Harrikadak

Txundituta irakurtzen ditut Arrasateko Ezker Batua-Zutik koalizioaren kontra esaten ari direnak. Ados nago Ander Rodríguez zinegotziarekin: exekutibek agindu nahi dute eta udaletako zinegotziak albo batera utzi, ez-dakit-nongo bulegotan adosten diren akordioak betetzea besterik ez zaie utzi nahi.

Maiatzaren 1ean Berriak publikatu zuen Imanol Murua Uriak eginiko elkarrizketa eta maiatzaren 2an Noticias taldeko periodikoetan agertu da Jone G. Lurgain kazetariak eginikoa. Kontutan hartzeko gauzak esaten ditu zinegotzi gazteak, pim-pam-pum-aren erdian, duintasun osoz.

En castellano

Lagun batek idatzi zidan aurreko batean. Azken bolada honetan irakurritako manifesturik onena bidaltzen zidala zioen. Prentsan ere egin nuen topo idatziarekin, baita Volgako Batelariak taldearen blogean ere. Gainera, norbaitek gazteleratu eta Porque lo digo yo blogean jarri du. Zaila egiten zait hemen laburpena egitea, beraz, irakurri manifestua eta zuek atera ondorioak. Nik behintzat horrelako idatziak eskertzen ditut.

Hori ez da izan azken egun hauetako nobedade bakarra. Aspaldiko partez, Fermin Muguruzak bere ibilbidearen berri eman du webgunean jartzen dituen komunikazioetako 42. zenbakian. Palestinarekiko elkartasuna, AHT proiektua gelditzeko kanta eta Euskal Herriko egoera penagarria aldatzeko ekimenak. Gelditour izan da hortik azaldu dena blogosferan eta komunikabidetan, baina nik hitz hauek ere azpimarratu nahi ditut:

“Euskal Herrirako bake akordioa gauzatzeko ekimenak. Salbuespen egoera, ilegalizazioak, torturak, atxiloketak, errepresioa eta erabateko errefusa eragiten didan Isaias Carrascoren hilketa bezalako ekintzekin amaitzeko martxan jarri behar diren ekimenen aldeko jarrera”.

Ez da lehenengo aldia (Barajaseko atentatua, adibidez), baina oraingoan ere esanguratsua da.

Bukatzeko egoera penagarri honetan bi albiste antidemokratiko nabarmenen berri izanez oheratu nintzen atzo gauean: bata, Ino Galparsoro Arrasateko alkatearen gartzelaratzea; bestea, the organization-ek jarritako hiru bonbak.

Maiatzean 10 urte beteko ditu Gazteszena espazioak eta zoriontzeko modukoa da horrelako gunea izatea Donostian. Gehiago beharko genituela, dudarik ez, baina goazen poztera horrelako gune bat behintzat badugulako.

Zenbat ikuskizun pasa da urte hauetan guztietan toki horretatik? Makina bat. Antzerkia eta dantza ikustera baino musika emanaldiak eraman naute Jai Alai maldatik gora normalean. Batzutan ez nau gehiegi interesatu areto barruan gertatzen zenak eta gehiago erreparatu diot barra ondoko solasari, baina beti izan da aberasgarri bertako atetik sartzea.

Hamargarren urteurrena dela-eta, pasa den astean aurkeztu zuten urtemuga dela eta bereziki prestaturiko programazioa. Apirilaren 26an hasi zen La vida de un piojo llamado Matías, Fernando Aramburu idazle donostiarraren liburuan oinarrituriko haur antzezlanarekin eta Tr´Espace taldearen emanaldiarekin amaituko dira kontuak ekainaren 1ean. Bitartean Nats Nuts taldearen haur dantza, Teresa Iturriozen Single  proiektuaren emanaldia (Gaztemaniak.net programaren barruan), Berri Txarrak, Al Kooper & The Funky Faculty, Peter Hammill, Asa, etab. pasako dira. Gainera, maiatzaren 27an festa antolatuko da.

Hau guztiau ezagutzera emateko, Gazteszena 10 urte folletoa egin du Donostia Kulturak eta diseinua José Luis Lanzagortari eskatu dio. 10 ikuskizunen berri emateaz aparte, eta agintarien agurraz gain, zenbait kazetari, artista eta antolatzaileri eskatu zaio bere iritzia: Sergio Cruzado, Ander Lipus, Xabier Portugal, Maite Agirre, Nats Nus Dansa, Juan Luis Etxeberria, etab. Testigantza argazki batzuk ere jarri dira, besteak beste La Máquina de Huesos  eta Jon Iraundegi fotografo rockeroenak.

Lerro hauek aprobetxatu nahi ditut Egia Kultur Etxeko gune hau posible egin duten guztien lana eskertzeko, egunero bertan beharrean jardun dutenei bereziki.

Ah, portzierto! Toki hau jaio berritan hil zen Poch jaunaren hamargarren urteurrena ere beteko da irailean. Badakit musikari batzuk omenaldi xumea egiteko asmoa dutela, baina oraindik ez dakit pulamentuzko ezer. Ondo iruditzen zait, Poch herriarena baita eta uste dut omenaldi hau herriak egin behar diola Ignacio Gasca zenaren barruan ezkutatzen ei zen jenioari.

En castellano

DK Literatura programaren barruan, Antzararen hizpideak (lumaje azpia) hitzaldia eman zuen Jokin Muñoz idazleak. Zehatz-mehatz, “euskarazko literaturaren sorkuntza bideez eta, bereziki, bere azken nobelaz, Antzararen bidea liburuaz” aritu zen. Angel Erro izan zuen aurkezle eta bigarren ahots, batez ere nobelako hainbat pasarte irakurriz.

Entzule kualifikatu batek (ez dut izenik jarriko, zeren orain duda sartu zait nori entzun nion hori) adierazi bezala, esatera etorri zen Muñoz Donostiara, etxeko lanak ondo eginda. Pena haren hitzaldiak oihartzun mediatikorik ez izatea, baina Nick Cave Donostian zegoen eta txikia da gure hiria. Nik hartutako zenbait ohar garbira pasa eta hemen jarri ditut.

Fikzioa

Paul Valéry arrankean aipatu ondoren, usteltzen hasi den aitaren etxean idazleak baino hauen fikzioak interesatzen zaizkiola esan zuen.

Poesia jakin batek min asko egin digula ere bota zuen. Isaías Carrasco zinegotzi ohiaren aurkako atentatua aipatu ondoren, Errok periodiko batetan albistea nola agertu zen irakurri zuen. Horrek balio zion Jokini esateko ñabardurarik ez dagoela periodikoetan eta bere literatura ñabardurak jartzera zetorrela. Beraz, “arriskuak hartu behar ditugu idazleok”.

Zalantza

Kalitateaz aparte, ahots propioa behar-beharrezkoa dela zioen, baita prosa gardena ere, istorioaren mesedetan. Azken eleberriak badu, noski, irakurketa politikoa, ekidinezina baita politika gure herrian. Halere, azpimarratu zuen bere liburuetan ikuspegi literario hutsez ari dela aztertzen euskal gatazka.

Amaitu dira narratzaile orojakileak liburuetan, nahiz eta politikari orojakileen lurraldean bizi. Gainera, narratzaileak irakurlea harrapatzeko kazetari txarra izan beharra dauka. Literatura perplejidadea, paradoxa… da. Zalantza = literatura, ziurtasuna = bloga.

Ipurdi zabal gogorra

Roberto Bolaño idazlearen aipu bat: literatura jardun aspergarri eta antinaturala da; jolas gisa hartzen ez bada, jasanezina bihurtzen dena.

Idazleen arteko polemikak kritikatu zituen, maila eskasekoak zirelako. Blog-literatura nagusitzen ari omen da, neurrian erabiliz ondo, baina onanismoa nagusitzeko beldurra hor dago: artikulu-bildumez eginiko liburuekin eta beste batzuekin errepikakorrak izateko arriskua dago.

Borges idazle argentinarraren aipu bat: irakurtzerakoan, zerbaitek hunkitu behar zaitu. Jokinek, berriz: hunkitu, jo, harritu aditzak erabili zituen.

Berriro esan zuen ez zaiola interesatzen idazlea, bere obra eta fikzioa baizik; halere, nori axola zaio euskarazko euskal literatura? Izan ere asmo handiko proiektuek klandestinitatea eta ipurdi zabal gogorra izatea eskatzen diote idazleari.

Harrotasun falta

Harrotasuna falta zaiela euskal idazleei, eta anbizio gehiago behar dutela orain gatazkaz hitz egiteko. 400 milioi hiztuneko hizkuntza izango bagenu bezala jokatzea eskatu zien euskal idazleei. Eta orain da unea, ez hemendik urte batzuetara: orduan memoria errekuperatzea baino, nahiago orain egitea.

Basque warriors

Gauza tristeak kontatu dituela azken nobelan, baina baita dibertigarriak ere; honela, umorea erabili duela Gigi pertsonaiarekin, bufoi hitzontzi bat.

Leitza inguruko pasaia aipatu zuen, Pagozelain pastillaz lepo zeuden basque warriors delakoak.

Indiferentzia

Aitortu zuen indiferentziaz hasi dela begiratzen euskal arazoa: denborarekin, literatur arazo soila izango dena, gainera (hori esan zion liburu aurkezpenean eginiko elkarrizketan Alberto Barandiarani Berrian).

Konfliktoari solemnitatea kendu nahian, premonitoriotzat jo zuen Itxaro Borda idazlearen Jalgi hadi plazara liburua.

Kontuz, zeren eta esperpentorako bidean gaude, zineman batez ere. Woody Allen zinemagilearen formula gogoratu zuen: komedia = tragedia + denbora.

Martxa honetan inbisibleak, the others, bihurtuko gara.

Sirena hotsak, bulean, 8:00etan? Nori interesatzen zaio hori? Edo Kontxa, arratsaldeko 8:00etan?

Mututasuna

Donostiara etortzerakoan pertsonaiak eta figuranteak ikusten omen ditu. Ez dira alferrik pasa 18 urte kresala esnifatu gabe dagoela.

Toki eta une egokienean ez zegoela esan aurretik, askotan pentsatu omen du idazleak mutu egon beharko lukeela obra bat publikatu ondorengo hilabeteetan. Agian beti.

Hegoaldea

Faulkner idazlearen Yoknapatawpha, Hegoaldean dago, Ebro inguruan. Izan ere, 40 urteren bueltan dagoen belaunaldia azkena da Gerra Zibileko protagonisten bizipenak zuzenean entzuten.

Adi, baina, Vila-Matas idazleak zioen bezala, bikoiztu eta pobretu egiten baitute idazle batzuek errealitatea.

Komunikabide nagusienak Arrasatera begira dauden honetan, hitzik gabe geratu naiz Luistxoren apuntea irakurtzerakoan. Arrasaten egon omen zen lanean Luistxo ostegunean eta, kamera guztiak pleno-aretoan zeuden bitartean, berak Isaías Carrasco zenaren alabarekin egin zuen bat herri bereko peajean. Bata autoan, bestea ordain-lekuan, kabinan peajea kobratzen.

Komunikabideek Arrasateko eta Hernaniko mozio etikoak aurrera ez ateratzea Ezker Batua-Berdeak taldeari egotzi nahi diote, batek daki zergatik. Javier Ortiz kazetariak idatzitakoarekin ados nago. Interneten haren arrastoa jarraitzen nuen bitartean topo egin dut Fernando Martínez Hinojal arkitektoaren blogarekin. Eta irakurri dut bertan, ez masa-komunikabide horietan, zer esaten duten Ezker Batua-Berdeak taldeko bi zinegotziek (hirugarrena Zutik-ekoa da).

Ikuspegi motzekoa iruditzen zait beste batzuetan hain interesgarria iruditu zaidan A sueldo de Moscú blogean Ricardok dioena: erakundearen konplizeak direla mozio horren alde egiten ez badute. Ai, ai, ai…

Ez da igarlea izan behar garai latzak datozela usaintzeko. Bakoitza bere astoari arreka ari baita soilik, iso esateko garaia urruti samar geratzen baita.

En castellano

Dena berriki hamar urte bete dituen eibartarrak posta zerrendan sortu zen. Gari hasi zen esanez GPSa euskaratu nahi zuela. Ideia ona iruditu zitzaidan eta horregatik izena eman nuen Garik galdetu zuenean ea nor zegoen prest laguntzeko. Jende gehiagok ere eman genuen izena eta horrela jarri genuen hitzordua pasa den barikuan, apirilaren 18an, Eibarren.

Jatsu teknikariaren aginduetara, Iban, Amatiño eta Leire ere arrimatu ziren. Gari egon zen dena kontrolatzen.

Ni iritsi nintzenerako, itzuli beharreko esaldien erdia baino gehiago euskaratuta zituzten. Geratzen zirenak itzuli, soinu-frogak egin eta grabaketa-lanak egin genituen.

Leirek argazki kamera eraman zuenez, frogak daude. Horietako batzuek Txargain flickr kontuan dituzue ikusgai.

Ondorengo urratsak, lana amaitzerakoan kontatuko ditu Garik, baina lasai zeren eta denen eskura egongo dira doan.

Nik orain dudan arazoa da, arrazoi teknikoak direla medio, Tomtom-erako egin dugula eta nik Michelin dudala etxean.

En castellano

 
Asteartean etorri ziren Maria, Miquel eta Vicky. Mataró Euskal Herria connection. Miquel Torner Gerra Zibilaren ondorengo memoria demokratikoa eta galtzailea oinez errekuperatzen duen Marxaires taldeko kide da. Oso pertsona jatorra, hankak lurrean dituen horietakoa. Maria nire laguna da eta Vicky Miquel-ena.

Aitzakia Ernest Lluch Kultur Etxeko asteazkeneko ekitaldia izan zen. Assumpta Montellà eta Toni Strubell ere egon ziren bertan. Assumpta beti bezain ondo hitzaren jabe denean, emozioa hitzez transmititzeko gai baita. Strubell ere hunkituta, batez ere Javier Vizcaínok solaskideei hitza eman aurretik jarritako lau minutu eskaseko korteagatik.

Denek merezi dute nire aitortza, baina Javi folloi ederraren erdian etorri zen Donostiara. Lorik egin gabe eta aurretik kristoren plan tzarra duela kontutan hartuz, esker bereziak igorri nahi dizkiot hemendik. Eta zaintzeko ere esan nahi diot, bizitza bizitza baita, ederrena, galtzen duenak, galtzen du dena (Atxagaren berbak moldatuz).

Kronika ezberdinak egin dituzte bertaratutako lagunek: Javier Vizcaíno aurkezleak bata, Love of 74 entzuleak bestea, laster esango du zerbait Assumpta Montellàk… Eta Begoña Del Teso kazetariak Miqueli eginiko elkarrizketa gaur publikatu da DVn.

Hauetako lagun katalan batzuekin Gu ta gutarrak taldearen kontzertua ikusi genuen ostegunean Loiolako Kultur Etxean. Donostia periferia tour. Aretoa lepo eta bizkaitarrak in crescendo, tempoak ondo maneiatuz. Joseba Tapia izan zen gutar gonbidatua.

Gainsbourg gainbegiratuz

Ostiral arratsaldean, Eibartik pasa ondoren, Elgetara igo ginen. Espaloia Kafe Antzokian genuen zitak merezi baitzuen. Diskoa publikatu ondoren estreinakoz igo zen taula gainera Gainsbourg gainbegiratuz lana zuzenean defenditzera Jocanok bildutako tropa. Diskoa emanaldiaren aurretik erosi egin nuen eta zinez da ederra. Emanaldia, berriz, ez zen gutxienekora iritsi. Inguruan nuen jendea, nirekin eta niregatik igo zena kasu batzuetan, ni baino harrituago zegoen ikusi zuenarekin. Ezin baita 13 euro pagatu dituenari entsaio batera gonbidatu.

Zaila egin zen aurretik sarrerak saltzea, hori kontatzen du Iban Arantzabal antolatzaileak bere blogean. Eta zuzenekoa oso berde dago oraindik. Hurrengo hitzordua Victoria Eugenian dutela aintzat hartuz, ni kezkatuta egongo nintzateke taula gainera igo behar izanez gero. Bi gauza dituzte alde: denbora eta proiektua perla bat dela.

En castellano

Aste bukaera etxetik kanpo pasa dugu. Larunbat goizean autoa hartu eta Gasteizera joan ginen. Karrera elkarrekin egin batzuk elkartu ginen egun-pasan. Ume ardurarik ez genuenok, gainera, Baskonia-Bartzelona saskibaloi norgehiagoka ikusi genuen. Bizpahiru aldiz baino ez naiz joan saskibaloi partidaren bat ikustera, estreinakoz Gasteizen, baina oraindik ez dut lortu inoiz etxeko taldeak irabaztea.

Gauean Bilbora hurbildu ginen lotara. World Café delako ebentoa iragarri zuen Radio Euskadik 25. urteurrena ospatzeko. Ostiralean eguraldi txarra iragarrita zegoela-eta, antolatzaileek ospakizuna atzeratzea erabaki dute maiatzaren 18ra.

Plan-aldaketa ondo atera zitzaigun: etxetik kanpo egin genuen lo, paseotxoa eman genuen igande goizean Bilbon zehar, lagun batzuekin bazkaldu eta arratsaldean, jada euritan, etxerako bidea hartu.

Goizean argazki-makinaren bateriak aguantatu zuen bitartean argazki batzuk atera nituen.

Bilboko Guggenheim zuri-gorria alde batera.

Eta Bilbo berdea beste aldera. Erretratu gutxi batzuk igo ditut flickr kontura.

Bilbon geundela beste lagun batek deitu zidan esateko castellers-ak zeudela Antigua auzoan, Donostian. Entzuna neukan etortzekoak zirela, baina uste nuen Hondarribian zirela aritzekoak soilik. Luistxo famosuaren flickr kontuan ikusi ditut castellers hauen argazki batzuk. Bertara segi giza-dorreak nola eraikitzen dituzten ikusi nahi baduzue.

Irutxuloko Hitzan 2008ko apirilaren 11n argitaratutakoa.

Behin baino gehiagotan idatzi dut Elnako amaetxearen inguruan, baina berripaper hau erabili nahi dut kontakizuna zuei aditzera emateko.

Elizabeth Eidenbenz izeneko 25 urteko maistra suitzarraren balentria oharkabean pasa da hainbat urtetan, seguraski emakumea zelako Elizabeth eta beste andre batzuei laguntzen zielako. Hori dio behintzat Assumpta Montellà idazleak, mundu akademikoak ttikitzat zuela istorio hau. Eta hori 597 haurren jaiotze-baldintzak hobetzen 1939-1944 urteetan buru-belarri jardunda.

Montellàk kontatu zuen aurrekoan, Katalunian kanpaina egin zutela 95 urte betetzear dagoen andre honi Sant Jordi Gurutzea emateko; hots, herrialde horretan eremu zibilean jaso daitekeen kondekorazio gorena. Burokraziaren sarean trabaturik, ez atzera ez aurrera geratzeko arriskua egon zen, baina bultzatzaileek azkenean lortu zuten beraien asmoak betetzea.

Gurutzea eman ziotela-eta, norbait jarri zen harremanetan Eidenbenz anderearekin. Handik egun gutxira, igande batean, joango zela Saura Generalitateko kontseilaria aipatu dominarekin Vienara. Elizabeth-ek, berriz, ezetz, ezinezkoa zitzaiola, ilobekin sagarrak biltzeko hitzordua baitzuen. Tartean Montellà sartuta, lortu zuten astelehenean, goizeko 7:00etan, Elizabeth-ek Saura etxean hartzea. Gestapoko ofizialei aurre egiten bazien, bost axola gure amonari gaur egungo politikari baten agendak.

Julen Gabiriak dio ez ahazteko idazten duela berak. Trantsizioa eredugarria izan zela dio Espainiako bertsio ofizialak. Eredugarria izan zen batzuentzat, lortu baitzuten beraiek egindako krimenak ahaztea. Ernest Lluch Kultur Etxean maiatzaren 3ra arte dagoen erakusketan, badago honen harira aproposa den argazki bat. 1939ko otsailean, Bartzelona erori ostean ihes egin zuten 475.000 lagunek eta auto mordo bat ageri da muga inguruko zelai batean, abandonaturik. Horrelakoekin, eta beste hainbat gauzarekin, garaileen arrimura hurbildutakoek dirua erruz egin zuten.

2007ko uztailean egon nintzen Elnan. Elizabeth-ek eginiko lanaren berri ematen zuen erakusketa ikusi nuen bertan. Gaur egun, goian aipatu bezala, erakusketa hori Donostian duzue, Anoeta Estadio azpiko Ernest Lluch Kultur Etxean eta, ahal baduzue, joan zaitezte ikustera.

Egun aproposa izan daiteke apirilaren 16a. Bertan egongo baita 19:30ean Assumpta Montellà liburuaren egilea. Berarekin batera Kataluniako bi izen aipagarri memoria historikoa errekuperatzeko orduan: Miquel Torner (Marxaires) eta Toni Strubell (Comissió de la Dignitat). Gomendagarria entzutea hiruren arteko solasaldia. Javier Vizcaíno, Radio Euskadiko Más que palabras irratsaioko aurkezlea, arituko da gidatzaile lanetan.

En castellano

Aspaldian ez nion bisitarik egin. Alzheimerraren eragina nabarmena omen zen, baina oraindik ere elkarrizketa bat mantentzeko gai zela esan didate. Tuteran hil zen gurpildun aulkian paseatzen zuten bitartean. Han bizi zen alaba gazteenarekin.

Larunbat goizean izan zen enterrua. Lehenengo Irungo tanatoriotik pasa ginen eta ondotik karabanan joan ginen Blaiako kanposanturaino. Eguraldi zoragarria, argitsua eta eguzkitsua. Blaian geundela jada, apaizak errezatu ostean hilerriko bi langileen atzetik joan ginen familiaren panteoira.

Panteoian sartu ondoren eta harlauza gainean jarri aurretik, hildakoaren suhi batek bezperako gauean idatzitako zenbait lerro irakurri zituen. Unerik hunkigarriena izan zen (niretzat behintzat). Gizon honen nobia zen hildakoaren alaba eta 2007ko ekainean hil egin zen. Hitz sentituak leitu zituen Ramonek.

Nengoen tokitik, San Martzial mendiaren goialdean dagoen ermita ikusten zen. Irungo nekazal eremuan dagoen Ibarlako lurrak ere bai. Zelai berde-berdeak erdibitzen dituen autopistaren grisak, noski. Autopistatik eskuin aldean Irungo zonalderik urbanoa.

Apirilean hil da amautxia eta Irunen bera da ezkondu arte (edo nobiarekin bizi arte, behintzat) opila oparitzen dizuna San Markos egunaren bueltan (apirilaren 25ean). Badira zenbait urte jada ez nuela opila harenean jasotzen, baina aurten seguru berarekin gogoratzen naizela egun hori iristerakoan. Goian bego.

Gurasoekin joan nintzen gero beste zenbait hilobi ikustera. Beste behin denbora zein azkar pasatzen den konturatzeko balio izan zuen. Ustez duela urte gutxi hildako jendearen benetako heriotz-datari erreparatu eta zer nolako sorpresak: hamar, hamabost, hogei, hogeita bi, hogeita lau urte pasa dira…

Eskerrak oraindik nire aitak, hildakoaren anai gazteenak, urteak betetzeko ohiturarekin jarraitzen duen. Atzo egin zituen 76. Gida-baimena kendu berri diote, baina uste baino hobeto hartu du albistea.

En castellano