Harrikadak

Gipuzkoako bi periodikoetan dituzue kronikak; bata, Mitxel Ezquiaga jaunarena; bestea, Itxaso Millan anderearena.

Bertan irakurriko duzue Chillidatarrek eginiko logoa duela Donostia 2016 edo San Sebastián 2016 hautagaitzak, Odón Elorzak hitz egin zuela euskaraz eta gazteleraz, Donostiako Orfeioa aritu zela kantuan, Luisa Etxenikek irakurri zuela testu bat gazteleraz, Harkaitz Canok beste bat euskaraz, Markel Olano elebitan aritu zela, Morgan Creativos ekoiztetxeak egin duela bideoa. Eta abar.

Nik, berriz, Harkaitz Canok irakurritako testuarekin utziko zaituztet. Asko gustatu zitzaidalako. Bereak dira egile eskubideak, beraz.

Buruko antzokia

Gustatzen zait antzokiaren ideia. Litekeena da aldian-aldian ikusten dugun antzezlana gustuko ez izatea, aktoreak nahikoa onak ez direla edo antzezlana eskasa dela iriztea. Orduan distraitu egiten gara, ondoan daukagunarekin xuxurlaka hizketan hasten gara, lokartutako zango txinurrituei zaplaka. Antzokiko gure besaulkian eserita gaudela, gertatu ohi da inguruan norbait ziplo lo geratu izana ere, zurrungaka, edota sillako besoan duen ukondoak gu gogaitzea. Munduaren lagina da antzokia. Teatroek badute burezurren antza: bi hemisferio dituzte, publikoari dagokiona bata, eszenatokia bestea. Batak bestea elikatu ezean, ordea, ez dago antzokirik batere, ez dago bururik batere. Bi hemisferio horien tamaina ere aldatu egin da denborarekin: eszenatokia eta butaken patioa ez dira gaur hain garbi bereizten, bietan handiena eta aktiboena zein den ez dakigu ziur. Denok aktore bihurtu ote gara, honenbestez?

Antzoki iluna da gure burua ere, kobazulo bat. Ez gara bakarra hor barruan, jende asko baizik. Batzuek sentitzen duten bitartean, besteek pentsatu egiten dute, eta alderantziz. Hor dago oroitzapenen korua. Denok dugu buruan apuntadore bana, testua ahazten zaigunerako, denok dugu zentsorea, saboteatzailea, edota tramoista taldea, teloien edota beloen sokak menperatzen dituena, geure burua noiz agertu eta noiz ezkutatu erabakitzen duena; batzuetan ezustean teloia altxatu eta jendearen aurrean ustekabean biluzik agertzea ere suertatzen zaigun arren... Asko gara buru bakarraren barruan eta ona da elkarren berri izatea. Osterantzean, teatro hutsa garezur mortu bilakatzen da: "Izan edo ez izan?"; "Ez izan".

Asko hitz egiten da aurrerabideaz, baina gutxi albora egiteak dituen abantailez. Eta kulturaren funtzioa, beharbada, alboan dago eta ez aurrean: ez litzateke txarra noizean behin, xakeko zaldia bezala, aldi berean aurrera eta albo batera mugitzeko gaitasuna izatea. Eta batzuetan, aurrera baino gehiago albo batera, izkinara, ertzera (baina ez zokora). Axedrezeko zaldiaren gaitasuna eman behar liguke kulturak.

Zer da baina, askotan ahoa betetzen digun delako kultura hori? Kaosa argiago ikusteko gaitasuna? Plazera besterik ez, plazererako bidea erraztu eta plazera ematen duena? Gure destinoaren kodea deskodetzeko era bat? Sineskeria estetikoak? Agian arrazoi zuen Roberto Bolañok, eta kultura flotadore bat besterik ez da. Ez da hain gutxi ere.

30.000 edo 50.000 gen inguru ditu gure ADNak. Gen bakoitza informazio unitate bat dela kontutan hartuta, ez gintuzke harritu behar kopuru hori -gutxi asko- gure hizkuntzako hitzen kopuruarekin bat etortzeak. Gure buruan ditugun hitzen kopuruarekin bat etortzeak. Kanpoa barruan dago eta barrua kanpoan. Kultura gu gara, batzuetan enteratzen ez garen arren: ogia erosi eta diskoak trukatzea, pianoa jo eta lagunaren garagardoa ordaintzeagatik lehiatzea, telefonorik ez zen garaiko literaturaz mintzatzea telefonoz, filmetako protagonisten ahotik ikasitako esaldiak txantxetan edo serio elkarri esatea; eta, batez ere, gabardina gure aulkian ahaztuta utzi dugun aitzakiarekin antzokitik azkar-azkar atera ondoren antzokira itzultzea atzera, jendearekin igurtziz eta estropezu eginez, estropezu eginez eta igurtziz, horrela besteek zer dioten entzuteko, korrontearen kontra doan izokina bezala mugituz butaketako jendearen artean, edo are hobeto, aurrerantz eta alborantz mugituz, xakeko zaldia bezala, norbere buruan, denon antzokian, gure hirian.

En castellano

Gaur Topaguneak Kultur Errota 1.500 saioa ospatzeko ekitaldi berezia egingo du Eibarren (zorionak). Eta asteartean guk Gazteszenak 10 urte bete dituela ospatu genuen.

Ekitaldiak iluntzeko 20:00etan zuen hasiera-ordua eta programan aurreikusi bezala hasi zen betetzen. Gazteszenako ateak zabaldu zirenean, areto ponpoxo batekin egin zuen topo bildutako jendeak. Mahai altuak eta baxuak, kabaret moderno batean egongo bagina bezala.

20:10ean hasi zen Biarritz Ballet Junior-aren hamar minutuko saioa. Maite Martínez de San Vicente Garaialde pianistaren laguntzaz aritu ziren. Amaitutakoan, Ramon Etxezarreta Kultura delegatua igo zen eszenatokira. Hamar urte hauetan bera nola aldatu den aipatu zuen, besteak beste. 1998an txaketa guztiak hartzen omen zioten gerri buelta, baina gaur egun hori ezinezkoa dela. Alkatearen enkargua aipatu zuen (ez egiteko beste teatro bat Donostian) eta hori bete egin dela. Guneari bizia eman dion jendea agurtu nahi izan zuen bereziki.

Agur instituzionalaren ondoren, kamareroek edariak eta janariak banatu zituzten. Horretan aritu zen ere Dico Bar malabarista. Kopekin oreka ariketak egin zituen.

Guille Milkyway disko jartzaileak aurreikusitako ordua iritsi baino lehen hasi behar izan zuen musika banatzen. Berau dastatzeko aukera gutxi izan nuen, baina entzundakoa dotorea eta gustu handikoa izan zen. Eguerdian irakurri nion DVn Mikel Gurpegik eginiko elkarrizketa. Merezi du La Casa Azul proiektuaren bultzatzaileak musikaz eta Eurovision jaialdiaz dioena irakurtzea.

Protokolo minimoarekin eta betiko maitasunarekin egindako ekitaldia izan zen. Musikari eta musikazale batzuk agurtu genituen: Joserra Senperana, Rafa Berrio, Joshe Mari Huarte, Cruz Larrañeta, Thee Brandy Hips taldeko jendea (beren musika webgunetik debalde jaisteko flyer-ak banatzen), Sergio Cruzado, Jorge Primo. Antzerki munduko jendea ere ikusi genuen, Ana eta Patxi Pérez, Lourdes Merino, Pili Guerra, besteak beste. Filgi Claverie mugalari eta dantzaria, Dantzaz elkarteko jendearekin. Egia auzoko jendea. Lokalean hainbat ekitaldi egin dituzten elkarteak eta, zer esanik ez, Egia Kultur Etxeko langileak, baita Donostia Kulturako batzuk ere.

Ausartenak, gainera, jaia Le Bukowski tabernan jarraitu genuen. Ah! Kontatu zidatenez Le Bukowski lokalak arazoak ditu Udaletxearekin. Ez nuen oso ondo ulertu zergatia, baina Europako kultur hiriburu izan nahi dugun honetan, hiriko gau eta kultur giroa zaintzen duten lokalei ezin diegu soka lepoan jarri. Diot.

En castellano

Aurreko batean idatzi nuen hemen Gazteszenak 10 urte bete dituela 2008ko maiatzean. Hori ospatzeko gaur festa antolatu da Egiako Kultur Etxean.

20:00etan, Ballet Biarritz Junior.

20:45ean, Dico Bar.

21:30ean, Guille Milkyway DJ.

Milkyway disko jartzaile, abeslari eta produktorea da. La Casa Azul taldearen arima, artista eta banda ezberdinekin egin du lan, batez ere Elefant Records zigiluaren eskutik. Publizitate kanpainetako sintoniak ere egin ditu, besteak beste MTV Españako Amo a Laura

Duela gutxi jakin dugu Vull saber-ho tot de tu kanta egin duela TV3ren 25. urteurrena ospatzeko.

Sarrera doan da. Eta ez da gonbidapenik behar sartzeko.

Larunbat goizean irakurri nion Mikel Recalde kazetariari ondorengo sarreratxoa:

"Ha tenido que venir un inglés, ex-goleador y genial periodista por la vía del intrusismo, para limpiar el nombre de la leyenda de uno de los nuestros".

Gutar horren izena Arconada da. Atezainaren izenean klik eginez gero, Michael Robinsonek eginiko erreportajea ikusiko duzue.

Utz dezagun albo batera Arconada. Itsusia iruditu zait Rekalde kazetariak Robinson kazetariari buruz dioena. Robinson goraipatzen du, baina era berean behatza sartu nahi dio begian.

RAEren hiztegira joanez gero, zera dio: Intrusismo.(De intruso).

"Ejercicio de actividades profesionales por persona no autorizada para ello. Puede constituir delito".

Aste honetan bertan Argia aldizkarian agertu da Sustrai Colinak Mikel Reparazi, Radio Euskadiko albistegietako buruari, eginiko elkarrizketa. Osorik merezi badu ere, webgunean ageri den bideoa barne, Mikel Reparazen hiru esaldi hauek ekarriko ditut hona. Kazetarien prestakuntzari buruzkoak dira:

"Iparraldean, Belgikan, edo Estatu Batuetan kazetaritza ez da karrera unibertsitario bat. Nire ustez unibertsitatean ematen den prestakuntza beharrezkoa da, baina ez kazetaritza ikasteko. Gure ofizioa lanean, eta batez ere, kalean ikasten da".

Ados nago Reparazekin. Eta ez nago ados Recalderekin. Eta hori jarri nahi nuen gaur.

En castellano

Blog honen irakurle bazara, dagoeneko jakingo duzu askotan azaldu ditudala hemen Elnako amaetxeari buruzko kontuak.

Duela egun batzuk, Assumpta Montellàk idatzi zuen ekainean 95 urte beteko dituela amaetxe horretako sortzaileak, Elisabeth Eidenbenz andreak. Opari gisa, Assumptak pentsatu du polita litzatekeela Elna izeneko jendea biltzea Bartzelonan, une horren argazkia ateratzea eta berau Elisabeth-i bidaltzea. Dirudienez, 2005etik hona 75 bat jaioberrik dute Elna izena (Kataluniako datuak izango dira).

Deialdia ekainaren 8rako egin dute, igandea, eguerdiko 12:00etan, Bartzelonako Parc de la Ciutadellako negutegian.

Katalunian albisteak komunikabide tradizionaletara egin du salto jada: Catalunya Radio, Màrius Serra La Vanguardian, Isabel Clara Simó Avuin... Ea argazki eder bat oparitzen dioten Elisabeth-i.

Eta argazkietaz ari garenez, hona hemen beste erretratu ederra: 70 urte elkarrekin egon gabe, berriki topo egin dute Vienan Elisabeth-ek eta María Garcíak. María Mexikon bizi den 91 urteko emakumea da eta erizain gisa egon zen lanean aipatu amaetxean. Hunkigarria.

En castellano

Astearte goizean honen azpian ikusten duzuen kartel batekin egin nuen topo. Lehenengo euskaraz: "Lana bukatutakoan… irrifarreak sortuko dira". Gero, gazteleraz ikusi nuen: "Al final de la obra… nacerán sonrisas".

 
Kartel edo lona gehiago ikusi nituen ere hirian barrena eta atzo komunikabideetan izan genuen kanpaina honen berri. Donostia.org webgunean igotako prentsa-oharra irakurriz gero:

"Donostiako Udalak, hiriko alkate Odon Elorzaren ekimenez, gaurdanik kanpaina bat abiarazi du donostiarrak hiri-lanen premiaz, hiri-lan horien garrantziaz eta bukatutakoan hiri-lan horiek hiriarentzako ekartzen duten hobekuntzaz kontzientziatzeko".

2013an Donostiako Udalak ospatu nahi du hiria erre ondorengo berpiztearen bigarren mendeurrena. Gainera, 2016an Europa mailako kultur hiriburua izandatzeko hautagaitza aurkeztu du.

Ez dakit irribarrerik izango ote dugun, baina irudia ez zait gustatu.

En castellano

Goizeko 7:30ean jo du iratzargailuak etxean, baina kosta egin zait ohea abandonatzea. Bost minutuko atzerapenarekin jaso dugu Sorkun eta biok Elena Rosales Intxaurrondon. 10:00etarako aparkatuta genuen autoa Abandoibarran.

Ordu erdi geratzen zitzaigun jarritako hitzordura ailegatzeko eta hotel batera joan gara kafetxo bat hartzera. Hotelean bertan egin dut topo Julio Anguitarekin. Nonbaiten irakurri nuen atzo Bilbon egona dela aste bukaeran Xabier Arzalluzekin batera ekitaldi batean.

Hotelean bertan zeuden ere kafea hartzen Aprendices sareko kide batzuk: Iñaki Murua, Jaio, Loretahur, Alorza… eta barkatu beste guztiak baina ez naiz izen guztiekin geratu.

Ekitaldia ospatu behar zen tokira iritsi garenerako, han ikusi dugu ere Juantxo Agirre Mauleón. Javier Vizcaíno irratsaioa zuzenean egiten ari zen, Javier Domínguez eta Cristina Álvarez kazetariak gehi talde teknikoaren laguntzarekin.

11:00etarako eserita nengoen 8. mahaian eta Elgoibarko lau emakume tokatu zaizkit hasieran. Garai bateko kontuetaz ibili gara hizketan. Uste baino beranduago esan digute aldaketa egiteko, baina beste bi talde ere dinamizatu ditut ondoren. Ez dakit oso ondo zertaz aritu garen. Hainbeste jenderekin hitz egin baitut gaur: Filgi Claverie, Julen Iturbe, Noe Boquitas Pintadas, Imanol Querejeta, Dani Álvarez…

Antolatzaileek erre duten txahala ez dugu probatu eta MQPko kazetari taldearekin gehi zenbait entzulerekin (eskerrik asko, Iñaki) bueltatxo bat eman dugu han inguruan. RPinzón, Kanif Beruna, Quecaro, Ashet, Mikel Eztabai… Halako batean estudioan zeuden Loreto eta Itsaso ere hurbildu dira.

Gauza asko eta oraindik burua borborka daukat. Ez nuen gehiegi espero, egia esateko, baina gustura irten dut Bilbotik. Jende ezaguna agurtu eta sareko beste batzuei aurpegia jartzeagatik bakarrik merezi zuen osteratxoak.

Oharra: izugarri ondo egina eta oso aberatsa Mikel Agirregabiriaren erreportajea.

En castellano

Irutxuloko Hitzan 2008ko maiatzaren 15ean argitaratutakoa.

Oraindik gogoan dut, duela hamabost bat urte-edo, lehenengo aldiz soltero despedida baten berri izan nuenean herriko kaleetan. Erran nahi baita, 90. hamarkadan ezkongaiaren adiskideak hasi zirenean publiko egiten laguna ezkontzen zela eta haren aurpegiarekin kartel irrigarriak jartzen herriko kaleetan zehar.

Denborarekin ohitura bihurtu zen larunbatero norbait barregarri ibiltzea tabernaz taberna koadrilak jantzitako arropa ponpoxoak soinean zituela, grazia handiz edo apenas graziarik gabe, irentsitako alkohol mailaren arabera normalean.

Orduan, aipatu agurrak ez ziren omendutakoaren herritik aparte egiten; gehienez ere, aldameneko herria zuten jomuga. Gaupasa zena, egunpasa bihurtu zen eta asteburupasa da gaur egun ondoren kontatuko dudana aintzat hartuz. Gero eta gehiago, gero eta nabarmenago, markak hausten.

Maiatzaren 1ean, Loiun hegazkina hartu genuen Mallorcan oporregun batzuk pasatzeko asmoz. Aireportuan geundela, hara non agertu zen tipo bat hawaiar jantziekin: gona flekoduna eta gorputzaren goiko aldean bularreko ziztrin bat zuela soilik. Inork ez zion kasu gehiegirik egiten (kristo guztia ohitu al da lagun hurkoa horrelako piurarekin ikusten inguruko aireportuetan?) eta itxura horrekin pasa zituen kontrol guztiak, guardia zibilarena barne. Lagunak ere gertu zituen, ondo janda eta hobeto edanda iluntzeko 20:00etarako. Errezoan hasi nintzen gure abioian joan ez zitezen, baina, sinestuna ez naizelako agian, alferrikakoa suertatu zen dena: hegazkin berean igo ginen haiek eta gu. Kaka zaharra! Eskerrak aulkiak emateko orduan, tropa guztia sakabanatu zutela. Hala ere, agurtua gertu tokatu zitzaigun eta agurtzeko baino egurtzeko gogoa izan nuen behin baino gehiagotan.

Nire aurrean zegoen beste pertsona baten komentario bati erreparatu nion. Itxuraz, aste batzuk lehenago norbaiten despedida antolatu zuten eta Logroñora joan ziren ospatzera. Istorioa, berriz, ez zen espero bezala joan; izan ere, Errioxako hiriburuan kokoteraino ei daude agur mota hauek sortzen dituzten trabekin. Hain daude nazkatuta, zenbait tabernatan ez zietela edatekorik zerbitzatu. Tabernariak ere nazkatuta? Kontxo, kontxo…

Okerrena da lagunak separatzeko edadean daudela jada eta badakizue banantzearen ondoren zer datorren, ezta? Berriro ezkonduko direla. Eta zer egingo da ezkontzaren aurretik? Agurra. Ordurako zer egongo da boladan? Londres? Paris? New York?

En castellano

Goizean enteratu naizenean hildako berri bat eta txikizio itzela eragin duela izena idatziko ez dudan erakundeak, zerbait idaztea pentsatu dut. Baina zurrunbilo batean ibili naiz egun osoan zehar. Orain dut zerbait idazteko denbora, baina ez dakit zer esan.

Nahikoa arazo ditudala jada nire aldetik eta ez dudala nahi (ustez) nire izenean ari den erakunde horrek niregatik ezer egitea: salbatzailerik ez, berriro.

JVrekin batera, nik ere Don´t save me, thanks.

En castellano

Maiatzaren 6an, Palmara joan ginen, egunpasa. S´illot herrian geunden oporretan eta autobusa hartzea erabaki genuen Palman paseotxo bat emateko. Ordu eta laurdeneko bidaia izan zen.

Hiriburuan geundela jada, kartel bat ikusi nuen denda baten kristalean itsatsita: Preses de Franco jartzen zuen. Erakusketa bat zen, Ramon Llull gunean ikusgai zegoena.

Handik gutxira, bilatu gabe gainera, kultur etxearekin egin genuen topo eta, barruan, Francoren garaian preso egondako emakumeei buruzko erakusketa bat (izenak dioen bezala). Panel guztien artean, bazegoen bat Saturrarango kartzelari eskainitakoa.

Erakusketa honekin gogoratu naiz Javier Vizcaíno handiak Sartagudako Memoriaren Parkea inauguratu zuen eguna nola bizi izan zuen irakurtzerakoan. Javierrek utzitako loturei jarraituz gero, baduzue irratsaioaren zenbait une hunkigarri entzuteko aukera ere.

Bi erretratu hauetaz aparte, hirurogeita hamar bat urteko andre batek beste bi laguni Mallorcako aretoan komentatzen ziena ere hementxe jarriko dut: "Estas cosas no sirven más que para remover el dolor". Emakume haien itxurari erreparatuz gero, garbi zegoen ez zirela garaileen bandokoak. Hala ere, barru-barrutik bota zuen andreak esaldi hura. Ez da harritzekoa. Gezurra ari du. Oraindik ere.

En castellano