Dantzari tristeak
Oier Araolazari
Pako Aristik, aspaldi batean, Sam Shepard idazle amerikarraren poema bat moldatu zuen, hitzez ez ezik erreferentziaz ere gurera ekarriz; ez dut ondo oroitzen baina maitasun-poema bat zela esango nuke, edo "desamodiozkoa", batzuei esatea gustatzen zaien bezala: " ez-dakit-zer baino tristeagoa zara" egitura errepikatzen zuela oroitzen naiz, eta, formula horietako batean, jatorrizkoan "Larry Watson-en late-showa baino tristeagoa zara" esaten baldin bazuen, esate baterako, euskaraz hala eman zuen Pakok: "herriko festetako dantzarien saioa baino tristeagoa zara".
Behin bakarrik irakurri nuen testu hura, orain dela hamabost urte gainera, eta ez dut uste inon argitaratu zuenik, baina hala ere iltzatuta geratu zitzaidan xehetasun hori, ez dakit zergatik. Edo bai. Izan ere, bere lotsagabekeria-puntu horrekin, bete-betean asmatu zuen Aristik euskal dantza taldeek sortzen zuten inpresio tristea.
Alergia apur bat eman dit niri folkloreak beti. Txikitan txistua ikastera apuntatu ninduen amak, baina ospa egin nuen handik. Dantza-taldean ere sartu nintzen edo ninduten, baina aurreskua ikasi baino lehenago konturatu nintzen nahiago nuela futbola, nahiz bietan baldarra izan. Geroztik ikasi dut Txillardegiren garaiko gazte argi batzuk izan zirela lehenak folklorearen erabilera makurra salatzen, txapelaz eta euskaldantzaz ordezkatu nahi baitzuten sanoregionalismoaren zaleek egiazko euskaltasuna. Egia da, halaber, bestelako adierazpideak ezinezkoak zirenean dantza-taldeak izan zirela (mendizaleekin batera) abertzaletasunaren benetako aterpe.
Atzera begiratuta, zergatik egiten ote nion ihes folkloreari? Kontzientzia politiko goiztiarraren jabe ote nintzen? Ala hezkuntza nazionalkatolikoak eramaten ote ninduen gure sustraiak mespretxatzera? Seguru asko ideologikoa baino gehiago estetikoa izango da azalpena, Pako Aristik sumatu bezala: dantzari-talde haiek eta haien saioak tristeak, kutreak, zaharkituak eta -modako beste berba bat erabilita- patetikoak iruditzen zitzaizkidan.
Gaur, berriz, ez ditut berdin ikusten, eta ez da nire ikuspegia aldatu den bakarra. Dantzariek ere jakin dute modernizatzen. Baina gaurkoz nahikoa idatzi dut eta beste batean jarraituko dut gai honekin.