Harrikadak

Pasa den astean, aspaldiko partez, Jon Basaguren-ek Euskadi Irratian gidatzen duen Zidorrean entzun nuen.

Errepikapen bat zen, goizaldean, Rompan todo dokumentalari buruzkoa. Hots, 1980ko hamarkadako Latinoamerikako hainbat musika eta musikariri buruzko filma. Musika jarri eta hainbat xehetasun eman zituen Basagurenek.

Movimiento divertido (Mugimendu dibertigarria) izeneko musikaz aritu zen, besteak beste. Ez nuen ezagutzen, behintzat ez nuen gogoratzen zera hori inoiz entzun izana. Eta grazia egin zidan.

Irakurri goian jarri dudan lotura mugimendu horri buruz informazio gehiago izateko.

Gauza da pandemia garai hauetan ahaztu egin zaigula dibertitzea, eguneroko bizitzaren gorabeherei aurre egiteko ditugun eta genituen erremintak ahaztuta utzi ditugula nonbait. Umorea, adibidez.

Nigandik hasita: jada ez dut neure burua aguantatzen, beraz imajinatu albokoak.

Txorakeria bat kontatuko dut nire tenperatura zein den jakin dezazuen.

Igande iluntzean Sanse Fuenlabradaren aurka partida Anoetako soropilean. Bakarrik joan nintzen eta ez nuen nire tokian esertzeko aukerarik izan, harmaila guztiak ez zituztelako zabaldu.

Ezagutzen ez nituen hiru pertsona nituen alboan, gertu samar, baina ez ondo-ondoan.

Halako batean, horietako batek: «¡Árbitra.... que está fuera!» esan zuen ozen. Biratu egin nintzen eta esan nion: «No viene a cuento lo que has dicho. Y además no tiene gracia», serio-demonio. «Pues no te rías», berak.

Akabo.

Futbol zelaira begira jarri berriro, eta orduan konturatu laugarren epailea emakumezkoa zela.«Diossss!».

Segundo batzuk pasatzen utzi, arnasa hartu, burua biratu eta hanka sartu nuela esan nion.

Atsedenaldian, eserlekutik altxatu tabernara joateko eta barkamena eskatu nion berriro. Ez nintzela konturatu laugarren epailea emakumezkoa zela eta, gainera, berak esandakoa ez zela iraingarria.

Anekdota txoro hau termometro gisa.

Baina ematen du inguruan, sareetan zer esanik ez, jendea ez dabilela askoz ere lasaiago.

Gero arte esan baino lehen, kontatu nahi dizuet larunbatean Tatxers Dabadaban izango dela. Eguerdiko eta iluntzeko saioetarako sarrerak aspaldi agortu ziren. Gaueko pasera noa ni.

Agur!

Tiempos «indivertidos», este apunte en castellano.

Kosta egin zitzaidan korrika egiteari uko egitea. Asko, gainera. Azkenean, minak irabazi eta utzi egin nuen.

Badira jada hilabete batzuk astean zehar lauzpabost saio egiten ditudala oinez. Batzuk bakarrik, besteak lagunekin.

Hasiera batean, Igeldo bihurtu zen nire toki kuttunetako bat. Etxetik atera eta bi kilometro eskasetan ateratzen bainaiz auto eta abiaduraren eremutik bestelako mundu batean sartzeko.

Bakarrik joaten naizenean gehienetan podkastak eramaten ditut konpainia moduan. Elkarrizketak, solasak ditut gustuko. Lagunekin ateratzen naizenean, berriz, bestelakoa izaten da jarduna, noski.

Uda hasieran, Wikiloc-en sartu nintzen, asmoa bainuen txikitako lurretan barrena paseotxo bat egitea lagunekin batera. Horren lekuko da uztaileko hirugarren igandean egindako hauxe.

Pasa den asteburuan bakar-bakarrik bueltatu nintzen kamio horietara. Gaur ere errepikatu egin dut.

Aldaketaren bat sartzen dut normalean. Amaren etxetik atera naiz autoa bertan aparkatu ondoren, eta Arretxeko gainetik zein Ugaldetik barrena abiatu naiz Mendiola baserrira, handik Olakineta, Ebanjeli(e)ta eta Altzi baserriak. Buelta eman dut Oiartzungo Gurutzeko kaskora begira eta Irunera abiatu naiz: Aizabe, Txirripa, Urune, Altzubide, Lizardi, Altzulegarrea eta Txenperenea baserrietatik barrena, besteak beste.

Zerbait berezia gertatzen zait niri txikitako lur hauetatik barrena berriro oinez pasatzen naizenean. Kosta egiten zait esatea zer den.

Bide hauetako batzuk, Katea (Ventas) auzotik gertukoenak, Luis Aranburu gimnasia maisua gidari zela egiten genituen. Korrika saioak izaten ziren, eskolan ez baitzen kirol instalakuntzarik.

Bestalde, duela gutxi Gorka Juliok aipatu zidan oinez ibiltzeari buruzko liburu batzuk irakurri behar zituela. Ez dakit nola doan irakurketa.

Bitartean, duela egun batzuk ikusi dut sarean Altaïr liburu-dendak El arte de caminar (Oinez ibiltzearen artea) izeneko saila duela webgunean. Baten bat irakurria daukat lehenagotik, baina asmoa da horietako beste batzuk irakurtzea.

Apuntearen irudian Altzi baserriko astoa ageri da, duela hilabete egindako argazkian.

Gaur ere ikusi dut astoa, baina atentzioa eman dit handik berrehun metro eskasera teilatu baten gainean azaldu den ahuntz parea.

Recordando la infancia a pie, este apunte en castellano

Udako estanpak. Egun on.#Altzi #Irun #Oiartzun pic.twitter.com/ijvAphS0hE

— Mikel Iturria (@iturri) August 22, 2021

Irungo Harrera Sarea, una red ciudadana a la que mirar con orgullo, este apunte en castellano.

Igandean Gari Garaialderen argazki batek erakarri zuen nire arreta. Bilatu dut sarean, baina txioa ezabatu zuen. Ez dirudi albistea gertatu zen unean beste argazkilaririk zegoenik bertan, berak telefonoarekin egindako bat erabili baitzuen, adibidez, El Diario Vasco egunkariak. Hona hemen froga.

Ez dut mugikorrarekin argazkiak ateratzeko ohiturarik. Ez zait gustatzen, ez naiz eroso ibiltzen eta nire telefonoak kamera kaxkarra du; baina besterik ez denean... pic.twitter.com/rPUFKPSFjl

— Gari Garaialde (@GariGaraialde) August 9, 2021

Azken hilabeteetan Bidasoa ibaiaren inguruetan hil den hirugarren migrantearen berri ematen du argazkiak. Oraindik ez genekien nor zen.

Egunean bertan kontzentrazioa deitu zuen Irungo Harrera Sareak astelehen arratsalderako Udaletxe aurrean dagoen San Juan plazan.

Pertsona migratzaile bat hil da Irun eta Hendaia arteko muga igerian pasatzen saiatzerakoan.
Migrazio-politika arrazisten erruz hildako hirugarren migrantea da. pic.twitter.com/5tic68cLbZ

— Irungo Harrera Sarea (@IrungoHS) August 8, 2021

Dozenaka lagun elkartu ginen bertan, gehienak Irun, Hondarribia eta Hendaiakoak.

Nahi baino akats gehiago pilatu nituen gauean idatzitako hiru txio hauetan.

Dena pikutara doala ematen du batzuetan, baina Irungo Harrera Sarea bezalako guneak sortzen dira. Milaka lagun pasatzen ari dira Irundik azken urteetan eta seguru askok gogoratuko direla haietaz.https://t.co/UpKBFOej6I

— Mikel Iturria (@iturri) August 9, 2021

Oskar Ortiz de Guinea kazetaria handik barrena ibili da eta pare bat erreportaje majo egin ditu hildakoari buruz DVn.

Tres migrantes han muerto desde abril en Irun: Yaya y Abdoulaye ahogados en el Bidasoa y el tercero se suicidó en una orilla del río.
‘El sueño de Abdoulaye en Nantes acabó en Irun’ 👇🏽https://t.co/XNKD1vkpCA

— Oskar Ortiz de Guinea (@oskarguinea) August 11, 2021

Hildakoa Abdoulaye Koulibaly zen, Ginean duela 18 urte jaiotako gaztea. 2017an hasitako 5.000 kilometroko bidaiaren amaieran hil zen, osaba baitzeukan zain Nantes/Naoned hirian.

Maiatzean iritsi zen pateraz Kanariar Uharteetara. Uztailaren amaieran Kataluniara eraman zuten. Handik etorri berria zen Irunera bere kabuz.

Ibrahima Balde ere Gineakoa da, eta Amets Arzallusi handik honako bidaiari buruz kontatutakoak liburu bihurtu zituen lapurtarrak: Miñan. Pasa den udan irakurri eta hauxe idatzi nuen hemen. Laster gaztelaniaz, italieraz, katalanez... kaleratuko dute.

Amets Irungo Harrera Sarean ibilitakoa da, kobertura ematen migranteei, eta horrela ezagutu zuen Ibrahima.

Harrotzeko moduko proiektua da Irungo Harrera Sarea, goian esan dudan bezala. 100dik gora lagun ari baita eskualdean instituzioek egiten ez dutena bete nahian. 2018an hasi ziren, badira hiru urte lan isila eta eraginkorra egiten dabiltzala. Milaka pertsona artatu dituzte jada.

Webgunean sartuz gero, ikusiko duzue nortzuk diren, non dauden, zer eskaintzen duten, zer egiten duten eta abar.

Dut taldearen Petrolioa ere kanta aipatzen dute manifestuaren hasieran (Itsasartea zena, orain amildegia da), eta hau izan daiteke gaurko apunte honi amaiera emateko modu egokia.

Patera aipatu dut gorago. Patera hitz maitea da niretzat, horrela izendatu baikenuen Javier Ortizen irakurle taldearen posta zerrenda.

Ander Izagirreren gaurko zutabeak izen bera du. Dani Burgui, Iván Benítez, Maite Hernández eta Unai Beroiz fotokazetarien erakusketa batek azken egunetan Nafarroan izandako arazoen berri ematen du. Txioz jositako apuntea beste hari batekin amaituko dut, beraz.

Apuntearen argazkia Gari Garaialderena da.

Dice @caravinagre: «Alguien pintó ese bote en África para pescar y nunca imaginó que llegaría hasta aquí para revolver nuestra conciencia».

Añade @anderiza: «no sabemos debatir: si no estamos de acuerdo, dejamos de hablarnos o nos agredimos».

Paterahttps://t.co/uvLsRZpOd2

— Mikel Iturria (@iturri) August 12, 2021

El mapa de los incendios activos en este momento provoca auténtico pavor. pic.twitter.com/3Ot7nxTw60

— · Hibai Arbide Aza · (@Hibai_) August 7, 2021

Sarreratxoan aipatutako gaiarekin ez du (ustez) zerikusi zuzenik. Baina hemendik abiatuko naiz. Hibairen txio honen bidez jakin nuen atzo Europako basoetan indarrean dauden suteen berri ematen duen erreminta hau dagoela: European Forest Fire Information System (EFFIS).

Pandemiak ez gintuela askoz hobeak egingo bagenekien. Gutxi ikasi eta ikasketa prozesua mantsoa izango zela.

Denbora galtzen dugu (ni barne) muturren aurrean jartzen dizkiguten behatz zein amuei begira eta ez diogu erreparatzen ia beste ezerri.

Enpin.

Nazaret Castroren La dictadura de los supermercados (Supermerkatuen diktadura) irakurri berri dut. Bigarren honen azpititulua gehiago gustatzen zait: Cómo los grandes distribuidores deciden lo que consumimos (Banatzaile handiek nola erabakitzen duten zer kontsumitzen dugun).

Carro de combate blog kolektiboan aritzen da Castro kontsumitzen ditugun produktuen jatorria aztertzen. Ez nituen ezagutzen, ez idazlea, ezta bloga ere.

Liburuak Gran Distribución Moderna (GDM) deritzonaren barrena arakatzen du; hots, hipermerkatu, supermerkatu eta saltegi handien inguruan eraikitako eredua jorratzen du. 

Sarreran argitzen du eredu hori hegemonikoa izan dela orain arte, baina Internetek eta Amazon bezalako erraldoiek hankaz gora jartzen ari direla. Eta ez onerako, preseski.

Goian jarri (eta hemen errepikatzen) dudan loturan azaltzen dira gai nagusiak. Nik horietako bati erreparatu nahi diot oso labur eta zeharka: itsas-ontzien trafikoa.

Rose George kazetari eta idazlearen Noventa por ciento de todo (Guztiaren ehuneko 90a) aipatzen du Castrok liburuaren 129. orrialdean.

Eta datu hauek ematen ditu: 100.000 ontzitzar ari direla nabigatzen munduko itsasoetatik barrena. Handienek 15.000 edukiontzi eramateko gai dira. Hauetako batean 746 milioi platano kabitzen dira. Edo 82 milioi iPad. Edo 36.000 auto.

Maersk enpresak dituen edukiontziak bata bestearen atzean jarriz ia gure planetaren (gure hori ez dakit ba) zirkunferentzia lotzeko gai izango lirateke.

Datu gehiago badira, baina horiek birrinduta utzi ninduten.

Martín Caparrós-ek idatzitako El Hambre (Gosea) ari naiz irakurtzen egun hauetan. 600dik gora orrialde dituen liburua da. «Liburu hau irakurtzeko lana hartzen baduzu, berotzen bazara eta -demagun- liburua zortzi ordutan irakurtzen baduzu...» Zortzi ordutan? Nik ez dut halako gaitasunik, Martin!

Munduan barrena egindako hainbat bidaiaren ondorio da liburutzarra. Horietako herrialde bat India da. Egonaldi bat egin zuen Kalkutan, hain zuzen ere. Eta hemen eta orain Kalkutako Ama Teresari ematen dizkion zaplazteko batzuk nabarmendu nahi ditut (108. orrialdea eta ondorengoak).

Hiru arrazoi aipatuko ditut:

1.- Bakearen Nobel Saria 1979an jaso zuenean abortuaren eta antisorgailuen aurka hitz egin zuen Estokolmon.

2.- Union Carbide lantegia Bhopal-en lehertu zenean, ahazteko eta barkatzeko eskatu zien kaltetuei, epaitegietara jo eta kalte-ordainak eskatzera animatu beharrean.

3.- Ez zituen bere enpresaren kontuak inoiz publiko egin, baina bostehun bat komentu eraiki zituen munduko ehunen bat herrialdetan zehar. Kalkutan hilzorian zeuden pobreei gutxieneko duintasunez hiltzeko guneak sortu zituen, baina jasotako dirutik ez zuen ezer bideratu bertan ospitale bat egiteko.

Biraul-i eskainitako kapituluan nago orain, 119. orrialdean hasten dena. Biraul Bihar estatuko probintzia da eta 100 milioi biztanle ditu. Lur aberatsak bai, baina baita pobre asko.

Gaur eta bihar horrekin hitz joko bat egin nahi nuen. Gaur han gertatzen dena ez ote den bihar hemen ere gertatuko.

Ez naiz batere baikorra ikusirik mundua nola suntsitzen ari garen.

Beno, isil nadi eta goazen denok Messik esan behar dituenak entzutera.

El Hambre hoy y mañana, este apunte en castellano.

(...)

Maria Jauregi: Gertatu zitzaidan lankide batekin; atentatu bat gertatu zen, eta gosaltzera joan ginen. Esan zuen: «Putaseme hauek, haiei berdin egin beharko litzaieke». Nik esan nion ezetz, bestela haiek bezala jokatzea litzatekeela, eta berak erantzun zidan: «Hori esan senitartekoei». Esan nion: «Ez daukat esan beharrik, nire aita ETAk erail zuelako». Barkamena eskatu zidan, eta esan nion ez zuela eskatu beharrik; bakoitzak bere pentsamendua daukala, eta sentitzen duen bezala jokatzen duela. Kanpoan zaudenean, ni Maria naiz, Maria gisa egiten dut bizimodua; ez noa nire historia kontatzen. Pertsona batekin konfiantza badut, eztabaidak horretara badarama, bai, baina bestela ez dut kontatzen.

Jon O. Urain: Lau urteren eta bi herriren arteko aldea daukazue. Bera izan dituzue giro bat eta garai bat. Nola oroitzen duzue zuen gaztaroko giro politikoa?

Maria Jauregi: Guk kuadrillan bagenekien bakoitza nondik zihoan, eta ez dugu asko eztabaidatu; ez da gaia ateratzen. Beti errespetatu izan dugu elkar, eta ondo eraman izan dugu. Ez dut inoiz arazorik eduki.

Irati Goikoetxea: Nik neuk, oso koloretsua eta ederra. Baina gaiari lotuta, oso garai itoa oroitzen dut; biolentoa, grisa. Festara joatea zen istiluak sortzeko arriskua. Eta ez ulertze asko; nik ez dut inoiz irainik zuzenean jaso, baina inguruan ikusi, bai: zinegotzi mehatxatuak, bizkartzainak ez eramatea erabakitzea... Aitak, eta gero guk gure kabuz, oso txikitatik jarri gintuen Bakearen Aldeko Koordinakundearen (BAK) pankartaren atzean.

Maria Jauregi: Gurasoekin joanda nago ni ere BAKen manifestazioetara.

(...)

Jon O. Urain: Nagusiki gizonak izan dira gatazkako protagonistak, baina batez ere emakumeak ari dira memoria lan horretan. Nabari duzue aldagai hori?

Irati Goikoetxea: Indarkeriak eta terrorismoak alargun asko utzi ditu, eta alargun horiek memoria bakarrik ez, sekulako transmisio lana egin dute. Emakume horiek hezi dituzte umezurtz geratu diren haurrak, eta kasu gehienetan, oso ondo kudeatu da gorrotorik gabeko transmisio hori. Mendeku goserik gabe.

Maria Jauregi: Ni ez naiz kontziente lan hori egiten ari garenik. Nire ikuspuntua plazaratzen dut, uste dudalako hori dela bidea.

Irati Goikoetxea: Egia da egon direla saiakerak, garai gogorretan gainera: Ahotsak. Emakume talde bat, gai zena elkartzeko. Hor ere bazeuden alderdiak, pentsatzeko moduak, baina bazegoen ahalegin bat hori gainditu eta erdigunean jartzeko jarri behar dena: sufrimendua, begirada humanoa. Emakumeak ziren.

Maria Jauregi: Beste ekimen oso garrantzitsu bat izan zen Glencree. Zein garrantzitsua den fokuetatik kanpo egiten den lana. Urteak eman zituzten lanean, eta, erabat sendo zegoenean, emaitza bat lortu zutenean plazaratu zuten prozesu guztia. Lehen bileran, bakoitzak ez zekien aldamenean zegoena zein zen. Hori oso aberasgarria izan zen. Konfiantza espazioak sortu behar dira hitz egiteko, eroso sentitu behar zara aldamenekoarekin.

(...)

Jon O. Urain: Nola irudikatzen duzue herri hau hamar urte barru?

Maria Jauregi: Baikorra naiz. Aurrera egingo dugu; jarraituko dugu balioak landuz, enpatiaren bitartez, elkarri entzunez. Gutxi entzuten dugu. Eraikiko dugu herri hau, pertsona guztiak hartzen dituen herri bat eraikiz. Bidean goaz.

Irati Goikoetxea: Ni ere baikor naiz, aktibotasunez; gauzak ez dira berez etorriko. Inaktibitate handia egon da, aktibatu behar dugu. Orain da momentua, denborari heldu behar diogu: gauzek aurrera egingo dute egiten badugu gauzek aurrera egin dezaten. Belaunaldi bat dator honen guztiaren oso kontziente izan behar duena.

Maria Jauregi: Belaunaldi horri ezin diogu ardura hori utzi. Erakundeen aldetik emateko dauden pauso asko eman behar dira.

Elkarrizketa osoa: Oihanaren minak hezurmamitzen.

He traducido algunos extractos aquí: Irati Goikoetxea y Maria Jauregi.

Ostiralean moda erakusketa baten aurkezpena izan genuen eta hari sostengu ematea tokatu zitzaidan.

Ireki parentesia. Iturri Enea ez da nirea. Itxi parentesia. ;-)

Goizeko 11:30etan hitzordua Okendo Kultur Etxean. Erakusketaren izenburua: Frantzia pasealekua 2. zenbakia. Pedro Rodríguez.

Kultur etxeko zuzendari lanetan ari den Izaskun Aranaz gain, komisarioa (Pedro Usabiaga) eta hiru lagatzaile (Lydia García, Carlos Milla eta Jesús Velarde Florencio).

Gaur egungo prentsaurrekoetan gero eta zailagoa da komunikabideak erakartzea. Are gehiago, garai berean Jazzaldia bezalako jaialdi bat dagoenean.

Ostiralean ondorengo hauek bertaratu ziren: Euskadi Irratia eta Radio Euskadirentzat Marijo Uria, Noticias de Gipuzkoako Carolina Alonso kazetaria eta Ruben Plaza argazkilaria, Donostitik agerkariarentzat Eva Recio kazetaria eta Santiago Farizano argazkilaria eta Diario Vascorentzat Pedro Martínez foteroa.

Telefonoz, pare bat elkarrizketa egin zituen Onda Ceroko Eduardo Yáñez-ek, Usabiaga eta Millarekin. Alberto Moyanok Lydia García elkarrizketatu zuen.

Mahai baten bueltan egiten den prentsaurrekoa baino agerraldia bisita baten moduan planteatu eta hala gauzatu zen.

Ongi etorri hitzak eta komisarioa zein lagatzaileak aurkeztu ondoren, Pedro Usabiagak gidatu zuen ekitaldia, hiru lagatzaileei jokoa eman eta txandak ondo banatuz.

Kultur etxeko teknikari den Ernesto Ibarluzeari galdetu nion atarian: Zer moduz joan da muntaia? Eta Ernestok: Oso erraza izan da Usabiagarekin lan egitea.

Usabiagak botatako hiru ideia hauek azpimarratuko ditut:

1.- Haur eta gaztetxo garaian Lizeo Frantsesetik etxerako bidean liluratuta begiratzen ziola Frantzia pasealekuko 2. zenbakian zegoen Pedro Rodríguez-en letreroari.

2.- XX. mendeko  urte haietan goi mailako bi jostun zeudela Gipuzkoan: Cristobal Balentziaga eta Pedro Rodríguez. Eta azken hau itzalpean gelditu zela.

3.- Erakusketan Pedro Rodriguezen Donostiako etxean lan egindako hainbat modistaren lana gogoratu nahi izan du, izen handi horien atzean beti emakume langile asko daudela nabarmenduz.

Egidazue kasu eta segi udan erakusketa ikustera. Ez dakit bisita gidatu gehiago egingo ote diren (ostiral arratsaldean egin ziren pare bat).

Ordutegia:

Astelehenetik ostiralera, 10:00-14:00 / 16:00-20:30.

Larunbatetan, 10:00 – 14:00 / 16:30 – 20:00.

Igandetan eta jaiegunetan itxita. Salbuespen gisa, erakusketa irailaren 19an ere zabalduko da. Igande horrek Zinemaldiarekin kointziditzen du eta zerbait berezia egongo da.

Hona hemen hainbat lotura informazio gehiagorekin:

Pedro Rodríguezen Donostiako joskintza etxeari eginiko omenaldia (Donostia Kultura).

Aquellas puntadas de alta costura eta Lydia García (coleccionista de moda): «Estamos hartos de tanto feísmo» (Diario Vasco).

Donostia: Okendo se viste de Pedro Rodríguez (Noticias de Gipuzkoa).

Paseo de Francia, nº 2. Pedro Rodríguez (Donostitik).

Exposición sobre Pedro Rodríguez, un diseñador coétaneo de Balenciaga, este apunte en castellano.

2019ko uztailaren 28an, duela ia bi urte, idatzi nuen lehen aldiz hemen pelikula honetaz: Oskar Alegriaren zumirikia.

Garai hartan eman baitzen ezagutzera Veneziako zinema jaialdiak Orizzonti sailean proiektatuko zuela filma.

Elkarrizketa ederra egin zion orduan Amagoia Gurrutxagak Berrian: «Arbolak imitatzea da gure erronka».

Zortzi hilabete pasa ziren 2020ko martxoaren 7an Iruñeko Ikuspegi jaialdian egin zen Zumiriki egunera arte. 150 bat lagun elkartu ginen Geltoki jatetxean eta handik manifestazio baketsua egin genuen Baluartera.

Hura izan zen Covid-aren eraginez ezarritako itxialdi estuaren aurreko nire azken ekitaldi jendetsua.

Orduan idatzita utzi nuen ondokoa:

«Horiek buruan iltzatuta geratu zaizkidan film honetako hainbat irudi. Baina askok egin zidaten ihes eta berriro ikusi nahiko nuke, zinema areto batean ahal dela; etxean bestela, Filmin edo antzeko plataforma batean filma ikusgai paratzen dutenean.»

«Sartu bainaiz jada gauzak behin baino gehiagotan ikusi edo irakurtzen den edade horretan eta Oskarrek filmatzea bitan bizitzea dela esan zuen Iruñeko aurkezpenean.»

«Gogoratzea recordar da gaztelaniaz eta latinez recordis bihotzetik berriro pasatzea da. Tira, hori lortu du Oskarrek: gure bihotzean geratzeko egina baitago pelikula hau.»

Hamasei hilabete ondoren ostiralean izan nuen, esan bezala, artefaktua bigarren aldiz ikusteko parada.

Apenas gogoratzen nuen ezer. Askotan gertatzen zait eta ernegatu egiten naiz horregatik. Baina ez du erremediorik.

Gozamena da berriro ikustea laurogeitaka urteko Pirinioetako artzainen azken gaua. Adibidez.

Hasieran esan zuen Oskarrek aitak zazpi bat aldiz ikusi duela filma jada eta orain esan diola ulertzen duela pelikula. Oskarrek dio, aldiz, ez duela oraindik ulertu, hogeitaka aldiz ikusi badu ere.

Tira, ulertzea da gutxienekoa. Berrirakurri eta berrikusten dugun bitartean gozatzea da gehien inporta zaidana.

Volver a ver, releer, este apunte en castellano.

Kalean jada, Oier Aranzabalek Iñaki Peña medikuarekin «Barruan gaude» podcastean izandako solasaldia aukeratu nuen bidaide.

Google Podcast plataforman ere entzun dezakezu @BarruanGaude. Harpidetu eta adi plataformari!https://t.co/YRYeNXOCGu

Bihar Iñaki Peña (@PatxiLurra) zinemagile eta mediku paliatibistaren etxean sartuko gara.

🎧👇 pic.twitter.com/hghCJ4mmIX

— Barruan Gaude 🎙️ (@BarruanGaude) July 1, 2021

Paseoa baino egun batzuk lehenago, gertuko pertsona batek esan zidan norberak bere buruarekin aritzeko bakardadea behar duela, ez duela interferentziarik behar. Ados nago, baina ez erabat.

Ez daukat ohitura handirik oinez ezer entzun gabe joateko. Nahiago zerbait entzutea,  Chirbesek zioen bezala, nire barne bizitzak ostra batek baino gehiago aspertzen bainau.

Beraz, podcasta entzuten nuen bitartean egin nituen kilometro batzuk. Eta pizgarri suertatu zitzaidan, iradokitzailea.

Iñaki Peña medikuaren lana ez da samurra: norbait sendatu ezinik badabil, berak modu duinean hiltzen laguntzen baitu pertsona hori. Hau da, zaintza aringarrietako medikua da.

Une honetan etorri zait burura Oierren galdera bat. Ea heriotza duinik ba ote dagoen. Baietz dio Peñak, gure gizartean ohikoena dela pertsona era duinean hiltzea, horretarako tresnak baditugula.

Bigarren galdera bat egin zion Oierrek: zer ote den modu duinean hiltzea. Memoriaz ari naiz, ez audioa entzun berritan, heriotza duina bizitza duinaren amaiera dela, zure balioen arabera hiltzea.

Peñak heriotza ez duinaren adibide gisa jarri zuen mundu guztiak ikusi ahal izan zuen Muammar al Kadafi-ren hilketa. Eta modu duinean hiltzea Augusto Pinochet-ena.

Peña doktoreak heriotza duina ez du soilik identifikatzen eutanasiarekin edota suizidio lagunduarekin. Hori aukera bat da, zorionez berriki onartu duena hegoaldean Espainiako Parlamentuak (03/2021 legea).

1.- La vida humana es el mayor derroche económico de la naturaleza... #chirbes #enlaorilla

— Mikel Iturria (@iturri) December 11, 2015

Chirbes aipatu dut eta berak zioen pertsonen bizitza naturaren xahutze ekonomiko handiena zela. Dakizunari etekina ateratzeko moduan zaudenean, hil egiten zara eta atzetik datozenak zerotik hasi behar berriro. Hala izaten da maiz, bai.

Hiru dokumental eginak ditu gaiari buruz Peñak. Horietatik lehena Aulki hutsak da. Bertan, hasieran, Berri Txarrak taldearen Min hau kanta agertzen da. Behean Gorka Urbizuk Katamalo taldean eginiko bertsioa jarriko dut.

Pasa asteburu ona!

Vivir dignamente, morir dignamente, este apunte en castellano

Egun hauetan atentzioa eman dit Espainiako Radio 3eko hiru kazetariri zuzendaritzak bidalitako agur gutun burokratikoak sortutako olatuak. Ez olatuak berak, baizik eta gutxienez bi (jubilatzeko adinean) publikoki agertu direla esanez lanean jarraitu nahi zutela.

Ez ditut Radio 3eko komeriak ondo ezagutzen. 1980ko hamarkada bukaeran eta 1990eko hamarkadan, batez ere, bai jarraitzen nuela emisora, baina gero pixkana joan nintzen handik apartatzen.

Min eman zidan Diego A. Manrique erditik kentzeko egindako jokaldia, baina hori jada XXI. mendean gertatu zen. Asko gustatzen zitzaidan, adibidez, bukaeran aurkezten zuen El Ambigú irratsaioa.

Julio Ruiz ez da erreferente bat izan niretzat, baina bai gertuko hainbatentzat. José Miguel López 1990eko hamarkadaren bueltan bai entzuten nuela, gustura gainera. Javier Tolentino ez dut jarraitu.

Batez ere lehenengo biek zabaldu dute ez direla konforme zuzendaritzak hartutako erabakiarekin. Hau da, 67-68 urterekin prest zeudela lanean jarraitzeko, asko gozatzen zutelako irratsaioarekin.

Lanpostu publikoetan, Administrazioaren menpekoak, uste dut nahikoa dela langa hori agur esateko. Hortik aurrera baten batek jarraitu nahi balu, utz dezala eremu publikoa eta joan dadila pribatura.

Alde batetik kulturak, bestetik kazetaritzak, bakoitzak bere aldetik nahikoa arazo dituzte. Biak batera elkartuz gero, areagotu egiten dira problemak. Eta horrela dago kultur kazetaritza Espainian oraintxe bertan.

Premio Nacional de Periodismo Cultural... en paro. Así está el sector.https://t.co/iWuVvdxFwR

— Álvaro Colomer (@AlvaroColomer) June 21, 2021

Radio 3k arazo asko dituela dirudi, eta, seguruenik, Tomás Fernando Flores zuzendaria da handienetakoa: ez dut niretzat fidagarri den inor berari buruz ongi esaka entzun.

Jarraitu nahi dutela lanean? Ondo. Podkastak bogan dauden unean, erraza dute. Eta ez zaizkie faltako antenak eta tribunak.

Aldaketa garai bete-betean gaude hainbat alorretan eta irratigintzan, kazetaritzan, kulturgintzan ere bai.

Argiago esango dut: gazteei, gazteagoei eman behar zaizkie aukerak baldintza onetan lan egiteko. Baita eremu publikoan ere. Bestela jai dugu.

Eskertu egindako lana, nola ez!, hiru hauei eta aste honetan bertan Radio Euskadiko antenari agur esan dioten Kike Martín eta Félix Linares bikoteari. Mila esker!

Gu sortu ginen enbor beretik sortuko dira besteak.

Enborretik Rodrigo Cuevas sortu den bezala. Asturiarra ostiralean egon zen Victoria Eugenian bere kabareta, talentua, LGTBI eta langile klasearen harrotasunarekin.. baita musikarekin, nola ez ba.

Del mismo tronco del que nacimos nosotros..., este apunte en castellano.

Zihara Jainaga Larrinaga kazetariak Ana Zubiaga Elordieta zientzilariari eginiko elkarrizketa argitaratu zuen Berriak pasa den igandean: Ana Zubiaga: «Helburua minbiziaren hilkortasuna saihestea da».

Donostian neguko egun euritsu batean eguzkiaren izpiak bezainbeste egiten dute dir-dir nire ezagupen zientifikoek, baina eskuak burura eraman nituen ez nuelako Ana Zubiaga ezagutzen.

Elkarrizketa irakurri eta gorde egin nuen. Asmoa astean zehar berrirakurri eta hura gaztelaniara itzultzea zen.

Larunbat arratsaldea aprobetxatu dut horretarako eta emaitza hemen dago: Ana Zubiaga: «Ser científica es ser artista».

Minbiziari buruz ari da bertan, puntako ikertzailea baita alor horretan, baina apunte honen titulurako erabili dudan esaldi modukoak ere oparitzen ditu: «Zientzialari izatea artista izatea da».

Soinu banda Anarirena da, Epilogoa.

Alde batetik, aste honetan bi kontzertu eman ditu Anarik Donostiako Antzoki Zaharrean. Berak meritua kentzen dio bere buruari, bete egin duelako bietan, baina soilik edukiera erdizka daude oraindik gure kultur guneak. Hala eta guztiz ere, 500 lagun bi egunetan.

Bestetik, Zubiagak dio elkarrizketan «Baserriko alaba naiz». Eta Anariren bideo hau baserri batean dago grabatua.

Gainera, profetiko samarra ere bada. Erreparatu letrari.

Epilogoa

Ihes egiteko era guztien artean, gutako bakoitzak aukeratua du berea, eta zuk zeurea.

Oharkabe, erabaki duzu bizitzeran gorritik metro bat atzera bizitzea, bidean seinaleak: zaindu segurtasun tartea.

Badakizu, garrantzirik ez duten gauzen artean, garrantzi gehien dutenak, bihurtzen dituzula garrantzizkoenak,
Eta trenak euri tanten kontra lehertzen hasten direnean,
Hutsuneak azpimarratuz
Zeure burua ikusten duzu kotxeen argien itzal bustian
Telefonoz deitzen duen
animalia izu eta hipokondriakoa

Eta tristuraren industriak zuretzat sortuak dituen
antsiolitiko eta kantuak, makrobiotika eta liburuak,
konstelazio eta terapiak, sare sozialak eta farmaziak,
zure melankoli burgesa bezatzen dutenak

dena duzu
dena duzu galtzeko
dena duzu galtzeko beldurra