Nire uste harroan

Izaten dira ba lagun batzuk, inon zurekin egokitzen badira guztiz jator eta atsegin azaltzen zaizkizunak, eta gero urtetan kasurik egin ez? Halako sentipen bat izan nuen atzo Euzkitzeren "Kalaka" saio berria ikusten hasita.

Sakabanatutako presoei bisitan joaten direnei buruzko erreportajea eman zuten, txukun eta arretaz egina, Jaengo joan-etorri bat kontatuz. Eta burura etorri zitzaidan antzeko bat ikusia ote nintzen... Bai noski! 1998an, Lizarra-Garaziko su-eten garaian.

Hortaz, milaka lagunek astero-astero egiten duten erromeriaz ezin da hitz erdirik egin burniak sutan dauden artean. Armak isilduz gero humanitarioak izango gara, bestela ez. Zer da hori: politika informatiboa, ala informazioaren politizazioa?

Horren ondotik, berriz, ETAk hildako bi lagunen alargunak agertu ziren; ez dezatela esan gaiztoei gorazarre egiten diegunik, badaezpada gaiztoen gaiztakeriak gogoraraziko ditugu berehala...

Ez naiz luzatuko ordea, gaizki-esaka bukatuko nuke-eta. Eta garai honetan ez da halakorik komeni, ezta?

Ama kontuekin segituko dut, barkatzen badidazue. Gaia agortzeko asmorik gabe baina.

Ama santu eta sakrifikatuarena ia-ia klixe bihurturik daukagula idazle gizonezkook aipatu zuen Urretabizkaiak. Arrazoiz aipatu ere. Klixe bihurtzeak ez du esan nahi gezurra denik ordea. Zehatz dezadan; ama ez da ama bakarrik: pertsona da, emakumea da, norbanakoa da, bere iritziak, zaletasunak, beldurrak eta txorakeriak dituena; baina ama ere bada. Eta semearentzat nahiz alabarentzat, ama da oroz gain eta lehenik. Eta askorentzat ama da soil-soilik, besterik ere badela konturatzen garen arte behinik behin.

Oso polita iruditu zitzaidan behin Xabier Payá bertsolariak kontatu zidana. "Desio izeneko tranbia" euskaratu berria zuen, Tennessee Williamsen antzezlan ospetsua, eta antzerki barruko tripak ulertzen ama oso lagungarri izan zuela aipatu zuen. Mari Carmen Ruiz, Fredi, Xabi eta Itsaso Payá bertsolarien ama, izan ere, antzerkian ibilitakoa zen gaztetan, aurrena Bilbon, Akelarreren sortzaile Luis Iturri zenarekin, eta gero baita Madrilen ere, hango artista-giroetan eta, 60ko hamarkadan.

Xabi Payák azaldu zigun nolako harridura izan zuen behin, amarekin joan Getxoko jazzaldira, Tete Montoliu pianojole katalana entzutera, gero azaldu musikariaren kamerinoan, eta artista itsuak usaimen hutsarekin ama ezagutu zuenean: "Tú eres Carmen". Edo Adolfo Marsillachek lagun zaharraren agur beroa eskaini zionean Arriaga antzokian. "Niretzat -zioen Xabik- ama zen oinetako lokarriak lotzen zizkidana".

"Ama-alaba harremanei buruzko nobela bat ote da baina?" galdetuz amaitu nuen atzo Karmele Jaioren nobelarekin hasitako komentarioa. Azalduko dut zergatik. Kritika onak izan ditu oro har Jaioren lanak, baina kritikari batek ez du oso gustuko izan. Iritziak libre behar du beti, eta ez da nire asmoa kritikaria kritikatzea; hala ere, literatur lanak irakurtzeko moduez gogoetatxo bat egiteko balio dit, eta aurrera egingo dut beraz.

Kritikari horrek zioen pozik jarri zela "ama-alaba harremanei buruzko" nobela bat zetorrela-eta, eta "Amaren eskuak" irakurtzeko irrikan zegoela; irakurritakoan, baina, ama-alaba harremanak oso axaletik lantzen zituela iruditu omen zitzaion, gaiaren aberastasun eta konplexutasunari ez ziela inondik ere zukua ateratzen ez neurria hartzen.

Problema, nire ustez, abiapuntua da: zuk aurrejuzgu bat egiten duzu, liburu batek (film batek, erakusketa batek) ez-dakit-zer eskainiko dizula; eta gero, hori ematen ez badizu, zapuztuta sentitzen zara. Normala ere bada aldez aurretiko iritziak izatea, baina sorkari bat behar bezala dastatzeko hobe da buru-bihotzak garbi eramatea.

Sakonxeago joanda, narratibari buruzko uste nire ustez oker bat ere bada jarrera horretan. "100 metro" ETAko kide baten heriotzaz ari da, baina ez nuke esango "ETAri buruzko" nobela bat denik; eta, horrexen bila doanak, ezinbestean atera beharko du ondorioa ETArena askoz fenomeno konplexuagoa dela liburuan agertzen dena baino, eta literatur lanak ez duela agortzen gaiaren luze-zabala. Saizarbitoriaren lanaz esan dudanak berdin balio du beste edozeinentzat, baita Jaioren nobela honentzat ere.

Izan ere, nobela batek, eskuarki, pertsonaia batzuen gorabehera zenbait kontatuko digu; gorabehera horiek gai jakinen batekin zerikusirik izatekotan, nobela, oro har, "horretaz" dela esan ohi dugu, baina, lehenik eta behin, eleberria pertsonaia zehatz eta jakin batzuek egiten dituzten edo esaten dituzten kontuen inguruko diskurtso bat da. Ondorio orokorragoetarako asmoa izan lezake idazleak, agian, baina ez beti, ezta normalki ere.

Orain dela hilabete parea, "Amaren eskuak" eleberria plazaratu zuen Karmele Jaiok, eta aurkezpenean laguntzaile izan zuen beste eleberrigile bat: Arantxa Urretabizkaia. Urretabizkaiak bere hitzaldian aipatu zuen liburuaren berrikuntza esanguratsua iruditzen zaiola ama-alaba harremanak agertzea eta mintzagaia bihurtzea, alabaren ikuspegitik.

Izan ere, Arantxak zioenez, "ama" behin baino gehiagotan landu dute gure idazleek; baina idazle horiek "seme" ziren; adibidez, gogoratu Artzeren poema lazgarri hura: "Ama hil zaigu" (bide batez, urteen buruan berridatzi egin zuena: horrek ere merezi luke aipamentxo bat, baina beste baterako utzi beharko dut). Euskal literaturako semeontzat ama santa bat da: beti lanean, beti sakrifikatuta, seme-alabengatik edozer egiteko prest eta eginez beti.

Aita aldiz, Urretabizkaiak gogorarazten zuenez, ez da hain izaki akasgabea, ezta horren sinplea ere; batetik, etxetik kanpoko bizitza sozial bat du: lana, ideia politiko batzuk, eginkizun bat herriaren gorabeheretan; eta, bestetik, hori guztia kontuan hartuta "epaitu" egiten du idazleak bere nobeletako aita, bereziki gerra zibilean egin zuena: hala gertatzen da Saizarbitoriaren nobela ugaritan, Atxagaren Soinujolearenean, Sarrionandiaren Kolosala-n...

Emakume idazleak ere iritsi ziren euskal literaturara, zorionez, eta horietako batzuek idatzi ere bai ama-alaba harremanez, baina ama ziren aldetik, amatasunaren esperientziaz eta amaren ikuspegitik. Arantxa Urretabizkaiak ez zuen espresuki aipatu (idazlearen herabetasunagatik), baina ezin ahaztu "Zergatik panpox" eleberri laburra.

Eta horra Jaioren nobela, alabaren alderditik idatzia. "Ama-alaba harremanei buruzko" nobela bat ote da baina? Honetaz, bihar gehiago.

Opor usaina bazterretan. Ni neu lanean ordea. Bost eguneko jaia ez da berez txori-kaka, baina bi aste oso hartzen duen jendearen aldean, ba, gutxi-gustua uzten dizu.

Hortaz, zerbaitetan bada ere irakaskuntza ertaineko nahiz unibertsitateko nire lagunen pare sentitzeko, hurrengo egunetan ez dut blogean idatziko. Eta datorren astean, ikusiko dugu.

Opordunek nahiz oporgabeek, ondo pasa!

(Beterriko Liburua aldizkarirako idatzitako artikulua, haien eskariz eta gaia jarrita)

Euskal letretan dabilen norbait (eta berdin izango da beste edozein parajetan) zaharrago bihurtu ahala, adinaren proportzioan handitzen zaio baterako eta besterako artikuluak idazteko eskea, eta maila berean hazten da lehendik esanak dituen kontuak errepikatzeko arriskua. Aukera handiak dauzkat, beraz, gauza ezagunak kontatzeko edo topikoan jausteko. Libratuko ote naiz? Saiatu behintzat bai. Ea bada.

Euskal liburugintzaz jarduteko eskatu didate. Horren diagnosi antzeko bat egiteko. Arloa zedarritzea komeni da, eta ez nahastea liburugintza osoa ni neu zuzenki aritzen naizen literaturagintzarekin. Industria-sektore bat da liburugintza, berez, produktu batzuk sortu eta saltzen dituena, hainbat lanposturen iturria; aldi berean, kulturaren garapenerako garrantzi handiko alorra dugu, euskararen biziraupenerako ezinbestekoa. Alderdi batetik edo bestetik begira dakioke auziari, baina komeni da bi-biak izatea beti gogoan.

Har dezagun Torrealdaik Jakin-en urtero ateratzen duen azterketa, analisi kuantitatibo baterako nahitaezko tresna. Azken aldian, urteko 1.500-2.000 liburu inguru kaleratzen direla esaten digute zenbakiek, guztira: itzulpenak eta sortuak barne hartuta, lehen edizioak zein berrargitaraldiak, haurrentzako liburuxka xumeak nahiz apaletarako liburukote sendoak. Urtez urte gorabehera txikiak izaten dira, baina perspektiba zabalxeagoarekin erreparatuta gorako joera dagoela ikus liteke; egundoko gorakadarik gabe, baina hazkuntza nolanahi ere.

Aldi berean, baina, beste kopuru bat ere hartu behar dugu aintzat, kanpora begira eta irakurlearentzat axola handikoa ez izan arren barruan gabiltzanontzat berebiziko munta duena: tiradaren bilakaera. Hau da, argitaratzen den liburu bakoitzetik zenbat ale ateratzen den. Liburu-motaren arabera egundoko aldeak dauden arren, bataz bestekoa beherantz dator, joera nabarmen eta aspaldikoan. Orain dela 15 urte, konparazio batera, urtean 1000 liburu eta bakoitzetik 2000 ale ateratzen baziren, gaur egun 2000 liburu eta bakoitzetik 1000 ale. Gutxi gorabehera, noski.

Bilakaera bikoitz hori (liburu-kopuruaren hazkuntza eta tiradaren apaltzea) ez da euskal liburugintzaren ezaugarria soilik, gure inguruko herrietan ere antzeko prozesua bizi baitute. Kultur joeren globalizazioaren seinale edo. Honek, batetik, aberastasuna dakarkio kulturari: produktu gehiago kaleratuz gero, kalitatezko emaitzak aurkitzeko posibilitateak gorago, eta nork bere gustuko liburua topatzeko aukera ere handiago. Bestetik, baina, baditu bere alderdi makurrak, ez horrenbeste irakurlearentzat baina bai liburuaren katean dabiltzan profesionalentzat: idazle, argitaratzaile, banatzaile eta saltzaile. Azal ditzadan laburki:

Liburuak gero eta denbora gutxiago egingo du dendako apaletan (zer esanik ez erakusleihoan), uneoro erreferentzia berriak datozenez haiei tokia egin behar baitzaie. Aurrekoari lotuta, liburua ez da dagoeneko “betirako” gauza, produktu galkor eta iragankorra baino: liburutegietan gordeko dira zenbait ale, baina gainerakoak, saldu ezean, papera egiteko birziklatuko dira. Ziklo hori dozena erdi bat urtekoa izan liteke gurean, baina askoz laburragoa hizkuntza handietan: urte parea edo. (Tokitan geratu dira sortzailearen hilezkortasun ametsak!). Argitaratzaileak, berriz, berdinak ditu liburuaren ekoizpen-gastu gehienak, asko nahiz gutxi saldu (itzulpena, irudiak, zuzenketak, maketazioa), eta salmentak gutxieneko kritiko batetik behera eginez gero, irabaziak ez baizik galerak izango ditu editoreak.

Ez nabil lantua jotzen, gauzak zertan diren azaltzen baizik. Horixe da egoera, eta horrekin egin beharko dugu aurrera.

Urteko 2.000 liburu esan dugu. Eguneko bost liburu pasatxo esan nahi du horrek. Gehitxo akaso? Nondik begiratzen zaion. Ateratzen den gehientsuena ezagutu nahi lukeenarentzat asko da, noski, baina bere gustuko zerbaiten bila dabilen irakurle partikularrak aukera handiagoa du, esan dugun legez. Liburuen zabalkunde eta salmenta orokorrari begira hobe gutxiago balira, baina liburu horietako bakoitza idatzi duenarentzat berea ez dago inoiz sobera; beraz, nondik kendu? Argitaletxeek ere ikus dezakete liburu gutxixeago ateratzea onuragarria litzatekeela sektorearentzat, baina batek bere produkzioa jaisten badu, merkatu-kuota galduko du bere lehiakideen aurrean, salmahaiaren zati txikiagoa tokatuko zaio dendan, eta hori enpresarentzako galbidea izan liteke gure gizarte kapitalistan.

Tokia amaitzen ari zait, eta kontu asko esan gabe (ikasliburuen ugaritasunaz, literaturaz kanpoko liburuen eskasiaz eta abar). Ohar pare bat bukatzeko, Internet dela eta. Sarearen baliabideak zabaldu ahala, paperaren erabilera gutxitu egingo zela agindu zitzaigun aspaldi. Hogeitaka urte daramatzat egunkari klasikoaren heriotzaren edo liburu elektronikoaren etorreraren iragarpenak entzuten. Orain arte ez dugu irauli handirik sumatu, baina aldaketa batzuk gauzatzen ari dira, pixkanaka: entziklopedia eta kontsulta-materialak formatu elektronikora pasatu dira, eta ez dirudi paperean ateratzeak zentzu handirik duenik. Era berean, estatistikak, argitarapen zientifikoak eta antzekoak web-orrietan ikusiko ditugu, gero eta gehiago. Hala ere, ez dirudi liburu klasikoaren amaiera hurbil dagoenik, Amazonia osoa jo eta eraitsi arte behintzat. Izan ere, irakurtzen den edo ez alde batera utzita, garbi dago prestigio-iturria dela liburua objektu den aldetik, oroigarri moduan besterik ez bada estimazio handia daukana oraindik, erakunde ofizialen txosten ponpoxoetarako bezala herri-elkarte txiki bateko argazkiak argitaratzeko. Horrek industriari edo kulturari onik egiten ote dion ikusteko dago baina.

Ea hurrengoan literaturaz solastatzen garen.

Ni ere izan naiz Brokeback Mountain ikusten; Ang Leeren filma nahikoa ez, eta horren oinarrian dagoen Annie Proulx-en kontakizuna irakurri nuen gero. Kasu honetan ez nuke esango testua pelikularen gainetik dagoenik, ezta alderantziz ere: aski paretsu doaz, eta batean naturako hiztegi oparoarekin ematen dena mendiko irudi ederrek eskaintzen dute bestean.

Filmaren gaia azaldu beharrik ez daukat; ikusi ez duzuenok ere entzungo zenuten bi cowboyren arteko maitasun-harreman homosexual bat kontatzen zaigula. Hori du bere meritu nagusia, eta baita oztoparria ere, nolabait. Homosexualitatea sozialki ezinezkoa den inguru batean gertatzen baita istorioa, eta pertsonaiek eurek ere ez lukete "homosexual" hitza onartuko beren buruak izendatzeko. Eta hala ere, harremana egon badago.

Ameriketan dena posibletzat hartzen dugu, filma txukun antxean egina izanez gero laster egiten dugu sinesgarritasun-itun bat, zinema-gela barruan gauden bitartean behintzat. Gaiaz gehixeago pentsatzeko gogoz geratu nintzen ordea, eta istorioa gurera ekartzen saiatu naiz.

Bi baserritarren arteko amodio-istorio bat? Izan daiteke, ez du apartekorik, baina paralelismoak ez digu balio: baserritarra gizarte baten erdian bizi da, familian integratua; cowboy haien berezitasuna zen ardiekin mendian isolatuta egotea. Garai bateko artzainak bezala.

Hemengo artzain-giroa ondo ezagutzen duen lagun bati galdetu diot, homosexualitate konturik aditu ote duen inoiz. Bestialismo-istorioak bai (oroitzen "Padre Padrone" Taviani anaien pelikula lazgarri hura?) eta larrutan edonorekin egiten omen zuen basaneskaren kontuak ere bai, baina bi gizonezkoren artekorik, inoiz ez: "Hori oso zaila duk -erantsi dit-; ia-ia ezinezkoa".

Ezinezkoa ote da benetan? Ezetz esango nuke. Joera homosexualak nonahi eta noiznahi izaten baitira. Iruditzen zait, horrelako giro batean (Far West-aren gure aldaera: basomutilak, ikazkinak...) gizonezkoen arteko sexua izan litekeela eta izango zela, baina nekez haien arteko "maitemintzerik", lotura estu eta iraunkor horiek familia den gizarte-instituzioarekin lotuago baitaude, berez, gorputzaren asaskaldiekin baino.

Erromantizismo litzateke, berez, filmaren "akatsa", baina erromantizismo hori gabe ez legoke istoriorik, ez pelikularik.

Raymond Queneau-ren "Estilo ariketak" liburu harrigarri eta ederra euskaratu berri du Xabier Olarrak, modu harrigarri bezain ederrean. Liburuaren mailan egon zen itzultzaileak egindako aurkezpena, hitzaldi jostalari bihurtua, eta hor entzun nuen lehenengoz berak asmatutako berba: aupamena.

Zer da aupamena? Ba, aupamena da liburu baten aipamen laudoriozkoa, editoreak lanbidez egin behar izaten duena, bere ardurapeko obra kuttun horri aupa esan eta bultzada emateko. Genero merketzat joko du baten batek, merkatariaren jukutriatzat; horien aurrean, harro aldarrikatuko dut nik beti aupamen ondo eginaren izaera umil baina garbia. Artearen goi zeruetara iritsiko ez balitz ere, artisautzaren duintasuna merezi duena.

Aupamenaren ezaugarriak ematez gerotan, esan behar genuke liburuaren berri eman behar duela, laburki baina ahalik osoen; argumentua kontatu ez baina planteamendua azaldu bai; teknika, gai, estilo edo tonuaren aldetik dauzkan bereizgarriak seinalatu eta egiten dituen ekarpenak nabarmendu. Dena tonu positiboan, noski, liburu hori saltzen lagundu nahi baitugu.

Marketing-ak bere mugak ditu ordea, arlo honetan behintzat: aupamena behar bezalakoa izango bada, ezin da gezurrik esan, ezin da agindu barruan topatuko ez den marabillarik, eta dohainak ez dira esajeratu behar.

Hori dela-eta, aupamenlaritza zintzoaren deontologiaren kontrakoa iruditu zitzaidan Mendozaren liburuaren kontrazalean zetorren testua. Halaxe zioen amaieran, balizko maisuen lustreaz lanaren orbanak distiratsu bihurtu guran: "Mauricio o las elecciones primarias abre una nueva etapa en la novela española de hoy, y en su absorbente lectura, depara una lúcida reflexión sobre la condición humana y una habilísima reformulación de un género que, más allá del referente barojiano, remite a Balzac o a Flaubert".

Joder! Eta zergatik ez Cervantes, Rabelais, Dickens, Dostoievski? Edozein nobelak izango du horietatik zer edo zer, izatean ez bada asmoan. Tradizio espainoletik atera gabe, egia da Mendozaren lanak baduela Barojaren kutsua (bere arkitektura axolagabea, estilo laxoa, narrazioa eta elkarrizketa arintasunez konbinatzea, edozertaz iritzia emateko askatasuna hartzea...), baina niri beste autore bat ekarri dit gogora, kanonean hain gora ez dagoena eta horregatik aupamenean tokirik ez zuena: Benito Pérez Galdós eleberrigile oparoa, bere garaiko idazle gazte-gaiztoek "Don Benito el Garbancero" deitzen zutena, xehekeriei loturiko errealismo-mota hori zela eta. Izan ere, bere klaseko andregaiaren eta behe mailako maitalearen artean duda-mudatan dabilen gazteak "Fortunata y Jacinta" gogorarazten du ezinbestean, beste zenbait paralelismo aipatu gabe ere.

Don Eduardo el Garbancer bihurtzeko bidean ote da Mendoza handia?

Eskolaren batean hitzaldia eman izan dudanetan, sarritan galdetu didate ea nire familian ba ote zen idazlerik. Halako lanbide esoterikoak ingurumen berezi eta aurrekari genetikoak behar dituelakoan edo. Ezetz esaten diet (berandu deskubritu nuen gure amonaren lehengusu Lotsati ), eta gehitzen etxekoandrea dudala ama, liburu gutxikoa, eta langile buzoduna aita, tarteka Far West-eko nobelatxoak irakurri ohi zituena, Marcial Lafuente Estefaniarenak.

Lehenago zen hori ordea: erretiroa hartu zuenetik sarriago eta denetik irakurtzen du gure aitak; niri hartutakoak ere bai tarteka, baina ohartuta nago gehien irakurtzen duena, Luis Sepulvedaren pertsonaia hark bezala, maitasunezko eleberriak direla, alabak herriko liburutegitik ekarriak. Badu horrek bere grazia, ez baitzait iruditzen gure aita gizon erromantikoa denik batere: generoak badu irakurleak harrapatzeko xarma, nonbait; dena dela, ez dezadan barrerik egin, ni ere bide beretik abiaturik egon ninteke eta: orain dela aste pare bat di-da batean eta pozarren irakurri nuen Gustavo Martin Garzoren "Los amores imprudentes", 400 orritik gorako nobela gozo, ongi idatzi eta amodioz gainezkakoa. Horra, zaleentzako gomendiotxoa.

Aurreko batean ospitalera eraman nuen aita, analisi batzuk egin behar zizkiotela eta. Hitzordua baino lehenago utziko nuen bertan, gero handik lanera joan behar nuen eta. Sobran izango zuen denbora gogoan, galdetu nion ez al zuen libururik eraman behar. "Han etzatak gustatzen leitzea" erantzun zidan.

"Han etzatak gustatzen". Ohitura kontua izan liteke: etxeko txokoan bai, hortik kanpo ez. Baina zerbait sakonagoa ere suma liteke, jokabide sozialekin lotua. Gure aita kexu izaten da aldika, bere lagunek baxoerditan ibiltzen besterik ez dakitela-eta; baina bera ere, lagunetara jotzean, baxoerditan ibiliko da, noski, ezin hasiko zaie irakurri duen azken liburuaz hizketan. Kultur ohiturak garatzeko, norbere zaletasunaz gain, inguru egokiak duen muntaren seinale.

Gaur, apirilak 4, maitasun nobelak irakurtzen dituen xahar horrek 70 urte betetzen ditu. Izan dezala munduko nobelatzar erromantiko guztiak irensteko astia!

Espainiako literaturan prestigioa duen idazle bat nahi bada, horra Eduardo Mendoza. 1975ean bere lehenengo nobela "La verdad sobre el caso Savolta" kaleratu bezain laster oinetan muin egitera makurtu zitzaion kritika, historia-puska bat literatura bihurtzeko abileziagatik, kontagintza modernoaren baliabide kaleidoskopiko guztiak maisuki erabiliz; horren ostean, zer egingo eta bi dibertimendu zoro bezain zoragarri kaleratu zituen, "El misterio de la cripta embrujada" eta "El laberinto de las aceitunas", eleberriak kontaketaren abentura izan behar duela dioten teorikoei muturrean zaplaztekoa joz, abenturaren kontaketa eta hizkuntzaren festa gozagarria uztartuz.

Geroztik, liburu serioak eta parodikoak tartekatu ditu, noiz asmo handiko erretratu soziologikoak noiz pertsonaia partikularren gorabeheratxoak kontatuz, hurrena nondik joko duen ez dakigula.

Oraintxe argitaratu diote azkena, "Mauricio o las elecciones primarias", eta betebehar profesionaletik kanpoko irakurketa-gosea nuenez, hartu eta irentsi egin dut asteburuan.

Espektatibekin badakizue zer gertatzen den: itxaropideak goregi, eta zapuztuta geratzeko aukerak handiago. Honekin aurreratzen ari natzaizue, neurri batean, zer gertatu zaidan liburu honekin. Txarra ote da ba? Txarra ez baina... Azal dezadan "hokio", Joxemari Bakerok esango lukeen moduan.

Ohi duen moduan Bartzelonan kokatu du Mendozak istorio hau, 1984-85 inguruan. Mauricio protagonista, gizonezko gazte bat da, klase ertaina deritzan horretakoa, lanbidez haginlaria, kultu, jator eta zintzo samarra, espiritu gutxikoa halere. PSCren hautagai izango da Pujolek irabaziko dituen hauteskunde batzuetan, eta bi emakumeren artean ibiliko da: Clotilde abokatu azkarra, eta La Porritos deitzen duten maribandera on-puska. Hain zuzen, liburuak aurrera egin ahala susmoa dugu izenburua ez dela politikoen arteko hautuez ari, ezpada bizitzan egin beharreko oinarrizko aukerez.

Mauricioren bitartez, huntaz eta hartaz jarduteko aprobetxatuko du Mendozak: politika, urbanismoa, goi mailako negozioak, bikote-harremanak, Israel, olinpiadak eta beste edozein kontu, gehiegi sakondu gabe hala ere, irakurgai samur eta arina eskaini nahi digula ematen baitu, oroz lehen, inongo zailtasun tekniko nahiz linguistikorik gabe.

Batere zailtasunik gabe irakurri dut nik ere, baina ezin ezkutatu beste xeoxer nahi eta espero nuela, idazlearen hainbat liburu eta nobela honen erreseina irakurri ostean. Erreseinaren kontu horrek aipamen xeheagoa merezi du, ordea, eta hurrengo batean segituko dut.