Harrikadak

Goizeko 8:00etan, Anoeta Estadioko takiletan bi lagun zeuden teilatupean egunkari bana irakurtzen. Lehenengoa 6:30etan hurbildu omen da leihatiletara Realaren 30 bazkide txartel patrikan zeuzkala. 11:00etan zabaldu dituzte leihatilak. Hau da, lau ordu eta erdi egon da itxoiten.

11:00etan atera naiz lantokitik erdigunera joateko. Dozenaka lagun zeuden ilara luzean Realak larunbateko partidarako abonatuei doan banatuko dien bina sarrera jasotzeko zain.

Irudia: Realsociedad.com

Arratsaldeko 18:30etan ere jende asko zegoen zain. Goizean baino gutxiago, hala ere.

Ez zait logikoa iruditzen. Bazkaltzerakoan lankide batek galdegin dit ea zein den gure gizartearen anestesia mota. Ez dakidala erantzun diot.

Hori bai, dosi galanta jarri digute.

En castellano

Datorren ostiralean, martxoaren 30ean, "La maternidad de Elna" liburuaren aurkezpena izango dugu kultur etxean. Ekitaldia arratsaldeko 19:30etan hasiko da areto nagusian (sarrera: Anoeta Estadioko 7 eta 8 ateen artean) eta Assumpta Montellà egilea egongo da bertan. Bezperan, martxoaren 29an, berriz, afari-solasaldia antolatu da Via Fora jatetxean (943 470989).

Ekitaldi hau Istorio femeninoak erakusketaren osagarri da.

Jarraian prentsa-dossierretik hartu eta nik moldatutako zenbait kontu jarriko ditut. Liburua igande arratsaldean irakurri berri dut eta hunkigarria da.

Zer kontatzen den

Elisabeth Eidenbenzek 1939-1944 bitartean Perpinyà inguruan sostengatutako amaetxeari erreparatu dio Assumpta Montellàk liburuan. Elisabeth Espainian egon zen erizain Espainiako Gerra Zibilean, Suitzako gobernuz kanpoko erakunde baten eskutik. Guda amaitzerakoan, Frantziara babes bila doan errepublikarren exodoa bizi zuen 25 urteko maistra suitzarrak. Ia 500.000 erbesteratuei Frantziako agintariek emandako tratua ikusita, lotsaturik eta haserre, emakumeen eta jaioberrien alde lan egitea erabaki zuen.

Haurdun zeuden emakume errefuxiatuek Frantziako hondartzetan erditzen zuten, inolako laguntza eta pribatutasunik gabe. Elisabeth-ek, emakume haurdun talde batekin eta beste erizain bolondresen laguntzarekin, etxe abandonatu bat prestatu zuen Elnan, Perpinyàtik gertu dagoen herri txikian. Emakume bakartu haiek goitik bera aldatu zuten eraikina amaetxe bihurtzeko.

1939an, Frantziako hondartzetan jaiotzeak heriotza suposatzen zuen; Elnako amaetxean jaiotzeak, berriz, bizitzeko aukera. 597 haur jaioberri ekarri zituzten mundura, naziek zentroa itxi zuten arte.

Geroztik, 65 urte pasa dira eta ume haiek handitu eta beren bidea egin duten aiton-amonak dira. Gehienek ez zuten istorio honen berri, askok bizitza salbatu zien emakumearen izenik ere ez zekiten. 2002an, elkartu ziren jaiotetxean Elisabeth-i eskerrak emateko.

Irudia: Assumpta Montellà

Assumptak istorioa nola topatu zuen

Hau dio egileak:

"2001ean, erbeste garaiko infernuaren testimonio bila, emakume bat agertzen zen noizean behin kontakizunetan. Emakume gazte hark haurdun zeuden emakumeak laguntzen zituen Frantziako hondartzetan, ustezko abegi eremutan".

"Estatistika lanei esker, banekien 1939 urtean Frantziako errefuxiatu guneetan umeen heriotza-tasa % 95,7koa zela. Asko harritu ninduen norbait aritzea korrontearen kontra, bizitzaren alde, inolako protagonismorik bilatu gabe".

"Unibertsitateko beste zenbait lankideekin honetaz hitz egiterakoan, istorio ttikitzat zuten gertaera, beste emakume batzuk laguntzen zituen emakume bat… eta kitto".

"Emakume eta ama naizelako, seguruenik, ez nuen etsi eta ikerketarekin jarraitu nuen Elisabeth Vienan topatu arte. Bizirik dago egun eta historia hori errekuperatzen laguntzeko prest".

"Eidenbenz andrea bezalako jende asko behar dugu gure ontzi kaskarraren norabidea aldatzeko, baina Elnako Amaetxearen tankerako gertaerek itxaropena bizirik mantentzeko balio dezakete".

Assumpta Montellà

(Mataró, 1958) Historia lizentziaduna da. Gerra Zibilari eta erbesteari buruzko ikerketa lan ezberdinak eman ditu argitara eta Oroimen Historikoa errekuperatzeko elkarte ezberdinen kolaboratzaile da, baita TV3ko "Documentales Históricos” saioko aholkulari ere. Baina bere bokazioa paperetan murgiltzea da, behin eta berriro begiratuz, pertsonen oroimena arakatzea, jende xumearekin hitz egitea, anekdota guztiak ezagutzea gero herriaren bizi taupada azaltzeko.

Manuel Huerga zinemagileak, Salvador filmaren zuzendariak, istorio hau filmatzeko asmoa du. Haren webgunean begiratuz gero, 2008an filmatzeko asmoa duela dirudi.

"La Maternidad de Elna" da Assumptaren lehen liburu arrakastatsua (8. argitalpena atera da katalunieraz). Berriki publikatua izan da gazteleraz, frantsesez eta alemanez.

Sareko esteka batzuk

Hona hemen sarean dauden zenbait lotura interesgarri:

Una lista de Schindler catalana, Xabier Aldekoa

Elisabeth-i eginiko elkarrizketa entzungai eta ikusgai

La gesta de una mujer menuda, elkarrizketa

Sant Jordi gurutzea emateko kanpainaren berri

La lista de Eidenbenz, Marc Andreuren artikulua

Asturiasko Printzea Sarirako hautagaitza

Erakusketa baten berri

Elnan jaiotakoak biltzeko webgune bat

En castellano

Irutxuloko Hitzan martxoaren 23an argitaratutakoa.

Pasa den astean aldizkari batek egin zidan proposamena. Zutabe bat nahi zuten. 4.500 karaktere neurria. Gaia: bi urte luzeko esperientzia kontatzea blogintzan. Gustatu zitzaidan ideia. Eskaerari zerbait falta zitzaiola konturatu arte.

Eginiko eskaintzari erantzuna eman aurretik, komunikabideetan dezenteko eskarmentua duen lagun batekin jarri nintzen harremanetan eta modu laburrean azaldu nion arazoaren funtsa, aldizkaria zein zen aipatuz eta posta elektronikoan faltan zegoen datua azalduz. Hark ere baietz, galdetzeko zenbat ordaintzen zuten.

Hori egin eta erantzuna berehala jaso nuen: gure medioak ez ditu asteko kolaborazio hauengatik ezer ordaintzen. Eskertu nion kazetariari nitaz akordatzea, berak ez baitzuen errurik, baina ezezko elektronikoa igorri nion.

Lagunarekin jarraitu nuen berbetan. Duela gutxi gertatutakoa jarri zidan adibide modura. Irrati baten deia jaso omen zuen hamar minutuko elkarrizketa egiteko. Elkarrizketa ordu erdiz luzatu bazen ere, hori ez zen arazo izan. Hura amaitu ondoren, kazetariaren dei berri bat jaso zuen. Eskerrak emateko izango zelakoan, bai zera! Aste horretakoa hurrengo asteetan errepikatzeko gonbitea luzatu zion irrati-gizonak.

Duela zenbait aste idatzi zuen Luistxok telebista ekoiztetxe bat jarri zela berarekin harremanetan. Etxean familia grabatzeko kamera batzuk utzi eta Katalunian antenan dagoen Efecte Mirall saioaren euskal bikia atera nahi du ETBk, Edo zu edo ni. Familiak nahi duenean erabakitzen du noiz grabatu, baina trukean ez du eurorik jasotzen.

Administrazio batek martxan jarritako plana aplikatzekoa zen eremu bereko jendea behar zutela-eta, nire beste lagun bati deitu zion erakunde batek. Funtzionarioak eta kargu politikoak aparte, bera bezala zeudenek ez omen zuten ez dietarik ez kilometrajerik kobratu.

Gauza guzti hauek buruan nituela, kolaborazioa bidaltzeko eskatu zidaten Irutxuloko Hitzatik. Gaia banuela esan nion deitzaileari. Hurrengo egunean jakin nuen egunkariak aurten 1.000 harpidedun berri behar dituela eta beste hainbeste datorrenean. Realaren erronka baino errazagoa dirudi, baina marka da hain jende gutxik dirua jartzea Donostiako euskal periodiko bakarra kalean izateko. Debaldeko irakurle izan nahiko dute.

Arraioa! Datorren astean antolatu beharreko ekitaldi baterako musikari baten premia dugu kultur etxean. Ez da lan handia, ea norbait dagoen prest doako kolaborazioa egiteko. Nori hots egingo diot?

En castellano

Arratsaldean ere lanera joateko asmoa nuen. Baina asmo hori goizekoa zen: ez naiz joan. Etxean geratu naiz. Musika entzuten, zenbait gauza idazten, artikulu batzuk irakurtzen. Neguaren azken eguna gozatzen. Hain laburra izan da aurtengoa!

Etxean geratu naiz, bai. Gaur Victoria Eugenia Antzokian jai bat dago gaueko 21:00etan. Ez naiz agertuko. Gutxitan joaten naiz horrelako ekitaldietara eta, joaten naizenean, beti dago argazkilari bat erretratuak ateratzeko prest. Gogoan dut duela bi urteko antzeko memelokerian harrapatu nindutela Gipuzkoako taberna gehienetan dagoen periodikoan. Nola? Jaten eta edaten. Ederto!

Bihar, berriz, Tabacalerako proiektuaren aurkezpena egongo da izen bereko eraikinean. Odón Elorzak, Joxe Joan Gonzalez Txabarrik eta Miren Azkaratek hartuko dute parte, hiru administrazioen izenean. Joxean Muñoz ere aritzekoa da. Zer kontatuko dute?

Ideiarik ere ez. Gustura hurbilduko nintzateke bihar eguerdiko aurkezpenera, baina goizeko 10:00etan dugu lan-bilera eta gure bilerak bi ordutan amaitzea miraria litzateke.

Portzierto, ea noiz inauguratzen duten Victoria Eugenia antzokiko kanpoaldea. Ondo legoke inauguratzea lanak burutu ondoren, ez aurretik. Maiatzaren 27a baino lehen seguru.

En castellano

Ostiral arratsaldean, bazkaldu ondoren, autoa hartu eta Adahuesca herrira abiatu ginen. Hantxe pasa dugu aste bukaera Kataluniako lagun batzuekin.

Casa Labata, Adahuesca

Gaueko 21:00ak inguruan iritsi ginen ostiralean. Herria txikia bada ere, ez genuen berehalakoan aurkitu gure ostatu izango zen Casa Labata. Okerreko bidetik abiatu ginen eta San Pedro Elizaren aurrean utzi genuen autoa. Kotxetik atera eta egun hauetako ezuztekorik txarrenetarikoarekin egin genuen topo: José Antonio eta haren jarraitzaileen omenezko plaka aipatu elizaren horman.

Ez ginen goiz esnatu larunbatean. Gosaldu ondoren Alquezarera hurbildu eta Sobrarbe eskualdeko Lecina herrian dagoen La Choca jatetxean bapo bazkaldu. Arratsalde patxadatsua inguruetan, berriro Adahuescako gure ostatuan afaltzeko gauean.

Hostal-restaurante La Choca, Lecina

Gaur, zorrak kitatu ostean, Rodellar herrira igo gara bazkaltzera. Ez gara ibili mendian, plana ez zen hori, baina eremu ederrak daude han horretarako. Garaiz abiatu gara bueltan eta Realaren berdinketa antzua errepidean entzunez ailegatu gara Donostiara. Ea hurrengo batean argazki kameraren bateria behar den bezala eramaten dudan. Ah! Bi jatetxe hauek gehituz hasi dut nire Tagzania ibilbidea.

Gaur gauean egon naiz Youtuben gauzak begiratzen eta Puskarra taldeak Gudamendin 2006ko irailean emandako kontzertuaren bideo ezberdinak topatu ditut bertan. Lana Txamarta izeneko erabiltzaileari dagokio. Eskerrik asko.

Ez nituen inoiz zuzenean ikusi baina 80. hamarkadako Donosti Sound estiloan talde mitiko gisa pasa da historiara. Pena da bakarrik XXI. mendeko dokumentu hauek egotea. XX. mendeko bideoak falta zaizkigu.

Yo soy un punk

Africa

Somos pijamas

Loco.Loco

En castellano

Iritsi da hilabete honetan ere Erakusleihoa egitasmoa. Berrio anaiek dute txanda, laguntzaile talde apartaz inguraturik.

Errepikaezina izango den enkarguzko emanaldi honek hiru hanka ditu: hitza, kantua eta bideo-proiekzioa. Dena Iñaki Berrioren poemario batean oinarritzen da. Amets eta amesgaizto asko dago bertan, surrealismoa eta egunerokotasuna. Rafa Berriok kantu ezberdinak idatzi ditu anaiaren hitzak erabiliz eta Jean Condé errealizadoreak Iñakiren irudiak hartuko ditu emanaldia baino zenbait egun lehenago. Iñaki bera azalduko da, behin bakarrik, irakurtzera. Proiekzioa egongo da proiekzioaren barruan, Jorge Carrero narrazioetan, José Puerto, Imanol Solores eta beste hainbat lagun arituko dira.

Iñaki Berrio (Donostia, 1958) William Ex eta beste seudonimoak erabiltzeagatik da ezaguna 80 eta 90 hamarkadetako hainbat musika aldizkaritan (Rock Spezial, Rock De Lux) kazetari jarduetagatik. Pepe Reik zuzentzen zuen La Voz de Euskadi egunkarian aritu zen lanean eta, gaur egun, astero zutabea argitaratzen du El Diario Vasco periodikoan. Hitzak idatzi zituen Amor a Traición taldearentzat eta ezkutuko poeta izan da orain arte. Poema guztiak bilduko ditu Ultravioleta plaquettean.

Rafa Berrio (Donostia, 1963) musikari gisa da ezaguna. Pop eta rock ibilbide undergrounda UHF taldean hasi zuen eta, 90eko hamarkadan, Amor a Traición taldean finkatu zen ("Amor a Traición", 1994; "Una canción de mala muerte", 1997). 2000 urtean, Deriva izenarekin "Planes de Fuga" argitaratu zuen eta 2005eko otsailean, berriz, "Harresilanda" (Autoekoizpena-Gaztelupeko Hotsak).

Jean Condé (Paris, 1963) argazkilari profesionala eta TF-1 telebistako errealizadorea da. Gainera, hainbat ekoiztetxe frantses independentetan aritu da lanean eta rock munduko hamaika dokumental eta bideo-klipen egile da.

Non: Ernest Lluch Kultur Etxean.

Noiz: martxoaren 15ean, arratsaldeko 19:30etan.

Adi: Sarrera Anoeta Estadioko 8. atearen ondotik da.

Doako ekitaldia

Support your local scene

En castellano

Gaur iluntzean irratsaio hau ari nintzen entzuten. Gutxitan jartzen dut emisora hau, baina gaur hori zegoen sintonizatuta etxeko sukaldean.

Ari ziren PPk deituriko manifari buruz hitz egiten eta nola Jarcha taldearen "Libertad sin ira" kantua erabili zuten amaieran.

Aurkezleek, irrati kate hau izateko harritu nauen ausardiaz, bi proposamen egin dizkiete PPkoei hurrengo manifestazioetarako.

Sarri, sarri

Nicaragua sandinista

Zuen iritziz zein aukeratuko dute?

En castellano

Atzo goizean El País egunkariko zuzendariari bidalitako gutun honen irakurketak kezkatuta utzi ninduen.

Gutuna El Paísen

Gasteizko Arturo Ríos izeneko gizon batek sinaturiko lerroek hau zioten:

"En 1999 nacía la unión de cyberateos, una comunidad virtual formada por más de un millar de personas que se comunicaban mediante una lista de correo que en sus inicios fue creada en eGroups y luego, debido a la compra de esta empresa por parte de Yahoo! pasamos a formar parte de YahooGroups".

"El 8 de marzo, dicha empresa envió una carta en la que alegaba que se incumplía "algún" apartado de sus cláusulas, sin indicar cuál. Veinte minutos más tarde 80.000 mensajes publicados en sus ocho años de existencia, miles de artículos propios en sus archivos toda esa riqueza e historia documental se ha ido al traste de un plumazo, dejando huérfanos a sus foristas. Yahoo!, de arbitrario pucherazo, ha dado al traste con todo".

"Si bien es cierto que es una empresa privada y que puede hacer lo que quiera, dentro de las leyes, ver cómo se pisotea a un colectivo siempre es sangrante".

Hori da periodikoak argitaratutakoa. Taldearen webgunean begiratu dut baina ez da gauza askorik azaltzen. Lehen behintzat agertzen zen yahook eginiko trastada, baina orain ezta hori ere.

Yahoo-k ez du itxieraren arrazoirik ematen

Menéame-n ikusi dut Magonia blogean Luis Alfonso Gómezek aipatu duela gaia. Yahoo!ko komunikazio kabinetearekin harremanetan jarri da Gómez, El Correoko kazetaria, baina ez du lortu gauza askorik. Aipatu kabineteak ez ditu itxieraren arrazoiak publiko egin nahi.

Gómez-ek dioen bezala, "si Yahoo! considera que algún contenido infringe sus normas, lo elimina. Así, por las buenas. Y no explica la razón a nadie (...) ¿y si la infracción a las normas tiene su origen, por ejemplo, en un miembro de un foro que quiere torpedearlo?

Zaila dute cyberateoek eta zaila izango dugu guk ere mugitzen ez bagara.

En castellano

Ostiral arratsaldean, lehia bizian, inauguratu genuen erakusketa. Ez zen jende gehiegi hurbildu, baina goxo egon ginen bildutakook. Kronika soziala ez dut egingo, baina bai esango dudala gustura egon ginela. Komunikabideetan agertutakoa hemen eta azpian, berriz, prentsa-oharra egokitua.

Erakusketa hau 24 emakumeri buruzkoa da, 12 euskaldun eta 12 kataluniar, eta garai ezberdinetan izan duten jarduera soziala edo artistikoaren garapenaren berri ematen saiatu gara. Emakume horien artean batzuk ezagunak dira, beste batzuk, ordea, historian tokirik ere ez dute izan. Lagun-begiratua botatzen dugu: Historia guztion artean osatzen dugula uste dugunona, gizon nahiz emakume, ezagun nahiz ezezagun.

Tere Pérezek, Alba Espargarók eta Magda Gassók osatzen duten tam (tam) taldeak egin du lana, Elisabet Surís diseinugilearekin batera. Garai bakoitzeko bizpahiru emakumeen aipamena jasotzen da 12 paneletan:

Sakratua eta femeninoa (Mari eta Bartzelonako Eulalia)

Erroma eta Al-Andalus bitartean (Gala Placidia eta Lampegia)

Lur eta gazteluen jabeak (Markako Almodis eta Munia Sánchez)

Bi emakume eta errege bat (Jaime I, Hungariako Violante eta Teresa Gil de Vidaurre)

Hirian (Mirentxu eta Meirona)

Espainiako Gortean (Tota Larrea eta Germana de Foix)

Abenturazaleak eta barrokoak (Juliana Morell eta Katalina Erauso)

Behartsuak, zaharrak eta bakarrik utziak: sorginak (Violant Carnera eta Maria Echachute)

Familiaren pisua (Josepha Vilaret eta Teresa Cabarrús)

Burgesak eta feministak (Dolors Monserdà, Francesca de Bonnemaison eta Maria Maeztu)

Borrokalari sutsuak (Teresa Claramunt eta Tene Mujika)

Musikaren doinuan (Emiliana Zubeldia eta Raquel Meller)

Ernest Lluch Kultur Etxeak lagundu duen produkzioak, Espai Catalunya Topalekuak sustatu du eta Kataluniako Generalitat-aren (Comunitats Catalanes de l´Exterior) eta Via Fora jatetxe-katearen babesa du.

Apirilaren 4rarte, egunero bisita daiteke, jai-egunetan izan ezik: 16:00etatik 20:30etara astelehenetik ostiralera; 16:30etatik 20:30etara larunbatetan.

Adi: erakusketa-aretoaren sarrera Anoeta Estadioko 8. atearen aldamenean dago, Bakearen Usoaren parean.