"Pololoak 3 - Atxeritoko balada", trilogiaren amaiera borobila

Joan den abenduan kaleratu zuen Elkar etxeak Patxi Gallegoren Pololoak komiki-sailaren hirugarren alea, Pololoak³ - Atxeritoko balada (The ballad of Atxerito) izenburuduna. Beronekin amaiera ematen dio duela 5 urte hasitako Xabinaitorren, euskal superheroirik ezagunenaren, abenturen trilogiari.

Hain arrakastatsua suertatu den sailaren azken ale hau hiruetan mardulena da (200 orritik gora ditu) eta guztia koloretan dago gainera. Aurreko biak bezala, istorioa oso-oso barregarria da, guztiz lotsagabea (kristo guztiarekin sartzen da) eta sexualki erabat esplizitua. Lehen liburuan bezala (nahiz eta ez hain neurri handian), ilustrazioz lagundutako testuzko zatiak ditu, non heroiaren genesia azaltzeko haurtzarorako flashback-ak egiten dituen berriz ere, bide batez euskal gizartearen analisi eta kritika sakona eginez. Oraingoan ere, erreferentzia ugari ditu bai zinematografikoak (batez ere Jeremiah Johnson filmari, kontatzen den istorioarekin paralelotasun bikaina lortuz), bai komiki-mundukoak, bai musikalak, bai politikoak... Eta Xabinaitor eta Kariñeren arteko maitasun istorioa kontatzen jarraitzen du.

Azken finean, esan daiteke aurreko bi liburuetan ederto landutako ildotik jarraitzen dutela argumentuak nahiz teknikak, baina oraingoan perfekzionatuago, esperientziak eta pertsonaiekin eta istorioarekin familiarizatu izanak ematen duen ziurtasunaz. Berritasun nagusia, aipatutako luzera eta koloreaz gain, hainbat tokitan egilea, Patxi Gallego bera, agertzea izan daiteke, trilogiaren sorkuntza prozesuari berari buruz eta egilearen eta pertsonaiaren bizitzen arteko antzekotasunei (ezberdintasunei, barkatu) buruz hitz eginez, metaliteratura (metakomiki?) gisako saiakera zoragarri batean.

Trilogia amaitu izana aitzakia bikaina da, hirugarren liburuki hau ez ezik, obra guztia ere bere osotasunean aztertzeko. Ene ustetan, Pololoak³ honetan zirkulua maisutasunez ixten du, obra borobila utziaz. Gainera, sail osoaren izenburuak esanahi betea hartzen du azkenean; Patxik esan zidanez, ez zegoen hasieratik pentsatua, baina ez dakit nik...

Obra osoaren iruzkina egiteko, duela bost urte lehen liburukiaren eta duela hiru bigarrenaren kaleratzearen harira idatzitako artikuluetan esandako hainbat gauza baliatuko ditut, iruditzen baitzait harrigarriki egokitzen zaizkiola obra osoari ere (eta alferkeriagatik ere, dena esan behar bada):

...mugarria euskal komikigintzan...

...Xabier Mendiguren Elkar argitaletxeko editoreak aurkezpenean esan bezala, "komikigintza oso gutxi landu da Euskal Herrian, are eta gutxiago euskaraz, are eta gutxiago helduentzako". Nik gehituko nuke "are eta gutxiago euskal gaiei edo Euskal Herriari buruzkoa, are eta gutxiago ikuspegi kritiko, ironiko, politikoki ez zuzen eta sexualki esplizitu batetik". Alde horretatik, lehenengoa dela esango nuke. ... Napartheid aparta izango zen euskaraz helduentzako komikigintza landu duen bakarretakoa. Hau ere, euskaraz izateaz gain, kritikoa, euskal munduaren ingurukoa eta zuzena da. Baina comic-book formatuan, uste dut esan daitekeela hau dela lehenengoa...

...lan apurtzailea, kalitatezkoa eta oso barre eragilea...

...lan borobila da erabat. Lan guztiz berritzailea izateaz gain, lehen aipatu genuenez, kalitate aldetik ere oso ona da eta hori guztia gutxi balitz, barre eragiten du uneoro...

...istorio ezin dibertigarriagoa lantzen du Patxik. Une guziz harrituko gaitu eta zerbait berriarekin barrez leherrarazi. Barregarria ez da soilik istorioa, irudiak ere, arras politak eta ongi eginak izateaz gain, barrea eragiten dute behin baino gehiagotan...

...Eta sexualki oso esplizitua da, inongo lotsa edo aurreiritzirik ez du, eta kontatu nahi duena kontatzen du zuzena izaten saiatu gabe. Ez da batere ohikoa hori euskarazko lanetan...

...Patxi Gallego egileak berak aurkezpen egunean esan zuen: "Zenbait euskal topikoren inguruan irribarre ironiko bat egiten saiatu naiz". Ez saiatu bakarrik, baita lortu ere! Baina berritzailea dena da euskal mundua tratatzen duela, baina ez euskal mundua vasco zentzuan (hori ederki egiten dute Vaya semanita!koek), euskararen mundua zentzuan baizik, vascoen %75ek ezagutzen ez duten mundu hori. Eta maisuki tratatzen du mundu hori. Euskal kulturaren erreferentziak ugariak dira obra osoan zehar, alor horren bere ezagutza sakona demostratuz. Baina ez ditu topikoak komentatu soilik egiten. Topikoak uste zabaldu eta ezagunak dira, batzuetan (erdietan esaeraren arabera) ustelak. Patxik euskal gizartearen beste ezaugarri ez hain ezagunak deskubritu ere egiten dizkigu. Barre eragiteko komikia izan arren, euskal gizartearen analisi sakona egiten du Patxik...

...Euskararen erabilera ere ederra da oso. Bost euskara ezberdinetan egiten du unearen arabera (batuan, gipuzkeraz, bizkaieraz, iparraldeko euskaraz eta euskaldun berriaren euskaraz), guztietan ederto asko eta egoerari ondo moldatuta gainera...

...(Bigarrenagatik) asmo berri bati heltzen dio, maitemintze baten istorioa kontatzeari alegia, eta aproba hau ere gainditzea lortzen du, ene ustez...

...obrako une askotan ... istorioari musika jartzen dio Patxik, gehienetan euskal abesti tradizionalak. Ez da komikietan asko erabiltzen den baliabidea, ez baita erraza ongi geratzea, baina nire gusturako behintzat oso ondo lotu ditu abestiak kontatu nahi den istorioarekin... Filmetako zeluloide-pelikuletan nola, hala itsatsi dio Gallegok benetako soinu-banda paperaren zelulosari...

Argi dago asko gustatu zaidala, ezta? ;-)

Eta Xabinaitorren abenturak amaituta, gelditzen zaigun sentsazioa da: Eta orain zer? Oxala Pololoak-ek jarraipenik izango balu, baina Patxiri sakrifizio gehiago eskatzea gehiegi izan daiteke... Alabaina, hori hala izan gabe ere, bestelakorik egongo al da, edo basamortuan oasia soilik izan da hau? Ohitu egin gara euskarazko helduentzako kalitatezko komikigintzara, eta gehiago nahi dugu! Begira ze gutxirekin konformatzen garen euskal komikizale sufrituok, pare bat urtean behin obra batekin nahikoa... Apur hori ere ukatu behar al zaigu? Lehen alea atera zenean, hau idatzi nuen (profetikoki edo, berriz ere obra osoari aplikatu baitakioke):

...Obra hau mugarria da, beraz. Baina hori izateak badu bere alde txarra ere: muga gaindituko den edo ez obraren esku dagoela hein handi baten. Esan nahi dudana da azkenean ausartu direla euskaraz horrelako zerbait argitaratzen, baina gero benetan emaitza ez bada ona eta kalitatezkoa, gerta daiteke gero berriz ere beste urte batzuetan ezer ez ateratzea...

...Aurrekoan esan nuen lehenengo aldia zela euskaraz horrelako zerbait egiten zena eta argitaletxe handi batek horrelako apustua egitea gauza ona zela euskal komikigintzarako, baina ardura handia ere badela, emaitzaren baitan egon baitaiteke horrelakoak egiten jarraitzea... Patxik lotsarik gabe hartu du ardura hori bere gain eta nota onarekin gainditu du erronka. Orain publikoaren erantzuna ikusi behar... Ea obrari dagokion mailan erantzuten duen...

Eta, dudarik gabe, publikoak erantzun du, Pololoak arrakastatsua izan baita. Salmentetan ere bai uste dut, baina kritika eta publiko aldetik zalantzarik ez. Jende asko ezagutzen dut bereziki komikizalea izan gabe lan hau asko gustatu zaiona, neska asko tartean (eta sinets egidazue ez direla neska asko aurkitzen komikiak gustatzen zaizkienak, are gutxiago honek adinako karga sexuala dutenak). Beraz, orain pilota argitaletxeen teilatuan dago. Mesedez, jarraitu helduentzako euskarazko komikiak ateratzen! (eta, eskatzen jarrita, orain arte baino gehiago, bale?)

Agur eta ohore, Xabinaitor! Eta eskerrik asko, Patxi!