Nire uste harroan

Oier Araolazari

Lortu al du euskal dantza tradizionalak moderno bihurtzea, gazta zaharrak baino har gehiago ez izatea? Neurri batean bai, nik uste. Batetik bere betiko molde eta jarduerei eusten die, eta hala behar du gainera, folklorea den aldetik, baina bestetik ikuskizun bixi eta erakargarrietako oinarri edo laguntzaile ona izan litekeela erakutsi du.

"Erakutsi du" esan dut baina hobe izango da abstrakzioak ahaztu eta izen-abizen zehatzak idaztea. Adibidez, Juan Antonio Urbeltz. Euskal etnografiaz idatzi dituen lan teoriko horiek benetako hozkia ematen didate niri: bere zientifismoa badaezpadakoa iruditzen zait eta bere kultismoa pedantekeriaren atarikoa; baliteke nire ezjakintasunaren ondorio izatea, barka beraz atrebentzia. Baina dantzarien irakasle moduan bere dizipulu guztiek diote ez duela parerik, eta koreografo bezala txapela kentzeko moduko lanak egin ditu. Azkena, "Pas de Basque".

Beste izen bat azpimarratu beharrekoa, Jon Maia errenteriarra. Bera hasi zen bertsolari eta trikitilariekin elkarlanean "Upeletan erronka" eder hartan, eta haren bideari segituz egin dute "Iturrian zer dago" ikuskizuna ere. Horrez gain, Maia dago "1937" eta "Otehitzari biraka" antzerkien koreografien atzetik, Tanttaka taldearekin elkarlanean..

Komunikabide nazionaletan aipamenik izan ez badu ere, benetan ederra izan zen Mikel Sarriegi beasaindarrak Goierriko dantzekin egindako ikusgarria ere.

Ezagutzen ditudan adibide batzuk aipatu ditut. Izango dira ezagutzen ez ditudanak ere. Dena dela, nire asmoa, hemen, dantzaren mugak eta posibilitateak aztertzea zen, nire iritziak inongo autoritaterik ez duela aldez aurretik aitortuta.

Dantza, berez, hizkuntza abstraktua da: ez dizu mezu zehatz bat jakinarazten modu sinbolikoan ez bada; bai agian aldarte bat adierazten, musikaren antzera. Gizakiak oso berezkoa duen adierazpidea da, bestalde, dantza; horregatik da nonahiko eta noiznahiko jarduera. Hala ere, dantzaria/ikuslea banaketa egiten hasten garen momentutik ikuskizun bihurtzen da, eta ikuskizun den neurrian ikusleok geure iritzia eman dezakegu.

Niri, adibidez, iruditzen zait dantza, neurri txikian, ia beti dela polita eta atsegingarria ikusteko; luzatuz, gero, ordea, ia beti gertatzen da errepikakor eta aspergarri, ikuslea aditua ez bada. Arte bat adituentzat bakarrik egitea, berriz, arte horren osasun txarraren seinale izaten da, nahiz eta diru asko mugitu horren inguruan (arte plastiko modernoan, musika klasiko garaikidean...). Zein da neurriz gain ez ibiltzeko denbora, tamaina? Norberak izango du berea, baina dantza huts-hutsean hartuz gero, normalean ez da ordu laurdenetik pasatuko.

Ikuskizun modernoak luzeagoak dira ordea: ordubete eta bi orduen artekoak. Zer egin dezake hor dantzak ikuslearen arretari eusteko? Ikusi dugu ondo josten dela bertsoekin, trikitilariekin, antzerkiarekin... Euskal dantzetan dabiltzanek ez dute nire aholkurik beharko baina, ballet klasikotik adibidea hartuta, nik esango nuke narrazio baten harian sartzea dela entretenimenduari luzaroago eusteko bidea; eta, horrekin lotuta, beste euskarri batzuk ere erabiltzea dantzaren lagungarri: dela bideoa, dela testuen errezitatzea... Eta musika, noski.

Horrek guztiak, beharbada, kendu egingo lioke dantzari berak nahiko lukeen protagonismoa, baina beste aukera okerragoa da: Pako Aristik zioen moduan, "herriko festetako dantzarien saioa baino tristeagoa zara".

Pedro Ugartek badu liburu bat, "Los cuerpos de las nadadoras". Anagrama nobela saria uste dut irabazi zuela obra horrekin, baina izatez oso ahula du nobela-egitura; izan ere, ipuingilea da batez ere Ugarte bilbotarra, oso ona gainera.

Idazleoi asko gustatzen zaigun pertsonaia-tipoa da liburu horretako protagonista: gizajo bat, gizajo sentitzen dena eta aldi berean bere gizajotasuna irrigai bihurtzen duena. Woody Allen-en filmen antzera edo. Gero istorio horiek autobiografikoak ote diren jakin nahi izaten du irakurleak, eta zer esango du idazleak? Baietz, ezetz, denok garela, neurri batean edo bestean, gizajo.

Pedro Ugarteren nobela edo ipuin-bilduma horretako protagonistak bere bizitza kontatzen digu hainbat ataltxotan; titulu sujerikorra izan arren, igerilariak ez dira bereziki inportanteak: eszena bat besterik ez dute hartzen, eta bertan kontatzaileak azaltzen du nola gustatzen zitzaion kiroldegira joatea eta han egotea, harmailetan, igerilekura begira; igerilariei begira zehatzago; igerilari emakumezkoei, zehatz-mehatzak izan behar badugu; ez perbertsio baten eraginez, ezpada terapia lasaigarri eta ia hipnotikoz: gorputz horiek uretan zelako naturaltasun eta arintasunez dabiltzan begiratu, besterik gabe. Harik eta kiroldegiko arduradunek gizajoa aparte hartu eta kanpora botatzen duten arte, voyeur zikintzat hartuta.

Ni neu ia inor ez dabilenean saiatzen naiz pistinara joaten. Goizean adibidez, edo asteburuetan bazkalorduan. Erosoago betiere, bai igerilekuan bertan bai aldageletan. Baina ezin pentsatuko dut pistina pribatutzat erabiliko dudanik udal kiroldegikoa. Hortaz, gorputz batzuk ikusi, ikusten ditut. Lausoturik hala ere. Izan ere, miope totala naiz, eta betaurrekoak kendu eta gero gorputzak sumatu bai, baina ez dut inor ezagutzen. Berdintsu, hortaz, parean daukadana miss moñoña edo miss amoña ote den.

Aurreko batean izan nuen, hala ere, gorputz batekiko enkontru antzekoa, kontatzeko modukoa izan daitekeena. Azken orduan azaldu nintzen, ixteko gutxi falta zela. Aldageletatik igerilekurako bidean, hor non ikusten dudan tipo bat, konketa eta ispiluaren aurrean, bizarra mozten. Bueno, horretarako ere erabil daitezke udal instalazioak, zergatik ez. Baina polita zen gizonaren piura: morroi gihartsua zen, igerian ez dakit baina gimnasioan ordu asko sartutakoa, buruko ilea guztiz afeitatua oraingo kalbo modernoen modara, eta larru gorritan zegoena. Tira, esan nuen neure artean, natural zebilek tipoa, oso ondo.

Sartu nintzen igerilekuan, egin nituen atzera-aurrera batzuk putzuan, atera nintzen handik, eta, berriz ere aldageletara itzultzean, hor non topatzen dudan lehengo burusoila, bizarra mozte lanak amaituta nonbait, baina oraindik larru gorritan; beste egitekorik ez daukanaren tankeran zer suma, lagun batekin berriketan, esanez aurreko astean Saloun ez-dakit-zer eta ez-dakit-zenbat. Eta nire artean pentsatu nuen naturala ez baizik mozolopintto bat zela tipo hura, exhibizionismoa egiteko kristoren gogoa zeukana.

Beste kontu bat ere bururatu zitzaidan: nola behin norbaitek komentatu zidan, zakila luzatzeko operazioa egiten zuten gizon gehienen kezka eta nahia ez zela bere amorantea txunditzea, ezpada gimnasioko aldageletan beste gizonezkoen aurrean tramankulu eder bat erakutsi ahal izatea. Eta nolakoa zeukan gure burusoil gihartsuak?, galdetuko dit baten batek. Ba, ez dakit; ez nion begiratzearen poza eman nahi, eta gainera, ahaztu al zaizue miope hutsa naizela?

Oier Araolazari

Pako Aristik, aspaldi batean, Sam Shepard idazle amerikarraren poema bat moldatu zuen, hitzez ez ezik erreferentziaz ere gurera ekarriz; ez dut ondo oroitzen baina maitasun-poema bat zela esango nuke, edo "desamodiozkoa", batzuei esatea gustatzen zaien bezala: " ez-dakit-zer baino tristeagoa zara" egitura errepikatzen zuela oroitzen naiz, eta, formula horietako batean, jatorrizkoan "Larry Watson-en late-showa baino tristeagoa zara" esaten baldin bazuen, esate baterako, euskaraz hala eman zuen Pakok: "herriko festetako dantzarien saioa baino tristeagoa zara".

Behin bakarrik irakurri nuen testu hura, orain dela hamabost urte gainera, eta ez dut uste inon argitaratu zuenik, baina hala ere iltzatuta geratu zitzaidan xehetasun hori, ez dakit zergatik. Edo bai. Izan ere, bere lotsagabekeria-puntu horrekin, bete-betean asmatu zuen Aristik euskal dantza taldeek sortzen zuten inpresio tristea.

Alergia apur bat eman dit niri folkloreak beti. Txikitan txistua ikastera apuntatu ninduen amak, baina ospa egin nuen handik. Dantza-taldean ere sartu nintzen edo ninduten, baina aurreskua ikasi baino lehenago konturatu nintzen nahiago nuela futbola, nahiz bietan baldarra izan. Geroztik ikasi dut Txillardegiren garaiko gazte argi batzuk izan zirela lehenak folklorearen erabilera makurra salatzen, txapelaz eta euskaldantzaz ordezkatu nahi baitzuten sanoregionalismoaren zaleek egiazko euskaltasuna. Egia da, halaber, bestelako adierazpideak ezinezkoak zirenean dantza-taldeak izan zirela (mendizaleekin batera) abertzaletasunaren benetako aterpe.

Atzera begiratuta, zergatik egiten ote nion ihes folkloreari? Kontzientzia politiko goiztiarraren jabe ote nintzen? Ala hezkuntza nazionalkatolikoak eramaten ote ninduen gure sustraiak mespretxatzera? Seguru asko ideologikoa baino gehiago estetikoa izango da azalpena, Pako Aristik sumatu bezala: dantzari-talde haiek eta haien saioak tristeak, kutreak, zaharkituak eta -modako beste berba bat erabilita- patetikoak iruditzen zitzaizkidan.

Gaur, berriz, ez ditut berdin ikusten, eta ez da nire ikuspegia aldatu den bakarra. Dantzariek ere jakin dute modernizatzen. Baina gaurkoz nahikoa idatzi dut eta beste batean jarraituko dut gai honekin.

Badut nik lagun bat guztiz desordenatua, inguruko ordenazaleen presioari erantzuteko esaldi biribil bat asmatu zuena: "Ordena bertutetzat baduzu, beste bertuterik ez daukazu" (jatorrizko bertsioan: "El orden es la virtud del que no tiene otra"). Ezin ukatu esaldi biribila dela, aipuen liburuetan sartzeko modukoa, aipu dotore guztiak bezala ez guztiz egiazkoa baina.

Ez dut esan nahi bertutez jantzia nagoenik baina, onartu beharra daukat ni ere aski narrasa naizela, gauzak gorde ordez dauden tokian uztearen zalea. Erants dezadan neure alde, paperekin jokatzen dudala batez ere horrela, horiek ez baitira garbitu behar, platerak edo arropa bezala. Baina nire bizitzan paper asko pilatzen da. Asko, asko!

Desordenatu kroniko gehienak bezala, ez zait ezer galtzen. Paper mendien artean badakit gutxi gorabehera non egon litekeen gauza bakoitza eta, minutu batzuetan bila ibili ondoren hor agertzen da. Posible da hala ere urtetan galdutzat jotako zerbait ezustean agertzea, garbiketa egitea tokatzen den egun horietako batean.

Paper-garbiketa egiten aritu bainaiz egunotan. Erabaki gogorra izaten da edozein desordenaturentzat, beti baitago aitzakia onen bat gaur egin beharrekoa biharko uzteko. Aspalditik agindua nuen, ordea, eta gabonetako oporretan ekin nion. Bi partetan. Eguberritan hasi nintzen, aldizkari eta paper solteekin; liburuekin jarraitu behar nuen, baina akituta utzi ninduen ariketak, eta hurrengo txandarako utzi nituen beraz liburuak.

Egunkariak egunero ez bada astean behin gutxienez bere edukiontzian bota ohi ditut, eta gaitz erdi, baina aldizkariak, ez dakit ba, iraunkorragoak iruditu nonbait, eta han-hemen utzi ohi ditut, irakurtzeko artikulu edo elkarrizketa interesgarriren bat dagoelakoan, orain ez baina gero... Eta gero dioenak badakizue zer dioen.

Ez dut kioskoetan aldizkaririk erosten, baina euskal prentsa gehiena jasotzen dut etxean: Berria, Hitza, Argia, Goierritarra, Luma, Aizu, Nabarra, Jakin, Bertsolari, Hegats... Bakarren bat ahaztuko zitzaidan; eta gero debalde bidaltzen dizkizuten boletinak: Administrazioa Euskaraz, Euskararen Berripapera (Euskararen Berri Onak bataiatu behar luketena) eta besteren bat. Guztien artean zenbat toki hartzen duten izan da konstatazio bat, edonork egin dezakeena; beste bat, gordetzeko modu eta toki sistematikoren bat ez baduzu alferrik dela gauzak hor nonbait uztea, azkenean, garbitzeko unea iristen denean, paperen kontainerrean bukatuko baitute guztiek; eta hirugarrena, niretzat behintzat mingarriena, gero eta gutxiago irakurtzen ditudala aldizkariok.

Zehatz dezadan esandakoa. Beti hartzen ditut interesez buzoitik, eta berehala eman ohi diet begirada azkar bat. Lehen, baina, begirada azkarraren ondoren irakurketa pausatuagorako astia hartuko nuen, egun berean edo biharamunean. Orain, berriz, irakurketa pausatuago horretarako plana egin bai, baita aldizkaria txoko batean utzi ere horretarako, baina biharamunean beste paper-sortaren bat iritsiko da, eta beste zereginen bat izango dut presazkoagoa, eta irakurri beharrekoa irakurkizun geratuko da seguru asko, betiko.

Lanpetuegi ote nabil? Seguru asko. Aldizkari gehiegi jasotzen ote dut? Baliteke; Argia zenean nire euskal prentsa bakarra, goitik behera irakurri ohi nuen ale bakoitza, orain dela hogei urte. Baina egia izango da halaber interesa galdu dudala. Galduz joan naizela. Artikulisten hiru laurdenekin, badakit gutxi gorabehera zer esango didaten; elkarrizketatu erdiei irakurri izan diet beste elkarrizketaren bat aurretik; erreportaia askori halamoduzko sukaldeketa antzematen ikasi dut urteekin. Esperientziak ematen duen jakituria, ala urteen zamak eransten duen desilusioa? Bietatik izango da.

Hala ere, ez dut guztiz galdu ilusioa. Edo euskararekiko militantzia. Edo euskal prentsa egiten dutenekiko elkartasuna. Egun hauetan jaso dut gutuna, Hegats, Egan, Maiatz, Idatz & Mintz, Behinola eta Beterriko Libururako harpidetza bateratua egiteko proposatzen diguna, eta baietz esatea pentsatu dut (gutunaren papera non utzi dudan asmatzen baldin badut). Horietako bakarra jasotzen nuen, beraz, bost aldizkari berri, eta paper gehiago hurrengo garbiketa egiten dudanerako. Baina ordura arte asko falta da oraindik.

Eta liburuen garbiketa. Uf, nekatu naiz, hurrengoan kontatuko dizuet.

Joan den asteburuan "Otehitzari biraka" ikuskizuna estreinatu zuten, Donostian, Kukai dantza-taldeak eta Tanttaka antzerki-ekoiztetxeak; Jorge Oteizaren hitz, pentsamendu eta irudien aitzakiaz eta laguntzaz osaturiko dantza eta antzerki nahasketa antzekoa.

Lehenago ere "1937" ikuskizun ederra eskaini ziguten partaide berberek, urteko ustekabe politenetakoa, eta Oteizaren nortasun poliedriko bezain polemikoa ezagututa ikusmina zegoen obra berri honen aurrean. Emaitzaz, berriz, ez naiz gauza sentitzen epai bat emateko, duda handiak baititut osagaiak behar bezala ezkontzen ziren. Noan puntuz puntu.

Dantza eta musika berez uztartzen dira; lehena ez litzateke ezer bigarrena gabe. Ikuskizun honi dagokionez, Urdangarin, Mendizabal, Rueda eta Krutzaga arduratu dira doinuak jartzeaz, eta Jon Maiak egin du koreografia: euskal dantza tradizionaletako urrats eta mugimenduetan oinarrituta baina libreago jokatuz.

Aldi berean, Fernando Bernuesek asmatutako eszenografia; profesional gutxi izango dira inguru honetan Bernuesen mailakoak agertokiak girotzen eta iruditeria berezi batez janzten. Oraingoan, Oteiza zenez gaia, haren arbel eta klarionek eman zioten haria, txuri-beltzezko estetika baterako.

Eta horren gainean Jurgi: jeinu handia pantailan, etengabe hizketan eta mugitzen, eta haren hitzak paretetan idatzita. Esaldi sujerikor eta kilikagarriz beterik dago Oteizaren produkzioa, eta haren indarra hitzok esatean hurbilago dago Itun Zaharreko profetetatik gaurko mitinlarietatik baino.

Hala ere, nola josten da hori dena? Alegia, argiztapen egokia eta dantzarien jantziak atmosfera oteitzar horretaz blaiturik egon arren, nola lotu dantza eta doinu horiek, Oteizaren hitzontzikeria sasitranszendentalarekin? (Barka nazatela oteizamano itsuek baina gauza batzuk dagozkien hitzez izendatzen hasi beharra dago).

"1937" hartan bazen hari narratibo bat, eta horrek errazago egiten zuen dantza berez den hizkuntza abstraktuari balio sinboliko bat ematea. Hemen, ordea, lanbrotsuago bihurtzen zen dena, eta ni tarteka errege biluziaren ipuinean bezala sentitzen nintzen: inork ez ote du esango zenbateraino den hau dena mitifikazio eta mistifikazioa?

Beharbada nirea da errua: Argia sarietako bazkaritik nentorren, jan-edanean bapo eta aserik, eta zentzumenak, halakoetan, ez dira egoten nahi bezain erne.

(Igandean, Goierriko Hitza-n ateratzeko artikulua)

Egunkaritxo honek eman didan pozetako bat da, Zumarraga-Urretxu-Legazpi aldeko jendea gainerako goierritarrekin elkartu duela, berriz ere. Urte batzuk eman ditugu, ez haiek ez inork ez zekitela zer ziren. Batean Goierri Garaia, hurrena Urola Garaia, gero berriz ez zerurako ez lurrerako... Ez dut uste kontu horiek gehiegi inporta dutenik ere baina, direna direla, asko pozten naiz paper hauetan topo egiteaz.

Izan ere, maite dut nik Zumarraga alde hori, aspalditik gainera. Mutikotan pintura-ikaslea izan nintzen Bakerizaren etxeko akademian, hamabi-hamalau urte nituela; gaztetan, berriz, hemeretzi-hogeita hiru urte bitartean, euskarazko irakasle ibili nintzen Urretxuko Udal Euskaltegian, baliteke orrion irakurleen artean nirekin ikasitakoren bat izatea.

Barka nazatela bertakoek baina esango nuke inoiz ez dela izan eskualde txukun, polit, dotore horietakoa; izatekotan kontrakoa: herri xaxtar xamarrak, gaurko hizkeran kutrea deituko genukeena. Nirea den bezalaxe, bestalde. Errazegia bailitzateke txoko xarmagarriz beteriko jaioterria estimatzea: dena bista eder, jauregi bikain, lorategi zaindu... Ze meritu du ba Zarautz batean, Oñati batean, Hondarribia batean jaio denarentzat sorterria goratzeak?

Edertasuna begi bistan ez dagoenean, gehiago saiatzen da jendea aztarrika bilatzen, begien bidez ezin bada bihotzaren bitartez. Beharbada horregatik eman dute herri hauek azken aldian hainbat sortzaile interesgarri, artista-zirkulu ospetsuetan mugitu ez arren bere inguruan sentsibilitatea eta emozioa zabaltzen dabiltzanak. Zerrenda labur batean burura datozkidan batzuk: Jose Luis Padron, Antxiñe Mendizabal, Iñaki Baztarrika, Andoni Salamero edo Patxitrapero. Ez duzula ezagutzen Patxitrapero? Sartu Interneten eta idatzi izen hori bilatzaile batean. Ikusiko duzu...

Idazle baten ametsen artean egon liteke hitzen bat asmatzea. Asmatzea berez erraza da, baina zailagoa da gero hitz hori hiztunek edo beste idazle batzuek hartu eta hizkuntzaren ondarera pasatzea. Euskararen kasuan makina bat asmatzaile izan genituen XX. mendearen lehen erdian, garbizalekeria edo tasuna zela eta ez zela, baina haien asmakizun gehienak bazterturik geratu ziren, zorionez. Gaurko idazleen artean, sormen eta transgresio-seinale izan liteke hitz-asmaketa, hala nola Koldo Izagirrek Agirre zaharraren kartzelaldikoan egin zuena. Asmatzea baino ohikoagoa izaten da, ordea, norberaren inguruko hitz ahaztu samarrak gaurkotzea eta zabaltzea; horretan zerikusi handia du idazlearen oihartzunak, baita talentuak ere, eta adibide mordoxka utzi digute, esate baterako, Anjel Lertxundik edo Bernardo Atxagak.

Nik ez dut halako asmakizunik egin, baina nire harroan esan dezaket hitz berri baten protagonista sentitzen naizela. "Ezkirol" deitu zigun behin lankide batek beste biri, eta hitz horrek egin du dagoeneko bere bidetxoa. Nik neuk liburu bat idatzi nuen "Joxeme ezkirol" izenburukoa. Ezkirola izateko baldintza bi bete behar dira: kirolik ez egitea da bat, baina ez nahikoa: horrez gainera, kirola osasungarria delako tesiaren kontra egon behar da; nik neuk zalantza handiak ditut kirolaren balizko onuren gainean, eta nire ezkirol-kideak, berriz, argi defendatzen du kirolak kaltea besterik ez duela egiten.

Ezkirol titulua kentzeko arriskuan jartzen naizela badakit baina, aitortu beharra daukat pistinara joaten hasi naizela. Urteberrirako asmo on eta agintzen kontra egon arren, urtearekin batera hasi nintzen gainera. Abenduan tendinitis antzeko bat izan nuen; ez kirol faltaz, ezpada gehiegizko lanaren erruz (ikus "Mundu erreala" artikulua, iazko abenduaren 9an). Batek baino gehiagok komentatu zidan igeri egiteak on egingo zidala eta, nola printzipioekin oso zurrun jokatzea ez den komeni, proba egitea erabaki nuen.

Igerilekura joateko beharrezko trasteez hornitzea izan zen lehen urratsa, eta ez dira gutxi, kirola egiten ohitutakoentzat normal-normalak iruditu arren: toaila, bainujantzia, kapelatxoa, betaurrekoak begiak ez gorritzeko, belarrietako tapoiak urik ez sartzeko, txankletak onddorik ez harrapatzeko, poltsa bat hori dena sartzeko... Horiek denak eskuratu behar hutsak aurrera segitzeko gogoak kentzen dizkizu baina, zintzoa izan eta hurrengo pausoa eman nuen: herriko kiroldegiko bazkide egitea. Horretarako ere, argazki parea, kontu korrontea eta abarrak. Prest nengoen beraz.

Hasierako nire plana egunero joatea izan arren, laster ohartu nintzen martxa hura gehitxo zela niretzat. Bi arazo daude: batetik, igerilekura joan, erantzi, pistinara sartu, atera, dutxatu, lehortu, berriz jantzi... horrek denak izugarrizko alferkeria ematen dit niri, eta ez dut uste ezkirola izan beharra dagoenik ulertzeko; igerian ordu laurden ibiltzeko gainera. Eta zergatik ez zara gehiago ibiltzen?, galdetuko dit baten batek. Bada, eta hauxe da bigarren arazoa, aspertu egiten naizelako. Hobeto esanda, nekatu eta aspertu, biak. Bi horietako bakoitza erraz eraman dezaket. Adibidez, txikitan futbolean, nekatu arren jo eta su segituko nuen, entreteniturik nengoelako; eta nekerik gabeko eginkizun aspergarrietan ondo ohitua dago editore bat. Baina igeria (edo korrika, edo bizikleta), aspergarri eta nekagarri iruditzen zait, biak batera, eta ordu laurdenetik gora egiteko gogorik ez.

Beraz, astean pare bat egunez joaten naiz orain, baina ez dakit zenbat iraungo dudan. Pilotaren batekin jolasten den kirolen batera pasatu beharko nuke agian, baina horretarako laguna behar. Inork paliza bat eman nahi badit, proposamenak onartzeko gertu ni.

Santurtziko Serantes antzerki saria irabazi zuen iaz Teresa Calo aktore eta idazle donostiarrak "¡Ay Manolo!" deritzan obra honekin, eta testutik antzeztokirako jauzia ikusteko aukera zorionekoa izan dugu, Santurtzin eta Madrilen estreinatu ostean Donostiako Lugaritzen eman baitute joan den asteburuan. Aukera zorionekoa esan dut gutxitan gertatzen delako, eta emaitza pozgarria izan delako.

Titulua ezagutua eta antzezlanaren hasiera ikusita (bi igeltsero adreiluak jartzen, etxe barruko obra batean tabike bat altxatzen, bat doinu anduliarrez gainera), aurrekari horiekin, diot, kostunbrismo espainiar gordin hori espero duzu, umore merkez eta topikoz osatua. Baina ez. Zorionez. Lehen eszena horrek hizpidea ematen du elkarrekin kateatzen diren zenbait istorio kontatzeko, gizon-emakumeen arteko harremanen inguruan; gustu onez eta zorroztasunez idatzitako elkarrizketak, gero taula gainean abileziaz jokatuak.

Eneko Olasagastik zuzendu du lana, eta talde teknikoan Donostiako antzerki-munduko izen ezagunak ezagutu ditugu, baina obra ikusi ahala nabari da ez dutela barne-kontsumorako pentsatu, ezpada Ebrotik behera ere oparo emateko: aktoreetan hemengoak eta hangoak dabiltza, eta ekoizpenean hemengo Tentazioarekin batean Madrilgo produkzio-etxe bat aritu da. Zorte on.

Ostiral honetan dira banatzekoak Argia Sariak, euskal komunikabideetako Oscarrak. Urtero bezala, gonbidatu mordoxka bilduko da Lasarteko Txitxardin-Beltxa jatetxera, giro onean, eta postreen garaian jakinaraziko dituzte saridunen izenak.

Oscarretan-eta normalak izaten dira kinielak, inkestak eta antzekoak. Gure herri txiki honetan ez gara horrenbestera iristen, baina jakin-mina suma daiteke. Horren adierazgarria da, adibidez, Gaztelumendi blogean Sareko Argia atalerako egiten zen sari-proposamena.

Nik ez dut berez sarietarako hautagairik, ez kiniela egiteko ohiturarik. Hala ere, euskal komunikabideetako irakurle-entzule-ikusle naizen aldetik, neure sari partikularrak bana ditzakedala pentsatu dut, sarituei ez dirurik ez prestigiorik emango ez dien arren.

Has gaitezen bada. Prentsa idatzian, nire saria Patxi Huarte Zaldieroarentzat da, Berria-ko Tartea gehigarrian egunero-egunero erakusten duen umore fin eta zoragarriagatik (Aizu eta Nabarra-n egiten dituenak ahaztu gabe). Nola nire sari hau oso demokratikoa den, jende gehiagori banatzea pentsatu dut. Adibidez, inoiz ez zioten saririk emango eta Imanol Murua Uria da nik euskal prentsan ezagutu dudan kazetari kabalena: kronikari doi, analista zehatz, elkarrizketatzaile sakon... dohain guztiak dituena. Eskuzabal hasi naizenez, Fermin Etxegoienek astean bost egunez telebista komentatzea bezalako lantegi erregarrian goi maila horri eusteko ez du meritu makala.

Irratian ez daukat hainbeste sarigai. Edo bai, zergatik ez. Fermin Etxegoien berak, prentsakoaz gain irratsaio bat egiten du egunero Euskadi Gaztean, emisore horren basamortu desolaziozkoan kalitatezko oasi bat osatzen duena: "Ekaitz perfektua"; musika-hautaketan gustu ona eta komentarioetan entzulea mongolotzat ez hartzea, biak dira eskertzeko. Eskertzekoa eta saritzekoa da, halaber Mikel Aramendi orojakilearen lana, tertulietan nahiz nazioarteko iruzkinetan. Eta, Iparraldeko nahiz Nafarroako euskal irratiak behin baino gehiagotan saritu dituztenez gero, aipamen berezi bat merezi luke Gasteizko Hala Bedik, irrati libreetan beteranoenak.

Telebistan zailagoa egiten zait aukera. Nazioarteko berriemaileak nabarmenduko nituzke, eta bat hautatzekotan Vanessa Sanchez, aurten, Parisko ohiko lanaz gain, Ukrainako hauteskundeak eta Hego Asiako triskantzak kontatu dizkiguna. Horrez gain, Postdatakoen lan txukuna ere ezin ahaztuta utzi.

Publizitatearen arloan ere eman ohi da sari bat, eta egongo da bere euskarazko publizitateagatik garaikurra merezi duenik, baina niri ez zait bururatzen.

Eta sarean zer? Blogak izan omen dira urteko nobedade. Hori dela-eta, Joxe Aranzabal proposatzen zuen Argia Sarirako Gaztelumendik, Sustatun bere gaixotasuna kontatuz eta orain Faroan egindako lanengatik. Ez da ideia txarra. Gaztelumendi bera ere ez litzateke saritu kaxkarragoa: gogoan eduki bere blog bikaina, armiarman eta emailuetan egindako lana, irratia.com berritzailea, edo Jakin eta Euskadi Irratian sareko berrien berri emanez egiten dituen kolaborazioak... Kazetaritza diren ez dakit baina badira beste blog miresgarri batzuk ere: adibidez etiam, pertsonaren hurbiltasuna sentiarazten dizuna, edo patxitrapero, egunerokotasunaren poesia eta emozioak transmititzen mundiala. Denentzat nire sariak, nire muxuak, nire eskerrak.

Atzo, igandea, hilak 23, Donostiako Antzoki Zaharrean estreinatu zen "Euskararen 7 bekatu nagusiak" antzezlana, II. Korrika-AEK bekari esker Aizpea Goenagak idatzi eta Olatz Beobide-Edi Naudok zuzendua. Donostian estreinatu baina, 14. Korrikarekin batera, Euskal Herriko hainbat txokotan eskainiko dute datozen asteetan.

Obra gustagarria da Pok produkzio-etxeak taularatu duen hau: soila, baina atseginez ikusten dena. Taula gainean hiru aktore: Lierni Fresnedo, Mikel Laskurain eta Niko Lizeaga. Eszenografia, Edi Naudok egina, sinple baina dotore eta funtzionala, giro desberdinak iradokitzeko aproposa. Obraren mamia, berriz, esketx sorta bat, zazpi bekatu nagusien ingurukoa, euskararerekin loturik betiere.

Haragikeria, inbidia, harrokeria, tripazainkeria... zerikusirik ba al dute horiek denek euskararekin? Bekatuari buruzko trataturik ez dago hemen, noski, gehiago da denbora-pasa alai bat, irribarrea pizteko, geure buruaz eta auzokoaz barre apur bat egiteko.

Bergarako enpresari aprobetxategi bat ikusiko dugu, Pirinioetan Xiberolandia parke tematikoa antolatu nahi duena, euskal esentziak gordetzeko, eta artzain zuberotarrari terrenoa erosi behar; edo 6. maila egokitzen zaion arren alfabetatze taldera igaro nahi duen euskaltegiko ikaslea, hitanoak sexualki kilikatzen duela-eta; edo gizartearen axolariz ezaz erretxindutako idazlea...

Deskubrimendu bat

Arin doa antzezlana, eta sumatzen da arinago joango dela hurrengo emanaldietan, antzezleak bere rolekin eta jokalekuarekin ohitu ahala. Aktoreen lanari dagokionez, Mikel Laskurain bere ohiko estilo lau eta freskoan ari da; Niko Lizeaga, beti profesional, estilo desberdinetara azkar egokituz; baina benetako ustekabea, niretzat behintzat, Lierni Fresnedo izan zen: ezagutzen ez nuen aktorea "Ur taldean aritu omen da urtetan, erdaraz beraz" eta egundoko talentua erakutsi zuena.

Gainerakoan, ofizioa frogatua duen jendea arduratu da atrezzoaz, jantziez, musikaz eta abarrez; aitzakiaren bat jartzekotan, esketxen artean ematen dituzten bideo irudiek ez dut uste bere funtzioa betetzen dutenik, esandakoa ez baitzen batere ongi entzuten. Bestalde, esketxen pilaketaz gain guztia bilduko zuen egitura bat eskertzekoa izango zen, baina ezin ba dena eskatu.

Beraz, Korrika kulturalaren ekitaldien barruan baleko eskaintza bat, tarte on bat pasatzeko.