Garagoittiko Orakulua

Bideo honetan, Argentinako TB saio batian ikusi zeinkie berbetan (aurkezliari adarra jotzen) eta lagun batekin kantuan.

Blog honetan Mezo Bigarrenari buruzko gauza gehixago be ba dakazuez. Eta Facebooken be berari eskindutako gune bat dago; bertan izan dot bideo honen barri.

Salva ezagutu neban lehelengo minututik (bidai honetan, ermitta baten atzekaldian txixa egitten, oker ez banago), onda berezi bat harrapau netsan. Tipo interesgarrixa, ez hainbeste esaten zittuan gauzengaittik, ez bada eze, gauza korrientiei ikuspegi desbardiñetatik erreparatzeko ahalmenangaittik. Horregaittik, liburu hau etara zebala jakitzia, eta berau irakortzeko gogua... dana bat.

Etxata damutu. Nik neuk ez dot Salvakin berba asko egitteko aukerarik izan –berba gitxikuak gara gaiñera, bixok- eta liburu hau, azken fiñian, bizitzako atal pillo bati buruz pentsatzen dittuanak hobeto ezagutzeko modua izan da. Filosofo klasikuen estiluan: lagun biren arteko solasaldi modura antolatuta dago liburu osua, batek galdetu eta bestiak erantzun, edo alderantziz, tarteka idazlian umore xelebre horrekin egindako “break”ekin. Oso errez irakorri dot –eskerrak, filosofo klasikuekin dakan antz bakarra horixe dala, estrukturia!-. Jakiña: gauza askokin ados egon naiz (sozio-politika-ingurugiro asuntuan, batez be), eta pentsatzeko akulua dira; beste batzukin ostera, ez (batez be sobrenatural-relijiño-nueva-erazkuak). Baiña zentzu horretan, idazliak berak zintzo jokatzen dau, liburutik bakotxak balixo detsana bakarrik hartzera gonbidatuta.

Kontakizun biribilla, asko gustau jatak. Emoteok apropos nabillela, azkenaldixan Escandinavia aldetiko gauzak irakortzen, baiña ez: kasualidade hutsa dok. Biharrian lez, han be halakuak etortzen jakuz: tenporada baten, dana sorbaldeko tendinitisak; hurrenguan, danak belaunekin...

Badirudi idazle honek –ogibidez medikua- Noruegako jentian artian bizi izandakuen esperientziekin idatzi zebala hau. Laburbilduta, hauxe dok nobeliak kontatzen dabena: Noruegara aldatutako frantses prototipikuak, noruego artian dittuan arazo nagusixak, batez be maittasun kontuetan. Hori guztihori 1920 hamarkadan. Ederra dok, eta oso kuriosua, jentian izaeriari buruz egitten daben azterketia: umorez, kultura bixak kontrajartzen jittuk, neretako hain arrotza dan eskandinabiako jentian muiñera hurreratuz. Noruegako neska atletiko, zuzen, pizkat zazkarrak; ezkontzeko eta banatzeko zaletasuna; okzitanua ikasten diharduan norvegiarran pasartia... Umorez baiña errespetuz (Jules Vernekin alde ederra); eta frantsesei be beriak eta bi emonda, norbere buruari barre egittian ariketa sanua praktikauaz (amor libria aldarrikatzen ibilli eta gero, ekintzarako ordua allegatzen jakonian gure latin lover frantsesa kikildu egitten danian, adibidez). Hau guzti hau parodia eta esperpento klabian kontau zeikian, igual horixe dok arruntena; baiña etxok hala egitten. Tonua jaso barik, elegantzia haundixakin, historixian alderik zazkarrenak be luma fiñez emoten jittuk, irakortzeko oso era atsegiñian.

Kaletik nindoiala (horretarako erabiltzen jittuadaz nik hónek miniliburuak, poltsikuan eruateko errezak), barre-karkaria etara jestak behiñ baiño gehixagotan, eta hori asko baloratzen juat nik liburu baten. Gustora irakorriko najeukek Bedel honen gauza gehixago.

Eta oiñ interneten begiratzia tokatzeok. Sekula etxuat idazle honi buruz ezer entzun, eta seguro betikua pasatzen dala: ¿baietz nazixen aldekua edo petainzalia izan, eta horren ondorixoz ahaztuta geratu, halako bilduma frankistetan bakarrik argitaratua izateko?

(begiratu eta gero)

Ba ez da halan kontizu. Bere biografiak meheiak dittuk, ixa famelikuak, bizitza profesionala justu-justu aittatuta eta batez be ekoizpen literarixuan zentrauta. Nere liburuko prologo-idazliak emondako datu pare bat (interneten ikusi ez dotena): 1914ko Gerla Handian amaieran Noruegan ibilli zan mediko lez, gero Legiñuan Maroko partian, eta gero Noruegara bueltau zan, herri honek asko tiratzen ei zetsan eta. Igartzen da, bai, ironia guztien azpixan Noruegari benetako maittasun moduko bat.

 Azkenaldixan Otoioko txaretan lez, oihan urbanuan be transekziñuak egin leikez, bertan ikusittako nobedadiak errejistrauta (hau da, antxiñan ibiltzen nintzanetiko aldia). Paco Martinez Sorian modura, kapittaletara lantzian behiñ baiño juaten ez garanok beti aprobetxatzen dogu aukeria hiru-lau errekau batera egitteko, eta hauxe izan da EITB-tik Arkeologia Museora oiñaz juan-etorrixan ikusittakua.

Begira lehelengo emon destana, “nerd” tribu urbanuan kidien ugarittasuna izan dok. Herrixan aleren bat edo beste ikusteok, baiña beste barik, ez najetsan garrantzi haundirik emoten; enpolloi/formal/neska-mutilzahar/kasposo itxurako lagun bat, besterik ez. Ni be ez nok Marlon Brando. Baiña aizu! Bilbora etorri, eta... ¡halako mordua! Orduan konturatu nok herrikuak ez dirala satelite soltiak, ¡tribu urbano bateko kidiak baiño! Akabo. Nik neuk, nekez ulertu najeikek zelan erakarri leikixon iñori halako itxurako neska edo mutillik, baiña hori baiño gauza arraruaguagorik ikusitta najagok munduan, eta egongo dok seguraski (E. lagunak hagiñetako aparatudunak oso erakargarrixak egitten jakozela kontau zestanetik, ezekin ez nok harritzen).

Bigarren gauza xelebria, antxiñan ez zana ikusten, kaletik jentia euskeraz aitzia izan dok. Jente gaztia, esan gura dot. Itxuraz bertakua. Euretako batzu, gurasuak zittuan, umiei egitten. Beste batzu, ostera, 16 bat urteko gaztiak. Neskak. Antxiñan, pentsaueziñezkua. Beraz, nik be –sentimentaltxua kontizu- Leire Narbaizak kontautako euforixiori igarri eta beste zera batekin jarraittu juat trabesixia.

Hirugarrena, jente asko kalian bakarrik berbetan ikustia izan dok, noraezian, kipulia-ebateko-ohol bana belarrittik txintxilizk. Hamendik ibiltzen nintzanian telefono mobillak ba jeguazen, jakiña; baiña ondiok ez ziran “laztangarrixak”. Lekeittion be ikusten dittuk halakorik, baiña ez honenbeste. Paco Martinez Soriak halako gauzatxuei be erreparatzen jetsak, ze eingotsau! ♪♫Aldeanuak gara gu♪♫...

Laugarrena ez dok nobedade bat: komun publikuak, ligatzeko leku bizi-bizixak izaten jarraitzen dabela. Sasoi baten autobus geltokixen bezero fidela izan nintzuan, eta giro hori ondo ezagutzen najuan, ez netsan bildurrik –oin bez-. Baiña sinpatikua izan dok tradiziño batzu aldatzen ez dirala ikustia! Gaur ekarri doten Village People itxurako lookak, gaiñera, zeozer lagunduko zeban kontizu. Hori da hori, eulixak uxatzen ibiltzia! ;-)

Sustatu.eus | Lagin biologikuak © cc-by-sa: txikillana

Preskripziño fakultatiboz irakorri doten liburua; Oscar Mondragon psikologo eibartarrak gomendatuta, hain zuzen be ;-) Ez naiz damutu! Di-da irakortzen dan liburua, erreza. Hasieran sinploi xamarra begittandu jata, baiña gero konturatu naiz kultura txokiangaittik dala. Azken fiñian, protagonistak eskandinabiar ulehorixak dira, eta bertako kodiguak eta umore klasia zihero desbardiñak dira gurien aldian: basarri eta herri haundixen arteko giro kontrajarrixa... lapoien izaera berezixa... Finlandia inguruko herrixen topikuak... eta, jakiña, bere buruaz beste egittiaz (Finlandiako kirol nazionala, autorian hitzetan) barre egittia modu gaiztuan. Baiña bikinguen erara.

Asko gustau jata Frantziako mahats-biltzaille eskualdian 3 neskak eragindako zalapartiana. Eta, urte askoren ostian, umetako “La edad de Hierro” basati hartako izen zaratatsuekin barriro topo egittia: Lemminkainen, Jaaskelainen, Rontteikkosalmi

Oiartzungo tipo hau hain da txarra eze, oso ona iruditzen jata! Konpleju barik, punk musikian benetako espiritua! Gero gaiñera, azalian zera irakortziakin guztiz enamorau nau: “En un principio se supone que iba a ser la puta estrella del CD y por lo tanto iba a grabar todos los instrumentos y así quedarme con todo dios, pero el hijoputa del Txal Lee me soltó que eso sonaba como una puta basura, borró todo lo mío y volvió a grabarlas él solito”.

Jonpe artistiak badaka blog bat be, hamentxe.

Garbigunetik erreskatautako bildumatxo honekin, bestela sekulan irakorriko ez neukiazen hainbeste autore interesgarri ezagutzen najabilk. Oinguan Noruegako tipo basati baten bizimodua, eta zoroaldixak. Zihero exotikua dok handikaldeko egun eta gaba ziklo xelebria guztiz modu naturalian irakortzia, igual nobelatik interesgarrixena. Bestalde, bertan kontatzen dana ez dok beste munduko ezer: zibilizaziñotik aparte bizi dan gaztia, bukolismua –idazliak naturalezako gauza txikixekin lilluratzeko aparteko ahalmena daka-, herriko jentiakin (eta neskekin) dittuan maitasun/gorroto harreman gatxak, horren ondorixoz (edo) izaki guztiz antisoziala bihurtu arte. XIX gizaldi amaierako konbentziño sozialak ezagutzeko be interesgarrixa dok, liburua.

Idazle hau sekula entzun barik banekan be, interneten begiratuta ahozabalik geratu nauk: zeintzuk eta... Thomas Mann, H. G. Wells, Franz Kafka, Herman Hesse, Ernest Hemingway eta Charles Bukowski moduko idazliak “maisutzat” aitortu juen Knut Hamsun bere sasoian! Gero, antza, gauzia nahikua aldatu zuan, gizonak nazixen aldeko jarreria izan zebalako, bai II Mundu Gerran, bai ostian be. Hori dala eta, ahaztu xamarra geratu dok.

Argazkiak.org | Katiatuta © cc-by-sa: txikillana

Lehelengo begi-kolpian asko gustau jataaz: “fashion biktimen” irudikapen bikaina (preso-bolan kontsumogaixak irudikatzen zirala pentsau juat).

Halan be, erretratua egittera juan naizenian txarto begiratu dotela konturatu nauk. Preso-bolan marraztuta dagona etxebizitzia dok. Gaiñera, beste pintada batzu be ba dagozela konturatu nauk. Klase bikuak dittuk: bata takoi bako zapatiakin, eta takoidunakin bestia.

Baleko mezua iruditzen jatak; etxebizitzetara eta mailleguetara katiatuta bizi dan jentia irudikatzeko, pentsatzen juat Baiña... gauziari bueltia emonda, kritikatzeko modukua be bada: badirudi takoidunekin andrazkuak irudikatu gura dirala, eta zapatillekin gizonezkuak. Horretara ¿andren oiñetako naturalak, takoiak dirala ulertu bihar dogu? ¿kanon estetikuak inposatutako tortura instrumentu horixe berori? Labankada majua pintadian egillian aldetik.

Bide batez, hamen Ondarrun harrapautako beste bat, asko gustau jatana. Ez nago seguro goiko zatixak (Cherilyn) eta behekuak (Ibon etxea) lotuta dagozenik, ezetz esango najeukek. Bixak txantxilloiez eginda jagoza; bistan da, azken urtietan, sistema honek hormasprayko kreatibidadia piztu dabela. Behekua Ibon Iparragirre lagun presuan aldeko mezu argixa dok, ez daka buelta haundirik; goikuak, barriz, eztabaidarako emoten jok. Zuen ustez zein da bere mezua?

Argazkiak.org | Cherilyn + Ibon etxea © cc-by-sa: txikillana

Argazkiak.org | Gaur ezagutu dittudazenak © cc-by-sa: txikillana

Harrittuta zelan aguantau daben jentiak. 600 pertsona ingurun nundik norakuak azaldu dittu Jesus Mari Toxuk diapositibaz diapositiba, gauza astuna, zure zuzeneko senidiak ez dirazenian... ondarrutarren alde, herri txikixa izatian asko be errezagua dala alkar ezagutzia. Jesus Marik aittatu dabenez, kuriosua da gaiñera betidanik ezagutu izan dozun jentia senidia dala deskubritzia; endemas gehixenak Kalandi inguruan bizi izan ziranian...

Argazkiak.org | Kofradi Zaharrian hitzaldixa © cc-by-sa: txikillana

Ume txikixakin juan naiz eta ez dot denporarik izan talderik talde ibiltzeko, jentia ezagutzeko, erretratutan jaso eta euren arpegixak arbolian txertatzeko... Halan be, hurreratu jatazenenak bai jaso dittudaz:

• Blanca Lertxundi Lasarte, Kaskarrengua basarriko adarrakin be zeozelan lotuta.
• Otolara bisittan juan izandako Maria Dominga Urrestin loibak, Eva eta Domingita Azkarate Egia; Maria Dominga, Maria Luisa Mâitre-Jeanek gaztetatik gogoratzen zeban ondarrutarra da, nik identifikau ezinda nenbixana.
• Juan Mari Iriondo Arantzamendi, lehengusua izatiaz aparte, zer eta... Atxurrako koban egindako bandalismuan kontura eskarnio publikora etara nebanetako bat! (pag. 7)
• Mari Trini Larrinaga Aramaio, izen honekin ez baiña “Thatcher” gatxizenez Ondarrun oso ezaguna.

Argazkiak.org | Kofradi Zaharrian hitzaldixa © cc-by-sa: txikillana

 Halan be, handik bueltaka zebixan bizardun batek dana ederto jaso dau bideoz (kamara bigaz) zein argazkiz, eta dokumentatuta behintzat ondo geratu da. Gaiñera, han entzun dotenangaittik badago asmua aurrerago bazkari-giruan juntatzeko, eta izango dot horretarako aukeria.

Argazkiak.org | Kofradi Zaharrian hitzaldixa © cc-by-sa: txikillana

Momentuz hor laga dittudaz Sutargin traguak hartzen eta harremanak estutzen. Interes haundixa erakutsi dau jentiak, eta horixe da printzipala, genealogistei gustatzen jakuna!

Argazkiak.org | Kofradi Zaharrian hitzaldixa © cc-by-sa: txikillana

Lasarte abizenari buruzko gauza gehixago, hamen.

Argazkiak.org | Harremanak estutzen © cc-by-sa: txikillana