Ingelesen hilerria

Mad Men ikusteko gomendatu zidaten, eta lehen denboraldia bukatu dut. Telesail erakargarria da, badu faszinazio puntu bat. Zergatik? Emakumezko/gizonezko harremanak dira haria. Baina batez ere, neure ustez, gizonezkoen gailentasun flipante hori, eta emakumezkoen objetotasuna.

Historikoki, horrela izan dira gauzak "beti". Eta iraganeko edozein une historikotan kokatutako edozein fikziotan, emakumezkoak gizonezkoen mendean dauden egoera marraztu beharko du idazleak, behintzat fikzio errealista bada egiten duena.

Orduan, jakina den egoera batez ari gara, baina hala ere, beste eszenario batzuk baino gordinagoa da agian Mad Men-ekoa, eta suposatzen dut arrazoi batzuk hauek izan daitezkeela:

• Meatzariaren etxean gerta daitekeen ar/eme desoreka baino glamurosagoa da Manhattaneko mundutxo hori...
• Teknologikoki eta soziologikoki oso gertukoa egiten zaigu: New York hori oso geurea da. Ez dago ordenagailurik, baina idazteko makinak, eta autoak, eta bulegoko gorabeherak, komunikazioa eta publizitatea, eta moda, oro har, objektu sozial modernoak dira, 2011. urteko eszenario batekoa da atrezzo hori gehiena. Horrek are txokanteagoa egiten du emakumezkoaren posizioa bulego teknokratiko horietan.

Bi puntu horiek fantasiarako bide ematen dute... Morboa dauka kontuak. Gizonezkoa nagusi sentitzeko zera hori... Morbo horretan intentzio nolabait politikoa ikusten duenik ere badago. Gomendioa egin zidan lagunak ikuspegi post-feminista bat ikusten du telesailean. Eta azaldu izan dit:

"Postfeminismo" delakoa dexente erabili da azken hamarkadetako hainbat serie aztertzeko orduan. Ally McBeal, Sex and the city... horietan emakume modernoak, independienteak, profesionalak agertzen dira (iraultza feministaren onuradunak, azken finean), baina ez da inongo erreferentziarik egiten feminismoari, are burla ere egiten zaio batzuetan. Postfeminismoa hori baita azken finean: bai, feminismoa ondo egon zen, baina orain ez dugu gehiago behar dena lortu baigenuen, beraz, ez zaitezte kontu horrekin astunak izan.

Mad Men-en ere postfeminismoaren arrasto hori igarri daiteke, bi gauzatan, lagun honen iritziz:

• Garai hura (garai prefeminista) eta gure garaiaren arteko gehiegizko diferentziazioa eginez. Seriea publikoari zuzendutako zaplaztekoz beteta dago. Haurdun dauden emakumeak ardoa edaten eta zigarro bat bestearen atzetik erretzen, adibidez. Ginekologoa bere pazienteak urdangak bailiran tratatzen. Besteen umeak jotzeko eskubidea. Sailari buruzko foro batzuetan esaten ei da, garai hura bizi izan duen jendearen aldetik, hori guztia esajerazio hutsa dela. Baina baita, emakumeekiko mespretxua, lantokian pairatu behar duten sexual harassment hori... ematen du batzuetan seriak modu kondeszendientean jokatzen duela. Hau da: begira ze gaizki bizi ziren orduan, eskerrak iraultza hori egon zela, ezta? Orain bai ondo gaudela, ez dago diskriminaziorik, ez akosorik, denak gara berdinak...
• Aldi berean, eta kontradiktorioa baldin bada ere, garai horrekiko nostalgia bat. Garai ordenatua, argia, gatazkarik gabekoa: txuriak bulegariak eta beltzak aszensoristak, gizonak lantokian eta emakumeak suburbiako etxe politan. Comme il faut. Eta horretan, noski, zerikusi handia dauka seriearen produkzio glamourosoak. Eta Don Draper protagonistaren erakargarritasunak. Zer gertatu da gizon maskulino, dominante, poteretsu horrekin? Bueltan nahi ditugu! Metrosexualek ez digute ezertarako balio!

Ez dakit ni ote naizen ikuspegi post-feminista horrekin engainaturiko tipoetako bat. Baina onartzen dut, Mad Men-eko ar/eme desoreka horrek dominazioarekin fantaseatzeko bide ematen duela. Eta dominazioaren joko horretan, molatzen du Mad Men-eko giroak. Lentzeriak laguntzen duen moduan fantasian, New York-eko glamurra dugu hor haren parekoa; eta rol-jokoak ere zirraragarri direlako, nik uste dut espetxezulo mediebala baino erakargarriagoa dela hain gertukoa den eszenario hori, jefeak eta idazkariak, edo bulegariak eta etxekoandre txintxoak... Nire begirada maskulinoa da, baina suposatzen dut fantasia honek funtziona dezakeela ikuspegi femenino batetik ere, jokotzat hartuz gero.

Beste alderdi batetik ere erakargarria egiten zait Mad Men. Pribilejiatuen mundu bat marrazten zaigu, gizateriaren gailurrean bizi dira Manhattango kale horietan, baina ez da ingurune aristokratiko bat. Ez da, gaztetxotan ikusitako serie eder haiek bezala, Brideshead Revisited edo The jewel in the Crown, aristokrazia britainiarraren mundua... Lana egiten dute Mad Men horiek produktuak saltzen, eta lehengai bakarra dute, adimena. Etika amerikar hori neuri gustatzen zait. Espainian konexio politikoak eta pertsonalak dira dirua egiteko moduak. Estatu Batuetan, injineritzako buru azkarrenak dira aberatsenak, Bill Gates, Steve Jobs, Facebook-eko Zuckerberg...

Totel ala ez-totel, gu sekula ez gara izango Ingalaterrako errege edo queenmother (Oscarretan tamalez gailendu zen film klasista hori aipatzeagatik), baina Manhattanen...

Hortaz, neuk ere gomendatzen dut Mad Men. Eta bide batez, beste bi komedia, The IT Crowd eta Big Bang Theory.

Lagunengandik jaso ditudan beste gomendio batzuk dira The Wire eta Glee ikusteko. Baina oraindik Mad Men dexente geratzen zait.

Rage komiki parea egin dut. Azaldu nuen hemen zer diren. Bestela nabigatu Reddit-eko sekzio honetatik. Komikion motiboa, semea institutuan hasi dela, eta orain nota serioak ekartzen hasi dela.

Horra lehenengo hiruhilekoan gertatu zitzaiguna:

Hemen beheko argazkian aitarekin nago. Durangoko Ezkurdi plazan, 1997ko martxoan. 60 urte betetzera zihoazen Durangoko bonbardaketaren urteurrenekoak eta erreportaia sorta neukan esku artean, Euskaldunon Egunkarian egin beharreko lanetan. Josu Chueca historialariarekin idatzi nituen haiek, eta erreportaia bakoitzerako lekuko biziak aurkitu genituen. Adibidez, bizirik zen lehen Eusko Jaurlaritzako azken sailburua elkarrizketatu genuen, Gonzalo Nardiz (EAE-ANVkoa). Gero liburua argitaratu zen: Espainiako Gerra Zibila Euskal Herrian. Martxoko erreportaia tokatu zenean, Bizkaiko 1937ko ofentsiba kriminalarena, Durangoko bonbardaketaz berba egiteko lekuko errazarengana jo nuen: aitaren hitzak sartu nituen erreportaian, eta argazki hau ere bai, banidade apur batekin (ez dut damurik, dena den).

 

Horra aita eta biok, hegazkinak nondik iritsi ziren kontatzen. Une horretako eszena bizi-bizi zeukan eta dauka orain ere memorian aitak, 89 urterekin (gerran 15, argazki horretan 75). Baina ez genuen susmatzen, ez aitak eta ez neuk, eszena hori, une horixe bera, argazki batean ikusiko genuenik sekula.

 

Eta, hara!, aste honetan azaleratu da argazkia. Gerediaga elkarteak ekarri du Italiako artxibo batetik. Argazkia  puntu kardinalekin lerrokatu dugu Sustatun, eta neuk gero, Ezkurdi plaza markatu dut gorriz beste irudi honetan

. Hortxe bota zen lurrera aita, eta lehen bonba-pasadaren ostean, jaiki zen, zauri barik, hondakinez inguratuta. Irudiari begiratuta, txiripaz irten zen bizirik. Gaur bete da bonbardaketaren urteurrena; argazkia atzo komentatu genuen etxean.

Sustatun artikulua idatzi dugu irudi horren inguruan, eta beste bat Gerediagak azaleratutako beste lauzpabostekin. 100 inguru dira guztia. Pozten naiz publiko egiteko gogoz dabiltzalako Gerediagakoak. Ingelesez ere idatzi dut honetaz, eta espainolez ere bai

.

Gaur zazpi urte blogari hasi nintzela hemen, Ingelesen Hilerrian. Larunbatean izan ziren beste lau urte, tuiterlari estreinatu nintzela. Blog eleanitz gisa hasi zen, baina gero bere adar espainola independizatu egin zen, 2005eko azaroan. Mapamovil gisa bizi izan zen Mapamovil.net helbidean harik eta ugartu eta funtzionatzeari utzi zion. Orain, berpiztu egin dut, El Cementerio de los Ingleses deritzo berriro, baina kokapena ez du hemen izango Eibar.org-en, baizik eta Azpitituluak.com neure jabetzeko webgunea dela aprobetxatuz, ba hementxe: azpitituluak.com/cementerio

Ez dut uste jardun handirik izango denik bertan... Iruzkin sistema ere desaktibatua dut oraingoz. Ikusiko dugu. Bitartean, azalpeneko post labur bat eta ea bigarrena idazten dudan rage komiki honekin... Izan ere, euskarazko lehena sortu ondoren, animatu naiz gaztelaniazko bat egitera, Garoñako eta Fukushima ahizpa bikien kontuak irakurri eta gero.

Argazkiak.org | Rage komiki bat gaztelaniaz © cc-by-sa: Luistxo.F

Egia esan, ez dut gaztelaniazko rage komiki askorik topatu hortik. Talde bakarti bat Facebooken eta apenas erreferentzia gehiagorik.

Datorren astean bi mahaingurutan eta beste jardunaldi batean izango naiz hizlari. Mahainguruetan sareko hedabideen kontuez jardungo dut, enfoke desberdinekin.

Asteartean, hilak 22, Seguran izango naiz, Kultur Etxean 19.30etan. Iparra/Hegoa jardunaldi sortaren parte izango da hau, eta bertan hizlari egongo naiz, beste lagun hauekin: Mikel Etxeberria (RadioKultura), Pantxika Maitia (Kanaldude) eta Martxelo Otamendi (Berri). Goiburu hau jarri diote mahainguruari: "Zein etorkizun du paperezko prentsak. Sare sozialetan euskararen lekua".

Hurrengo egunean, Deustuko Unibertsitatearen Donostiako kanpusean (asteazkena 23, 16.30etan, Matteo Ricci eraikinean). Kazetaritza, Internet eta etorkizuna izango da goiburua eta neu Sustatu-ren izenean egongo naiz. Neurekin egongo dira Jon Ordoñez (Berriketan.info) eta Hasier Etxeberria (Zuzeu). Moderatzaile lanetan, berriz, Xan Harriague kazetaria izango da. Gizarte eta Giza Zientzien Komunikazio Sailak gonbidatuta izango naioz bertan.

Baina egun berean (asteazkena 23), hori baino lehenago beste formatu batean (neu bakarrik, aurkezpentxo batekin) egongo naiz hizketan, Eskoriatzako Huhezi fakultatean, Komunikaldiak 2011 jardunaldian. Jardunaldiaren gaia da egile eskubideak. Nik goizez jardungo dut honetaz: Eskubide digitalak: kultura eskubidea, sormen eskubidea, guraso eskubideak... Neure ondoren etorriko dira Ignacio Casado (Euskadiko SGAEko zuzendaria) eta David Bravo abokatu espainiar ezaguna (Jabetza Intelektualean eta Informatika zuzenbidean aditua). Arratsaldez mahainguru bat egongo da, baina ez dut geratzerik izango.

Duela hiru urte, martxoan, Japonian geunden. Ume japoniar bat ezagutu zuten geure umeek, Kotato Teshima Berriozabal. Bere aita Paulo Berriozabalek 20 urte egin zituen atzo oinez bulegotik etxera, garraiorik ez baitzegoen Tokyon. Paulo, Kotaro eta ama Lena ondo daude. Eskerrak. Baina gure bihotzak Japoniarekin gaude, hunkituta eta kezkatuta oraindik.

Gaur bi argazki ikaragarri aurkitu ditut, ume japoniarrekin. Lehena, Rikuzentada herrian, badirudi Hiroshima ondorengo irudia dela, 1945ekoa. Umea bizkarrean daraman emakumearen jantzi tradizionalek ere ukitu poetikoa ematen diote, Hayao Miyazakiren anime batean protagonista balira bezala.

Eta beste hau, Fukushima inguruan omen. Ospitale batera iritsi dira umeak, eta Geiger neurgailuekin kutsatuta ote dauden ikusten dute. Beldurgarria.

Duela gutxi deskubritu dut Reddit. Izenez bai, duela urte batzuetatik, baina ez nintzen interes handiarekin sekula gerturatu Ateismo sekzioa deskubritu nuen arte.

Geroztik, bisitan itzultzeko gogoa etortzen zait, atal hori edo beste batzuetan istorio, irudi eta komentarioak irakurtzeko. Bitxiak dira, adibidez,

• Rage komikien sekzioa
• IamA: Ni zera naiz, aitortza edo kontakizun pertsonalen bilduma
• TIL: Today I Learned, gaur zera ikasi dut.

Wikipedian arakatu dudanagatik, ematen du Redditeko meme eta idiosinkrasiaren parte handi bat are toki basatiago batetik datorrela: 4chan. Hori ez dut ulertzen, benetan; oraindik asko ikasi beharr daukat Interneten :-O

Meme horietako bat da Rage Comics irudiena. Aurpegi errepikakor batzuekin, MS Paint-ekin egindako komikiak omen jatorrian... Honezkero sarean rage-ak sortzeko tresnak ere badaude. Eboluzio etengabean dabiltzan intra-memeak gainera, meme handiago horren barruan, hala nola AEBetako ateo elkartearen buruak, David Silvermanek, programa batean jarri zuen harridura aurpegiak: horrek bere horretan beste hainbat bertsio eragin ditu, eta Silvermanek berak Facebook-eko bere profilean jarri ditu batzuk!

Nik ez daukat nahikoa irudimenik Rage comic bat neuk asmatu eta idazteko... Baina lehengoan, alabaren eskuan ikusi nuen bat marraztua. Lilik badu gusto berezi bat marrazketarako. Aita tonto bat besterik ez naiz hau esaten, baina uste dut sormen pittin bat baduela barruan. Loratuko ahal da ;-)

Argazkiak.org | Liliren eskuarekin, aurpegiak © cc-by-sa: Luistxo.F

Python programazio lengoaiarekin egina dago Reddit eta soft librea da. Hortaz, suposatzen dut klon bat egitea ez dela horren zaila. Gakoa, ordea, komunitatea da. Funtzionatuko luke, garen txikiarekin? Hori da dudan zalantzetako, eta bestea  antolakuntzaren aldetik anonimotasunean oinarritzen dela eta, pertsonalki, uste dut une honetan euskarazko ziber-eztabaidak identitate argiagoak behar dituela. Hala ere, tentatzen nau ideiak... foro benetan basati eta anonimoa bagenu euskaraz, hala nola Reddit Gonewild (NSFW, eta errejistroarekin bakarrik).

Ez naiz oso optimista momentu politikoarekin. Uste dut albiste ona izan zela ETAren suetena. Haren ondotik etorri daitekeen Bruselako taldearen mugimenduak edo nazioarteko berifikazio hori ere ona izango da (ea gauzatzen den, esaten diguten bezala). Ezker abertzalearen adierazpen argiak ere onerako dira. 
 
Baina pesimista naiz. Ez dut ETA bere burua disolbatzen ikusten (are gehiago: oraindik hildakoak ikusiko ditugun beldur naiz), eta ez dut uste Espainiako antidemokraziak aurkezten utziko dionik Sortu alderdiari maiatzeko hauteskundeetan. Adierazpenetan topatuko dute indiziorik, ez dutela ETAren disoluzioa eskatzen, edo ez dutela iraganeko ekintzarik arbuiatzen, edo ez dakit ze prentsaurrekotan zera galdetu dietela, eta hura erantzun dutela... Txostenak idazten ibiliko dira poliziak dagoeneko. Eta bestela, alderdia legala bada ere, ba ANVrekin 2007an egin zutena, orduan legezkoa baitzen alderdi hura: zerrenden kutsaduraren aitzakia fantastikoarekin zerrendak baliogabetu (honetarako, sikiera Foru hauteskundeetan, akaso izan dezakete defentsarik zerrenda zuri-zuriak aurkezten badituzte, pertsona ez konprometitu edo ezezagunekin; baina honetan ere ez dut esperantza handirik). Jarraipeneko alderdia dela ondorioztatuz, debekua luzatu daiteke; eta, ontologikoki, hara, ez dirudi hain zaila.
 
Horrez gain, batzuek zantzu kezkagarriak ikusi dituzte ezker abertzalean nonbait batzuk uzkur edo traizionatuak sentitu direlako. Eztabaida hari honi erreferentzia egin dio Twitterren jarraitzen dudan lagun batek baino gehiagok.
 
Niri, egia esan, ez dit arreta berezirik deitzen traizioaren mamua aipatu duten horien mezuak. Ezker abertzalean borroka armatuaren eta ETAren aldeko jendea dago, eta Sorturen estatutuetan daudenak irenstea gogorra izan behar du horientzat. Baina uste dut diziplinak eta batasun-beharrak marjinal bihurtuko dituela ahots horiek.
 
Neuri, harrigarriagoa eta politikoki kezkagarriagoa egin zait eztabaida horretan Sorturen aldeko batzuek idatzitako mezu batzuetan ageri dena. 

(9)  Nola ailegatu gara egun dauden baldintzak izatera?Urteetako borrokaren bidez eta aukeratutako estrategia eta taktika ezberdinen bitartez sortu diren ondoriengatik.Argi geratu behar da guk ez diogula inoz uko egingo egin dugun bide eta lan horri
 
(12) Hemen egin daiteken traiziorik haundiena, hain zuzen ere, hainbat gudarik urteetako borrokaz ereindako baldintzak usteltzen uztea da.
 
(14) Ezker Abertzaleak espainiar eta frantziar estatuak erosoen zeuden gatazka eszenalekutik ateratzeko mugimendua egin du, eta aldi berean Ezker Abertzalea proiektu irabazlea izan daitekeen eremura igarotzeko mugimendua izan da. Eta bikain egin du.

 
Beraz, Sortu sortu da baldintza zoragarri batzuetan... Hori da flipantea. 50 urteko garaitza etengabeen ondoren, baldintza ezin hobeak dira orain, eta proiektu irabazlea gauzatzeko eremuan bizi omen dira. Errealismo faltatik nola eraikiko duen etorkizuna ezker abertzaleak, hori ez dut ikusten. Baina tira, euren arazoa. Nik gehiago sinesten dut ETAk bidalitako ordezkariak BBCko kazetariari aitortu ziona, 50 urte alferrik egin zituela borrokan ETAk. Suposatzen dut historia berridazteko premia bizia dutela, egiak aitortu barik, hobeto dela garaitza bat (gutxienez) konstatatzea orrialde bakoitzean. Hau ez da berria, ezker abertzaleak idatziz utzia du Zutik Euskal Herria egitasmo autonomistan, artikulu honetan azpimarratu nuen bezala:

Orain dela 50 urte Euskal Herria hilzorian zegoen eta denbora tarte honetan, borrokari esker, Euskal Estatua eratzeko aukera irekitzeraino ibilbidea egin dugu.

Nik ez dut halakorik ikusten atzera bueltaturik begirada. Nik ez ditut ikusten Xabier Leteren poema hori *sortuz ta sortuz gure aukera...* baizik eta Xabier Letek ETAren 50 urteko historiaz esan zituen beste hauek.

Eta 50 urte asko badira, nahikoa zaizkit 10. Iazko abuztuan, Jose Mari Korta enpresariaren hilketaren hamargarren urteurrena betetzean pentsatu nuen, ze krimen estupido, eta zelako hamarkada galdua harrezkero: ez bakarrik ETAk hil dituenak, baizik eta alderdien legea eta hauteskundeetan iruzurra, operazio polizial politikoak (18/98, Egunkaria...), tortura beti bezala, Parot dotrina... Nork nola desegingo du hamarkada honetako espantu anti-demokratiko hau?

Horra, ereindako baldintzak.

Mezetan izan nintzen atzo, hileta katoliko batean, Eibarko San Andres elizan. Hiru abade gezurrak esaten, horrelakoetan ohi denez. Horietako batek, Beitiak, bataiatu ninduen ni! Eta beste batek, Don Balbinok, lehen jaunartzea eman! Hirugarrena ere ez zen ba gaztea. Ba ote dute ordezkapenik euskal parrokietako abade zahar hauek? Betiereko bizitzan sinesten dute, eta Beitia edo Don Balbinoren kasuan, halako dohaina ote duten ere pentsatu nuen bart... baina, ia segurutzat jo daiteke, horiek ere hilko dira, eta ordezko pieza askorik ez dago inguruotan. Disketera apurtu zaizula? puf, ba... zertarako konpondu? Kristautasuna eta katolizismoa amatatzen ari dira Euskal Herrian, eta hori ona dela uste dut.

Dena den, San Andres eliza ederra da. Eta Andres Araoz nafarrak eraiki zuen erretaula, miresgarria. Bost solairu garai, egurretan zizelkatuak, irudi eta eszenak. Elizako beste detaile batzuk ere bai, aldareko urrezko bola eta arranoa, Times Roman tipo desberdinen konbinazioekin goi-goian latinez idatzitako mezuak, eraikina bera... Baina erretaula da ederrena, neure ustez.<(p>

GureGipuzkoa.net | Eibar. Juan de Araozen Adanen kreazioaren irudia, Genesiatik hartua © CC BY-SA: San Martin, Juan

Pentsatzen egon nintzen, erlijioak bere funtzio estupidoa betetzeari uzten dionean, Araozen lana hurbilagotik ikusteko aukera izango dutela etorkizuneko eibartarrek, ezen ez gaurkoek. Buruari bueltaka, irudikatu nuen halako aldamio eta eskilara batzuekin, gora igo eta gertutik eszena horiek miresteko aukera izango dela San Andres elizan, neure bizi-tartean ez bada, bai gizaldi batzuen buruan. Teknologia apur bat beharko da, aldamio ikustezinak, edo plegatzen direnak; izan ere, ikusmira osoa ere ez luke eragotzi behar estruktura horrek.

Teotihuacaneko piramideak edo Abu Sinbel bezala. Euskal elizak ere artelan izango dira. 

Eibarrek ez dauka, nik dakidala, animalia heraldiko edo sinbolikorik. Heraldikoa litzateke, adibidez, balea Getariako armarrian, edo sinboliko edo totemikoak berriz, hainbat kasu: Debakoak tarinak direla, edo Ataungoak otsoak... Herrietako gatxizenen saltsa horretan, ezer izatea tokatu bazaigu, farolak (planetziatarrentzat) edo portugesak (mutrikuarrentzat), ez gehiago. Kirol eta hedabideetako topikoetan, berriz, armaginak akaso: ETB1en armeroak esateari utzi zioten aspaldi, zorionez. Eta zerbait naturalagoa beharko genuke, faunistikoagoa.

 

Egoera honek konponbidea merezi du eta hau da nire proposamena: gauza jakina denez, iaz deskubritu genuenetik, txino-dendetako katu guztiek sanblasa daukatela altzoan, izan dadila katu hori Eibarko herri-totema, eta izan gaitezen eibartarrok katutxinoak.

Argazkiak.org | katutxinoa © cc-by-sa: Luistxo.F

Disfrutatu opilak San Blas egunean!