"Bécassine au Pays Basque" komikiaren iruzkina

Bécassine Frantziako komikietako klasiko bat da, oraintsu mende bat bete duena. 12. albumean, 1925ean, Euskal Herrira etorri zen bisitan, eta album horren komentarioa egingo dut hemen. Bide batez, kanpokoek euskaldunak nola ikusten gaituzten ikusiko dugu, Jabi Zabalak bere blogean filmekin (McGyver, Orson Welles...) egindako saila osatuz.

Bécassine 1905eko otsailean agertu zen lehen aldiz La Semaine de Suzette neskentzako aldizkarian, Joseph-Porphyre Pinchon-ek marraztuta, orri bateko istorio labur gisa. 1913 eta 1950 bitartean 27 album luze atera ziren, gehienak Caumery-ren gidoairekin. Gero, Pinchon-en heriotzaren ondoren, album gehiago ateratzen jarraitu dute, marrazkilari eta gidoilari ezberdinekin. 1940an filme bat egin zuten, eta 2005eko apirilean Frantziako posta-etxeak zigilu bat atera du bere mendeurrenaren ohoretan.

Bécassine ezin da "ofizialki" komiki kontsideratu. Komikiaren sorrera "ofizialtzat" 1895eko The Yellow Kid jotzen da, hor agertu baitzen lehen aldiz elkarrizketentzako bunbuiloa, eta bunbuiloak jotzen dira komikiaren bereizgarritzat. Bécassine-n ez dago bunbuilorik, irudiei dagokien testua biñeta bakoitzaren azpian doa. Komikia Europara beranduago iritsi zen, agi danez.

Bécassine ez da gaur egun ezagutzen ditugun komikiak bezalakoa. Ez dago abenturarik, istorio sakonik edo umore finik. Istorio sinple baten enkajatutako esketx barregarrien segida bat da. Eta umorea ere oso naïf-a du. Don Celes edo Laurel eta Hardy moduko bat, uler gaitezen.

Horrez gain, oso komiki klasista da. Bécassine dama aberats baten neskamea da, eta bere etxekoandrearekiko miresmen edo adorazio guztiz gehiegizko bat sentitzen du. Berau da argitasunaren eredu, Bécassine guztiz tentela den artean.

Hala ere, bi detaile hauek ez lukete gure iritzia baldintzatu behar. Gauza bakoitza bere testuinguruan kokatu behar da, eta orduko gizarte-eredua islatu eta aisirako kultur-produktuen eredua jarraitu besterik ez dira egiten komiki honetan. 20ko hamarkadan gizarte okzidentala klasista zen, eta filme eta komiki barregarriak oso sinpleak.

Baina Bécassine-k baditu bere dohainak ere. Wikipediaren arabera, Bécassine-rekin hasten da BD modernoa, berarekin ematen da istorio ilustratuen eta benetako komikien arteko trantsizioa. Eta bere marrazketa-estiloa, marrazki borobildu eta biziekin, 25 urte geroago Hergé-k Tintin-ekin garatu eta famatutako lerro argia izeneko estiloaren aitzindaritzat jotzen da. Bestalde, entretenigarria da eta erraz irakurtzen da, beraz bere helburua betetzen du.

Goazen orain Bécassine Euskal Herrian egon zeneko aleak nola erakusten gaituen aztertzera. Egia esan, McGyver-en edo Orson Welles-en bideo haietan ez bezala, ez dago ezer berri, barregarri edo interesgarririk. Edozein frantziarrek daukan ikuspegia dauka Euskal Herriaz: Frantziako turismo-zona bat da (hegoaldeko lau probintziak direnik ere ez, noski), bitxia bere folkloreagatik, bertako gauzarik interesgarrienak Donibane Lohitzune eta Miarritzeko hondartzak, pilota-partidak eta zezenketak direlarik. Eta ezin zaio autoreari horren errua bota, hori baita Ipar Euskal Herriak berak esplotatu izan duen irudia...

Hala ere, nire ustetan, egileari nabari zaio halako frantziar jakobinismo bat, Euskal Herria hori besterik ez dela erakusteko halako nahi bat (edo grina ere, agian). Euskara anekdotikoki soilik agertzen da: ostatu bat non dagoen jakin nahi du Bécassine-k ("Ostatua Erdikoarra"!), eta tranbiakoei galdetzen die; errebisorea gaskoia da eta beste guztiek ez dakite euskaraz; kaleko haur batek laguntzen dio azkenean, erdigunean dagoela esanez (hau orain zailagoa litzateke, ze azkenaldian beti entzuten da euskararen transmisioa hautsi egin dela iparraldean, eta gero eta haur gutxiagok dakiela euskaraz...). Horrez gain, herrian pilota partida bat jokatzen da, bi espainol bi frantsesen kontra...

Amaitzeko, kuriositate bat: komikian herri eder bat bisitatzen dute, Loratzean izenekoa; nik ez dut ezagutzen, eta arraroa egiten zait asmatutakoa izatea, beste toki eta paisaia guztiak benetakoak baitira; inork eman al diezadake honen berri?