Arbaso nobliekin amesetan
Izan be, batzutan ez gara konsziente “noblezia” kontzeptuan azpixan dagonakin. Aberastasuna da, jakiña: ondaria, dirua. EH inguruan nagusi izan diran oiñordekotza sistemekin, familiako ondaria konzentratzia billau da –egokiro, nere ustez- eta honek jabetza gehixenak seme-alabetako baten esku gelditzia ekarri dau (maiorazkua), beste senidiari dirusari batekin (“etxeko partia”), kanpora juatia erreztuz. Hau hala izan da familia “normaletan”, eta lehen etxietan izaten ziran seme-alaba kopuru altua kontuan hartuta, errez ondorioztatu leike artikulu hau irakortzen gabizen gehixenak halako segundoien ondorenguak garala.
Denporan atzerutz eginda, gerrak topatzen doguz. Familien alde sozioekonomikuetan eragin haundixa izan zeben gerrak: gudarixak bizirik ez bueltatzeko aukera haundixak zittuezen, duda barik; baiña baitta aberasteko bebai: Jaunari zerbitzatzian truke lortutako faboriak, noblezia tituluak, dirua, lurrak, jabetzak izan dira, historikoki, familia askoren aberastasunen jatorrixa.
Genealogia aldetik topau izan dittudazen espezimenen artian, bi nabarmenduko neukez.
Batetik, arbaso aberatsen billa dabillen jente normala. Ez dakat ezer euren kontra, baiña ahalegin horrek badaka patetikotik asko. Lehen esan doten modura, onartu biharra dakagu: gehixenak etxetik kanpora urten bihar izandako senide pobrien ondorenguak gara. Nik neuk, adibidez, ez dot arbaso aberats bat bera be ezagutzen (eta 3000tik gora dakadaz arbol genealogikuan, XVI gizaldirarte).
Bestetik, familia aberatsen ondorenguak izanda, euren armarri, noblezia titulu eta zerak goresten dittuan jentia dago. Hónek, be, kasu gehixenetan, jente normala izaten dira (“venido a menos” esaten jakenak; gatxa da familia baten ondare haundixa mantentzia, batez be jantxakur asko egonda...). Ezin dot ukatu hónekin pizkat gaiztua izateko gogua etortzen jatala (enbidixiangaittik seguraski: zeiñek ez leuke nahi aberatsa izan?); halan, harro datozenei, titulu eta eskuduak beti iñok asmautakuak dirazela gogoraraztia gustatzen jata; gaur egunian be, diru truke erosi leikezela; ez dagolako zanetan odol urdiñik dakan pertsonarik... Honen kontura etsai batzuk be irabazi izan dittudaz ;-)
Honekin guztiakin zer esan nahi doten? Genealogian ibiltzeko modu osasuntsuena, nere ustez, arbasuak bere horretan onartzia dala. Ehun pertsonatik larogetahemeretzik, ez dabe bere genealogian haundikirik topauko; ez dau merezi indarrak alperrik horretan gastatzia, zer eta etenbako frustraziñuan ibiltzeko. Gehixenak herrittar normalen (=pobrien) ondorenguak gara; arbaso guztiak begirunia eta maittasuna merezi dabe, izan maiorazgo, izan morroi, izan kajako. Hori da benetako noblezia, eta ez ordainketa lez jasotako papela edo azpireliebia.
Irudixa hamendik hartuta dago: https://elambigudelyoga.wordpress.com/2014/05/11/los-marqueses-de-chorrapelada/