e-gorblog

Marko Armspach komikigile euskaldunak (@gatobazka Twitter-en) album berri bat argitaratu du Frantzian, argitaletxe handietako batekin, Dargaudekin hain zuzen ere. Izenburua Le crochet à nuages dauka, eta gidoia Békak egin du.

Komikia aurretik Geo geografia-aldizkari ezagunaren haurrentzako edizioan argitaratzen joan dira. Bertan Maliko Dogondar herrian kokatutako istorio bat kontatzen da, bide batez herri honen bizimodua, ohiturak, sinesmenak eta abarrak ezagutaraziz. Haur batzuek, euria egin dezan lortzeko, tribuan daukaten lainoak atzemateko krako sakratu batekin bizitako abenturak kontatzen ditu komiki honek.

Angulemako komiki-azokan Marko komikia dedikatzen izan bazen ere, otsailaren 4ean iritsi zen dendetara. Gainera, otsailaren 1etik 26ra bitartean, Baionako mediatekan albumaren inguruko erakusketa dago. Eta otsailaren 25ean, arratsaldeko 18:30etatik aurrera, Markok zuzeneko marrazketa performancea egingo du eta albumak dedikatzen ere izango da. Ez galdu aukera!

(Elhuyar aldizkariko 2010eko abenduko alean argitaratutako artikuluaren jatorrizko extended bertsioa)

Interneten elkarrekintza bat egiten dugunean (web-orri batera nabigatu, mezu elektroniko bat idatzi...), gure ordenagailuak beste ordenagailu batekin komunikatu behar du, hari zerbait bidaltzeko edo eskatzeko. Guk geuk normalean helburu-ordenagailuaren domeinu-izena erabiltzen dugu komunikatzeko (www.zientzia.net, google.com...), baina DNS deritzon sistemak, Domain Name System edo Domeinu Izenen Sistema, izen hori IP helbide batera itzultzen du (aurreko adibideetan, 82.223.160.213 eta 173.194.36.104). Eta Interneteko mekanismoek benetan IP helbidea erabiltzen dute komunikazioa ezartzeko eta paketeen trafikorako. Zerbitzariek eta enpresek beti helbide bera izaten dute, goiko adibideetan bezala. Etxeko erabiltzaileen ordenagailuek ere badute IP helbide bat, jaitsitako orriak, mezuak eta abar irits daitezen beharrezkoa baitute, baina hauek ez dira finkoak izaten normalean: routera pizten dugun bakoitzean, gure Internet-hornitzaileak helbide ezberdin bat ematen digu, berak erreserbatuak dituenetatik une horretan libre duen bat.

IPv4 helbideak, agortzear

IP protokoloa 1980an definitu zen, eta, 1981az gero, IPv4 izeneko bere bigarren bertsioa da Interneten funtzionamenduaren oinarrian dagoena. Hor, ordenagailuen helbideak 4 byte-ren bidez adierazten dira, hau da, 0 eta 255 arteko lau zenbakirekin. Beraz, 2³² edo 4.294.967.296 helbide ezberdin daude, 32 bit-en bitartez adierazi daitezkeenak, hain zuzen ere (ordenagailuen 0 eta 1en mundu bitarrean, byte bat 8 bitez osatuta dago; horregatik har ditzake 2⁸ edo 256 balio ezberdin, 0 eta 255 artekoak. Beraz, 4 byte-rekin, 2³² balio ezberdin adieraz daitezke).

Kopuru horrek handia irudi lezake, baina ez da hainbestekoa ere; kontuan izan behar dugu munduan ia 7.000 milioi pertsona bizi garela. Egia da gaur egun jende askok ez duela Internetik erabiltzen, edo ez behintzat uneoro, baina hala eta guztiz ere helbideak laster agortuko direla dirudi, hainbat kausa dela medio.

Batetik, hasieran erabiltzen zen helbide-banaketa ez dago egokiro optimizatuta: 256, 65.536 edo 16.777.216 helbideko tarteak esleitzen zitzaizkien eskatzaileei, eta 80ko hamarkadan Internetera konektatu ziren erakunde askok (AEBkoak nagusiki) badaezpada ere 16 milioiko tarteak hartu zituzten. Hala, AEBko unibertsitate batzuek estatu handi samar askok baino helbide-tarte handiagoa dute, nahiz eta gero ez erabili.

Bestetik, orain routerak konektatuta egoten dira beti: lehen telefono-modem bidezko konexioak ziren nagusi, konektatuta emandako denboraren arabera kobratu eta telefono-linea okupatzen zutenak; orduan, Internet erabiltzen ez genuenean libre uzten genuen konexioa eta, beraz, IP helbidea. Gaur egun, aldiz, ADSL eta kable bidezko banda zabaleko konexioak dira nagusi, tarifa finkokoak eta telefono-linea okupatzen ez dutenak; hala, oso ohikoa da routera gau eta egun konektatuta egotea, eta, beraz, IP helbidea etengabe okupatzea.

Hirugarrenik, gero eta gehiago dira Internet baliatzeko ahalmena ematen duten gailu mugikorrak, hala nola PDAk, smartphoneak, 3G modemak, tabletak... Eta gero eta gehiago erabiltzen ditugu horiek guztiak.

Eta, azkenik, Interneten erabiltzaileen igoera hartu behar da kontuan. Mundu osoan etengabe gora egiten du Interneten erabiltzaileen kopuruak.

Helbideak noiz agortuko diren ez dago argi. Aspaldi ari dira esaten oso gutxi falta dela horretarako: hamarkadaren hasieran 2005-2008 ingururako agortuko zirela zioten, baina, data horiek iritsi ahala, epea luzatuz joan da... Udazken honetan hainbat iturrik adierazi dute helbideen %95 okupatuta dagoela, 80 milioi besterik ez daudela libre, eta, erritmo normalean, 2011. urtearen hasieran agortuko direla. Baina, handik gutxira, 80ko hamarkadan 16 milioi helbide erreserbatu zituzten enpresetako batek libre uzten zituela adierazi zuen... Edozein modutan, 2011-2012 urteetako uneren batean gertatuko dela diote gehienek.

IPv6, konponbidea

Hori noizbait gertatuko zela aurreikusita, 1998an IP protokoloaren bertsio berri bat prestatu zuten, IPv6. Bere izenak iradoki dezakeenaren kontra, IPv6 helbide bat ez dago 6 byte-z osatuta, 16 byte-z baizik. Horrek esan nahi du 2¹²⁸ helbide posible daudela, hau da, 3,40 x 10³⁸, edo 340 sextilioi. Ez saiatu zenbat den imajinatzen ere, sextilioi hitza oraindik euskarazko hiztegietan ere ez dago eta. 340 bilioi koatrilioi da, edo 340 milioi milioi milioi milioi milioi milioi. Denboratxo batean ez agortzeko adina, behintzat.

IPv6-rako trantsizioak helbideen arazoa konponduko luke, beraz. Baina trantsizio hori ez da hain sinplea izango. Erabiltzaileon ordenagailu eta mugikor gehienak prest daude IPv6-rekin lan egiteko, nahiko maiz eguneratzen baititugu normalean. Aldiz, zerbitzariak, Internet-hornitzaileak edo Interneten beraren azpiegitura ez dira ziurrenik hain prest egongo, haietan gauzak ez ukitzea eta eguneraketa gutxi egitea baita joera. Enpresa horiek lana eta inbertsioak egin beharko dituzte, eta, hala ere, arazoak egongo dira denbora batez zerbitzu batzuetan.

Nolanahi ere, eta 2000 efektuarekin bezala munduaren amaiera iragarriko duen zoritxar-igarlerik faltako ez den arren, katastrofe handirik ez da aurreikusi; bai, ordea, orduan baino arazo gehixeago. Prest egon behar, beraz! Eta azkenean ezer gertatzen ez bada ere, gutxienez artikulu honek balio izango zizun Interneten barne-funtzionamenduaz apur bat gehiago jakiteko. Ez da hala, irakurle?

Euskarazko komikigintza gaur

Norbaitek euskarazko komikigintzaren mundua ongi ezagutzen badu, hori Dani Fano da, Ikastolen Elkarteak ateratzen duen Xabiroi komiki-aldizkariaren koordinatzailea; eta dioenez, "euskaraz egiten den komikia ez da existitzen".

Esaldi hori apur bat larregikoa da eta tonu sarkastiko ohartarazlean ulertu behar da, baina ongi islatzen du euskarazko komikigintzaren egoera kaskarra: ateratzen dira noizbehinka komiki solteak, aldizkariren bat eta argitaletxeren bat badago, baina oso gutxi da; eta azken urteetan okerragotzen joan da, nire ustez. Azter dezagun panorama zehatzago.

Haurrentzako komikiei dagokionez, gaur egun daukagun gauza bakarra Sauré argitaletxe arabarra da, bere komiki guztiak (gehienak bertan egindakoak baina baita kanpokoen itzulpen batzuk ere) gaztelaniaz eta euskaraz ateratzen dituena. Duela 10 bat urtetik hona urtero ateratzen ditu bizpahiru titulu gutxienez eta benetan eskertzekoa da. Baina hortik kanpo, ezer gutxi. Eta txanponaren beste aldean dugu Ipurbeltz haurrentzako komiki-aldizkari historikoa, komikigile ugariren harrobia izandakoa, duela bi urte eta erdi itxi zena. Bestalde, atzera begiratuz gero, lehen Kili-Kili ere bagenuen, nagusiki Bizkaian saltzen zen komiki-aldizkaria, batez ere kanpoko umore-komiki ezagunen itzulpenez osatua, batuerazko eta bizkaierazko edizioak zituena. Edo Kriselu argitaletxearen ipuin klasikoen komiki-bertsioak (Aladino, Munchhausengo Baroia, Hiru mosketariak eta abar)...

Haurrentzako kanpoko komikien itzulpenetan ere atzera egin dugu. Duela 20-30 urte Asterix eta Tintinen bilduma osoa eskura zitekeen euskaraz. Baina aspaldian deskatalogatuta daude (nahiz eta badirudien Asterix euskaraz berriz ere argitaratzen has daitezkeela). Eta Saurék itzulitako gutxi batzuez gain (Leonardo bezala) ez da beste ezer...

Oro har, argi dago haurrentzat oso komiki gutxi egiten dela gaur egun; ipuin eta liburu ilustratuak dira orain txikienen artean irakurzaletasuna bultzatzeko bideen artean errege, ez hain aspaldi komikiei zegokien tronua okupatuz. Izan ere, eta bestelako literaturarekin edota ikus-entzunezko produktuekin gertatzen denaren kontrara, komiki gehiago publikatzen da euskaraz gazte eta helduentzat haurrentzat baino (agian komikiekin hezi ginen haur orain helduak garelako komikiak erosten jarraitzen dutenak?). Edonola, gutxi izaten jarraitzen du eta honetan ere atzera egin den irudipena daukat.

Gazte eta helduentzako komikietan, Xabiroi da erreferentzia egun. Aldizkari bikaina da, idazleak eta komikigileak elkarlanean jartzen dituena kalitatezko komikia eginez, eta ondoren aldizkariko sail ezberdinak albumetan argitaratuz (Saiak, Piztia otzanak, TeleAtoi...). Sauré-k ere atera izan du gazte eta helduentzako komikirik, baina azkenaldian utzita du linea hori (Numenak bilduma aparta amaitu gabe utziz adibidez). Hauez gain, liburu-argitaletxeek edota komunikabideek noizbehinka ateratzen dituzte komikiak (Elkarrek Pololoak eta De rerum natura, Alberdaniak Ihes ederra, Argiak Gartxot eta Okatxu...). Esan bezala, haurrentzat baino gehiago, baina hala ere gutxi eta ziurrenik lehenago egiten zena baino gutxiago: lehen Habeko Mik aldizkaria eta albumak zeuden, Napartheid aldizkaria, Justin Hiriart bilduma...

Eta itzulpenetan ez da apenas ezer egin aspaldiko urteetan, ez bada mende hasieran Saurék egindako batzuk, Jeremiah bezala, edo lehenago oraindik aurreko mendearen amaieran Araberak ateratako Kondoi hiltzailea... Aldiz, duela 20-30 urte Ttarttalo argitaletxeak Nemo txikiaren album mordoa atera zuen, Baionako Antxeta argitaletxeak hainbat Corto Maltese eta beste batzuk (Jaunes adibidez) argitaratu zituen...

Komiki digitalaren etorrera

Eta gauzak nahikoa oker ez baleude bezala, errematea dator: digitalizazioa, argitaletxeen industriaren amesgaiztoa...

Badira hiru bat urte e-bookak (edo liburu elektronikoak) eta e-readerak (edo liburu irakurgailu elektronikoak) atera zirela, joko arauak erabat aldatuz. Argitaletxe, banatzaile eta saltzaileek argi ibili eta egokitu beharra dute, baina eginda ere ez da lan erraza izango askorentzat, batez ere txikientzat, jolas zelai berrian tokia hartzea. Eta gainera uste baino azkarrago ari da aldaketa etortzen, egokitzeko denborarik eman gabe... Bestalde, askok lehengo eskemekin jarraitzen dute eta erabaki ulertezinak hartzen dituzte, merkatu berrira egokitzen baino berau dinamitatzen saiatzen ari direla ematen du eta: prezio garestiegiak, kopiak ekiditeko DRMa bezalako neurri desesperatu, abusuzko, alferrikako eta kontraproduzenteak, bitartekari guztiak mantentzen jarraitzea...

Komikien munduari honek ez zien eragiten, kolorerik eza eta irudien erreprodukzio-kalitate eskasa koska latza baitziren e-reader batean komikiak irakurri ahal izateko. Baina orduan, duela urtebete iPad-a iritsi zen eta geroxeago horrelako tablet pila, eta hauek bai dira egokiak komikiak irakurtzeko. Aditu askok hala diote behintzat. Eta argitaletxe eta denda pila batek egin du bertara jauzia jada. Horrez gain, smartphoneentzako (iPhone, Android eta horrelakoentzako) ere hasi dira ateratzen komikiak eta komiki-dendak (Saurék ere saltzen du horietako batean).

Hala ere, argitaletxe ugarik mesfidati eta beldurrez ikusten dute mundu berria. Asko ez dira oraindik egokitu, eta jauzia eman duten beste askok liburuen industriaren akatsak errepikatuz egin dute (prezio garestiak, DRMa...).

Euskarazko komikigintzarentzat, onerako

Bai, komikien industriak beldurra dio digitalizazioari. Panorama berrian gauzak ezberdinak izango dira, argitaletxe batzuk desagertu egingo dira agian... (hori bai, aukera gehiago dute lehengo eskemekin funtzionatzen jarraitzen dutenek)

Baina euskararen kasuan esan daiteke, eta oraingoan exageratu gabe, ez dagoela komikiaren industriarik. Goian irakurri dugu: Sauré argitaletxea besterik ez dago komikiei soilik dedikatuta; Xabiroi ere hor dago baina ez da argitaletxe bat, Ikastolen Elkartearen uneko jardueretako bat baizik, eta argitaratzen den beste guztia liburu argitaletxeek puntualki ateratzen dutena da, beraien produkzioan erabat anekdotikoa. Orduan, digitalizazioak ezin du euskarazko komikien industria hondorarazi, ez bada existitzen... Eta aldiz, nire ustez aukera berriak irekitzen zaizkio euskarazko komikigintzari digitalizazioarekin.

Batetik, industriarik ez badago ere, egileak badaude Euskal Herrian euskarazko komikiak egin ditzaketenak eta egin nahi dituztenak, eta on askoak gainera. Eta horiek aspalditik egiten dute beraien lana modu digitalean: marraztu ez bada behintzat koloreztatu, errotulatu eta maketatu gehienek egiten dute ordenagailuz. Beraz, jada formatu digitalean daukaten komiki bat beraiek sal dezakete zuzenean Internet bidez gailu elektronikoetarako.

Izan ere, paradigma berri honetan, egile batek ez du argitaletxe baten beharrik banatzeko edo saltzeko. Honen aurka beti esaten da argitaletxeek eskain ditzaketen erakusleiho komun bat eta promozio-lana beharrezkoak direla, bestela egileak beraien webguneetatik beste milakaren artean nabarmentzeko ahalegin hutsaletan arituko direla. Baina euskarazko komikigintzaren mundua txikia da: elkarte batek-edo erraz jar dezake martxan webgune bat denen lanak banatu eta saltzeko, eta promozioa ez da zaila nobedadeak hain gutxitan direnean (ziurrenik nahikoa izan daiteke webgunean bertan edo erreferentziazko tokiren batean iragartzea, komunikabideak berez etortzeko).

Ekonomikoki askoz errentagarriagoa zaio egileari horrela egitea, gainera. Gaur egun, komikigile batek normalean salmenta prezioaren %10 besterik ez du jasotzen, beste dena argitaletxe, banatzaile eta saltzailearentzat da. Kontuan izan behar da, gainera, batzuetan gidoilari eta marrazkilariaren artean banatu behar dela hori. Eta liburuen idazle batentzat zaila bada euskarazko salmentetatik bizitzea, euskarazko komiki batek izan ditzakeen salmentekin guztiz ezinezkoa da. Norberak salduta, ordea, kopuru erdia eta prezio erdian salduta ere, lehen baino 2'5 aldiz gehiago irabaziko luke egileak.

Agian oraingoz ez da egongo tabletdun euskarazko komiki digitalen irakurleen masa kritikorik, egile bat komiki bat modu horretan egin eta saltzera arriskatzeko adina. Baina gorago aipatutakoa moduko elkarte bat sortuko balitz euskal komikigileek euren lanak saltzeko online plataforma bat sortuko lukeena, komikigileek jada eginda dituzten lan txikiak, edo zinten rekopilazioak, edo deskatalogatuta dauden lan zaharrak hor jarri ahal izango lituzkete probatzeko, eta gutxien-gutxienik diru sarreratxo estra bat izan...

Bestetik, digitalizazioak Xabiroi bezalako proiektuak bideragarriagoak bihurtu ditzake. Ikastoletako ikasle denak eramangarri txiki bat edo bestelako irakur-idazgailu elektroniko bat izango duten etorkizuna ez dago hain urruti, eta orduan Xabiroi ikastoletako haur guztiei banatzea orain baino askoz merkeago egin liteke.

Azkenik, kanpoko komikien euskararako itzulpenen eskasia gutxitzen ere lagun dezake digitalizazioak. Bada fenomeno gero eta zabalduago bat, scanlation deritzona (scan+translation hitzen nahasketatik datorrena), komikiak beste hizkuntza batean eskaneatu edo P2P sareetan formatu digitalean lortu, itzuli eta elkarbanatzean datzana, gero ordenagailu batean Comix bezalako programa batekin edo iPad batean CloudReader moduko aplikazio baten bidez ikusi ahal izateko. Modu amateurrean egiten dute boluntarioek, serieentzako azpitituluekin edo ripeatzeekin egiten den antzera, eta batez ere manga edo komiki japoniarrekin asko egiten da. Euskarazko scanlationen mugimendu bat sortuz gero, agian lor daiteke bere burua normalizatutzat izan nahi duen hizkuntza orok derrigorrezkoa duen komiki klasikoen bilduma minimo bat euskaraz izatea. Kasu batzuetan itzuli beharrik ere ez litzateke egongo, nahikoa litzateke deskatalogatutako komiki klasikoak eskaneatzearekin. Eta hau ez da ameskeria hutsa, maila txikian bada ere egiten da zerbait: Euskal Encodings webgunean (egun batzuk daramatza erorita, espero dut ez dela desagertuko hor dagoen altxor guztia!), serieak ripeatzeaz gain, euskararako scanlation batzuk ere egiten dituzte (gutxi eta batez ere manga, baina bestelakorik ere bada; adibidez sari ugari irabazi dituen Blacksad serie frantziarraren lehenengo albuma bertan dago, kalitate oso onean bai grafikoki bai itzulpenari dagokionez). Jende gehiago hasiz gero...

Agian optimistegia naiz? Tira, amestea libre da... Eta okerragora joatea zaila denez, benetan iruditzen zait digitalizazioari esker euskarazko komikigintzaren panoramak hobera egin dezakeela. Denbora epaile.

Atzo inauguratu zuen Gipuzkoako Foru Aldundiak Luis Gasca komiki-bilduma. Luis Gasca idazle, kultur eragile eta ikertzaile gipuzkoarrak urte askotan zehar bildutako komikiez eta komikien inguruko gauzez osatuta dago bilduma hau. Ikertzaile eta interesatuek aurrez zita hartuta ikusteko moduan jarri dute Gipuzkoako Foru Aldundiak Donostiako artxibategi berriko sotoan, Errege Katolikoen kaleko 16an, jarri duen Gasca bilduma izeneko egoitzan. Horrez gain, bildumako objektuen katalogatze lanetan ari dira, eta jada katalogatuta daudenak Koldo Mitxelena Liburutegiko katalogoan kontsulta daitezke.

Bilduma hau ez da nolanahikoa: espainiar estatuko onena eta Europako hoberenetakoa omen da. Zentro honen sorrera komikien munduko urteko edo baita hamarkadako notiziatzat jo dute komikien adituek. Hamarka mila komikiz eta komikien inguruko gauzez (egileen biografiak, gutunak, hiztegiak, aldizkariak, monografiak, filmak, diskoak, kartelak, marrazki originalak, egileek dedikatutako edizioak..) osatuta dago. Urte askotan zehar erositako komikiak eta komikien inguruko gauzak Bartzelonan 400 metro karratuko etxe batean eta alokatutako biltegi batean biltzen joan zen. Aldundiak 2007an erosi zionean, 13 TRAILER behar izan ziren Donostiara ekartzeko! Geroztik, lokala antolatu, bilduma ordenatu eta dena katalogatzen aritu dira, eta atzo ireki zen. 8000 item katalogatu dituzte momentuz. Etorkizunean, katalogazio lanak amaitu nahi dituzte, euskal komikigintzaren atala osatu eta digitalizazio lanak egin.

Luis Gascak bizitzan zehar egindako guztia ikaragarria da benetan. Komikiei dagokionez, bilduma hau osatzeaz gain, komikiak ikertzeari denbora asko dedikatu dio, komikiei buruzko hainbat liburu idatzi ditu -Tebeo y cultura de masas, 1966; El discurso del cómic, 1988; Diccionario de onomatopeyas del cómic, 2008 (azken biak Román Gubernekin batera)- eta Buru Lan komiki-argitaletxe mitikoa sortu eta zuzendu zuen. Komikiaz gain, zinemaren mundua izan du beste pasio: hainbat liburu eta entziklopedia bat ere egin du zinemaz, eta Donostiako Zinemaldiaren zuzendari izan zen.

Eta atzoko inaugurazioaren kontura Luisek esandako hitzak inspiragarriak dira benetan: "Hau guztiau ez dut niretzako bildu, elkarbanatzeko baizik. Inoiz ez naiz izan bildumazale konpultsiboa, nire obsesioa jendeak nik inoiz eduki ez nituen ikerketarako tresnak edukitzea da". Eta gozatzen ari omen da zentro honen sorrerarekin, ia 80 urterekin. Eskerrik asko benetan, Luis!

Aurreko post batean itxaropena agertu genuen, nahiz eta asko espero ez, Salvatek Asterixen album klasikoak (Goscinny eta Uderzok biek egindakoak, euskaraz aspaldi deskatalogatuta daudenak) ea berriz argitaratuko zituen. Azken urteetan berrienetako bi (Asterix eta Latraviata eta Asterix eta Obelixen Urtebetetzea - Urrezko Liburua) atera ondoren, zaharretako bi ere argitaratu zituen iaz, Nola erori zen Obelix txikitan druidaren pertz barrura (1965ean Goscinnyk idatzitako istorio labur bat, 1989an Uderzok apur bat luzatu eta ilustratua) eta Hamabi probak (Goscinnyk eta Uderzok eurek 1976an egindako filmaren liburu ilustratua). Bietako bat ere ez da komiki-komikia, eta ez dira Asterixen albumen zerrenda ofizialekoak. Hala ere, Goscinnyren etapakoak dira, bigarrenak bereziki gidoilari apartaren ukitu jenial asko ditu, eta aurrez euskaraz inoiz atera gabeak ziren.

Horrek guztiak bultzatu gintuen Asterixen klasikoen euskarazko berrargitalpenarekin amestera. Izan ere, bere burua normalizatutzat izan nahi duen hizkuntza orok derrigorrezkoa du komikien klasiko batzuk etengabe salgai izatea, eta haur nahiz helduen artean arrakasta duen sail bikain hau gutxien-gutxienekoa da. Eta badirudi ametsa betetzen hasi dela, 2010aren hondarrean Salvatek Asterixen lehenengo bi albumak kaleratu baitzituen, Asterix galiarra eta Urrezko igitaia hain zuzen ere.

Kontuan izanik lehenago aipatu ditugun azken biak ere 2010ean (edo hor nonbait behintzat) atera zirela, esan nahi du urte bakarrean lau Asterixen album atera zituela Salvatek euskaraz. Erritmo horretan, laster dugu bilduma osoa eskuragai, edo Goscinnyk gidoitutakoak bai behintzat! Ea ba!

Eta eskatzen jarrita... Noizko Tintin eta Corto Maltese? ;-)

Aurreko urte batzuetan bezala, Crash Comic 2011 gazteentzako komiki-lehiaketa antolatu dute Gasteizen TMEO aldizkariaren inguruan ibiltzen diren hainbat komikigilek osatutako Atiza komikigileen elkarteak eta Gauekoak ekimenak.

Lehiaketa honetan 18 eta 35 urte bitarteko pertsonek dute parte hartzeko aukera eta hiru komiki onartuko dira egile bakoitzeko, originalak eta lehenago argitaratu gabeak, eta pertsonaiek ere originalak izan beharko dute. Lanak zuri-beltzean edo koloretan eta edozein teknika erabilita aurkez daitezke. Lanak orrialde beteko luzera izango du, eta gaia librea da.

Lehenengo 3 sariak 500, 400 eta 300 eurokoak izango dira. Arabako komiki onenak 200 euro jasoko ditu eta TMEOn argitaratuko da, eta emakume gazte baten lan onenak 500 euro.

Izena emateko epea 2011ko otsailaren 10ean amaituko da. Ebazpena hil horren azken astean jakinaraziko da Diario de Noticias de Álava egunkarian. Sariak jasotzen dituzten komikiak egunkari horretan eta Gauekoak-en webgunean argitaratuko dira.

(Elhuyar aldizkariko 2010eko azaroko alean argitaratutako artikuluaren jatorrizko extended bertsioa)

LTDak aldaketa handia ekarri behar omen zuen telebistaren mundura. Eta ezin da ukatu badituela abantaila eta aukera interesgarriak: seinale digitalaren kalitate hobea, hainbat audio eta azpititulu izan ditzakete emisioek, telebistako programazioa ere igortzen da seinalean, kate gehiago izateko aukera... Baina telebista-kateek ez dituzte behar bezala aprobetxatu aukera horiek, eta kate gehiago izateak ez du ekarri aukera handiagoa, kate berriek ere lehengoen eredu berari jarraitzen baitiote. Bestalde, seinale digitalarenak badu bere ifrentzua: seinalea ona ez bada, okerrago ez, ez da ezer ikusten. Eta, batez ere, betiko programazio eta ordutegi zurrunei lotuta jarraitzen du telebista berri honek ere, elkarrekintzarako aukerarik gabe.

Internet bidezko ikus-entzunezkoen kontsumoa

Hala ere, LTDa atzo goizeko haur jaioberria dela esan dezakegu: duela bizpahiru urte jarri zen martxan eta aurten ordezkatu du erabat telebista analogikoa. Hortaz, ezin da ulertu nola ez zen planteamendu iraultzaileago bat bezala sortu, kontuan izanik garai horretarako jada nahiko hedatua zegoela Internet bidezko ikus-entzunezkoen kontsumoa, malgutasun handiagokoa eta elkarrekintzarako aukera handiagoarekin.

Bada urte mordoxka bat eskatu ahalako bideoez goza dezakegula Interneten. Aspalditik aurki ditzakegu nahi ditugun serie eta film guztiak P2P sareetatik jaisteko, baina azkenaldian gero eta ugariagoak dira streaming bidez hauek modu legezkoan ikusteko plataformak, dela ordainduta, dela publizitatearen truke. Kate eta ekoizpen-etxe askok ere Interneten jartzen dituzte beraien programak, eta Youtuben eta antzekoetan jendeak jartzen dituen bideo amateur eta pertsonalak gehitu behar zaizkie horiei. Horrelakoetan, gainera, ez gara kontsumitzaile huts: bideoak puntuatu egin ditzakegu, komentatu, partekatu...

Aukera horietaz gozatzeak baditu, baina, bere desabantailak: etxeko ordenagailua aparteko toki batean egon ohi da gehienetan, sofan ez bezala jende asko esertzeko tokirik egoten ez den lekuetan. Agian horrek ere mugatu du, orain artean, Internet bidezko ikus-entzunezkoen kontsumoa. Egia da, egon, aspalditik dagoela aukera ordenagailu bati media center software bat jarrita HTPC (Home Theater PC) bat muntatzeko eta Internet telebistan ere izateko, baina hori egitea ez da erraza, geek bat ez bazara, eta horregatik ez da gizartearen gehiengoa horretaz baliatu.

Google TV: Internet telebistara eta sofara eramaten

Agian orain amaituko da hori, Google-k udazken honetan AEBn atera duen eta 2011n munduan merkaturatuko duen Google TVrekin. Izatez, Android sistema eragile librearen egokitzapen bat da Google TV, telebista- eta bideo-grabagailuetarako moldatuta. Bi motatako hardwaretan etor daiteke integratuta: telebistara konektatzen diren kutxetan (deskodetzaileen antzekoak) edo telebistan bertan. Logitech eta Sony izango dira lehenak Google TVdun aparatuak merkaturatzen, kutxa- eta telebista-formatuan hurrenez hurren, baina denborarekin gehiago ere izango dira.

Google TVrekin, ohiko telebista-kateak ikusi ahal izango ditugu, baina baita Interneteko bideo-zerbitzuak (doako nahiz ordainpekoak) edo gordeta ditugun bideo eta bestelako multimedia-elementuak ere. Gainera, bilaketak egiten ditugunean, horien guztien barruan egingo da. Edozein webgunetatik nabigatzea ere posible izango da. Telebista eta Internet, biak aldi berean erabili ahal izango ditugu. Adibidez, pantailaren zati batean partida bat ikusi, eta, bestean, taldearen informazioa; edo, film bat ikusten ari garela, izkinatxo batean Twitter bidez partekatu. Telebistaren pantaila nagusia ere gure programa, telebista-kate eta webgune gogokoenekin pertsonalizatu ahal izango dugu.

Posible izango da, baita ere, gure Android telefono mugikorra urrutiko aginte gisa erabiltzea, eta, teklatua behar denean (bilaketetan, "tuiteatzean"...), haren ahots-ezagutzarako softwareaz baliatzea. Horrez gain, funtsean Android sistema eragilea duenez, harentzat garatutako aplikazio-sorta zabala eskuratu eta exekutatu ahal izango dugu (mugikorren hardwarea erabiltzen ez duena, noski), jokoak barne. Eta, denbora laburrean, Google TVrentzat berariaz garatutako aplikazio berri ugari aterako dira, ziur. Finean, ordenagailu pertsonal baten modukoa izango da telebista, eta nahi ditugun aplikazioak instalatu eta pertsonalizatu ahal izango ditugu. Aukeraz betetako mundu berri bat irekitzen du honek.

Android Apple-ren aurretik

Aurreko hilean kontatzen genizuen Apple-k jendarteratu eta ia monopolio bihurtutako produktu-mota jakin batzuei, smartphone eta tabletei, hain zuzen, aurre egiteko sortu zela Android sistema eragilea. Applek atera zuen bere Apple TV duela urte batzuk, baina askoz sinpleagoa da: soilik webgune gutxi batzuetako bideoak ikus edo eros daitezke, ezin da aplikaziorik instalatu, ezin da nabigatu... Oso urrun dago Googlek proposatzen duenetik.

Apple, noski, ez da lo geldituko eta Apple TV pixkanaka Google TVrantz eboluzionatzen joango da. Jada iragarri ditu Google TVren ezaugarrietako batzuk sartuko dituztela Apple TV-ren hurrengo bertsioan. Edonola ere, oraingoan aurreratu egin zaio Google Appleri, eta, beharbada, ITV izenaz bataiatu den munduan (Interactive TeleVision edo telebista elkarreragilea) ez dugu biziko Appleren produktu itxi, hiperkontrolatu eta garestien monopoliorik.

Apple ez den beste arazo bat ere sortu zaio, ordea, Google TVri, abiatu eta berehala. Estatu Batuetako hiru telebista-kate publiko nagusiek (ABC, NBC, CBS) lehenengo eta beste batzuek ondoren, blokeatu egin diete Google TVren erabiltzaileei euren Interneteko edukietarako sarbidea. Beraien negozio eredu zaharkitua defendatzen saiatzeko haurren kasketak...

Anubis 3.0 from WillyRoa on Vimeo.

Xabiroi komiki-aldizkariaren urriko alean Dani Fanoren Anubis 3.0 saila amaitu dela-eta, eta ondoren atal denak batuz egingo den albumari begira edo, Willy Roa Daniren adiskide, Elhuyarko nire lankide eta blog honetako kolaboratzaileak 3D-ko animazio bideo eder bat egin du, Anubis 3.0ko protagonistetako bat den AMMIT robotarekin. Hemen ondoan duzue ikusgai.

Elhuyarko langile gisa, Willy Roa Euskadi Irratiko Norteko Ferrokarrilla irratsaioko arduradun eta esataria, ETBko Arratsaldero saioko kolaboratzailea eta Elhuyarko zientziaren komunikazio saileko erredaktorea da, beste gauza batzuren artean. Baina horrez gain artista da marrazki edo komikiak egiten, eta baita Blender software librearen bidez 3D-ko irudi eta animazioak egiten. Benetako errenazimenduko gizona! Elhuyar aldizkarirako 3D irudi asko egin izan ditu, baina bere kabuz nahi duelako ere hainbat egin izan ditu. Berriki blog bat ireki du, Bad3Di, egin dituen eta aurrerantzean egingo dituen irudi eta animazioak igotzen joateko, eta nola eta zergatik egin dituen azaltzeko. Bertan daude, adibidez, ON Zientzia zientziaren dibulgazioko bideo lehiaketaren karira egindako Hemolinfa bideo bikaina (lehiaketan ez zuen parte hartu, Elhuyarko kidea izaki; gustuko zuelako egin zuen), edo bonbilla batek bere burua pizten dueneko beste animazio sinpatiko hau.

Jarraitu beharreko bloga, zalantzarik gabe, Willy Roaren hau. Ongi etorri ziberespaziora, Willy!

Ezaguna da Haritz Rodriguez euskal Internetaren munduan. Euskaltube-ren sortzailea, Gaur8-ko kolaboratzailea, Nickdutnik-eko kolaboratzailea... Bere azken proiektuetako bat Tokitan.tv da, "bidaiari txikientzako abentura handiak" erakusten dituen vlog edo bideobloga. Astero, berak egindako bidaia, txango edo abenturaren baten bideoa erakusten du bertan, oso ongi editatuta. Batean mendi bateko igoera izan daiteke, bestean surf egitea, hurrengoan kobazulo batera sartzea, edo belaontzian egindako bidai bat...

Baina bideobloga baino gehiago da Tokitan.tv. Bideoaz gain, testua, irudiak, mapak, azpitituluak, musika eta abar ere sartzen dira proiektu horretan. Ba oraingoan, komikiarekin ere ausartu da. Bere bidai eta abenturetako argazkiekin, komikia egiten hasi da. Lau orri ditu oraingoz Eraztunen jaunaren istorioa eta Tintin Tibeteneko azala gogorarazten dituen komiki honek, baina jarraitzeko asmoarekin. Zorte on abentura berri honetan, Haritz, eta eskerrik asko komikiaren aldeko apustuagatik!

Getxoko komiki-azokari buruzko artikuluan utzitako iruzkin bati esker jakin dugu euskal egileek eta euskarak presentzia izango dutela ostiraletik igandera bitartean egingo den Zaragozako komiki-azokan.

Alde batetik, Astiberrik eta Arte Bizkarra Kulturgintzak standa izango dute bertan. Bestetik, bi euskal egile daude gonbidatuen artean: Aitor I. Eraña gasteiztarra, 2010ean Diábolo ediciones-ekin R.I.P. arrakastatsua atera duena, eta Gorka Velasco barakaldarra, Arte Bizkarra Kulturgintzarekin Gaur egungo BeHIak. Hezkuntzaz hausnartzen eta Cuando el río sueña. Catálogo ampliado de peces gordos argitaratu dituena.