Ikusitako gauzen eta bizipen zein sentipenen altxorretik eraikitzen da, nahi eta ez, fikzioa ere. Altxor hori erabiltzeko idazlearen ekarpen eta ahaleginetik osatzen da azken emaitza. Arreta eta kontu handia eskatzen du osagaiak aukeratzerakoan, baitak hitzak aukeratu eta esamoldeak gauzatzerakoan ere.

* Xehetasun aunitz ditu idatziz azaldu nahi duzun gaiak, bizitza bera, eta kontatu nahi den gai hori bera, xehetasun ezberdinez osaturik dagoelako: mezua, gertakizuna, bizipena, ideia soilak, ... Aukeratu egin behar du idazleak. Beraz idatziak, fikzioak berak ez du egia osoa sekula esaten. Aukeraketa baten ondorioa da idazki oro.

* Badira liburu batzuk irakurleak lagun batekin batera irakurri nahi lituzkeenak, edo forum txiki bat egin tarteka lagunekin. Liburuko burutapenak eta sortarazten dituen hausnarketak konpartitu, aberastu eta kritikatzeko grina sortarazten duen idazleak idazle onaren zigilu eta bermea du..

* Historia irabazleek idazten dutelako gorde behar dira galtzaileen oroitzapen eta bizipenak; historia berridatzi ahal izateko ezinbesteko osagai altxorra dira.

 

Egia

* Literatura egitea, zenbait kasutan, gezurra esatea baino kaltegarriagoa omen. Nire lehiaketetarako esperientzia xumean, gauza asko kendu eta gorde behar ditut lan txukun bat aurkeztu nahi badut.

* Autobiografietan inork ez du egia edo sentitzen duena osorik azaltzen. Komeni zaiona soilik, ongi gogoratu edo ez. Interesen araztegitik iragazita.

* Asko edo gutxi, idazleak dena edertzeko joera du, errealitatea eraldatzekoa, ertzak leunduz, egoerarik gordinena bera hitz edertuz jartzekoa gutxienez. Oraingoaz ari garenean ere, oraina, istant neurtezina izaki,  berez baita iragana.

* Idazleak tarteka errealitateari ertz oraindik biziagoak jartzen dizkio, baina hori bera oraina ontzeko asmoz eginen du, erabat zikoitza ez bada behintzat.

* Kazetariaren pentsaera dago kazetari horrek edozein elkarrizketa edozeini egin aurretik, eta edozein dela ere erantzuna, aurreiritzi horren taxura plegatuko du emaniko erantzuna. Berdina gertatzen zaio edozein idazleri ere literatura egiterakoan, sakonean literatura idazlearen berekiko elkarrizketa besterik ez baita, barnean dituen galderei erantzuna.

*  Kontakizuna egia  ez bada, fikzioa denean ere, sustraitik usteldutako emaitza bat da. Istorioa izanen da neurri handi batean asmatua, baina edukiak, edo esanahiak, idazlearen baitan, egia izan behar du. Egia partziala bada ere. Gezurra eta egi osoa gordetzea bi gauza ezberdinak dira, egia ezkutatzeak gezurraren eragin bera ez badu ere. Egi erdia gezurra bilakatzen da sarri.

* “Kontakizunetan gerta daiteken gauzarik onena gertarazi behar dugu (edo okerrena, hori bada helburua), baina, halere, egiazkoa dela eman behar du”. Kreatzailea denez, idazleak gauzarik onenak eta egiazkoenak sortu ditzake, errealitatetik harago. Mundu hobeago bat marraztea egunero egia latzari zor zaion ekarpen aberasgarria izan daiteke. Idazti orok du lotura egiarekin. idatzi oro, fikziorik fikzioena ere, bizitzari lotuta doalako.

 

Baldintzak

* Laburrak du indarra literaturan, luzapenetan galtzen denak antzu gelditzeko arriskua du, dotoretasunetan galtzen den idazkia su artifizialak bezala uneko gozotasuna besterik ez du eskainiko. Bada zerbait hori ere. Zenbaitentzat  burmuinari eragin eta denbora-pasa bat izan da helburua. Ez du beste handitasunik eskatzen. Eta hori ere zilegi da, agian beharrezkoa.

* Patxada eta urduritasun puntuaren oreka behar dut nik idazteko, baina batez ere barne oreka. Eta nolabaiteko etorria esnatzea.

* “Bela-oihalak berriz, toles-toles eginda saldu bide zizkion dirutza baten truke Joyce deitura zuen dublindar bati” irakurri diot Andoni Tolosari. Irriñoz zimurtu  zaizkit ezpainak, hemendik aurrera Etxarriko lo aurreko irakurraldietako une goxoetan, Ulisesekin hitzorduan, belaontziaren bela-oihalean kandela batez kapitainaren istorioak irakurtzen dituen eskifaia-kidea izango naiz. Estimulu bat behar da idazteko zein irakurtzeko.

* Oso aske izan behar zara, idazten jartze zarenean,  intziri burges guztien kontzientzia faltsua ahaztu, eta bizimodu berri batera urratsak erakusteko. Erdi lo, inkontzienteki idatziz ezin da mundu berri bat transmititu.

* Originaltasuna, xarma, ugaritasuna, indarra, talentu batek behar dituen baldintzak, gutxiren esku dagoen altxorra,  horien gabeziatik dator literatura produkzio emankorrean artelan gutxi aurkitzea.

* Pazientea eta egoskorra behar du izan idazleak, sena eta etorriaz harago hutsarte, ilunaldi eta gogo ezak gainditzean datza,  idaztearen  funtsa.

* Batzuk edan egin izan dute, edo egiten dute, idazteko, edo erre, edo kafea hartu. Baina batez ere mentalki egon behar da osasuntsu idazteko, eta bizipoz maila handiarekin.

* Barne orekatua, askea eta neurri batean aberatsa, behar da idazteko, -literatura irakurtzeko ere-, trabarik gabe, inguruaz at, ingurura jauzi egiten bukatzeko..

 

Literatuta

* Literaturak idazlearen eta irakurlearen arteko zubia izan behar du.

* Bizitza bera da literatura, eta  literatura bizitza, fikzio biziena ere, ezinbestekoa da bien arteko lotura, sinbiosia, bestela literatura deitua ez da literatura, beste zerbait baizik.

* Literatura, bizitza bezala, hautaketa bat da. Gaia, erritmoa, estiloa, hitzak, ... eta hautatze oro bezala, zaila eta astuna izan ohi da. Geroko ibiliak dakar gozagarria.

* Bizitzarekin lotura da literatura, irakurlea une batez burbuila batean biltzen badu ere.

* Jakin gabe erositako liburuak dira sari ezuste goxoenak. Jakinaren gainean erositakoek, badakigu gehienetan zer eskainiko digun.

* Harrapatu eta lotu egiten zaitu liburuak, bere esklabo bihurtzen. Ez da erraza kateotatik askatzea.

* Bizitza, errealitatea izanen du beti oinarri edozein idazlanek. Baina jauzi bat eman behar du literaturak, kronika soila izan nahi ez badu.

* Hasiera eta amaiera dira literatura eta zer zehatzen diferentzia. Literatura batzuetan errealitatearen mugak gainditzea da, bestetan, aldiz, orokorrari edo orokorregiari zedarriak jartzea, bizitzari izen eta izaera zehatza ematea. Bizitza eta errealitatea bera eternoak dira agian, nahiz eskolastikak besterik dioen. Literatura eternitate horren mugetako bat litzake.

* Idazteko grina edo ohiturak mila katramila, zirrikitu, korapilo eta helburu ezkutatzen ditu bere baitan, aitortzen ez direnak gehienetan, edo hitz ederrez mozorrotzen direnak.

* Idazti oro ez da literatura. Sena eta berezkoa duenak soilik egiten du literatura, oso gutxi dira horiek, besteok idatzi, soilik, egiten dugu. Senaz gain irakurleak literatura egiteko izpi berezi hori behar du, tarteka soilik agertzen dena, lanak soilik borobiltzen duena. Literatura egiteko, edozein artelan bezala, asko landu behar da. Gehienek idatzi soilik egiten dute literatura izenean.

* Arabiar esaera batek omen dio liburu bat dela patrikan eraman dezakegun lorategia. Atsegina zait idatzi edo irakurtzean ni neu  lorazain lanetan irudikatzea.

* Hiztegia aldatzeko tekla joka gure gorputz biluzietan ibiltzea bezalakoa behar du izan idazki bat irakurlearentzat. Aldatzeko gaitasunez jantzitako biluzia behar du izan irakurleak irakurgaia hartzean.

* Irakurtzea ere ez ote denbora galdu bat, entretenitzeko eta gozatzeko beste era bat soilik. Paseatzea, igeri egitea, lagunartea, … zer da denbora-pasa bat baino!

* Literatur  lehiaketak, eurak ere, kutsatu ez ezik kakaztu ere egiten ditu politikak.

 

Poesia

*  “A poesia e´o éter em que tudo mergulha e que tudo penetra”. Poesiaren lehen baldintza eta osagaia, poeta bera bizitzan murgiltzea, bizitzak berak poeta melatzea; bigarrena, sentipen guzti horiek hizkiz azaltzeko gaitasuna.

* Bizitzari altuera handitik begiratzea bezala da poesia, ikuspegi zabalarekin begiratzea bizitzari.

* Bizitza itsaso eta zerua  bezain zabal eta eder ikustea da poesia.

* Poesiak errealitatea biziki azaleratzea izan behar du, ez errealitateari ihes egitea. Baina hainbat poema eta poema-liburuk, hitz eta irudien nahasmenaz baliatuz, errealitatetik libratzen, nebulosa batean galtzen direla itxura ematen dute.

* Bizitzaz ari da beti poeta, baina herri soilak sarri ulertzen ez duen lengoaian. Elite edo klan batentzako literatura dirudi sarri poesiak. Baina poetak badu ere datorkion bezala bere barnea hustea, inork gutxik ulertuko badio ere.

* Poesia ezin da izan bizitzako ertz mingarriei iskin egiteko trikimailua. Bete-betan harrapatu behar du poesiak bizitza. Herriak ez du gogoko poesia irakurtzea, agian horregatik bizi gara lur gainean tatarraz, harro eta zut gabiltzala uste dugunean ere. Poesia ez du errimak, ez errima ezak, osatzen, barnean dagoen zerbait definigaitza da poesia, bizitzari begiratzeko jite berezia.

* Poesia  ederra da, edertasun bihurturiko gaitza,  ez beti garden-gardena eta gehienetan ikergaitza.

* Errimatzea izan daiteke dotoretasun itxuraz gauzak desitxuratzeko azpijokoa, baina azpijoko berdintsua gorde dezake errimatu gabeko dotoretasunak.

* Idatzita ez dauden poemak irakurri beharko ditu irakurleak, iradokitakoak, balizkoak. Eta hori ez da bizkarroi izatea. Irakurritakoa osatzea baita irakurtzea.

*  Zer esan nahi duten ulertu ezinik uzten gaituzte hainbat poemek, “gauza sinestezinak are hitz sinestezinagoez esanak”.  Poemak ez direla ulertu behar esan ohi dute poetek. Sentitu, eta nahiko.

* Poesia  ez da ulertu behar, sentitu baizik”. Poesia ez da zuzeneko kontaketa bat, begirada berezi bat baizik, edo begirada berezi horren ikuspuntutik gauzak kontatzea, narratzea ere. Ez da arrazonamendu logiko ohizkoa, poetaren arrazonamendu berezia baizik. Horregatik ingurua modu propio batean sentitzen ez duenak, ez du liburuetan ere poesia sentituko.

* Poesiak berak ez du mundua aldatuko, baina neurri batetan poeta ez denak ez du gizartea aldatuko ere. Poesiari bizia dario, eta poesia berritzailea da.

* Ze poesia mota idazten nuen galdetu  zidan batek poesia lehiaketa sariak banaketa batean: erabat mutu, erantzunik gabe, geratu nintzen. Sailkapenak kritikoek edo irakurleek egiten dituzte, idazleak idazteko forma zehatz bat aukeratzen badu ere. Imitatzailea ez da idazle ona.

 

Komedia

* Komedia genero usuena da, baina bera da zailena. Antzerki eta filmak ikustea besterik ez dago: oso zaila da bizitzari umore puntuz egoki eta orekaz heltzea.

* Erruki forma bat da komedia, bizitza gordina gandu gozagarri batekin estali nahi duzun heinean.

Idaztea I

 

Zer den

* Bere buruarekin aurkitzea da idaztea idazlearentzat, hausnarketa ordua, beste inorekin ezinean disko gogorrarekin gogoetak konpartitzea, edo norberarekin lehia.

* Irakurlea du beti gogoan idazleak, balizko irakurlea gehienetan, irakurle horren jakin-minari erantzuten dio. Eta idazki bakoitza, beti, idazleak bere buruari egiten dizkion galderei erantzutea da. Idaztea beti da erantzuna, balizko irakurleari edo idazleari bererari.

* Hor barnean kaosean, lainopean, oroitzapen soilak, edo ideia zehatz ordenatuetan dagoenari marra bereziz gorputz zehatza ematea da idaztea. Iraganean oinarrituz geroari oinarriak jartzea.

* Gorputzik ez duten ideiak marrazki batzuetan gauza bilakatzea da idaztea,  zeregin zaila gauzok egoki aukeratzea eta tokatzen zaien ordenan jartzea, eta zerbait itxuroso bat erditzea..

* Biluztea da idaztea. Mozorrotzen ahalegintzen den  idazlea bera ere, biluzik geratzen da irakurlearen aurrean, mozorropeko morrontza erakutsiz.

* Letrak jostea da idaztea, eduki bat letrez egoki hariltze gaitasunean datza idazle sena. Letra bakoitza, bere soiltasunean ezer gutxi da, egoki ehunduta, mundu harrigarria sor dezakete hizkiok.

* Gertaera, iritzi edo bizipenak ordenan jartzea da idaztea, nahasmena taxutzea, dakusaguna borobiltzea, edertzea,  ulergarri bihurtzea, … norberarekin borrokan gehienetan.

* Norberarekin aurkitzea da idaztea, eta bakoitzean muga berri bat desagerrarazten digu, nitasun hori argitzea da idaztea.

*  Idatzi denak dira idazlearen barnera bide egite bat. Denbora-pasako liburuek eurek ere barnera bidaia dira. Liburuek egilearen barnea erakusten dute beti, estilo, edukia, forma, … edozein dela ere, baita idazlea mozorrotzen ahalegintzen denean ere.

* Hitz zehatzez, adjektiboz eta aditzez esanahia lekutu eta xedatzea bere-berea izan behar du idazteak, ez errealitatea eraldatu edo goxatzeko, idazlea bera zuritzeko, baizik idazlearen barnea azaleratzeko, bere errealitatea nolabait konpartitzeko, eskaintzeko. Partaidetza da idaztea, norbere altxorra partekatzea. Sarri hitzen, adjektiboen eta aditzen labirintuan korapilatzeak zurruna lehorra eta biluzia egiten du idazkia.

* Iluna argitu, zati dena osatu, urrutikoa etxeko bihurtu omen idaztea, baina kazetariena, ez ote alderantzikoa gehienetan.

* “Drama bat edo nobela bat, esperimentu bat baino ez da”. Idazlan orok du esperimentu kutsua, idazlan orok baitakar berarekin ahalegin berri baten ekarpena. Jolas bat ere bada, nahiz seriotasun osoa ematen zaion. Idazlearen zein irakurlearen aldetik.

* Idaztea ariketa akuiferoa dela irakurri dut. Hainbat interpretazio egin diezaioket esaldiari, baina zer esan nahi du zehazki?.

* Irakurlearentzat zartailu behar du izan literatura, tarteka zartailu gozoa ere. Idazleak bideak ireki behar dizkio irakurleari eta honek osatu behar du idazlearen lana, hori da literaturaren miraria, idazle eta irakurlearen arteko komunikazioaren magia.

* Kontraesanez osatutako jolasa, jolasa balitz, da idaztea, egia baita burua argitzen eta garbitzen duela, baina baita egia da ere  nekatu eta lasaitu, biak, poz eta erneguen artean.

* Ekarpen bihurtzen da idaztea, iragana berreginez edo oraina geroan argituz. Arnasa damaio horrek idazleri. 

 

Zergatia

* Aurka egin ezin diezaioken ahots batek bultzatzen du sarri idazlea, eta gaiak berak eramaten du idazkeraz eta hitzez harago gaiari berari ere gorputz zehatz bat ematera.

* Badira idaztea terapia zaiela diotenak. Amaieran ematen dit nolabaiteko poztasun oihartzuna idatzitakoak, baina zenbat ezin eta amorrazio dauden tartean. Horregatik da misterioa bat idaztea, berezko grina batek du esplikazioa.

* Zergatik idazten du batek?. Ba ote daki sakonean idazleak berak ere!. Bokazioa, berezkoa, sena, ... esan ohi dira. Horrez gain barne barea eta ezinak gainditzeko bizipoza eta adorea dira ezinbestekoak.

* Behartuta idazten dut nik gehienetan, gizarteko konpromisoek hala behartuta, eta horrek gehienetan gogokoa dudana idazteko denbora eta adurra lapurtzen dizkit.

* Nostalgikoek soilik idazten dute. Mozorro ezberdinen arrazoipean, iraunkortasunaren nostalgiaz edo famarenaz gehienak. Mezu bat helaraztea izaten da mozorrorik erabiliena.

* Gaitz sendaezin batek bezala harrapatzen zaitu idatz-grinak, gaixo kronikoa bailitzan, betirako.

Jasanzaila batzuetan, mingarria ere, gozagarria tarteka.  Ofizio soil bezala duenak, idatzi idatziko du, baina ez da idazle izanen

* Badira idazleak idazteari uzten diotenak, eskubide osoarekin, nahiz ahala eta zeresana izan. Ni ez naiz idazlea, agian horregatik jarraitzen dut idazten, eskubide guztiarekin ere.

 

Zertarako

* “Bizitzeko idatzi beharrean, idazteko bizi nintzen”. Sendagaia behar luke izan idazteak, baina gaixotasun bihurtzen da sarri. Amildegira jauzi egitea bezalakoa da idaztea, ez zara lurreratu arte geratuko. Bizitzeko idatzi edo idazteko bizi: zaila da bien arteko oreka, erabat harrapatzen baitzaitu idazteko grinak sarri. Diru, ospe, … irabazi horietatik harago

* “listaria”: urteetan entzun gabeko txikitako hitza,  aurkitu dut Koldoren liburuan. Oroitzapenak eta sentipen galduak esnaraztea da idazlearen zereginetakoa bat.

* Zerbait konpartitzeko, kanporatu beharra duzulako idatzi behar da. Behartuta idatzitako lan bat hitzartua duzulako idaztean harea mugikorretan bezala ari zara, funts gutxiko zereginean. Horrelakoetan ere zure interesgune bat aurkitu behar diozu, zerbait kilikagarria.

* Lanbidea izanen da batzuentzat idaztea, baina lanbidea soilik bada zaila zaio izatea, letrez baliatzen den langile soila izanen da. Desirak ametsak fantasiak sortu eskaini behar ditu, baina baita gogoetak egin eta eginarazi, oroitzapenei lausoa kendu, baita bizitza betetzen lagunarazi ere.

* Artelan oro da antzezlan bat, eta ikuslea berenez soilik sortzeko gai ez den sentipena sortarazi behar dio artelanak. Idazlanak ere, artelana den heinean. Poesia nola ez. Idazlearen ni-a da gutxienekoa, eraginkorra, agian erabakigarria bada ere, irakurleari bere  ni-a  aurkitzen laguntze behar du izan edozein idazlanaren zeregina.

* Boterea dute hitzek, baina ez soilik arantza, muturrekoa edo mehatxua izateko, ukendu eta bizipoza ere izan behar du literaturak.

* “... zurrungak bezain zulatzaileak dira hitzak”. Hitz idatzien funtzioa edo betebeharra uneko uneari zor zaion bete beharra du idazteak, beti zulatzailea, zirrikitu berriak irekitzeko, lasaigarri bareak izateko, ....

* Idazle izan gabe idazten duen idazleari tarteka bururatzen zaio non eta nola bukatuko duten ordenagailuko karpeta guztiek. Zakarrontzi batera joanen dira, borratu eginen dituzte, norbaitek izanen du begiratzeko jakin-minik, …?. Auskalo. Baina ez zaio alferrik idazte hori, entretenitu egiten da, eta segur aski ez luke jakingo beste ezer egiten, eta balizko beste zer hori ere idaztea baino aspergarriagoa eta denbora galtze handiagoa litzaioke.

* Ez dut helbururik idaztean, ez dit ezerk hitzetan ezer  kontatzeko zilegitasunik errebindikatzen, bidaietan idaztea ohitura bat dut, tik bat bezala, besterik ez.

 

Sorkuntza

* “Aineza nik ere haren trebezia, nahi dudana edo nahiko nukeena behar bezala adierazteko ...” dio idazleak, ezina bizi dugunon “aineza”.

* Idaztea gogoko duenak, afizioa zaionak, beti du kontakizun bat idazlan luze baterako.  Hurrengo udazkenerako uzten doana.  Ezer itxurosorik egiteko gai ez dela uste duelako. Edo gehiegi sufritu araziko dioala beldur delako.

* Irakurleak nahiago du imitazio on bat idazle baten lan propio txar bat baino, baina idazleak nahiago du bere baldartasunean jarrai beste bat imitatu edo kopiatu baino. Premiak, presak, ezinak edo beharrak bultzatzen du gehienetan idazlea imitatu edo kopiatzera.

* Krisialdiak ditu idazleak, krisialdia idazten ari den tartean, krisialdiak idazten ari ez den aldietan ere, ... idazten jarraitzeak gainditzen du batzuetan krisia, grina piztu arteko itxaroteak bestetan.

* Lasaigarria da idazle bati irakurtzea irakurtzetik  idaztera dagoen tartea imitazioaren eta inspirazioaren arteko bide bihurri bat dela. Hau da, ez da inor erabat orijinalik, idazle orok edaten du norbaiten iturritik.

* Kreatzailea izan behar du idazleak, mezua iragartzeko forma ezberdinak asmatzeko gai. Irakurlea harrapatzeko tresna egokiaren asmatzailea.

* Miniatura arte lana da idaztea, edo eskultore baten zizel kolpea, edo pintore baten pintzelada, ... Hitzez hitz idazten baita, bakoitzean behar dena aukeratuz, ...  Horrek plazera dakar batzuetan, badaki zaila eta astuna izaten ere, mingarria ere.

 

Idazlea

* Hitzik gabe idatzi nahi luke idazleak. Hitzak barnea azaleratzeko ezintasunaren zedarriak dira, baina idazleak ez dut beste lanabes, bide edo ahalmenik barrena azaleratzeko, nahiz bolaluma edo ordenagailua hartzen duen bakoitzean iruditzen zaion “hitz are zimurragoez” ari dela. Hitza jolas egiten duenean ere.

* “… bizitutakoa kontatu nahi zion xeheki bere buruari”.  Idazleak bere buruari kontatutakoak dira egunkariak ez ezik idazlan gehienak. Norberekin elkarrizketak. Baita inorentzako idatzitakoak ere. Horregatik ematen diogu errepasoa idatzitako orori, norberarentzako idatzitakoei ere..

*  Idazteko, ez da nahiko interneten aztarrika aritzeko gaitasuna. Idazleak beste maila bat eskatzen du.

* Idazleari erne ohi zaio eskuartean darabilen lana uzteko barne ziria, ezinagatik, irteerarik gabeko edo irteera beti berrien labirintuan aurkitzen delako,  bidezidorrik ere aurkitzen ez dion baso trinko batean, bidea urratzea delako idaztea. Izua, antsietatea, presa, erantzukizuna, kritikak zer esango, … idazlearen etsai ohikoak dira.

* Grabagailua edo/eta  ohar-papera aldean behar du eraman idazleak, uneko burutapenok ez galtzeko; baldintza ezegokiak direnez, ondorioz ohi dira narrasenak lerrook, baina abiapuntu..

* Bozkarioz, gustuko dutelako idazten dutenak, eta, estatus edo izen bat lortzeko idazten dutenak: bi mota ezberdineko idazleak dira. Idaztean zerbait gozagarria eta auto-estimua bilatzen dute lehenek, idaztea tranpolin bihurtzen dute bigarrenek.

* Bizi izandakoa idazterakoan birbizitzea ere pizgarria izan daiteke idazlearentzat. Bizipoza da beharrezko den osagaia.

* Den bezalakoa azaldu behar du idazleak, nahiz begirada berri batekin, ikuspegi edo behatoki ezberdin batetik begiratuta.

* Gutxik dute hitz gutitan hainbat barne hutsal deskribatzeko dohaina. Dottoretasun merkeetan geratzen dira gehienak.

* Arau, ohitura, eta erosotasunari jarraitu ordez, izkribuak berak eraman dezan utziaz haratago joatean datza artearen eta artisauaren arteko ezberdintasuna. Artisauaren teknika jakinetara, gramatika, ortografia, esaldi bikiak, …,  moldatu eta mugatzen dena, artisau ona izanen da agian, baina ez artista, maila bat gorakoko urratsik ematen ez badu.

* Edozein artelan da, berez, absurdoarekin eginiko itun bat, artegileak dakusanarekin, amesten duenarekin, utopiarekin, … bere baitan eginiko ituna. Absurdoarekin ituna, artelanak errealitateaz harago joan behar duelako beti.

* Edonon zaudela, inork ez ezagutzea, jendartean aurpegi izengabea izatea, … tarteka gustukoa den anonimatu egoera. Izenpetu gabe idatzi eta jendeak irakurtzea behar litzake idazlearen ametsa. Idazkia bera izanen litzake kilikagarria, ez izenak sortarazten duen jakin-mina.

* Esateak izatea gorpuztu behar du, izanari berrizatea ematea da idazlearen zeregina, fikzioenean ere. Esangaitza esanera ekartzea da idazte artea. Buruan sortutakoari hizkizko gorputzik eman ezina da idazlearen ezintasunetan  mingarriena. Ezin esanak egiten du idazlearen ez-izatea.