Bitcoin, mundu digitaleko txanpona
Irudia: Bitcoin.org
- (HAEE/IVAP-en Administrazioa Euskaraz aldizkariko 2014ko apirileko zenbakian argitaratutako artikuluaren jatorrizko extended bertsioa)
Bitcoin, lehen kriptotxanpona
Bitcoin txanpon digital bat da, hau da, modu elektronikoan sortu eta gordetako txanpon bat. Zehazkiago, kritpotxanpon edo kriptodibisa bat da Bitcoin. Kriptotxanponaren definizioa hau da: teknika kriptografikoak erabiltzen dituen txanpon sistema bat banatua, deszentralizatua eta segurua.
Sistema banatu eta deszentralizatua izateak esan nahi du ez dagoela entitaterik (banku zentralik edo gobernurik) dibisa horren atzean. Izan ere, kriptotxanponaren ideiaren sortzaileen arabera, txanpon bat erakunde jakin batek kontrolatzen badu, handitu eta mugatu dezake, bere interesen arabera, txanponaren jaulkipena, eta bestelako agente askori eragin. Kriptotxanpon bat, aldiz, inpartzialagoa da, bere jaulkipenaren kontrola modu deszentralizatu eta banatuan egiten baita, algoritmo eta software informatikoen bidez.
Era berean, txanpon tradizionalekin, erakunde jakin batzuek bermatzen dute (bankuek) pertsona baten diru kopuruaren eta transakzioen egiazkotasuna. Bankuen fidagarritasuna da sistema horren oinarria, baina baita puntu ahula ere. Kriptotxanponekin, berriz, modu banatuan eta software bidez egiaztatzen da diruaren eta transakzioen benetakotasuna.
Nola lortzen da sistema banatu eta deszentralizatua? P2P sare bat dago atzean, peer-to-peer edo berdinen arteko sare bat. P2P sareak ezagunak dira fitxategiak elkartrukatzeko erabiltzen diren sistemengatik, eMule eta BitTorrent bezalakoak. Sare horietan, hainbat ordenagailu daude software berarekin eta Internet bidez konektatuta. Eta sare horietatik fitxategiak jaisten ditugu, zatika-zatika ordenagailu ezberdinetatik, eta aldi berean guk ere gure fitxategien zatiak beste batzuei bidaltzen dizkiegu. Bada, kriptotxanponetan gauza bera egiten da: softwarea Internet bidez konektatuta dauden ordenagailu askotan dago instalatuta, eta guztien artean bermatzen dute diru jakin bat modu zilegian sortu dela, pertsona batek duen dirua benetan berea dela, edo transakzioa modu egokian egin dela.
Eta sistema segurua izan dadin, guztiaren oinarrian, esan bezala, kriptografia dago, informazioa zifratzeko eta deszifratzeko zientzia. Zehazki, gako publiko bidezko kriptografia edo kriptografia asimetrikoa. Izan ere, teknika hori erabiltzen da Interneteko elkarrekintza guztietan konfidentzialtasuna, autentifikazioa eta anonimotasuna bermatzeko (HTTPS protokoloan, sinadura digitalean...), eta teknika hori erabiltzen da kriptotxanponetan ere, horiek ziurtatzeko.
Bitcoin da kriptotxanponen lehen inplementazioa. 2008ko azaroan, Satoshi Nakamoto delako batek (bere benetako nortasuna ezezaguna zen martxoan Newsweek aldizkariak ezagutzera eman zuen arte) «Bitcoin: A Peer-to-Peer Electronic Cash System» izeneko artikulua argitaratu zuen webean. Bertan, gorago azaldutako kriptotxanponaren definizioa ematen zen, eta hori inplementatzeko protokoloa zehazten. 2009ko urtarrilean jarri zuen martxan Satoshi Nakamotok Bitcoin, Bitcoin bezeroa software libre gisa publikatuz, software hori instalatua duen sare banatua martxan jarriz eta lehen 50 txanponak jaulkiz.
Bitcoin txanponen «meatzaritza»
Bitcoin txanponaren filosofiaren oinarria da, esan dugun bezala, inolako gobernu, banku edo bestelako erakundek haren jaulkipenean artifizialki eskua sartu ezin izatea, euren interesen arabera. Denboran zehar zenbat txanpon jaulkiko diren aurrez erabakita dago, eta Bitcoinen sare deszentralizatutako softwarean inplementatuta dago hori. Bitcoinen sorreran, 10 minuturo 50 txanpon jaulkitzen ziren (urtean ia 3 milioi txanpon), eta lau urtean behin, erdira jaisten da jaulkitze-erritmoa. Hala, txanponen kopurua asintotikoki 21 milioiko gehienezko kopurura hurbiltzen joango da denboran zehar.
Eta nori ematen zaizkio jaulkitzen diren txanpon berri horiek? Txanponak lortzeko, lan bat egitea eskatzen da, «meatzaritza» deitzen diotena (mining ingelesez), urrea aurkitu edo lehengairen bat erauzteko lana bailitzan. Txanpon digital batentzat, nola ez, lan hori lan konputazionala da: Bitcoin sareak problema kriptografikoak planteatzen ditu, hauen zailtasuna unean jaulki behar diren txanponen kopuruari, unean dagoen txanpon eskaeren kopuruari eta garaiko ordenagailuen ahalmenari egokitzen zaielarik; software «meatzariak» hori ebazten saiatzen dira, eta ebazten dutenei ematen zaizkie Bitcoinak. Beraz, zenbat eta ordenagailu gehiago eta ahaltsuagoak, aukera gehiago Bitcoinak lortzeko.
Nola erabili Bitcoin
Bitcoin erabiltzeko, software bezero osoa instala dezakegu, Bitcoin sare banatuko parte izango dena eta jaulkipenak, jende guztiaren diru kopuruak eta transakzioak kontrolatuko dituena. Horrek software «meatzaria» ere badakar, Bitcoin berriak lortzen joateko (hala, zenbat eta gehiago lagundu Bitcoin sareari, txanpon berri gehiago lortzen dira). Baina Bitcoin erabiltzeko modu normalena software bezero arinago bat instalatzea da, norberaren diru-zorroa kudeatzeko eta berarekin ordainketak edo kobrantzak egiteko soilik balio duena, horretarako Bitcoin sareko nodoetara konektatuko dena.
Bitcoin diru-zorroen kudeaketarako programa asko daude: ordenagailuetarako programak (Electrum, Multibit...), telefono mugikorretarako app-ak (Bitcoin Wallet, Mycelium...) edo Interneteko nabigatzailean exekutatzeko web aplikazioak (Coinbase, MyWallet...).
Programa horietan gure diru-zorroa sortuko dugu. Diru-zorroa sortzean, kriptografia asimetrikoko gako pare bat emango zaigu, publikoa eta pribatua. Gako publikoa gure diru-zorroaren identifikatzailea izango da, zeina saldo batekin lotuta egongo baita sarean, eta jendeari emango diogu dirua eman behar digunean. Gako pribatua, aldiz, guk gordetzekoa da, eta, ordainketak egiterakoan, gure burua autentifikatzeko balio du. Besterik ez dugu behar Bitcoin erabiltzeko. Gure saldoa, transakzioen historia eta beste guztia Bitcoin sarean gordetzen da modu banatuan, eta diru-zorroko softwarearen eta gure gako pribatuaren bidez atzituko dugu.
Bitcoinak lortzeko, software «meatzaria» erabili ezean, badituen norbaiti erosi beharko dizkiogu beste txanpon batzuk erabilita (dolarrak, euroak...). Erosketa hauek egiteko web zerbitzuak daude, eta baita kutxazain automatikoak ere toki batzuetan. Bitcoin bidezko ordainketei dagokienez, gero eta toki gehiagotan onartzen dituzte. Hasieran, weba eta Internetekin lotutako zerbitzuak ziren nagusiki (webguneen ostatatzeak, online apustuak...), baina gero eta bestelako zerbitzu gehiago ordain daitezke Bitcoin bidez.
Etorkizun zalantzatsua
Bitcoinek bere helburuak betetzen ditu kasu askotan. Adibidez, AEBko Gobernuak kreditu txartelen enpresei Wikileaks-i laguntza ematea debekatu zienean, Bitcoin izan zen beraiei laguntzeko modu bakarra. Eta bere sorreratik igoera bidean ari da Bitcoin. Gero eta jende gehiagok erabiltzen du. Gaur egun 12 milioitik gora Bitcoin daude, eta oso altu kotizatzen dira: artikulu hau idazteko unean, Bitcoin bakoitza ia 700 dolarrengatik aldatzen da!
Hala ere, aldatu izan da 1.100 dolarrengatik gora ere; oso txanpon ezegonkorra da, beraz. Izan ere, erabilera komertzial erreala oso txikia du, erabilera inbertsore eta espekulatiboarekin konparatuz gero.
Bere arriskuak ere baditu. Lapurretak gerta daitezke, eta gertatzen dira. Gako pribatua eskuratzea lortzen bada, kontuaren kontrol osoa lortzen da. Adibidez, otsailean, Mt. Gox Japoniako Bitcoinen truke-enpresa hackeatu zuten, eta bere bezeroen gako pribatu guztiak eskuratu zituzten. Existitzen diren Bitcoin guztien % 7 inguru lapurtu zituzten! Gako pribatua galtzea ere gerta daiteke, eta diru guztia galtzen da, erremediorik gabe. Azken finean, txanpon hain banatu eta kontrolatu gabea izaki, kontsumitzaileak babes gabe daude, ez baitago bermerik emango duen erakunderik atzean. Bere funtsa eta abantaila nagusia oztopo ere izan daiteke kasu batzuetan.
Bestalde, herrialdeetako gobernuek ere zein jarrera hartuko duten ikusteko dago. Esate baterako, AEBk onartu du Bitcoinaren erabilera, aldiz, Txinak eta Tailandiak debekatu, eta beste herrialde gehienek ez dute ezer erregulatu oraingoz.
Azkenik, Bitcoinaren beste arrisku bat da Interneteko enpresa handi batek (Amazon, Google...) edo onlineko ordainketen enpresa handi batek (PayPal, Visa...) berekiko transakzioetarako kriptotxanpon propioa ateratzea. Hala, kriptotxanpon horrek segituan jendearen onarpen eta arrakasta handia izango balu, Bitcoin bazter gelditzea ekarriko luke horrek.
Dena dela, zalantzarik ez dago kriptotxanponak modan daudela, Bitcoinez gain, beste asko ere baitaude: Litecoin, Dogecoin... Denborak esango du Bitcoin edo beste kriptotxanponen bat eguneroko bihurtuko zaigun.
