Joana Albret

 

Gaur Berria egunkarian iritzi atalean horren gainean ikusi ditudan lerroek animatu naute EIBARko leku honetara betidanik eduki dudan zalantza ekartzera:

Nola esan Nazarrekoa naiz ala Nazarkoa naiz.

Nik uste dut biak daudela ondo, Nazarrekoa naiz edo Nazarkoa naiz. Ez dakit zergatik nik betidanik, euskaraz hitz egiten dudanetik beti esan dut NAZARREKOA naiz.. Baina konturatu naiz beste herri batzuekin ez dudala berdin egiten, eta horrela idazten eta hitz egiten dudala: Eibarko eta ez Eibarreko, Parisko eta ez Pariseko, Madrilgo eta ez Madrileko, Leringo eta ez Lerineko, Gastiango eta ez Gastianeko, Antzingo eta ez Antzineko, Bearingo eta ez Bearineko, Andoaingo eta ez Andoaineko.

Dena den, nire kasuan ez zait soilik Nazar hitzarekin gertatzen, badaude beste herri batzuk, uste dut s eta r bukatzen diren herriekin joera daukadala -eko jartzeko, adibidez: Mirafuentes (Mirafuenteseko), Aras (Araseko), Mues (Mueseko), Armañantzas (Armañantzaseko), Kodes (Kodeseko), Arronitz (Arronitzeko), Agilar (Agilarreko), Lakar (Lakarreko), Munitibar (Munitibarreko), Berriz (Berrizeko)...

Ea baten batek laguntzen didan!

 Gerardo Luzuriaga

 

Beste legealdi bat joan zaigu eta Euskal Liburutegi Nazionala berriro ezerezean geratu da, hurrengo legealdiaren zain. PSEk ere ez du ikusi beharrezkoa guretzat ezinbestekoa den erakundea sortzea. Lastima! X. legealdi, bost lehendakari, hainbat kultura sailburu, sailburuorde, zuzendari… joan eta etorri zaizkigu, baina Euskal Liburutegi Nazionalaren arrastorik ez. Pena! Erakunde horren beharra politikoek ez ikustea kezkagarria da; baina hori bezain kezkagarria da, intelektualen geldotasuna. Era batean edo bestean Euskal Herriaren osasun kultural gaixorik egotearen seinalea da. Dokumentazio eremu horrek gabezia ugari dauzka, ez soilik Euskal Liburutegi Nazional eza. Ezbairik gabe dokumentazio gabeziak euskal eredu propioa ez edukitzean datza. Sistema propioa ez edukitzeak, eta batez ere, Espainiak eta Frantzian indarrean dauden ereduei men egiteak ekartzen dizkigu jasaten ari garen burukominak. Espero dugu udal liburutegitik hasita eta Liburutegi Nazionalean bukatuta Euskal Herriak behar duen kultur aldaketaren motor bihurtzea. Gerardo Luzuriaga

2012ko irailean Europako Legebiltzarrak indarrean jarri du lan umezurtzei buruzko Direktiba.

Europar Batasuneko kideek doain kontsultatuko dituzte lan umezurtzak (argazkiak, filmak, eleberriak, olerkiak, lan teknikoak...)

Baina, zeintzuk dira lan umezurtzak? Lan umezurtzat hartuko dugu lan horien eskubideen jabea nor den ezin denean jakin edo ezin denean bilatu.

Europar Batasuneko estatuek hemendik aurrera daukate bi urte honen gainean Europako Legebiltzarrean   indarrean ezarri dituzten arauak  egokitzeko. Hots, bi urte barru Europar Batasuneko herrietan abian izan behar dute. Arau honen bitartez, hemendik aurrera erakunde publikoek liburutegiek eta museoek publikoen eskura harri ahalko dute.

Hortaz, hemendik aurrera lan horiek (umezurtzak direnak) digitaliztu ahalko dira egileen baimenik gabe.

Hori bai, lan horiek umezurtzatzat konsideratzeko ezinbestekoa izango da eskubideen jabearen bilaketa "arretatsu eta fe onekoa" egitea.

Logikoa denez, arretatsu eta fe onekoaren bilaketaren irizpideak  arau horretan sakon eta zehatz deskribatzen dira. Baldintz zehatzak jartzen dira.

Areago, aipatutako lan umezurtzen egileak agertuz gero, edozein momentutan,  erabaki daiteke bere lana ez dela uumezurtz. Eskatu orduko ez da izango umezurtz. Lan hori hortik aurrera ez da izango libre, eta egileak eska ahalko du konpentsazioa irabil izanagatik.

Dena den, Direktiba horretan dena dago araututa, eta konpentsazio hori neurrikoa izan beharko da. Erakunde publikoek inoiz ez diete ordainduko konpentsazio gisa diru kopuru handia, baizik eta neurrikoa izan beharko da.

Bestetik, erakunde publikoek etekinak atera ahalko dute lan umezurtz horiek erabiltzeagatik. Hori bai, etekin horiek erabili beharko dituzte beste lan umezurtz batzuk bilatzeko eta digitalizatzeko. Halaber,  nahiko izango da horietako lan bat umezurtza  konsideratzea Europar Batasuneko herri batean  Europar Batasuneko edozein herritan aske erabiltzeko.

Aurrerapauso handia eman da lan asko eta asko digitalizatu ahal izateko.

Gerardo Luzuriaga

EH Bilduk Lehendakaritza lortuz gero Euskal Herriko Liburutegi Nazionala sortuko duela iragarri du. Agenda politikoan sartuko duela. Ekimen interesgarri hori EH Bilduren programan satzeaz gain liburutegiei buruzko ekimen berriak ere nabarmendu ditu: Liburutegiak herritarrek gehien erabiltzen dituzten zerbitzuen artean izanda, liburutegi zerbitzuei lehentasuna emango diela aipatu du EH Bilduren Kulturaren arduradunak. Urtean eta urtean zehar aldarrikatu duguna azkenean errealitate bihur daiteke. Zer gehiago eska dezakegu!

 Halaber, liburutegiak, agiritegiak, dokumentazioa aspaldiko partez kulturaren lehendabiziko lerrotan jartzeko asmoa adirazi du. Oraingo egoera tamalgarri gaindituz, bada egun liburutegi asko material berria erosteko ere aurrekonturik gabe daude.

 Prentsak ere, oro har, primeran jaso ditu aipatutako liburutegien aldeko ekimenak. Hona hemen GARAn jasotakoa: “Algunas actuaciones en el campo de cultura: Dar a conocer Euskal Herria mediante proyectos culturales, a modo de marca. Constituir talleres de creación en cada disciplina. Fomentar proyectos culturales vecinales y de calle. Lograr que los museos sean didácticos. Recuperar el material localizado en archivos de fuera de Euskal Herria (Simancas, Salamanca...). Dar prioridad a las bibliotecas. Crear la Biblioteca Nacional de Euskal Herria”. Ezin gara kexatu!

Orain guri, dokumentazio arloan ibiltzen garen profesionalei dagozkigu Euskal Herriko Liburutegi Nazionalaren jarduerak, ezaugarriak, lehentasunak…  zehaztea. XXI. mendeko erakundea izan dadin, eta XXI. mendeko  euskal herritarren eta Euskal Herriaren beharrei aurre egin diezaion.

Gerardo Luzuriaga      

Seigarrena, aipatutako 174/2003 Dekretuak Eusko Jaurlaritzaren sailetako eta gainontzeko erakundeen (erakunde autonomoak, sozietate publikoak, agentziak) eskumenak ukatzen ditu. Dekretu horrek Eusko Jaurlaritzaren sailetako eta gainontzeko erakundeen agiritegi zerbitzuak onartzen ez baititu.

 Zazpigarrena, Agiritegi Historiko Probintzialek (Gasteiz, Bilbo, Oñati) honako funtzio hauek edukiko dituzte:

 Euskadiko lurralde historikoetan sortutako ehun urtetik gorako notario agiriak bildu eta ezagutarazi beharko lukete. Estatuaren administrazio orokorrak lurralde historikoetan sortutako dokumentazio bilduz, gordez eta ezagutaraziz, Administrazio Zibilaren Agiritegi Orokorra sortzeari buruzko maiatzaren 8ko 914/1969 Dekretuan ezarritakoarekin bat etorriz. Horretarako, bitarteko agiritegiaren funtzio bikoiztea administrazio balioa dokumentatzeko, eta agiritegi historikoaren funtzioa etengabe aurrera eramateko.

 Zortzigarrena, Euskadiko Agiritegi Orokorrak honako funtzio hauek  beteko ditu:

 Bitarteko artxiboa edo artxibo administratiboa izango da, administrazio orokorren bitarteko agiritegi edota agiritegi historikoa, alegia. Hortaz, Eusko Jaurlaritzaren sailetako agiritegi, erakunde autonomo, eta herri administrazioaren enpresen agiriak jaso, kudeatu eta gordeko ditu. Halaber agirien kontsultak, ikerketak eta zabalkuntza baimenduko ditu.

Laugarrena, aurkeztutako Agirien Lege-Proiektuan ez dut ikusten Agiritegien sistema bat. Ez baitago Agiritegien sistemarik. Sistema sortu beharrean, elementu guztiak zerrendatu dituzte, idazketa nahasgarri batean  (art. 15).  Hurrenez hurren,  aipatzen dira: Kultura saila, Euskadiko Agiritegien Kontseilua, Agiriak ebaluatzeko batzordea, Agiritegi Historiko Nazionala, EAEko Herri Administrazioen Agiritegien sistema, Tokiko agiritegien zerbitzuak eta sistemak, Euskal Herriko Unibertsitatearen agiritegien sistema eta zerbitzua, Eusko Legebiltzarraren,  Arartekoaren eta Herri Kontuen Euskal   Auzitegiaren agiritegien sistemak eta zerbitzuak.

 Lege-Proiektuaren zehar kultura saila  sistemaren buru dela argi eta garbi behin eta berriro adierazten bada ere, orain abian dagoen sistema mantentzeko edo  inor ez mintzeko agian idazketa ezin nahasgarriago egin da.  Sistemaren burua  (kontu guztietan erabakiko duena) kultura saila (Euskadiko Agiritegi Historiko Nazionala, Euskadiko Agiritegien Kontseilua) dela garbi uzten badu ere;  beste aldetik, oraingo sistema mantentzen da,  Justizia eta Herri Administrazio Sailak kudeatzen duena (EAEko agiritegi sistema). Laburbilduz, sistemaren koordinazio eza agerian dago, sistema bi bururekin sortu egin baita.  

 Nik neuk 15.artikulu hau horrela  antolatuko nuke, elementu partikularretik orokorretara. Oinarrizko agiritegiei dagokien garrantzia eta lehentasuna ematen, Lege-Proiektuan behin eta berriro adierazten duena praktikan jartzeko: agiriak sortzen eta kudeatzen dituzten erakundeen eskumenak errespetatzen, hain zuzen ere. Horretaz gain, haien arteko erlazio hierarkikoa ere markatuko nuke, eta era horretan  errazagoa izango da dokumentazio funtsen deskribapen eta balorazioen gaineko irizpide teknikoak eta metodologia komuna ezartzea.

 a)       Euskadiko Tokiko Administrazioaren agiritegiaren zerbitzuak eta sistemak

b)       Foru Aldundietako agiritegiaren zerbitzuak eta sistemak

c)       Eusko Jaurlaritzako agiritegien zerbitzuak eta sistemak: sail, erakunde autonomo, sozietate publiko agentzien zerbitzuak eta sistemak

d)       Euskal Herriko Unibertsitatearen agiritegien sistema eta zerbitzua

e)       Eusko Legebiltzarraren,  Arartekoaren eta Herri Kontuen Euskal   Auzitegiaren agiritegien sistemak eta zerbitzuak

f)         Auzitegien agiritegien sistemak eta zerbitzuak

g)       Euskadiko Agiritegi Orokorra

h)       Agiritegi Historiko Probintzialak

i)         Euskadiko Agiritegi Historiko Nazionala

j)         Agiriak Ebaluatzeko, Hautatzeko eta Eskuratzeko batzordea (AEHEB)

k)       Euskadiko Agiritegien Kontseilua

 Bosgarrena,    Euskadiko Autonomia Erkidegoko Herri Administrazioaren Agiritegien Sistemak,  174/2003 Dekretuan oinarrituta dagoenak ez dauka eskumenik EAEko herri administrazio osoa aplikatzeko. Dekretu horrek soilik Eusko Jaurlaritzaren erakundeetarako baita, eta sistema horretan toki guztietako erakundeak osatzen dituzte: Tokiko administrazioa, Foru administrazioa, Auzitegi administrazioa, Unibertsitateko administrazioa, Eusko Legebiltzarra, Arartekoa…

Gerardo Luzuriaga

Lehendabizikoa, Bilbo, Gasteiz eta Oñatiko Agiritegi HIstoriko Probintzialak ez dira aipatzen, ziur aski transferentziak duela gutxi izanda, Legearen idazlariei Euskadiko Agiritegien Sisteman sartzea ahaztu zaie. Aipatutako artxiboak Eusko Jaurlaritzari dagokio kudeatzea.

Bigarrena, Euskal Herrian, eta batez ere kultura eremuan bihurtu den arazo estrukturalari erreparatuko diot. Lurralde Historikoetako Foru administrazioak lege horren eremutik kanpo geratu dira, araupetze horretatik at daude, alegia. (art. 2.3)

Hirugarrena, dokumentazio profesionalei dagokionez, esaldi handikoia bezain hutsala jasotzen du Lege-Proiektuak "kudeaketa profesionala eta eraginkorra" aurreikusten du legeak bere aldetik. (art. 4) Esaldi biribil horrek, ondo izan arren, ez digu gehiegi argitzen. Esaldi horrek baiogarria izateko aurrekontu ekonomikoarekin lotuta izan beharko luke, eta kasu horretan ez dago. Hortaz, eraginik gabe geratzeko aukera handirik dauka. Hutsaren hurrengoan gera daitezke. 

Areago, Lege hau indarrean jatzeko porposatzen duen alderdi politiko bera (PSE),  Lege-Proiektua tramitatzen den bitartean, agirietako lanpostu batzuk suntsitzen ari da. Azken hilabete hauetan Herrizaingo sailean eta Lehendakaritzan bertan, dokumentaziorako lau lanpostu amortizatu dituzte.

Bestetik, jakina da agiritegi eremuan, Estatuaren beste Komunitate Autonomoekin konparatuta langile kopurua eskasa dela. Izan ere, badaude Eusko Jaurlaritzaren sail eta Erakunde Autonomo batzuk, non dokumentazio, agiritegi zerbitzuak ere ez diren existitzen. Halaber, sail askotan eta Erakunde Autonomo batzuetan zerbitzu osoa tekniko batek soilik atenditu behar ditu liburutegi, dokumentazio eta agiritegi zerbitzuak. Pertsona bakar bat zerbitzu osorako. Inondik inora ez da aski.

Paperean, Legean jartzeaz gain praktikan ere (errealitatean) garatu behar da.

Gerardo Luzuriaga

Eusko Jaurlaritzaren Saileko agiritegien arduradunak ez bagaituzte ere kontuan hartu Lege Proiektua erredaktatzeko unean, nahita baztertu bagaituzte ere arestian aurkeztutako Lege Proiektuan ikuspuntu positibo asko ikusi ditugu.

Besteak beste, garai berrietara egokitua eta alderdi elektroniko eta digitalari begira izatea; hiritarrek une oro agiriei sarbidea bermatuta edukitzea; balio historikoaz gain agirien administrazio kudeaketa ere kontuan hartu izatea; unitate administratiboetan informazio sistema eta informazio kudeaketa sortzea; hau guztia aurrera eramateko agiri eta artxiboen sistema antolatzea, eta sistema hori abian jartzeko dokumentazio profesional kopuru egokiekin aurreikustea; Administrazioak bere izapideetan erabilitako aplikazio eta sistema informatiko guztien inbentario egiteko beharra ikustea; Administrazioak agiriak eta agiritegiak administratzeko sistema sortzeko  eta mantentzeko arauztea.

Gerardo Luzuriaga