Edukira salto egin | Salto egin nabigazioara

Tresna pertsonalak

Eibarko peoria, San Blasa baino hobia
Hemen zaude: Hasiera / Blogak / e-gorblog / Sistema eragileen guda berria

Sistema eragileen guda berria

e-gor 2010/12/14 18:35
Ordenagailuek beharrezko dituzte sistema eragileak, funtzionatu ahal izateko. Hori dela eta, merkatuaren nagusitasuna edo kontrola lortzeko lehian oso faktore garrantzitsua dira. Sistema eragileei esker lortu eta hautsi izan dira monopolioak iraganean, sistema eragileek ahalbidetu dute informatika pertsonalaren zabalkundea... Unix, DOS, Windows, MacOS, Linux eta bestelakoen arteko gudak ezagutu ditugu ordenagailuen munduan; orain, smartphone eta tablet bezalako gailu berrietan, sistema eragileen arteko gerra berri bat bizitzen ari gara, kasu honetan iOS eta Android-en artean.
Sistema eragileen guda berria

Irudia: CC-BY laihiu

(Elhuyar aldizkariko 2010eko urriko alean argitaratutako artikuluaren jatorrizko extended bertsioa)

Ordenagailu pertsonalen sorrera

80ko hamarkadaren hasieran, ordenagailu pertsonala ez zen existitzen, edo ez behintzat gaur ezagutzen dugun bezala. Etxeetan bazeuden egon ordenagailu batzuk (Sinclair-en ZX81-a edo ZX Spectrum-a, Commodore 64-a, Amstrad-a...), baina batez ere gazteek erabiltzen zituzten jolasteko edo informatika ikasteko; gaur egungo kontsolen papera betetzen zutela esan daiteke home computer deritzen hauek.

Lana egiteko ordenagailuak ikerketa munduan, erakunde handietan, enpresetan edo unibertsitateetan soilik zeuden, garestiegiak baitziren. Ekoizle gutxi batzuk menperatzen zuten merkatua (IBM, DEC, Xerox...), bakoitza bere sistema eragile propioarekin (Vax, Unix...). Saiakerak egon ziren hauen partetik ordenagailuak etxeetara eramateko, baina ez zuten benetako arrakastarik izan prezioaren erruz; eta beste ekoizle txikiago batzuk oso zaila zuten merkatu horretan sartzea, beste gauza batzuen artean sistema eragilea garatzearen kostua ere zeukatelako.

Orduan, IBM-k beste saiakera bat egitea erabaki zuen etxerako ordenagailu pertsonalekin, makina berri bat eta sistema eragile berri batekin. Makina PC-a izan zen (Personal Computer), eta sistema eragilea Microsoft enpresa berriari enkargatu zion. Honek MS-DOS (MicroSoft Disk Operating System) egin zion, baina gure mundua den bezalakoa izateko gakoa izan den tratua lortu zuen IBM-rengandik: Microsoft-ek baimena zuen MS-DOS beste ekoizle batzueri ere lizentziatu edo saltzeko. Ondorengoa historia da: ekoizle txiki askok PC-arekin bateragarriak ziren ordenagailuak egin zituzten atzeranzko ingeniaritza erabiliz, MS-DOS sistema eragilea jarri zieten eta kloniko merke hauen bidez ordenagailu pertsonalak guztion etxeetan sartu ziren.

Windows-en monopolioa ordenagailu pertsonaletan

Hasieran MS-DOSek ekoizle handien ordenagailuen eta sistema eragile garestien hegemonia hautsi eta ordenagailu pertsonalen popularizazioa ekarri bazuen ere, denborarekin, MS-DOS eta, batez ere, haren oinordekoa Windows, hegemoniko bihurtu da, ia monopolioa izateraino. Eta egoera hori baliatzen duenez bere beste produktu batzuk inposatzeko (Interneteko nabigatzailea, ofimatika-produktua...) merkatuaren kontrol erabatekoa lortu du, horrek dakartzan eragin negatibo guztiekin.

Bi lehiakide aipagarri soilik ditu Windows-ek. Bata, Apple-ren Macintosh ordenagailua, bere MacOS sistema eragilearekin; bestea, PCetarako Linux sistema eragile librea. Baina nekez egiten diote aurre Microsofti, monopolioak haustea oso zaila izaten baita. Apple-ren merkatu-kuota oso txikia da PCenaren aldean. Gainera, esan daiteke Apple-ren eredua gailenduz gero egoera Microsoft-ekin baino are txarragoa litzatekeela: sistema erabat itxi eta kontrolatua da, hardware oso garesti batekin. Linux-ekin, aldiz, badugu PCetarako alternatiba on eta merke bat, benetako askatasuna eskaintzen duena, baina, zoritxarrez, merkatu-kuota are txikiagoa du. Eta horrela dago egoera azken aldi luze honetan ordenagailu pertsonalen munduan, ad eternum luzatuko dela dirudien guda alferreko batean...

Gailu berrietan Apple eta iOS nagusi

Azken urteetan bi gailu mota berri agertu dira merkatuan, oso azkar zabaltzen ari direnak eta etorkizun hurbilean ia ordenagailu pertsonalak bezain hedatuak egongo direnak: smartphone-ak (Interneteko konexioa, WiFi-a, GPSa, ukipen-pantaila eta beste gauza asko dituzten telefono mugikorrak) eta tablet-ak (taula-itxurako ordenagailu ukipen-pantailadunak). Aparatu mota horiek Apple-k asmatu ez baditu ere, joera-sortzaile handia denez eta diseinu erakargarriak egiten asmatzen duenez, bera izan da lehena arrakasta lortzen, iPhone eta iPad-aren bidez.

Biek iOS sistema eragilea dute barnean, sistema hiperkontrolatu eta itxia: bertan zein aplikazio instala daitezkeen eta zein ez Apple-k erabakitzen du, programazio-lengoaia bakar batean idatz daitezke bertarako aplikazioak... Horrelako sistemak nagusi diren merkatu bat oso kaltegarria da guztientzat.

Baina iPhone-a oso ongi saldu zen 2007an atera zenetik, smartphone pertsonalen artean ia monopolioa izateraino (RIMek ere merkatu zabala du bere Blackberry-arekin, baina batez ere enpresa-erabileretarako). Eta beste lehiakideek oso zail zuten aurre egitea, batez ere euren sistema eragileetarako aplikazio-eskasiagatik. Izan ere, iPhone-rako segituan sortu zen aplikazio pila baten ekosistema aberats bat. Aurkariek, aldiz, hasieran aplikazio askorik ez badute, ez da erraza erosleak konbentzitzea; era berean, ez da erraza garatzaileek aplikazioak egitea merkatu-kuota txikia duen sistema eragile baterako. Nola atera gurpil zoro horretatik?

Alternatiba: Android sistema eragile librea

Google-k ekarri zuen erantzuna 2008aren amaieran: Linux-en oinarrituta, smartphone-etarako sistema eragile bat eta oinarrizko aplikazio-sorta bat garatu zituen, libreak, mugikorren edozein ekoizlek erabil zitzakeenak. Oso denbora gutxian fabrikatzaile askok integratu zuten Android beren smartphone-etan; garatzaileentzat ere plataforma erakargarri bihurtu zen, eta laster milaka aplikazio izan zituen. Android sistema eragilea aplikazio asko eta onak eta askatasun handia dituen alternatiba da gaur egun.

Hala, azken urtean Android-en salmentak %886ko igoera izan du, eta gaur egun Android duten mugikorrak iPhone-ak baino gehiago saltzen dira; jotzen da urtebetean edo bitan Android gehiago egongo direla iPhone-ak baino. iPad-arekin erreakzioa lehenago gertatu da, Android jada garatuta baitzegoen: iPad-a 2010. urtearen hasieran atera zen arrakasta handiz, baina handik hilabete gutxira bazeuden tablet-ak Android-ekin, eta gero eta gehiago daude. Horri guztiari esker, gailu mota berri horietan ordenagailu pertsonaletan baino panorama hobe eta libreago bat aurreikus daiteke.

Hala ere, oro ez da urre... Android duen smartphone libre bat erosiz gero, nahi duguna egin dezakegu berarekin, baina smartphoneak garestiak izaten dira. Aldiz, telefonia-operadore batek diruz lagundutakoetan bere interesen araberako murrizketak jartzen ditu operadoreak: ezin dira Skype moduko programak erabili, edo mugikorraren Internet konexioa PC batekin partekatu, edo sistema eragilea eguneratu... Murrizketak saltatu daitezke sistema eragilea berriz instalatuz, baina ez dira edonork egiteko moduko aldaketak, eta telefonoaren garantia galdu egin daiteke, gainera. Kontraesankorra dirudien arren, Android-en askatasunaz baliatzen dira telefonia-operadoreak askatasunak murrizteko. Goian ikusi ditugunetan bezala kasu honetan ere, konpainiak beti sistema eragileez baliatzen dira gailuen merkatua kontrolatzeko...

Iñaki+g
Iñaki+g dio:
2010/12/16 19:26

Artikuluaren ideiekin ados egon naitekeen arren, iruditzen zait artikulua betiko softwarearen librearen eztabaidara mugatzen dela, eta eztabaida horretan eguneroko erabiltzaileak (ezagutza aurreraturik ez dutenak) ahazten direla. Artikuluan software librearen aldeko betiko argumentuak erabiltzen ditu (irekia, askea,...), baina iruditzen zait librea/irekia=ona eta pribatua/itxia=txarra baino haratago eraman behar dela. Sistema eragile libreek bere badituzte bere arazoak. Linux-en esaterako hainbat periferiko instalatzeko arazoak daude (badakit ekoizleen jarrera izan daitekeela arazoa baina egungo egoera horrelakoa dela onartu behar da), eta "erabiltzaile adituok" gure gailu berria instalatzeko hainbat denbora pasatzeko prest egon gaitezkeen arren, erabiltzaile arruntak gailua martxan ikusi nahi du berehala, eta ez egunetan forotan bila ibili behar izatea. Mugikorren kasuan, nago erabiltzaile gehienentzat iOS, Android edo blackberry erabiltzea ia berdina dela, estetika edo modatik haratago. Denek dituzte aplikazio ugari dagoeneko, baina aplikazio erabilienak plataforma guztietara zabaltzen dira berehala. Bide batez, falta bota dut Symbian OS aipatzea, 2010ean saldutako smartphonen %43,5an datorrena, eta gainera 2010eko otsailetik open source dena.

Iñaki+g
Iñaki+g dio:
2010/12/17 14:48

Gaur egun orokorrean erabiltzaileak onartzen du erabiltzen duen softwarea guztia ordaintzea. Windows da horren adibiderik garbiena. Esango nuke barneratuta dagoela ordenagailua eta Sistema eragilea bikote banaezina direlako uste OKERRA, eta asumituta dago sistema eragilearen kostua. M$Officekin ere antzekoa gertatzen da, jendeak lizentzia ordaintzen du ezinbestekotzat duelako (edo de factoko estandarra delako?), eta ez du alternatibarik bilatzen.

Hardware arazoak gero eta gutxiago direla egia da, baina egon badaude, eta ekoizleek beraiek linux-erako kontrolatzaileak prestatzen ez dituzten bitartean egoten jarraituko dute. Smartphone eta tablet moduko gailu berrietan horrelakorik ez dela ematen diozunean arrazoia ematen dizut, normalean horiekin ere ordenagailu arruntekin baino periferiko gutxiago erabiltzen direlako.

Android alternatiba erreala izatea zein puntutaraino da software librea izateari esker? Hala Google bezalako enpresa handi bat atzean izateak zerikusia du?

Monopolioa txarra dela pentsatzen dut nik ere, batez ere Apple-ek defendatzen duen modelo bat gailentzen bada. Eta monopolio horren alternatiba egotea ere berri ona da, Ados gaude hor. Hala ere, berriro errealitateak erakusten du erabiltzaile askok ez dutela arazorik Apple-en murrizketak onartzeko. Esango nuke garrantzitsuena dela erabiltzaileak informazioa izatea, eta hartzen duen aukeraren ondorioak ezagutzea. Betiko eztabaidara mugatzen dela esan dudanean, esan nahi nuen, azkenean Apple-enaren moduko modelo pribatiboei ohiko ikuspuntutik egiten zaiola kritika, baina ez dela kontutan hartzen modelo hori gaur egun onartu egiten duela gizarteak (jakintasunetik edo ezjakintasunetik).

Symbian-i buruz, onartzen dut nik mugikorrei begira esan dudala batez ere, hala ere, zure artikuluan smartphonei buruz hitz egiten da parte handi batean, eta hala, merkatu horretan nagusitasun osoa duen sistemaren (eta gainera software librearen garaipen bezala har daitekeela deritzot) aipamena ere ez egitea faltan bota dut, besterik gabe.

e-gor
e-gor dio:
2011/02/09 11:53

Symbian-en nagusitasuna dela-eta, http://www.ijsmblog.com/2010/12/worldwide-smartphone-usage-chart.html orrian ikusten da Asia, Afrika eta Hego Amerikan duela nagusitasuna, baina Europa, Ipar Amerika eta Ozeanian iOS-ek. Eta Enrique Dans-en beste artikulu batean (http://www.enriquedans.com/2010/07/la-tragedia-del-lider-desenfocado.html) dio Nokia eta Symbian lider direla soilik hitz egiteko erabiltzen diren telefonoetan baina ez Interneten nabigatzeko erabiltzen diren mugikorretan.

makilakixki
makilakixki dio:
2010/12/19 23:21

Ezer gutxi gehitu dezaket zure artikulu interesgarri eta jendeak botatako iritzi landuei. Beraz, gauza pare bat esango dut: dena egina izatea eta moda. Gauza horiek determinatuko dute sistema baten arrakasta. Ordenagailuetan Windows da nagusi, Microsoftek ekoizleekin horrela adostuta duelako. Kontsumitzaileek produktua erosten dute eta den bezala erabili (gehienetan ez eguneratzerik ez inolako mantenimendurik gabe). Eta moda. Askotan Mac bat erabiltzearen arrazoia, eta argi eta garbi iPhone bat erostearena. Arrakasta izan nahi duen edonork bi faktore hauetatik bat menderatu behar ditu. Kontsumitzaileei bost axola zaie askatasun eza, bai eta zentsura sufritzen dutenean ere. Eta kontsumitzaileek ez dute Linux distro bat jeitsi eta instalatzen ibili nahi. Hori ongi edo gaizki dagoen beste gauza bat da. Zorionak artikuluarengatik. Gai oso interesgarria.

e-gor
e-gor dio:
2010/12/17 00:49

Arrazoi duzu egia dela erabiltzaile arruntari bost axola diola softwarea librea izatea edo ez, beste gauza batzuk gehiago axola zaizkio. Ikusi besterik ez dago zein sistema eragile erabiltzen duen jende guztiak bere ordenagailuetan. Eta ez dut hori ukatu, ordenagailu pertsonaletan hori horrela dela konstatatu dut. Hala ere, ez dut uste gauzak horrela izango liratekeenik jendeak erabiltzen duen software guztia (Windows, Office...) derrigorrez ordaindu beharko balu...

Baina software libreak erabiltzaile arruntarentzat dituen desabantailen adibide gisa aipatzen duzu hardwarearekin dituen arazoak, eta horiek gero eta gutxiago gertatzen dira ordenagailuetan eta ez dira gertatzen smartphone eta tablet-etan, instalatuta eta probatuta baitatoz. Beraz, gailu berri hauetan ez dago arazorik software libreko alternatibetara jotzeko; zuk diozun bezala, ez ditu horregatik hautatuko, baina aukera erreal eta praktiko gehiago ditu software libreari esker. Eta Android alternatiba erreala izatea software librea izateari esker da neurri handi batean, horri esker baitago hainbeste gailutan.

Edozein modutan, ez nago ados artikulua software librearen betiko eztabaidara (software librea=ona eta itxia=txarra) mugatzen dela diozunean. Esaten dena da monopolioa eta aukerarik ez izatea txarra dela, bai ordenagailuetan bai smartphone eta tablet moduko gailu berrietan, eta azken hauetan are txarragoa monopolioa Apple eta iOS-ek badute, baina ez software librea ez delako, baizik eta beste arrazoi batzuengatik: Jobs-ek nahi dituen aplikazioak bakarrik instala daitezke, aplikazioak zentsuratzen dituzte (iPhone-rako Playboy aplikazioak ez ditu biluziak erakusten, lentzeria argazkiak besterik ez; James Joyce-ren Ulysses-en komiki baten binetak aldatu behar izan zituzten; eta horrelako asko), musika eta bideoak bere dendetan erosi behar, DRM-a... Eta Android-i esker badagoela alternatiba hoberik monopolio horrentzat.

Amaitzeko, Symbian ez dut aipatu ez naizelako ari smartphone-ez soilik, gailu mota berriei buruz orokorrean (hor sartu ditzakegu smartphone-ak, tablet-ak edo ateratzen hasi diren internetdun eta bestelako aplikazioak exekuta ditzaketen telebista berriak). Eta denak orokorrean hartuta, bi horien arteko guda izango dela dirudi nagusiki.

Iruzkina gehitu

Erantzuna formulario hau betez utzi dezakezu. Formatua testu arruntarena da. Web eta e-posta helbideak automatikoki klikagarri agertuko dira.

Galdera: Zenbat dira hogei ken bi? (idatzi zenbakiz)
Erantzuna:
e-gorblog

Egunez, Igor Leturia Azkarate pertsona arrunta da. Errenterian bizi den arrasatearra, 8etatik 17etara Elhuyarren lan egiten du eta arratsaldeak neskalagunarekin eta bere bi umeekin pasatzen ditu.

Baina gaua iritsi eta umeak lotara joaten direnean, e-gor bihurtzen da, interneteko bere alter-egoa, ziberespazioko informatikaririk komikizaleena eta komikizalerik informatikariena! Bere superbotereekin (interneteko kable-konexioa, bloglines, informatika aldizkariak, gadget-ak, komiki-bilduma, Errenteriko liburutegiko komikien atala eta batez ere bere jakinmin aseezina) eta bere superlaguntzaileak ondoan dituela (Patxi Lurra, DabilenHarria...), euskaldunon teknofobiaren eta komikiei buruzko aurreiritzien aurka burrukatzen du etengabe! Hemen duzu bere bloga: e-gorblog!

Bai, hor goiko aurkezpena superheroi batena da (ezin aproposagoa honelako blog batentzat, ezta?). Superheroia banintz zein izango nintzatekeen jakiteko the Superhero Personality Test egin nuen eta hona emaitzak:

You are Spider-Man
You are intelligent, witty, a bit geeky and have great power and responsibility.

Spider-Man
80%
Superman
70%
Green Lantern
65%
Robin
65%
The Flash
60%
Supergirl
55%
Hulk
55%
Iron Man
45%
Wonder Woman
35%
Catwoman
25%
Batman
0%
Lizentzia

Creative Commons-en baimena
Blog honetako edukia, Igor Leturiak eta beste kolaboratzaile batzuek egiten dutena, Creative Commons Aitortu-PartekatuBerdin 3.0 Unported baimen baten mende dago (irudiak salbu).

Artxiboa
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024
Artikulu aipagarriak

MythTV sorta
2004/11

"Pololoak" sorta
2004/11-12 - 2006/10-12 - 2007/02-03

Monoblogoa
2005/01/11

"Persepolis", xalotasunaren sakontasuna
2005/01/25

Elgetako Blogs&Beers 2005: nire inpresioa eta moblogging kontuak
2005/04/18

Firefox eta bere plugin zoragarriak
2005/05/11

"El País"-en komiki bilduma
2005/05/15

Euskarazko bi blog berri (bai, beste bi, baina hauek bereziak dira!)
2005/05/25

"Watchmen" sorta
2005/09-11 - 2006/10 - 2007/10 - 2008/07

"La cárcel de papel"-eko "Mis tebeos favoritos" saila I: 1etik 20ra
2005/11/08

"Goienkaria"-n agertu naiz
2005/12/08

Komikiak eta euskal rock-a
2005/12/14

Ruben Arozena "Ruben" komikigilea hil da
2006/01/02

Zope-rako DTML Calendar Tag produktua, euskaraz
2006/02/01

"Joyas Literarias Juveniles" bilduma, osorik eMule-n
2006/08/05

Argazkigintza eta DRM-a
2006/10/09

Paul Auster eta Euskararen Herria
2006/10/29

Angoulême sorta
2007/01-02

Gaur duela 25 urte nire bizitza aldatu zen
2007/04/23

Hergé-ren defentsan
2007/05/22

Ubuntu-ren bertsio berria, hobekuntza askorekin
2007/07/02

OLPC sorta
2007/12 - 2008/01

Guillermo Zubiaga, Marvel-eko komikilari euskalduna
2008/02/05

Asus EEE PC, ordenagailu txiki eta merkeen hurrengo sorta
2008/03/11

Agur, Ipurbeltz, agur... :-(
2008/08/04

"Café Budapest", gizatasuna eta bizikidetzaren aldeko aldarria
2008/08/25

"Arturo Erregea" serie mitikoa, Euskal Encodings-en! (beste askorekin batera)
2008/09/17

"Gazteak", beste serie mitiko bat euskaraz eskuragai!
2008/10/14

Pottokiek 50 urte!
2008/10/22

Europan ere OLPC-ren XO ordenagailuak erosteko aukera!
2008/11/12

Microsoft-en web zerbitzuetako gehienak, euskaraz!
2008/12/04

"Heroes"-en 2. denboraldia: ETB kirtenkeria errepikatzera, eta Euskal Encodings konpontzera
2009/01/23

I. Euskal OLPC Party-a, apirilaren 23an Donostiako Doka kafe antzokian
2009/04/16

Elkarrizketa egin didate 7K-n
2009/06/03

Azpiriren Spectrum-entzako jokoen azalak liburu batean
2009/10/06

Asterix, heroi garaitua
2009/10/29

"Ihes ederra", euskarazko komikigintzaren heldutasunaren konfirmazioa
2009/11/13

Pololoak 3: The making of
2009/11/22

5 urte 5!
2009/12/15

Nobela grafikoa, komikien prestigiorako ala mespretxurako?
2009/12/20

"Pololoak 3 - Atxeritoko balada", trilogiaren amaiera borobila
2010/01/13

Sinclair ZX Spectrum bat oparitu didate!
2010/01/19

Zergatik ez dudan liburu elektronikorik erosiko (gauzak aldatzen ez diren artean)
2010/01/27

Errealitate areagotua: munduaren pertzepzioa aberasten
2010/02/09

e-gorblog, "Nick dut nik" telebista saioan
2010/05/20

Sarearen neutraltasunari erasoak: Interneten izaera arriskuan
2010/06/02

"Avatar, azken aire maisua" osoa eta "Heroiak"-en lehen bi denboraldiak, Euskal Encodings-en
2010/07/22

Sistema eragileen guda berria
2010/12/14

Anubis 3.0 albumarentzat 3D animazio ederra
2010/12/27

Telebistaren benetako iraultza hemen da, eta ez da LTDa
2011/01/10

"Asterix galiarra" eta "Urrezko igitaia" berrargitaratu ditu Salvatek
2011/01/13

Euskarazko komikigintza digitalizazioaren aurrean
2011/01/27

"Ihes ederra"ren gaztelaniazko eta katalanezko bertsioak eta "Alokairuan", kalean
2011/02/20

Star Wars jatorrizko trilogia, euskaraz
2011/03/21

Sare sozialetan preso
2011/04/06

Zer dudan Steve Jobsen, edo Appleren, aurka
2011/10/14

Gaur 100 urte Adèle Blanc-Sec-en abenturak hasi zirela
2011/11/04

Euskarazko 8 komiki berri
2011/12/02

Social networks killed the RSS star?
2012/06/10