Politikoki zuzena
Raúl Argemí eskritore argentinarra Donostiara etorriko da uztailaren 21ean, DK Literatura programaren barruan, Retrato de familia con muerta liburua aurkeztera. Ekitaldia Gijongo Aste Beltzaren laguntzarekin antolatuko da, idazlea Gijondik bueltan etorriko baita.
Pertsona batek txibatu zidan Raúl Argemík bloga duela martxan. Harpidetu egin nintzen bloglines zerbitzua erabiliz. Astelehenean irakurri nuen Ya me tiene podrido apuntea: "Francamente, tengo los huevos llenos de la Ingrid Betancourt. Más, he encendido una vela para que los de la FARC, por quienes tengo poca simpatía, se la lleven otra vez a pasear por la manigua".Aspergarria iruditzen baitzaio progresiak, eta mass-mediek, Lady Di edo Calcutako Teresa berriaren parean jartzea Ingrid.
Idatziaren tonua gustatu zait, zentsura edo auto-zentsurarik gabea. Imaginatzen antzeko zerbait gurean? Zoaz orain esatera De Juana Chaosek Estatuarekin pagatu beharrekoak pagatu dituela eta beste herritar gisa tratatua izateko eskubidea duela. Finean, hori baita Zuzenbide Estatua. Hori behintzat esan zidaten niri laurogeigarren hamarkadaren bukaeran Fakultatean.
Dena den, azken honek ez du balio Etsaiaren Zuzenbide Penala indarrean sartzen denean. Eta hori da aspaldian Espainiako Erresuman gertatzen ari dena.
Kazetari izatea aukeratu zuen mutila
Duela egun batzuk irakurri nuen Irutxuloko Hitzan Mikel Goñik Lander Arbelaitzi eginiko elkarrizketa. Rikardo Arregi Saria eman diote Lander Arbelaitz gazteari, Kazetari Berria modalitatean.
Irakurritako erantzun bat azpimarratu nahiko nuke. Goñik galdetzen dio ea noiztik datorkion ofizioarekiko grina eta ondorengoa erantzuten du Landerrek:
"Unibertsitate ikasketak aukeratu behar nituen urtearen hasieran hiru aukeren artean nengoen arkitektura, informatika eta kazetaritza. Eta urte horretako otsailean Egunkaria itxi zuten, justu urte horretan. Horrek motibatu ninduen eta esan nuen: Ez gaituzue isilduko. Hori dela eta esan nuen: Ba, kazetaritza ikasiko dut".
Beraz, euskaldunak egiteko makina, Espainiako Entzutegi Nazionala.
Eta buelta ematen badiogu: españolak egiteko makina, the organization.
Loretopetik (XXV) Rumano go home
Irutxuloko Hitzan 2008ko uztailaren 10en argitaratutakoa.
Uda donostiarrak zabaldu ditu ateak eta garaiarekin batera azaldu dira turistak. Larunbat gauean neska mexikar ponpoxa batzuekin egin nuen topo, autobusaren zain ("vamos a agarrar el camión" zioten beraiek). Igandean, berriz, zezenplazaren inguruan ikusi nuen artikulu honi izenburua ematen dion pintada.
Javier Ortiz kazetariak pasa den astean idatziriko artikulu batek deitu zidan atentzioa. Donostiarraren artikulu gehienek merezi dute nire arreta, baina, kasu honetan, bereziki deigarria egin zitzaidan Público periodikoan argitaratutako Beste etorkinak zutabea. Javierrek kontatzen zuen nola Valentziako Erkidegoak erabaki duen ez ematea doako osasun asistentzia jubilatu britainiarrei. Milioi bat europar omen dago Espainiako kostaldean azken urteak bertan pasatu nahian. Diru gutxi ekartzeaz gain, behar dituzten zerbitzuak oso garesti ordaintzen ditu Administrazioak.
Gutxi hitz egiten da, baina, etorkin hauetaz. Besteak dira problema. Eta badakit ez dela erraza hona datozen pobreen integrazioa.
Beste lagun batek kontatu zidan azken Aste Santuan bere herrian gertaturiko pasadizoa. Asmaa Matarón bizi den neska amazigh-a edo bereberea da, ezkonduta dago eta, oker ez banago, bi seme-alaba ditu. Ama ere berarekin bizi da. Honek jatorrizko hizkuntzak baino ez ditu hitz egiten, baina Asmaak kataluniera eta gaztelania menperatzen ditu.
Aste Santuan, esan bezala, bera eta familia hartu dituen lurraldearen ohituren berri gehiago jakite arren, prozesio bat ikustera joan omen ziren. Garaiz iritsi eta toki ona hartu, gainera. Halako batean, beranduago iritsitako baten bat hasi ei zen esaten, interesatuak entzuteko moduan, ea han ere agoantatu behar al zituen kanpotarrak. Asmaa ez da isilik geratzen den horietakoa eta ea zein zen arazoa galdegin zion, katalanez. Bestea, gizonezkoa eta gazteleraduna, harrituta geratu omen zen, baina hura ez zela bere tokia esan omen zion, bere herrialdera bueltatzeko.
Asmaa bezalako jende asko ez da egongo, baina interesgarria iruditu zait kontrastea. Integratzeko inolako asmorik ez duen jende aberatsa eta diru-xahutzailea, alde batetik; lan egiteko adinean dagoen jendea, gizarteratzeko gogotsu, nahiz eta munduko traba guztiak jarri, bestetik.
Ondo da 65 lanorduren kontra borrokatzea, baina, hor dago ere lotsaren zuzentaraua, indarrean sartzeko bidean. Are gehiago, uste dut lehenengoa amu bat dela. Bigarrena, berriz, indarrean sartu aurretik ari dira betetzen jada. Adibidez, duela aste batzuk, Bartzelonan, polizia goizeko 6:00etan ari zen Metroan paper eske. Lanera zihoazen paperik gabeko etorkinak harrapatu nahi zituzten. 60 bat lagun atxilotu omen zituzten, baten bat behintzat kanporatze aginduarekin.
Portzierto, pintadako errumaniarra ez da Gica Craioveanu izango, ezta?
Euskal munduaren prestigioa dago jokoan
Gaur goizean aritu da estreinakoz Juanra Viles, garai batean Duncan Dhu taldean bateria jotzaile ibilitako musikaria, MQP saioan. Xose Luis Barreiro eta Itziar Epalza solaskideekin batera aritu da. Besteak beste, Patxi Baztarrika eraman dute Jaurlaritzak hizkuntza politikaren alorrean indarrean jarriko dituen neurrien inguruan berba egiteko. Vilesek aipatu du, bere ustez, terrorismoaren gaiaren tokia hartuko duela hizkuntzarenak Espainian legegintzaldi honetan.
Pentsakor gelditu naiz eta Anjel Lertxundik Stock 13 zikloan kontatu zuen gauza bat etorri zait akordura. Lertxundik zioen 16 urterekin gaztelaniaz idazten zuela, baina 1968aren inguruan hasi zela euskaraz idazten. Zergatik eman ote zuen urrats hori galdetu zion publikoki bere buruari. Ez omen zekien zergatia, baina, seguruenik, 1968aren bueltan eskaintza artistiko onena euskararen bidetik zetorrelako: Ez Dok Amairu kantagileen mugimendua, pintura, antzerkia (Seminarioan taularatu omen zen lehen aldiz Samuel Beckett jaunaren testu bat Espainiako Estatuan; euskaraz, gainera), eta abar.
Finean, Anjelek euskararen munduak prestigioa zuelako aldatu zuen sortze hizkuntza. Eta nire buruari galdetzen diot orain, eta hemen, ea egoera gaur egun berdin-berdina ote den: prestigioa al du euskaraz sortzeak? Hemendik kanpo ez dut uste, baina euskaldunen prestigioa Euskal Herrian? Ez dakit ba… gure burua estimatzen ikasi al dugu?
Solasaldia amaitu ondoren, eta eguneko albisteen errepasoaren ondotik, Javier Vizcaínok elkarrizketa iradokitzailea egin dio Jokin Muñoz idazleari. Lasai baino tinko ari da Castejongoa literaturaren eremuan. Jokinek Donostian apirilaren amaieran esandakoak ekarri nituen hona, baina ez dut aukera hau alferrik pasa nahi esateko Volgako Batelariak blogean dagoela irakurtzeko moduan Antzararen hizpideak (lumaje azpia) testua.
Gero, salto egin dut Euskadi Irratira. Izan ere, gaur aritu dira estreinakoz Amarauna saioan Jozulin, Josu Leokanne eta Patxi Trapero. Arantxa Kaltzada oporretan dagoenez, Arantxa Artzarekin egon dira hizketan. Datorren astean Leire eta biok arituko gara Traperoarekin. Blogarien tertulia izango da, beraz.
Portzierto, prestigioa ematen al du blogaria zarela esateak?
Berrogei urte
Bueltak ematen egon naiz gaur arratsaldean. Zer nuen buruan hamar urte bete nituenean? 1978ko uztaila. Frantziako Tourra hasita zegoen jada eta Bernard Hinault izan zen irabazle betiko bigarrenaren aurretik, Joop Zoetemelk. Argentinako futbol mundiala bukatuta, Kempes eta enparauek osaturiko futbolari koadrilak irabazi zuen txapelketa Videla diktadorearen aurrean. Lekunberri baserrian egongo nintzen, udako bakazioak pasatzeko asmoz.
Eta hogei urte egin nituen egunean? 1988ko uztailaren 2an Juan Pablo II.ak eskumikatu zuen Lefebvre artzapezpikua. Zuzenbidea estudiatzen ari nintzen jada, bigarren urtea amaitu nuen eta Irungo Montero hiltegian hirugarren udaldia lanean betetzeko prest nengokeen, jakin gabe hura izango zela azkena eta, gainera, bruzelosia harrapatuko nuela finikito gisa.
Eta hogeita hamar urte bete nituenean? Euskara Patronatuan ari nintzen lanean eta Sorkunekin bizi nintzen jada, Donostian. Uda hartan egun politikaz bezain gogaituta nengoela dut gogoan. Oporretan egon ginen Katalunia aldean. Oraindik Internet zer zen ez nekien, baina eibartarrak posta zerrenda martxan zen jada.
Internet izan da azken hamarkadako deskubrimendua: Irungo zerrenda, eibartarrak zerrenda, patera zerrenda eta Javier Ortiz handiaren inguruan eginiko lagun guztiak, Javier Vizcaíno eta MQP inguruko blogosfera, Love of 74 eta beste hainbat lagun…
Non egongo naiz/gara eta nola 2018ko uztailaren 2an? Ideiarik ere ez, baina ahal badut blogeatzen egongo naiz, azken lau urte hauetan bezalaxe.
Diurtxioren ahotsa
Joan den astean irakurri nuen Sustatu albistegian Oiartzungo aiton-amonei buruzko grabazioak gehitu zituztela ahotsak.com proiektura.
Ama oiartzuarra dudanez, begiratzen hasi nintzen. Halako batean, Tio Migel zenaren koadrilako lau lagunekin grabatutako irudiak ikusi nituen: Juanito eta Faustino Galdos, Santos Mitxelena a.k.a Xantua eta Tiburtzio Aranburu a.k.a Diurtxio. Galdostarrek Gurutze auzoan duten tabernan grabatutako irudiak daude ikusgai.
Barkatuko naute beste hirurek, baina horietatik gehien maite dudana Diurtxio da. Maitagarria baita laurogei urteak jada beteta dituen Altziko Diurtxio. Eta asko dauka kontatzeko. Eta uste dut gutxi kontatu duela.
Irungo frentea deritzon kortea topatu dut eta, oker ez banago, hemen hitz egiten du gehien:
Saiatu naiz pasartea idazten, baina minutu erditik ez naiz pasa:
Tiburtzio: Bai, ordun komeyak ikusi baikenituen guk, komeyak. Gure etxin soldadu egon ziren, ez dakit zenbat hilatin egon zin. Dena guardiya eta handik Irun aldea, Sanmartzial aldetik-eta harek itten baitzuten-eta, eta handikan derrotxean batzuk eta bestik eta bestik. Hilatik in genittun guk Irun aieka azaldu gabe.
Juanito: A bai, ordun ez zegon azaltzeik hara.
Tiburtzio: Ez zegoen azaltzeik. Mundu guztia… Gero handik Sanmartzial, Zueltzo aldea eta hoitikan…
Kolore gorria maite dugulako
Karrera polita dago sarean Espainiako komunikabideen artean Manifiesto por una lengua común horren alde. Hau da une honetan gure irakurleei eman diezaiekegun hamaikakoa:
1.- El País.
2.- UPyD.
3.- El Mundo.
4.- El Mundo bis.
5.- La Vanguardia.
6.- Europa Press.
7.- Libertad Digital.
8.- El boomeran(g).
9.- Terrako foro bat.
10.- El Manifiesto.com.
11.- ABC.
Dena den, edozer gauza gerta daiteke, Telecincok El Mundo erabili baitu manifestu honen alde egiteko.
Informazio gehiago izanez gero, ematen jarraituko dugu.
Proiektu ederra da Stock 13
Duela hamar bat egun egin nuen topo Andurekin Arantzazu aldizkariaren azalean. Irungo kiosko batean izan zen. Ostegunean, berriz, Koldo Mitxelenan egon nintzen entzuten Xabier Erkizia, Oier Etxeberria eta Miren Jaio hirukoteak abiatutako Stock 13 proiektu berriaren barruan.
Stock 13 programaren formula xinplea bezain aberatsa da... hizlariarekin asmatuz gero: hartu kultur munduko norbait eta aukera eman bere biografia musikala jendaurrean kontatzeko. Lehenengo gonbidatua Victoria Echevarria izan zen eta bigarrena Josemari Zabala argazkilaria. Hirugarren gonbidatua Anjel Lertxundi zela jakiterakoan, ez nuen inolako zalantzarik izan eta ekainaren 19an Koldo Mitxelena Kulturunera joatea erabaki nuen.
Aspaldiko partez, eguraldi ona egin zuen eta ez zen jende asko hurbildu, baina proiektu honek bide ederra egingo duelakoan nago. Bereziki, udazken-negu partean izan daiteke aproposa halako hitzaldi sorta bat antolatzea.
Iban Arantzabalek blogean aurreko batean jarritako Zabale plaentxiarrak zioen bezala: "Eske, nik beti esan juat, personia feliz ixateko gauza txikixetan dao felizidadia, e! Ojo, e! Kontu, hori! Gauza haundi-haundixetan nik ondio ez juat felizidaderik ikusi iñori be". Bide batez, horra hor beste proiektu ederra: Ahotsak.
Anjelek esandakotik zenbait ohar hartu nituen (Marcelino, pan y vino filmeko kanta bat, Hamaseigarrenean aidanez filmean Angel Illarramendik musikatu eta Mikel Laboak abestutako beste bat, Erromako egonaldia eta Greziako folklorearen deskubrimendua, Thelonius Monk eta Julio Cortázar, Debussy eta Mallarmé, Escudero maisuak Lizardi musikatu zuela…) baina hobe itxoitea Stock 13ren emaitza sonoroa webguneren batean entzungai jarri arte.
Urte askotarako, Berria
Ekitaldia 19:30ak pasata hasi zen Donostiako Kursaal Jauregiko Auditorioan. 1700 lagunekin bete egin zen lokala, Berriako langile, irakurle, gizarte eragile, politikari, eta abarrekin.
Berandu konturatu nintzen ekitaldira joateko Berria egunkarira deitu behar zela telefonoz eta Beni komandanteari eskerrak lortu nituen azken orduan pare bat gonbidapen. Atarian Eibarko enbaxadore den Serafin Basauri eta bere koinata Mariajerekin egin genuen topo, baita Raúl Pérez, Irutxuloko Hitza periodikoaren zuzendariorde nekaezinarekin ere.
Eneko Olasagasti jaialdiko zuzendariaren kontrol mahaiaren ezkerretara eseri ginen. Geunden tokitik ikusi genuen tokia erreserbatuta zuten guztiek nola okupatu zituzten beren eserlekuak. Eta halako batean argiak itzali eta hasi egin zen ekitaldia.
Eszenatokian atzo lauko banda osatzen zuten Logela multimediako lagunak (bateria, gitarra, kontrabaxua eta teklatuak edo perkusioa) egon ziren jaialdiari erritmoa jartzen. Atzealdean zintzilikatutako periodiko ale zaharrak zeuden. Zenbait dantzarik soinean zituzten kamiseta bakoitzaren letrak erabiliz hitzak osatu zituzten, finean hori baita periodiko batek egiten duena, letrak batuz esanahiz beteriko berbak sortzea. Lurra, ura, berria, herria, euskal, herria…
Leire Bilbao poeta ondarrutarrak hartu zuen hitza ondoren. Ezkerreko pasilloan argiztatu zuten berak okupatzen zuen tokia eta ele batzuk irakurri zituen. Ezkerretik eta eskuinetik atera ziren ikuskizunak iraun zuen bitartean Gari Berasaluze, Castillo Suarez (Xabier Mendigurenek idatzitakoa irakurtzeko), Kevin Heredia kolektibo literarioaren izenean aritu zen ordezkari dotorea, Anjel Lertxundi (kontatu behar dut Stock 13n pasa den ostegunean eginiko musika entzunaldi komentatua), Edi Naudo aktorea (Victor Alexandre idazleak katalanez idatzitako testua leitzeko).
Leire Bilbaoren ondoren eszenatokian agertu zen Anari. Gitarra lagun abestu zuen bakar-bakarrik, atzealdean zegoen pantailak haren aurpegiko lehen planoak botatzen zituen bitartean. Castilloren ondoren atera ziren lehenengo aldiz bost bertsolari: Aitor Mendiluze, Amets Arzallus, Xabier Silveira, Oihane Perea, Xabier Paya. Ametsek presente zegoen Patxi Baztarrika izendatu ez bazuen ere, hari bota zion bertso bat.
Kevin Heredia kolektiboaren ondoren, Jira-Biran urte eta piko elkarren ondoan bidea egin zuten Harkaitz Cano eta Maialen Lujanbio bikoteak irri egiteko moduko elkarrizketa taularatu zuen, eskutan zuten periodiko alea amaieran trukatuz.
Kirmen Uribe poetak serio jarri gintuen 2003ko otsailaren 20a Mikel Urdangarin lagunarekin nola bizi izan zuen gogoraraziz. Dantzariak eta Logela multimediako musikarien txanda iritsi zen berriro ere.
Euskaldunon Egunkaria kasuko auzipetu gehienek, Xabier Alegria kartzeleratutakoaren argazkia eta guzti, Egunkaria libre pankarta igo zuten eszenatokira, publikoaren txalo zaparrada jasoz. Beste modu batean egin zitekeen, baina estetika jakin bateko argazkia lortu zuten. Aurretik, Egunkaria itxi zuten eguneko irudiez osaturiko bideoa proiektatu zuten; Valentzian bezperan hain modu nabarmenean Aznarrek agurtu zuen Acebes ere azaldu zen, euskaldunon eskubideak babesteko eginiko operazioa izan zela lotsarik gabe esateko.
Auzipetuen izenean Joan Mari Torrealdaik hitz egin zuen. Gogorarazi zigun laster abiatu daitekeela epaiketa, udazkenean agian, bost urteko kalbarioa gutxi izan ez balitz, kartzela urte asko eta milioi euro mordoa dituztela jokoan, baita Egunkariaren izen ona ere. Euskarazko lehen egunkaria martxan jartzea garesti ordaindu dutela jada.
Berriro agertu ziren bost bertsolariak eszenatoki gainean eta, Joan Mariren ondoren umorea egitea latza zen. Saiatu ziren bederen.
Mihiluze Berria aurkeztu zuten Kike Amonarriz eta Ilaski Serrano aurkezleek. Biek eginiko galderak eserlekuan genituen txartel koloredun batzuk erabiliz erantzun behar genituen. Horrela Andoaingo irakurle batek eraman zuen Anton Mendizabal eskultoreak eginiko egurrezko lanaren erreprodukzioa.
Bukaera aldera, Berria egunkariaren arduradun nagusiak azaldu ziren. Josean Lizarribar, Administrazio Kontseiluaren burua, eta Martxelo Otamendi, zuzendari-saltzaile-umorista plantak egiten. Lizarribarrek aurrera begira dituzten erronkak aipatu zituen eta Martxelok Eneko Olasagastirekin hiru minutu baino gehiago lortzeko Martxelok berak ordaindutako sei bazkariak erabili zituen guztioi eskerrak emateko.
Denok uste genuen hura zela amaiera, baina ez. Ruper Ordorika gitarrarekin eta Arkaitz Miner biolinarekin atera ziren oñatiarraren Zaindu maite duzun hori eskaintzeko. Zaindu maite/gorroto duzun hori.
Abestiaren ondoren, ikuskizunean parte hartu zuten guztiak igo ziren agertokira, baita Berriako langileak ere.
Kanpora atera ginen eta euri zaparrada politta botatzen zuen bitartean, Kursaalaren aterpean egon ginen. Euria ari du, gezurra ari du. Gogoratzen?
Jainkoak gorde beza lehendakaria (eta bi)
Duela hamabost egun deitu zidan Argiako Mikel Asurmendi kazetariak. Ibarretxeren kontsultaren inguruan galdezka. Ea nola ikusten nuen gai hau. 800 karaktere eman zizkidan. Gaur eguerdian ikusi dut paperean eta jadanik sarean dago: Bi trenen arteko talka jarri diote izenburutzat. Beste zazpi laguni ere eskatu diote iritzia.
Akats bat deskubritu dut: nik nioen Alberto Moyano batzuetan komentarista politikoa dela eta zuzentzaileak interpretatu du batzuetan nagoela ados Albertorekin. Bi esanahiak ondo daude, baina nik kasu honetan esan nahi nuen Moyano ez dela beti komentarista politiko.
Lerro hauek bidali ondoren, Imanol Murua Uriak pasa den sapatuan Berria egunkarian idatzitako analisi artikulua irakurri nuen. Hura irakurtzea gomendatzen dizuet. Talkaren neurria du izenburu.
Hona hemen nik idatzitako lau paragrafoak:
Inoiz baino urrunago sentitu dut Ibarretxek proposaturiko bi galderak direla-eta sortu den burrunba, gero eta gehiago baitut gustuko offean egotea.
1998ko urrian eginiko hauteskundeen ondoren lortu zuen Ibarretxek lehendakari izatea eta urte bereko irailean hildako Poch musikari donostiarrak egin zuen Dios salve al lendakari kantua, Negu Gorriak-ek euskaratu zuena gero, Jainkoak gorde beza lehendakaria.
Abesti hori jarri zuen blogean Eduardo Madina diputatu sozialistak bi galderak ezagutzera eman zirenean. Patxi López-ek, berriz, hautagaiaren rolean, balorazioa ipini zuen eta berau ez irakurtzea deliberatu nuen.
Azken finean, Alberto Moyano komentarista (batzuetan) politikoarekin nago ados. Hau da, bi trenen arteko talka datorrela, baina sorginarena dela bata, txu-txu trena dela bestea.
Mikel Iturria, blogaria
Ekainaren 20ko eguneratzea: 16:30. "Gibraltar Euskadi da" zioen Poch-ek.
