Ez naiz oso zinefiloa. Ezer gutxi dakit plano, sekuentzia, errodaje eta argiaren eraginaz. Sarri ere ez naiz joaten aretoetara, eta etxean ere ez ditut asko ikusten. Ezjakina naizela, berba baten. Filmek sentsazioak baino ez didate eragiten, sentimenduak, eta hala irten naiz Coliseotik "Amama" ikusi ostean.

Pelikula gordina begitandu zait, une batzuetan gogorra. Barretxoren bat ere eragin digu. Baina film osoan zehar "ze ederra" esaten jardun dut neure kolkorako.

Belaunaldien arteko etena gure erara kontatua. Pertsonaiak eta jokatzeko modua gertukoa. Esaldi batzuk nik neuk ere erabili izan ditut, eta hamaikatxo aldiz eztabaidatu dugu lagun artean sentitzen duguna esatearen balioaz. Paper batzuetan hurreko jendea ikusi dut. Erreakzio naturalak, guretako.

Zineman batzuek negar egin dute, emozionatuta. Nik ez (arraroa), baina integratuta eta identifikatuta sentitu naiz oso.

Gutxien kokatu dudana amamaren pertsonaia izan da, agian berbarik ez duelako eta hieratikoegia delako nire iritzirako. Baina sortutako irudiak eta metaforak ikaragarriak.

Paisaiak eta argazkia, ezin ederragoak. Musika, hunkigarria Mursergo ederki akoplatu da. Osotasunean ere itzela.

Eibarko gure emanaldian anekdota bat ere izan da. Pelikularen momentu dramatikoenean estra lanetan Eibarko gizonezko bat agertu da, eta barre egin dugu. Une hori apurtu digu. dena ezin da.

A, eta oso jertse politak darabiltzate aktoreek, udazken-neguarendako aterpe epela.

Asebeteta eta gustura irten naiz zinematik. Aktore handiak, film biribil batean. Ea hurrengoan euskara hutsean azpititulurik barik ikusteko aukera dugun.

 “Ezin gintezke engaina,

Xumetasun hau gu gara,

Bizirikan gaude baina,

Egin dezagun algara

Hemen jaio, hemen hazi.

Hemendik kanpo ezin bizi.

Eta duena merezi

Euskaraz adierazi”

Ez naiz poeta bihurtu, lasai. Pasa den larunbatean Iruñeko Burguen plazan entzundakoaren zatitxo bat baizik ez da. Bertan “Joxemiel Bidador. Iruñeko euskaldunak” pastoral ederra jokatu zen Bidador dantzari, euskaltzale, idazle, irakaslearen omenez.

(dantza.eus-etik hartutako bideoa Oier Araolazarena. 10" hasten da kantua)

Gazterik hil zen Bidador, berrogei urte bete aurretik. Pertsona maitagarria eta maitatua zen, eta nik bezala, bizirik ezagutu ez genuenondako, muntaia paregabea izan zen zapatukoa. Ezin aproposagoa horrelako lana egin eta karisma zuen gizonezkoari gorazarre eta omenaldia egiteko.

Antzezlan fina eta dantzari eta abeslari trebe asko ezagutu genituen plaza horretan. Ordu ugari lanean jardundakoak azken emaitza duinetik harantzagokoa izan zedin. Eta lortu zuten. Kalitate bikaineko ikuskizuna eskaini baitziguten. Eman nahi zutena, ordea, ez zen kalitatezko espektakulua, pertsona handi batenganako errespetua eta miresmena. Lortu zenuten, zorionak.

Zuetako askok galdetuko zenioten ea zertan nabilen Gipuzkoako Hitzan, iritzi sailean ikuskizun baten kronika egiten; batez ere, nafar bati nafarrek egindako omenaldia izanda. Itzuli gara gure esparrutxo probintzianoetara, ezta? Kontua da, Iruñean ikusitakoak hausnarketa asko eragin dizkidala.

Alde batetik, zenbat jendek eta zein desberdinek hartu zuten parte antzerkian, zelako elkarlana sortu zen hainbat elkarte, kolektibo eta norbanakoren artean. Nolako lana eta adostasuna lortu ziren, gure herrian ez dena batere arrunta, bakoitzak bera esparrua defendatzeko lubakiak eraikitzen baititugu, eta nahi baino sarriagotan, bertan gotortu egiten gara. Iruñean egindakoak komunitate hori trinkotzeko balio duela uste dut. Eta bati baino gehiagori entzun nion bezala, mugarri izan liteke etorkizunerako.

Bestetik, beste herrialde batzuetako euskaldunondako balio lezake gure mikro-mundutik ateratzeko, burua zabaltzeko, begietako benda kentzeko. Izan ere, gure Gipuzkoa-Bizkai semi-euskaldun honetan oso barneratuta daukagu, nire ustez, hemen topa genitzakeela euskaldunak, baina zonalde ez hain euskaldunetan (ejem, ejem) nekez aurki genitzakeela euskaraz dakien inor. Horrela, Bilbo, Gasteiz, Iruñea edo Baionara joanda, gutxitan hartzen ditugun euskararen zutoihala eta lantza, hiri horietan gure hizkuntzan jarduteko (gure herri ustez euskaldun hauetan hala horniturik irtengo ez bagina legez). Kaskoan sartuta baitugu hemendik kanpora euskaldunak kontu exotikoa direla, gu garela azken mohikanoak. Edo okerrago, guk mantentzen dugula euskal esentzia bizirik.

“Bilbotarra eta euskalduna? Benetan?!” harritu zaizkio bilbotar euskaldunei  sarri, jakin barik Ramon Saizarbitoriak esan zuela: «Euskara Bilbon salbatuko da edo ez da salbatuko». Berak Bilbo jarri zuen adibide baina Iruñea, Gasteiz eta Baiona gehituko nizkioke. Teorian arrotzak zaizkigun horietatik asko ikasteko baitugu: elkarlana, grina eta aurrera egiteko gogoa.

Eta ez dezagun ahatz hasierako kantuak dioena: xumetasuna garelako, eta bizirik gaudelako, egin dezagun barre, ospa dezagun euskaraz. Bidadorrengatik eta bere moduko guztiengatik! Biba Iruñeko euskaldunak!

(Hemen artikulua)

(Entzun nahi izanez gero egin klik)

Irailaren erdialdean gaude, uda amaieran eta udazken hasieran. Eguraldia ere halako dugu. Trantsizio sasoia da, uda (eta oporrak) atzean laga, eta lanari eta ikasturteari begiratzeko unea. Zubi-lana egiteko mementoa. Horregatik oporretako pare bat anekdotarekin abiatuko naiz, udazkenekoetan murgildu aurretik.

Opor-lekura joateko abioia hartu nuen Loiun eta hegazkineko komandanteak gaztelaniaz ingelesez eta EUSKARAZ egin zigun! Zelako emozioa! Txalo egitekotan izan nintzen! Hain da arrotza euskararendako hegan egitearena!

Badirudi jende gehiagok ere izan duela esperientzia hori, baina oraindik ere oso bitxia zaigu. Nola ez gara, bada, emozionatuko, anbulategian batzuetan ezinezkoa denean zita euskaraz eskatzea?

Horrelakoak bizi izanda, konturatzen gara zein gutxirekin garen zoriontsu euskaldun euskaltzaleok! Ohituta baikaude hizkuntza handien mahaietatik jausten diren ogi-apurrak jatera, eta jausten dena apurra beharrean koskorra denean, txapliguak jaurtitzen ditugu

Hala jakin nuen sare sozialen bidez, tele5 kateko reality-show ganorabako horietako batean Sortan Beleren kanta bat jarri zutela. Denak pozarren! Euskal kanta bat Espainiako kate handi batean! Inork ez zuen esan,ordea, musika baino ez zela entzun, letra tokatzen zenerako, kendu zutelako… Gure poza, putza!

Dena ez da izango desengainua, baina! Loreak filmak beste poz bat ere eman digu: Espainiako zine akademiak Oscar sarietara joateko aurre-aukeratu du. Joatekotan, Espainiaren izenean, baina aukera bat da, besterik ez dugu. Aurkeztutako hiruren arteko onena balitz ere, gaitz ikusten dut espainieraz ez den film bat Espainiaren ordezkari bidaltzea. Zoritxarrez ez lukete onartuko!

Halere, pozgarria da aurten ere Donostiako Zinemaldian euskaraz errodatutako beste film bat izatea sekzio ofizialean: Amama. Munduari euskaraz egiten dena erakusteko leku aproposa delako. Horrezaz gain, balio du demostratzeko euskarazko produktuak kalitatezkoak izan litezkeela. Eta geure burua ere konbentzitzeko, gutxiagotasun konplexu guztiak uxatzeko, hain barneratuta dauzkagu!

Oporrak, zinemaldia, eskolara itzultzea… dena urte sasoi honetan. Euskaltegietako matrikulazioa ere bertan da. Badabiltza hainbat sektoretatik izugarrikeriak esaten EGA (eta bide batez esanda, euskara) denik eta azterketarik zailena dela. Helburu jakin bat du horrek guztiak, ondotxo dakigunez, eskakizunen maila jaistea, alegia. Baina arazoa da euskalduntzea azterketitisak jota dagoela. Badirudi euskaltegian matrikulatzeko helburu bakarra agiria lortzea dela! Ze erratuta gauden! Ia guztiok dugu zer hobetua.

Horregatik, nahikoa euskara badakizue, animatu jendea izena ematera euskaltegian. Ikastaro asko daude, modulazio pila bat. Lagundu beste batzuei.

Euskaldun zaharrok: izan eskuzabal ikasten dabiltzanekin, erraztu ulertzea. Mintza eta Berbalagunetan eman izena. Zuek asko badakizue ere, hutsuneak badituzuelakoan nago. Irakurri euskaraz. Poliki-poliki hasi, helburu xumeak jarrita. Etxean ikasi dugunok ere zerbait egin beharko dugu, ezta?

Denon artean, hegazkinean komandanteak euskaraz egiten duenean harritu ez gaitezen, arruntena izan dadin. Izan dadila gure helburua.

Gaztelaniaz "udako suge" esaten zaie uda sasoian komunikabideek ateratzen dituzten albiste ganorabako eta (ustez) harrigarriei. Batez ere abuztuan, besterik gertatuko ez balitz bezala. Pozoi gabeko sugeak, alegia.

Gurean, tradizionalki, suge horiek pozoidunak izan dira. Baina barruan daramaten benenoa negukoarekin alderatuta, dosi gutxikoa izaten da, ernegatzeko beste, baina ohituta gaudenez, jasangarri.

Banderen kontua izaten da bat. Aurten, besteetan ez bezala, pozgarria ere izan da batzuendako ikurrina ikustea Nafarroako hainbat udaletxetan. Sugeak kosk egin die euren aulki erosoetatik kanporatu dituztenei. Letaginak beste baten haragian sartu, behingoagatik.

Banderenaz gain, gobernuaren ordezkarien sugeak ere espero genituen, udan eltxoak bezain presente egoten baitira. Merituak egin behar dituzte, erridikulua egiten badute ere txokolatadak eta brindisak debekatzen. Boa hertsatzaile izan nahi, baina azkenean sugegorri baino ez dira. Patetikoak.

Beste patetiko batzuk agertzea ere itxaro genuen, jaietako nardagarriak, adur-jarioan dabiltzanak, eskuak izan beharrean garroak dituztenak: gizon erasotzaileak, emakumeei jazarri eta esesten dituzten matxistak. Jaiak aitzakia. Betikoa bada ere, eraso bakoitzean barrua irauli, eztarria estutu eta odolak irakiten digu. Baina (h)ar horiei ematen zaien erantzuna gero eta ozenagoa da; jendeak arbuiatu egiten ditu, biktimek esan egiten dutelako.

Eraso horiez gain, erailketa matxista bat ere izan da. Hilketa hori istripuz mozorrotzen ahalegindu zen hiltzailea, baina ez zuen lortu. Hitzik ere ez dut gertatu zena kontatzeko. Itzela.

Baina udako suge bat albiste handi bihurtu zaigu. Egia esatera, notiziaren larritasunak eragin du albistegietan espazioa hartzea. Jakina, udan ere ganorazko berriak ere badaude, eta sugeena langile falta estaltzeko eta oporretako ilusio happy hori hauspotzeko baino ez da.

Etorri diren irudiak hain dira bortitzak, agertutako gorpuak hainbeste, ezen ezin baitzuten beste alde batera begiratu. Tragedia handia eta luzea. Ez zegoen sugerik begi-bistako drama ezkutatuko zuenik: familia osoak estatuak zeharkatzen ahal den eran. Gerra, jazarpen eta gosetik ihesi Europa ustez eskuzabalera. Hor dago gakoa, gure estatuek asmatutako izendapenean. Batzuk etorkinak, migratzaileak dira; besteak, errefuxiatuak. Pobrezia nahikoa gerra ez balitz legez.

Uholde horrek gogoa eraman dit ia laurogei urte atzera, gure familiak hala ibili zirenekora. Amama Virginia bi seme gazteenekin (tartean 3 urte zituen aitarekin)Goizeko izarra ontzian Frantziarantz abiatu, beste sei seme-alabak Europan zehar barreiatuta, jakin barik onik irtengo ziren, etxera inoiz itzultzeko aukera izango zuten, zer izango ote etorkizuna…

Gureak, zorionez, beso zabalik hartu zituzten Europa horretako biztanle eta agintariek, bistan denez. Ihesa eta babesa ondo antolatu ziren kasu horretan, beste hainbatena ez bezala. Orain gure txanda izan behar da, eta itzuli beharko genuke gure aurrekoei eskaini zitzaien abegia. Giza duintasunez baino ez bada ere. Erantzukizun morala aitatu ere ez dut egingo, nahiz eta Europak indartutako gerren biktima diren.

Ez nuke nahiko albistegiak betetako desgrazia hau, udako sugetzar bihurtuta, neguan lehenengo orrietatik desagertzea. Har ditzagun duin!

Ez naiz horrelako saioen oso zalea baina ez dakit nola, asteon, Masterchef-en finala ikusi dut. Saioa ezagutzen nuen 3 denboraldi egin dituztelako eta zappingaren bidez hainbeste edizio eta entzute duen programa azkenean ezagutu egiten delako. Gainera, ez dakit non, ezta nori ere irakurri nion horrelako saioen boom-a dagoela telebistan. Buruari buelta batzuk eman ostean hala zela baieztatu nuen, sukaldaritzari buruzko saioak nonahi, kate guztietan.

Egia esatera, telebistan beti ezagutu dugu sukaldaritza saioren bat, baina halakoetan platerak egiten erakusten ziguten, kozinatzen, alegia (Mesedez, sukaldatu TXARTO dago, gaizki eratutako munstroa da, kozinatu, ordea HBak jasota dauka eta tradizioaren barruan dago!). Sukaldariren batek eginez irakasle lanak egiten zituen.

Orain, ordea, halakorik badaude ere, beste estilo batzuk zabaldu dira: lehiaketak (masterchef), jatetxeei laguntzekoak (Pesadilla en la cocina-Kitchen nightmare), AEBetako platerik handienak jateko erronka (Crónicas carnivoras- Man versus food), Ingalaterrako eskola jangeletarako bisita (Jamie Oliver),… Tira, hau guztia inoiz baino denbora gutxiago sukaldean janaria prestatzen pasatzen dugunean.

Paradoxikoa da, askok ez dute etxean bazkaltzen, etxera janaria eramateko lokalak ugaritu dira, jaki prestatuz beteta daude harategi eta supermerkatuak, baina sukaldaritzaz gainezka ditugu telebista kateak. Telebistak ez ezik, edozein komunikabidek ere, sukaldaria izatea oso cool eta guay delako!

Kontraesana, esandako moduan jendeak inoiz baino gutxiago kozinatzen duelako eta modako sukaldariek erakusten dutena oso errezeta konplikatuak direlako: beraiek produktu exotikoen esferifikazioak egiten, nitrogeno likidoa, fruta tropikalak eta urruneko espeziak erabiltzen dituzten bitartean, jende askok ez daki dilista arrunt eta goxoak egiten!

Aurrerago esan dudan moduan, sukaldarien presentzia betierekoa da, batez ere Euskal Herrian. Michelin izarrez betetako izartegi osoa daukagulako, edozein ekitalditan agertu behar dira eta badirudi gure kulturaren ezaugarri bakarra direla. Topiko tipikoak. Kultura hustu egiten da horrela, jan kontu hutsa bihurtu dutelako, beste arlo guztiak baztertuta geratu dira sukaldeen distirengatik. Zinemaldira datorren aktoreari edo oporrak pasatzera datorren turistari galdetuz gero, denek “ze ondo jaten den hemen” dioskute. Eta nire gertuko baten beti esaten duen modua: hauek euren etxeetan zer jaten dute, bada?

Nire iritziz gastronomiarena gainbaloratuta dago. Puzte eta cooltasun horrek sukaldaritzari tontakeria handia ekarri diola uste dut. Izan ere, gaur egunean jatetxe batzuetako karta ez da ulertzen. Plater bakoitzaren izena kilometrikoa da. Azkenean ez da jakiten zer eskatzen dugun! Alergia edo intolerantziaren bat izanez gero ezin jakin, hainbeste osagarri duenez plater bakoitza!

Beste alde batetik, zenbat aldatu diren menuetako kartak! Esate baterako, entremesak (zizka-mizka hotz-beroak) bero nahiz hotzak desagertu egin dira, zer esanik ez kontsomea, arrain pastelak, otarrainxka koktela, mingain albardatuta, eta “copa de la casa” (zer zen hura!) zeharo. Orain ozpina erosteko ere doktoretza tesi bat ere egin behar denez, jatetxeetan ezer ez da arrunta.

Eta euskararen kontuekin hasten bagara, ez du akaburik! Egia esatera, zoritxarrez euskararen erabilera txikia da menuetan eta euskara presente dagoenean ere hiztegia behar da, letxugak ez direlako inoiz letxuga, uraza baizik. Halakoetan, menu-egileek Euskaltzaindiaren adar ultrari jarraitzen diote eta berenjenak beti dira alberjiniak, edo erremolatxak beti beterrabak; Bizkaiaren bihotzean, esate baterako eta ez Baxe Nafarroan! Hala ikasi dut nik galdarraztatu, otarrainxka eta beltxarga!

Tira, inoiz jakingo ote dugu gauzak naturalago egiten? Inportantzia gutxiago ematen eguneroko ekintza plazer-emaile eta derrigorrezko horri? Ez dadila klasismorako aitzakia! 

Pasa den igandeko BERRIAren portada, igandero bezala, irudi handi batekin ilustratuta: liburu banaren ostean pertsona bi ezkutatuta. Letra handietan Amaia Lasa eta Danele Sarriugarte dio. Txikiagoetan hauxe: "Bi sortzaile, bi emakume, bi belaunaldi elkartu ditu estreinakoz BERRIAk argitaratu duen 'Ahometan' sail berrian. Literaturaz, bizitzaz, feminismoaz eta beste hamaika kontutaz aritu dira, luze eta zabal". Barruan artikulu-elkarrizketa-erreportaje luzea.

Hori paperezko edizioan. Edizio digitalean, ordea, portadarik ez dago, baina bai artikulua, jakina. Era berean, erantzunak laga litezke. Normalean, arlo hori nahiko hutsik egoten da, begiratzea besterik ez dago aukera eskaintzen duten komunikabide euskaldunetan, orokorrean erantzun gutxitxo izaten dela, zoritxarrez. Hala eta guztiz ere, artikulu honetan hainbat iruzkin idatzi dituzte. Kontrakoak asko, feminismoari erasotzen!

Xabik hauxe dio: "Gaur egun edozein zabor-idazlek lortzen du azalean egotea BERRIAn feminista baldin bada? Nik soldatze lan fin finak egiten ditut, eta feminista naiz. Promozionatu nazakezute zuen 'egunkarian'?". Feministak Kanpora!-k, berriz: "DIRUA. Feministei egindako elkarrizketa bakoitzean diruaren kontua agertu behar da. Kursilloak, EHUko hizketak, guztiok ordainduta. Zenbat parasito bizi dira modu honetara?".

Harrituta utzi naute komentarioek, artikuluan hainbat kontu aipatzen direlako, eta elkarrizketari darion tonua beste bat delako, imajinazioa, fantasia eta errealitatea nahasten direlako. Elkarrizketak aitzakia ematen die euren lanaz berba egiteko, nola sentitu diren beren produkzioarekin. Egia da feminismoaz mintzo direla, baina arraroa litzateke idazle bi hauek horretaz ez hitz egitea, biek feminismoaren bandera eroan dutenean beti. Absurdoa litzateke, zentzubakoa.

Baina Twitterren izandako elkarrizketa batean Sarriugartek berak esandako moduan, iruzkin hauek balio dute elkarrizketan bertan aitatutako erasoak ilustratzeko. Hala da, berba horien atzean dauden pentsamoldeek kontu asko adierazten dituztelako.

Xabi delako horri txarto begitantzen zaio portada eskaintzea oso-osorik emakume idazle feminista biri. Erdigunerako eskubiderik ez baitute. Alde batetik, emakumeak direlako; bestetik, idazleak eta bestetik feminista. Ziur nago, gizon futbolari matxoak balira, esate baterako, ondo iritziko liokeela haiei eskaintzea. Hori delako normaltasun, araua, ohikoa. Baina kultura portadan? Emakumeak? Feministak? Kia, kia! Gainera, zabor-idazle deitu die! Nahiko nuke jakin ilustratu horrek zer irakurri dien idazle hauei. Ezagutzen ote zuen Amaia Lasa artikulu honen aurretik? Ezezkoan nago.

Beste iruzkingileak gaitzizenean laburbiltzen du bere pentsamoldea: feministak kanpora! Bizkarroi deitzen die hitzaldi, ikastaro eta abarrak ematen dituztenak, bere lepotik bizi omen direlako. Gizajoa, halakoak mantendu behar ditu!

Hilaren 23an Dick Van Patten hil da “Con ocho basta” (Eight is enough) telesaileko aita. Zuetako askori ez zaizue ezta ezaguna ere egingo, laurogeiko hamarkadan edo jaio barik edo umeegi zinetelako. Baina sasoi hura gogoratzeko adin nahikoa dugunok eta telebista geneukanok, denok izango dugu saio horren berri.

Izan ere, orduan telebista kate bi baino ez zeuden, gaztelaniaz eta Espainiako gobernuarenak. Bigarrena, gainera, UHF izena zuena, ez zen herri guztietan ere ikusten. Beraz, telebista bakarra, eta denok berari begira. Saioek sekulako audientziak zituzten, jakina.

Imajinatzen duzue zer zen hura? Kate biak ikusten ziren etxeetan ere, bakarra ikusten zen, telebista gailu bakarra zegoelako, eta egongelan, familia osoak ikusten zuelako elkartuta. Bestalde, etb hasi zenean ere, zappingik ez zen existitzen telebista-aldagailurik ez zegoelako, eta aldatzeko sofatik ipurdia altxa eta atzamarraz egin beha zelako. Ikaragarria.

Pleistozenoaz ari naizela ematen du, baina gutako askok ezagutu dugu telebista hori, beltz-zurian, ez ahaztu! Nik beti ezagutu dut telebista etxean, baina nire gelakide batzuek ez zuten, eta ez oso modernoak zirelako, orain bezala. Kapritxotik puntu bat ere bazeukan orduko guraso batzuendako telebista izateak. Kolore barik, hizkuntza bakarrean, eta eguerditik aurrera baino ez zen telebista hura. Gainera, “erronboak” ere bazituen: bakarra, 14 urtetik gorakoentzat; bi, 18 urtetik gorakoentzat. Ufa! Gure etxean oso zorrotzak ziren eta ohera bidaltzen gintuzten.

Gure etxeko lehenengo telebista Helmholtz bat izan zen, Eibarren egindakoa. Eta orduko mentalitatearekin telebista hark ia 25 urte iraun zuen! Ez zen hondatzen! Ordurako kolorekoak normalak ziren eta etb ere hasita zegoen, baina gure telebista eibartarrak ez zuen hartzen.

Koloreko telebista iraultza izan zen. 100.000 pezeta balio zuten, 600 euro eta ez zegoen edonoren esku. Gure kalean bazegoen Julia izeneko andre nagusi bat eta hark esaten zigun eurenera joateko koloreko telebista ikustera! Beti, eta denak bezala, kolore oso saturatuekin.

Hurrengo iraultza etb izan zen. Hasieran, bazegoen bakero serie bat beltzak eta indioak zeuzkana. Jakina, euskaraz egiten zuten eta jende nagusi asko harrituta zegoen, euskararen aurrerapenagatik, Oestekoak ere euskaraz. Era berean, askori urruneko berbaera egiten zitzaien, eta batuaren fama txarra ere ekarri zuen.

Eta Espainiako telebistak hizkuntzarekin egin zuena, hau da, normalizatu eta orokortu, gehi estatuaren kohesioa (artista jakin batzuk ezagutaraztea, kultura orokor espainiarra zabaltzea,..) ez zuen lortu etbk. Pilota salbatu eta indartu zuen, baina hizkuntzarena ez hainbeste (esaldi-makuluak -hori egina zagok- eta abar gutxitxo), batua zabaltzea, eta figura euskaldunak ere ez zituen hainbeste bultzatu.Berba baten, euskal imajinario kolektiboa sortu eta elikatu. Herrialdeen arteko ezagutza ere, hala-moduzkoa. Pena da, euskaldunondako erreferente bihurtu ez delako, horrek ekarri dituen ondorioekin.

Ea berandu baino lehen (aldatzen ari baita telebista kontsumitzeko modua), beltz-zuri sasoiko izpiritua eta ilusioa berreskuratzen duen, itxura hobea hartzen ari delako. Denon mesederako, eta euskararenerako ere izango da-eta