Garagoittiko Orakulua

Balcarce, 2005ko Azillak 7.

Retiro, eguardi partian.

Abioian onduan tokau jatan aguriakin kanbixo bat egin juat: berak neri Ezeizatik Retirora colectivoz (autobus urbanoz) heltzeko argibidiak emon destaz eta nik berari barriz, tromboflebitisa zaintzeko aholkuak.

Hala etorri nauk Retirora ba, lehelengo Ezeizatik Baires iparraldeko auzo behartsu batera doian 86, eta gero auzo horretatik zentrora doian 50ª. Etnografikoki mamintsua, gune suburbanuetan mobitzen diran bihargiñ, etxekoandre, agure zoro... eta danen artian han, ni. Aeropuertuan ez bezela, jente asko ikusten zan maputxe trazaduna, indixo=pobre topikua indartuta.

Gogua najeukan, benetan, Les Luthiersen kantuan inspiraziño motibua ezagutzeko. Etxuat sekula ikusi hain konduzitzeko mozu zazkarrik; gidari desagradabliak bai, hori ez jatak arrarua egiñ orraittiokan. Eta luzia... igual ordu bi bai emon doguz oso ondo ulertzen ez doten errekorrido bati bueltaka...

Bai kaletik bai omnibus geltokixan (jente pobria bakarrik ibiltzen dok hamen) alarmak jaitsitta najabilk oinguan. Ez behintzat aurretik etorri nintzaneko paranoia harekin, lapurrak eta timadoriak dirala ta. Argi ibilli bai egin bihar dok, jakiña, baiña egixa esanda gehixenetan kaleko eta dendetako jentia oso adeitsua da eta etxagok arriskurik.

San Jose hotelian, gabez.

Hogetazazpi ordu mundutik dantzan, eta etxuat atsedenik hartu posiziño horizontalian. Balcarcerako autobusan zain najenguala, “Epa!” nere atzian. Buelta egiñ, eta... Joseba Etxarri, autobus berian joiala. Biajian 6 orduak motztxuago egin jatazak...

Balcarcera hurreratzen juan ahala, nerbixuak sabel aldian. Batetik, jakin ez familixakuak ze erantzun emongo daben edo; bestetik, “a la brava” juatiak berez daukan suspensia: 20.00etan etxuat denpora asko izango ostatua topatzeko... topau ezkero be, ia lekurik ete dagoan... Arnas diafragmatikuak, illunabarrian autobusa rekta amaittueziñezkuetan kilometro jaten doiala, ganauak eta aintzirak nunnahi, arbaso baztandarrak zapaldu zittuezen lautada ikaragarrixetan.

Remis batek hartu nau, eta hari galdetuta San José hotelian (“ni caro ni barato”: ¡orraittiok! ¡horixeok nik biotena!) sartu eta gela bat topatu juat segiduan. Gustora, 40 peso (13 euro) armozu eta guzti. Adrenalinia jaisten hasi dok odoletan. “¿Eta, zeiñen billa zatoz ba?” hotelekuak segiduan igarri dezta; ezagun da hona ez datorrela turista asko. Azaltzen detzat, eta “¡Hara! Nik Berasueta bat izan neban ikaskide”. Informaziñua billatuko deztala agintzen dezta, eta ba noia zeozer jatera.

Gasolineran jaten juat milanesa bat (bokadillo itzala) eta ur minerala, euro 2ttan. Adrenaliniak behera darrai, alarma gorri guztiak emetatzen joiazak, gero eta nekatuago sentitzen nauk, nere zentzunak etxaukek zertan alertan gehixago egon gaurkoz, eta deskantsura bultzatzen nauk senak. Ondo sentitzen naiz, baiña loguria nagusitzen da. Hotelera etorri eta rezepziñokuak internetetik etaratako 8 izen, helbide eta telefono zerrendia etaratzen jeztak. Ba jaukat bixarko entretenimendua.

Aidian, 2005ko Azillan 6xa.

Hor beheko hori Paube izango dok. Hegazkin txiki honek 18.00etan egin jok alde Loiutik, eta oso despegue politta. Illunabarra zuan, eta hantxe agertu dittuk dotore-dotore Bilboko ibaixa (espillu argixa illunttasunian)... Billano lurmutur eta ugartia... Armintza eta Lemonizeko zentrala (herrixa bera baiño haundixagua)... Izaro, urdaibai, Ogoño, Ea (Natxittuko igoeria zelako ondo ikusten zuan)... Lekeitxio eta bere leku ezagun maittagarrixak (Mahastiko txaletetako bide zirkularra ederto ikusten zala)... Kosta ertz-ertzetik juan gaittuk, hiru-lau bat kilometroko alturan. Gero kostiak sartu-une bat egitten jok eta itsasua ikusten zuan bakarrik, nere aldeko bentanillatik. Halako batena Getarixako arratoia agertu dok. Gero Zarautz lineala, Orixo, Ñoñostia, Jaizkibel... Pasaiako badia, Hendaia... Itsasua atzian geratu da Angelu, Biarritz, Baionako perfil argitsuekin. Iparraldian Landak eta lur ezezagunak (Lekeitxiotik ikusten dan hortzmugia era harrigarrixan luzatuta). Lapurdi, Baxenafarrua eta Xiberua ziharkatu doguz ti-ta batian, ezin izan jetsadazdaz ipurtargixei izenik jarri. Gero Bearne, eta territorio ezezagunian sartziakin batera amaittu dok Tagzania erreal honetako bidai fulminantia, despegatu eta ordu laurden eskas pasatu danian.

Horko beheko hori Marsella izango dok. Laster itxaso gaiñetik pasau biharko juagu, diñot nik, Italiara pasatzeko.

Gustau jatak Gaviota ikustia. Etxagozak bost-sei bat kilometro baiño gehixago kostatik (urriñago zeguala uste najuan). Eta Burgoan, planta regasifikadore onduan, Pozu Illuna ikusten zuan.

Eta gaur, domeka arrantsaldian, kanpofoballak ikusten zittuan iluminatuta, orlegi-orlegiak hirixen argittasun anaranjauan barruan.

Malpensako aeropuertuan, 20.30ak aldian.

Hiru ordu eta erdi pasatuta, hemen najagok spaghetti-jale artian jarritta. Gizaseme baltzaran engominauak mobillez berbetan eta eskuekin kiñuka, eta atso-puska ikusgarrixak hara eta hona... dana dala giro pijua ¿zer bestela, aeropuerto baten? Buenos Airesetako Erretiro geltokixan bestelakua izango dok.

Etxuat ulertzen –edo igual bai- zergaittik gustatzen jakon jentiari kolia egittia. Abioiak lurra jo eta geratu besain laster, hor hasten dittuk danak jaiki, maletak hartu eta jakak jazten. Autobusian be, bardiñ; abioian baiña, tente dagozen pijillo eta ejekutibo guztiak hor egongo dittuk geldi hamar miñutuz, eskillaria ipiñi, atia zabaldu arte. Alperrik... Oin be, embarque ate aurrian hor jagozak 300 bat pertsona, danak tente, orain dala ordu erdittik. Emoten jok lekurik onena harrapatzeko zain dagozela, edo azkenak ez dabela abioian lekurik harrapatuko, edo... ni behintzat hamen egongo nauk trankil jarritta, eta kolan 2-3 pertsona geratzen dirazenian orduan jarriko nauk atzian.

Aintziñako ohittura zaharren pisua zelako haundixa dan...

Jostaillu haundi honek lilluratu egitten nauk. Bilbotik Milanera 60 bat lagunendako txoritxo baten etorri gaittuk, baina Buenos Airesera juateko hartu gaittuan arraitzar honetan 300 bat bidaiari egongo gaittuk. 1º klasian (“clase magnifica” italieraz) 6 lagun lerro bakoitzeko eta hankak luze-luze eruateko moduko lekua. 2º klasian, 9 asiento (“poltrona” italieraz) lerro bakoitzeko eta leku gitxi aurrekuakin (belaunak joten, ixa-ixa). Itzala dok katxarrua. Leihatillan egotia lortu juat (penia gabia dala) eta motorran atzian najagok, atze-atzian, hegazkiñan buztanian.

Euri pizkat jiharduk Milanen. Asfaltua bustitta jagok. Ba, etara kontuak: hegazkiñak motorrak ixotu dittuanian, asfaltoko ura narraska hasi dok, kotxe garbigailluan sekadore potentiak txapia legortzen hasten danian legez. Ur tantanak lurretik korrikan. Eta reaktore atzian potzu bat egokitzen zanian, ¡frassst! ur guztia hegan, pulberizatuta.

1. orduko biajia jaukat aurretik...

Gure pilotuan izena, Giacomo Stallone. Oin ekaitz baten sartu ei gaittuk, Casablanca gaiñian goiazela. Ia bere lehengusi Sylvesterren modura abilla dan eta ekaitzetik bizkor etaratzen gaittuan Giacomok...

Afrikako hirixak aidetik eta gabez ikusitta Europakuak baiño hamar bidar gitxiago ikusten dittuk. Potentzia gitxiagoko argixak, edo ciento veinticincokuak edo... ekologikuaguak, seguru.

Marrakech gaiñetik pasatu eta ¡hara! Kanariar ugartiak. ¡Españan gagoz barriro barren! Honek dira honek, estadu kolonialen paradoxak.

Etxakixat ze ordu izango dan, hamabixak edo. Beheian, Saharako illunttasuna, eta haren gaiñian Orion. Stallonek abioi barruko argixak emetau jittuk; lolo egitteko ordua dala erabagi jok.

Euskal txozna-zerbitzari agurgarri hori: ¿zenbat bidar geratu zara jaixetako genero sobrantiakin zer egin jakin ezinda? Seguru nago behin baiño gehixagotan izan dozuzela hortik bueltaka hasittako vodka botillak... plastikozko edarontzixak... eta aldez aurretik egindako tortillak.

Hain zuzen be, azken hónei erreparatuko detzagu orainguan. Bere horretan jan-eziñezkuak izaten ba dira be (legor-legorrak, lodixak... ittota hiltzeko modurik onena), imajinaziño pixkatekin oso gauza interesgarri eta goxuetarako balio leikie. Gaurkuan pizza baten oiñarri legez erabilliko doguz, Pontevedrako A Insua herriko “Heicho De Dar Queridiña” tabernako idea bat gogoratuta.

Sinplia da. Lau pertsonatako, tortilla bat erabilliko dogu. Lehenengo, tortillia bere zorrotik etara, eta erditik zabalduko dogu -“Norman Bates” tipoko aizto batekin hobeto- , biribil formako zati bi etarata. Zati bakoitzetik semicirculo bi etaratzen badoguz, errezago izango dogu laban sartzeko eta gero lagun bakoitzari bere zatixa banatzeko orduan. Labako apalian egokittu, eta tomate geruza sendo batez estaliko dogu oso-osorik; zenbat eta ladrillua gehixago umeldu, orduan eta jangarrixago.

Tomatian gaiñian, bacon edo halako okelazko zeozer ipiñi...

...eta laba barrura. Modu honetan lortuko dogu batetik tortillia berotzia; bestetik, gaiñeko tomatiak ura galtzia; eta azkenik, bacon edo dana dalakua erretzia. Hortxe mantenduko dogu ordu laurden inguru. Etaratzian, txoznatik sobran genkazen piparrak eta lontxetako gaztaia be aprobetxatu ahal izango dogu, beikonan gaiñian ipiñitta.

Nahikua izango dabe laba barruan lau-bost minuto, eta... ¡prest! Txakurrak be jan nahi ez daben ladrillua, “delicatessen borroka” bihurtuta.

Edari gomendagarrixa: txoznatik sobratutako “platanitua” (erdixa ginebria, erdixa mostua). ¡On egin!

Udazkeneko sasoi politten hasten jagozak. Atzo Gorbeira juan nintzan aspaldiko partez, umia nintzanetik juan barik najenguan; eta goguan daukatena, beti laiñua, hotza, edurra eta aldapara latzak; ¡txarto pasatu, orraittiok! Atzo ostera, barriro adiskidetu nintzan mendi zahar horrekin. Aspaldi etxuat hain egun atsegiña pasatu. Hamen jarriko deuadaz irudi batzu: Egiriñaoko santutxua:

Aldamingo tontorra, Arrabarako bidetik:

Itxiñako artzai-korta bat:

Itxiñako Atxulaor atia:

Amorotoko Udalak espeleologia ikastarua antolatzen dau, Gernikako ADES taldian kolaboraziñuakin. Hónek ekarriko dabe materixala: argi, kasko, sokak... ikasliak erropa zaharra baiño ez dabe ekarri biharko. Kanpoko praktikak Ereñoko kanterako hormetan egingo dira, eta barrukuak Abitta eta Atxurra-Elizburuko haitzuluetan.

Prezixua: lau hogerleko (ez dakit zehazki, baiña 10-20 bat euro izango dira: prezio sinbolikua beraz). Noiz: zapatu bi, Azaruan 5 eta 12xa. Apuntatzeko: 946 842 549 (Amorotoko Udala, antolatzaillia); 696 984 036 (Oscar, ADES)

Hesia urraturik libratu huen kanta...

Hegoi egun baten idazten deuat, anaia. Mende batzu dittuk hire arbasuak auzokuen etxera zibilizaziño pizkat ekarri zebela, eta zuek ziñazien aurrerapenan eredu. Ekialdeko haize beruakin etorri ziran matematika, medikuntza, arkitektura eta artia erromatarren ostian kaosa nagusi zan lurralde horretara. Artian nere jentia euren modura zuan: artzaiña ez ba zuan, nekazarixa zan euskalduna, Europako hegoaldian bizi giñan tribu edo klan guztien arteko jokuan beste kide batzu. Sasoi illun hartan sartu zittuan hire arbasuak, eta zazpirehun urtez nagusi izan zittuan Al-Andalusen.

Gaur hor hago, urratuta: afeittatzeko kutxillak baiño zorrotzago diran burdiñ-hesixei heltzeko arrazoi senduak bihar dittuk. Metal urratzailliari esku betiakin gogor sakatzeko, miña baiño gogorraguak diran arrazoiak. Horregaittik begiratzen haut errespetuz, eta kuriosidadez.

Baiña itsua ez nauk: ¿zer dala ta, azken egunetako “boom” mediatikua? Urtiak da hire anaiak etortzen ta etortzen dabizela... ¿zer gertatu dok oiñ ba medixo danak zuen odolari erreparatzeko? ¿Zeiñ jabik tajadia etaratzen? Bateronbat bai, eta ez zarie zuek. Zuekin trafikatzen dabenak izango juek zeresana: handik bidaltzen zaittuezenak edo hamendik zuen izardixa eta odola diru bihurtzen ibiltzen dittuanak.

Euskal arrantzalian ikur txapeldun eta surrandixa batzokiko komuneko atian baiño etxagok oiñ. Ondarruko barran galegoz eta wolofez entzutzen dok. Sasoia aldatu dok, eta etorkizuna lamerako zibili-zabuluetan jagok: binilua besain azal baltzeko umiak euskeraz dabizak bere lagun zurixekin jolasian...

Tear down the wall!

Zipayuen kuartela bistan daukatela idazten juat hau. Barkatu, zipayuen basia. Gaur goizian Javier Balzan berbak entzunda sutan jarri nauk, eta desfogau biharra jaukat. Gaur manifestaziño bat egitten juek EHNAMekuak, Bilbon edo. Betiko legian, abertzale españolak galazo bihar dala ta ez dala... Eta hara nun agertzen jakun Javier Balza (lagunendako Txabi) esplikaziñuak emoten: "erakunde ilegalizatu batek konbokatuta egon ezkero, duda barik galazo egin bihar dala; baiña indibidualak konbokatutakua ba da, baimena emon bihar dala". Halako era biribillian, ¡to! Eta gero bestetik, beste gauza batzuei buruz berbetan, torturen kontrako protokolo famoso horren barruan (martxan oin dala urte pare batetik ei jagona) oin hasi bihar dirala inkomunikaziñuan egindako galdeketak grabatzen. Ointxe.

Berba biko gizona dogu Txabi. Noren aurrian dagola, eta kontestuan araberan, erantzun bat edo bestia izango jok prest. Edo biharbada prest ez, eta bihotzeko taupadak bultzatuta funtzionatzen jok. Argi jagok hainbeste iraindu banaiz nere kasu pertsonala afektatuta egotiangaittik dala: 2002ko Iraillan 14an izandako Bilboko manifa ha herrittar talde batek konbokatzen zeban; inun azpi-jokorik egon izan ez ba da konbokatzian, hantxe izan zuan. Epaille konpetentien aldetik ez zuan debekatzeko agindurik egon (Garzonek bota zittuan beriak, baina bera Auzitegi Nazionaleko instrukziño epaillia zan artian, konpetentziarik ez beraz halako zeozer agintzeko). Eta hala eta guzti be, Txabi Balzan neska-mutillak eraso egin ginttuen, min izugarrixa sortuta, bai fisiko bai psikologikua.

Berba biko gizona haiz Txabi.

Ba dakit politikan sartuta ibiltziak hori daukala: konfunditzeko aukeria, egoera larrixen aurrian erabaki konprometiduak hartu bihar izatia... Baiña erantzukizunak hartu bihar izaten dittuk be. Bestela, hobe heban hojalatero sartu, Txabi. Aittortuko baheu sikieran, egoera bardiñan aurrian desbardiñ jokatzen duan arrazoirik etxagola: haiziak nundik joten deuan, edo zure ugaleko txakurren odol gosia, zuen ganorabakotasuna dala erabagi bat edo beste hartzian arrazoia... diskulpa pizkat izango zendukie, inkonpetentzian atxekixan. Baiña neurri mental faltian atxekixa zure subordinatuak jaukek bakarrik, armak erabiltzeko makiña garun-bakuak. Heuk erantzukizuna daukak, erantzukizuna: eta iges ibiltziak, esplikatu eziñezkuari esplikaziño bat billatu nahixan, txarto egindakua onartu nahi ez duala, heure buruari buruz asko esaten jok. Goguan jaukat gure kasuan, heure subordinatu-kate horretako hankasartu galantarengaittik esplikaziño billa genbixazenian, zelan iges egitten heban behiñ eta barriro; ezin izan gajenduan heurekin berba egittia lortu, beti iges, zubelandara baten modura. Aurpegixa emon ezinda, mutiko lotsatixori. Konpondu zenduen, azkenian, zeuen legiak hankatartetik pasatzeko daukazuen ahalmen miragarrixa erakutsitta: heure mutillen akusaziño faltsuangaittik blastio bildurgarrixa eta 3 asteko kartzelaldixa “jan” eta gero, zeuek jarrittako salaketian gaiñetik pasatu eta epailliak kasua sobreseitzia lortu ei zenduen. “Ei” diñot bai: ez dakigulako zihur alkantarillapeko zeintzuk resortiak mobidu ete zenduezen zuen hankasartua zelan-edo-halan konpontzeko. Heu, zubelandarihori, ez hintzan kapaza izan gauzak argi esan eta arre edo ixo esateko, dana makur eta azpittik egin heban.

Ba jakixat, jakin be, heure gaiñetik eta azpittik dagozenak kulpa haundixa daukela. Ez bakarrik gure asuntuana: beste batzun kasuan onduan fribolidade bat dok, azken fiñian. Eta bajakixat be Indiako zipayuen kasuan legez, ba jagoala zure polizia kolonial horren gaiñian Erresuma bat, erantzule subsidiarixua. Baiña haretxek beria merezi juela argi lagata, heu erantzule zuzena haiz, Txabi Balza, eta nere txikitasunetik (neuk berbia baiño etxaukat, heuk ostera gerra makinaria indartsua) esan bihar deuat koldarra eta berba bikua izatiaz gain putaseme haundi bat haizela. Neurekin erakutsi duan begirune bardiñakin jiñuat.

Julen Gabiria-n blogian tren-barruko susedido baten barri irakortzian, nere garun barruetan gordeta najeukan egoera bat harrotu dok, eta gogora etorri.

Ahaztuta najeukan, benetan: Eibartik Markiñara juateko goizeko 7.30etako tranbixia hartzen nebanekua da gomutia, eta biharbada erdi lotan juaten nintzalako najeukan erdi-lurperatuta neuronen azpixan.

Ardantzatik urten, eta parada batzu zetozen: Amaña, San Lorenzo (Sanlórentzó, esatari elektronikuan berbetan), goguan ez daukaten beste bat, eta Ermuko Geltokixa. Han jaitsi bihar izaten nintzuan, eta orduan zetorrena ikustekua zuan.

Zortzirak hamar gitxiago izango zittuan, eta geltoki horretan ehundaka nerabe jeguazen ez-dakit-nora juateko. Kontua zan, danak gu gentozen tren horretara sartu bihar izaten zirala, eta jakiña: zein lehenago sartu, harek harrapau jarrilekua. Biajia tente ez egittiarren, kristonak eta bi egitteko prest jeguazen hagiñetako aparatodun hárek, euren abots disonante-destenplauekin barre eta zarataka.

Kontua zera zuan: trena pizkaka geratzen juan ahala, andeneko jente ufal ha irakitzen hasten zuan, bagoian ate eta leihuen kontra; hain zan trinkua ze, haize konprimidozko atiak zabaldu arren, parian suertatzen zan granodun moltzua geldi geratzen zuan. Ganga baten harri batak bestia eusten daben modura. Halako baten arkua hausi, eta bagoi barruraka errebentatzen zuan artaldia, eta danak korrika eta txillixoka asiento billa, eta barruan genguazenok ezin urtenda egoten giñuazen minuto batzutan.

Ordu horretan brometarako ez nintzan egoten. Eta konturatu nintzanian egunero errepikatuko zala, eta Eibartik gentozen beste bidaiarixak marmarka ibiltzia baiño ez zekixela, iniziatibia hartzia erabagi neban. Esandako moduan, ordu hórretan asko etxuat bihar izaten zaunka hasteko. Egun haretatik aurrera, Ermuko geltokira heldu baiño lehenago jaiki, sakela, berokixa eta guardasola ondo lotu eta jantzi, eta urteerako parian jartzen nintzuan. Betiko panoramia errepikatzian, atia zabaldu eta nerabe-pareta nere aurrian agertzian, ez nintzan geratzen bagoi barruraka noiz errebentauko. Karrerillia hartu eta nik neuk apurtzen najuan sorbalda-ukondua aurrian jarritta ¡¡¡danba!!! baiña kanporaka.

Eguna hasteko modu parebakua, ¡erregular!

Eta gauza kuriosua: nahiz eta egunero egitten najuan maniobrihau, gazte artalde ha ez zuan kapaza izan egun baten bez neri aurre egitteko (¡ehundaka zittuan!) edo paretik kentzeko. Egunero-egunero hartzen juan kriston takatekua nere sorbaldetik (baten batek hartuko juan, bai, miña...).

Izorrau edo espabillau.

Xelebria dok pistoladun bat alde humanotik. Izen generiko moduan hauxe erabilliko juat: pistoladuna. Batzu hasarratu leikez honekin, zehatza ez dalako, eta ñabardurak egitten hasiko jatazak: ez dok bardiña militarra, eta poliziakua, eta gudarixa, eta seguratia… Baten, zipaio bati “zuen kuarteletan hauxe eta bestia egitten dozue” aittatu eta hasarratu egin jatan: “kuartelak guardiazibillenak izango dittuk; guriak basiak dittuk: ez gara bertan bizi”. Bueno, ni kanpotik ikusten juat indar armatuen mundua, eskutan pistolia darabixan jentiana; ba jaukek antzerakotasunik, eta gaur danen gaiñian jardungo juat. Musulman batek ermittia, basilikia eta katedrala bereizten ez dakixan moduan (danak “elizak” dittuk harendako) nik etxakat pistoladun klase desbardiñak bereizten jakin biharrik. Pistoladun batzu lotsatu egitten dittuk bere izaeria aitortzian. “¿Lanbidea?” galderiari “Funtzionarixua” erantzuten dabenak dira. Egoera barregarrixa dok, baiña euren ate-barruko dramian islada esanguratsua bebai. Alerta permanentia, inkognitua mantentzeko biharra, ezin kontrola galtzia...

Behiñ ezagupidia egin eta gero, jakiña, hasierako sekretu hori ez dok sekretua eta izan juat aukeria pistoladun baten barru-munduan pizkat sartzeko. Goguan jaukat zipaio batekin izandako konbertsaziñua: La Polla Records taldian musikia gustatzen ei jakon, eta irribarre lotsati batekin euren kantu baten bertsuak aittatu zittuan: “Era un hombre, y ahora es poli…”. Hauxe dok Evariston olerki osua:

Cuéntame que el paro,

cuéntame que el hambre,

cuéntame cien mil al mes,

Cuéntame que llueve.

Sabes que vas a comer

Por dar hostias a la gente.

Sabes para quien trabajas.

Tus lágrimas las compras

En las rebajas.

Era un hombre y ahora es poli.

Siempre obedeciendo.

Has vendido tu dignidad.

Eres una pieza ms,

Eres mi enemigo.

Gracias a tu estupidez,

gracias a tu humillación,

gracias a tus putas gracias,

Empezaron mis desgracias.

Era un hombre, y ahora es poli.

Kantua aittatzian zipaio honen aurpegixa ikustekua zan: lotsia, gaixari garrantzixa kentzeko guria... nahaste errukarri baten. Gizon hori ez zuan pozik bizi, behintzat.

Pistoladun klase honek nekez egingo detzu bere biharran apologixa bat. Gehixenak atxekixak baiño ez detzue emongo: berak nahixago izango zebala beste bihar bat topatu, baiña beste aukerarik ez zeukala, ta… Sarri entzutzen dan beste bat: bera bakarrik ofizinista dabillela...

Ba jagozak bebai bokazionalak, eta hónen artian elementu bildurgarrixenak: indarra erabiltzia gustokua dabe, eta zain egoten dittuk ugezabak noiz ugala askatuko, hegaztadan urten eta haginka egin ahal izateko (batzutan ugaletik iges egitten dabe... ¡kendu paretik orduan!). Betozkuan eta konbertsaziño monosilabikuan igartzen jakek espezialidadia. Gero badakik, leienda urbanuak: kokainia eraso aurretik, etabar... hori ezin jakin “beti” ala “batzutan” dan. Manifa baten aurrian egon danak jakingo jok zeren gaiñian nabillen...

Pistoladun tipikuak daukan beste ezaugarrixetako bat: pentsatu barik obeditzeko eginda jagozak. Felipe Gonzalezi baten aittu najetsan modura: “la población civil debe tener la palabra, y no las armas; y los militares deben tener las armas, pero no la palabra”. Hala dok, gaur eguneko gizartian. Horretara, neuri kostatu egitten jatak zipaio bati gorrotoz begiratzia: izatekotan, bere ugezaba gorrotatuko najeukek. Zipaiuak rottweiler txakurren modukuak dittuk: ez dauke ezerren kulparik, eurak eraso baiño etxakixek egitten. Rottweiler txakurrak gustatu egitten jatazak neuri; baiña batek erasotzen banau atxurrakin buruan joko dot jakiña. Gorrotorik ez izatiak ez dabelako esan nahi erantzun proporzionatu bat emon ezin zeinkianik.

Seguratak be ba jaukek beria. Poliziakua izateko etxuek asko eskatzen, eta gitxiago militar sartzeko: halan baldintza minimuetara heltzen ez dirazenen urtenbide naturala segurata sartzia izaten dok. Horretara, han topatu geinkian jentillajia ikustekua dok: bankuetan eta ikusten diran aurpegixak, plater-gorruak estututako garun txikixak... Ba daukat nik kuadrillako lagun bat seguratia dana. Nahikua normala eresten detzat; baiña baten entzun najetzan bere “erreminttian” gaiñian berbetan, eta ikaria sartu jatan: “Ez dakik zelako goooozzzzamena dan eskutan pistolia erabiltzia...” ziñuan, berben letra bakoitza gozatuta, adurra zerixola... Bai, arma bat eskutan izatian aldatu egitten dok pertsonia. Tamalez probatuta daukat.

Eztittuadaz ezagutu ETAko kide askorik, baiña batzu bai. Taldian izaeriangaittik beste pistoladunetatik nahikua bereizten diran arren, ez dittuk libratzen ajietatik: ideolojixa bat izatiak hezkuntza politiko bat emoten detze –bestiak ez daukena-, baiña militarrak dirazen neurrixan disziplinia bardiñ izaten dok itsu-itsua. Ezagutu dittudazen elementuak “aparkalekuan” ezagutu jittuadaz baiña eta, horretara, ezin jakin armak emoten daben harrotasuna –prepotentzixia, hobeto- zelan darabixen. Ezta odolan usaiñakin mozkortzian zela erantzuten daben. Baiña pertsonak izatian, susmatzen juat ez dirazela miserixa hónetatik libratuko.

ETA modokuen gudari klandestinuen kasuan beste gauza batetik libratzen dittuk: psikopatak eta biolentzixia atsegiñ daben pertsonetatik. Bateron bat egongo dok, leku danetan legez, jakiña; baiña salbuespena izango dalakuan nago. Halako figurak normalian polizia sartzen dittuk (eta ez ba juek lortzen, segurata). Beste bereizgarri bat be ba jagok: indar armatu “ofizialen” kasuan aginte-katiak markatzen badau erantzukizunen katia, zelula klandestinuak autonomuak izaten dittuk (kanpora begira, noski; barrutik ba jaukek mando-katia eta) eta, horregaittik, ekintzen erantzukizuna eta ordainketia gudari indibidualan gaiñian jausten dok oso-osuan. Seguru nago honek pertsonia burutsuago jokatzera bultzatzen dabela, atxilotu baten aurrian adibidez.

Frantziako estatuan ba dago CRS izeneko polizia bat, eta tokatu izan jata euren jokaeria ikustia be, DEMO mobimenduko kidiak astintzen. Harrittu nintzan kotxetik alarauka irainak botatzen ikustian, zipaio “beltza” edo pikoleto “txuskero” kaspadunenen forman; pentsatzen neban frantziarrak fiñaguak jarriko zittuezela edo... Gero egurtzeko denporan bai ikusi neban pertsonalidade pertsonalagua edo: jarrera prepotentia bai, baiña es espaiñolen... zelan esan... histeria puntuakin. CRS hónek oso gogor astintzen zittuezen manifestarixak, krudelki esango neuke gaiñera, sprayxak begixetara alukeriz apuntatuta, baiña gaiñera harro: zipaiuak dauken akonplejatu kokainatu puntu hori barik.

Guardiazibillik etxuat ezagutu pertsonalian. Lagun baten familixia Avilakua da, eta hango kuadrillan ba jaukazak bai guardia zibillak bai militarrak. Toki batzutan normal xamarra ei dok hori, antza. Bakoitzak bere ideia propixuak garatzen hasi ziran sasoian, etorri zan aldentzia: lagunak jakin juan zela sartu ziran akademian... bere Kortatun kamisetei begirada arraruak hasi zittuan... kuadrilla bereko jentia alkarri berbarik bez egitten... Etara kontuak, denporiakin enteratu zuan bere lagun pikoletuak Euskalherrixan biharra egitten zebala, nun eta GEO taldian. Sekulan ez ei juek horri buruz berba egin: gaur egunian be, topatzen diranian zer moduz, ondo, bixar egualdixak hobera egingo dau, bai hala da, ta... halakuak izaten dittuk euren konbertsaziño tentsuak.

Ni neu mobidu naizen giruan mobidu izan nauk, eta inguru horretakua da nere esperientzia txikixa. Honetatik kanpo, ba da beste pistoladunik, jakiña, baiña ezin juat ezer komentatu ez dittudazelako “probatu”: Espainiako maderuak, Frantziako gendarmeak, Naparruako polizia forala, Iruñako udaltzainak, Gipuzkoako mikeletiak, Arabako miñoiak...

Oiñ konklusiñua etorri biharko litzake. Baiña etxagok konklusiñorik. Hau aurkezpen bat izan dok bakarrik, entomologo batek bere intereseko intsektuei biruz egin leikiana legez. Aldia ba jagok baiña: ni ez nauk infiltratu pistoladun taldietan, arrantzaliei buruz dokumentala egiteko Rockallera eurekin juan zan ondarrutar haren modura. Ni Garagoittiko Orakulo apala naiz, eta pulpittotik ondo eta txarto dagoana markatzen saiatzen naiz bakarrik.

Egunotan Eibarko zaharrak obra-hesixetan jagozak begira: “¡Eneee..! Zenbat urte ez nebala hamen errekia ikusten!”. Eta bai, Alfako derribuen edo Urkusuko parke ingurutik pasatzian irudi xelebriak ikusten dittuk: nere edadeko jentiak Indalezio Ojangurenen argazkixetan baiño ikusi ez doguzenak, eta zaharrak gaztaruan bizi izandako Eibartik gogoratzen dabezenak.

Gure ama (75 urte) entzun juat horren gaiñian berbetan: umia zala, Bidebarrixetan behera errekia agerixan jeguala, ta... Aldapatxon, Ariatzan ta Ardantzan jeguan panoramia, ta... Arikitxaneko zubixa benetako zubixa zanekua, ta... Alfa inguru guztia libre, piszina famosuakin, ta... oin etxuat ondo gogoratzen, baiña nere edadekuak eta baitta nagusixaguak be ezagutu dogun porlan-osotasun-denpora guzti hau (hasi Olerrian eta Azittaiñerarte, errekia desagertu) ez dok halan izan beti. Ha zelako tontokerixia, esango dok: “¡Danok dakigu ez dala halan beti izan barren!”. Bai, baiña gauza bat dok jakiñ, eta bestia sentidu. Eta neretako Kajoitxun argazkixak beste mundu edo dimentsiñoko gauzia izan dittuk beti. Hain zerikusi gitxi jaukek gaur egungo kaliak, usteze inamovibliak dirazela, juan dan 30 urtian beti bardiñ, erretratuetan ikusten dirazen irudi aldakorrekin: oiñ erreka tunel bat, oiñ jauregi bat, oiñ eskonbro mendi bat...

Oin dala 20 urte izandako ufaletan kaliak lehertu egin zittuan, naturaleziak beria dana berreskuratu nahi izaten dau eta. Orduan susmau genduan hor azpixan zer egon zeikian, obra-hesixen atzetik. Udaletxia konpondu zebenian eta bere solu guztiak kendu, zutarrixen artian ikusten ziran pozu illunak be oso sujerentiak izan zittuan: hor beheian zeozer jeguan, ur hotsa behintzat bai. Eta Alfa eraitsi dabenian arku eta dinteldun formak agertu dittuk (Makalarro edo Kakalardokua pasabidiakin batera: jakin bai hor jeguala, baiña nere modukuak ezin konprobatu). Konfirmaziñua dok: hor jagok benetan, eztok montaje bat ez, enkorsetatutako errekia.