Harrikadak

Ohar garrantzitsua: blog honetan bakarrik erabiltzeko apuntea.

Gaur aipatu nahi dut gaixoen aldamenean gaudenok (senideek, lagunek, baita sanitarioek ere batzuetan) askotan ahazten ditugun hiru gauza oinarrizko:

1.- Gezurrik ez

Fede onez bada ere, bisitari askok hanka sartzen dugu bete-betean, gaixoa animatzeko gertatuko ez diren gauzak esateko joera handia baitago. Adibidez, "laster etxera joango zara", etorri berriak (edo ez hain berriak) hori gertatuko ez dela dakienean.

2.- Keinurik ez

Zergatik dugu joera handia gaixoaren aurrean keinuak egiteko? Hau da, gaixoa enteratuko ez balitz bezala. Noski enteratzen dela. Hori baita, normalean, harrapatzen duten lehen gauza.

3.- Ahopeka ez

Goikoarekin loturik dagoen beste kontu bat. Gaixoaren aurrean ahopeka hitz egiteko joera negargarria.

Hiru gauza hauek sutan jartzen naute (eta kontziente naiz nik ere egiten ditudala). Hirurak bakar batean biltzen dira: ez egin besteei, zuri egiterik nahi ez duzuna.

Teoría y práctica no van de la mano

Ohar garrantzitsua: blog honetan bakarrik erabiltzeko apuntea.

Nabarmena da azken bolada honetan nire idazkietan dagoen kutsu ezkorra. Oporren ondorengo sindromea gainean badaukazu, hobe ez irakurtzea. Nirea, berriz, oporren bete-betean dudan sindromea da.

Bai, nekatuta nago, baina aurrera segitzea beste erremediorik ez dago. Amaren famili-medikuak (kabezerakoa garai batean) zera esan omen zioen aurrekoan: "zure senarraren egoera zein den ikusita, ez dute hobeto zaintzen gehiago maite dutenek, gaixotasunaz dakien jendeak baizik".

Aste honetan pertsona bat hil egin zen gure aurreko gelan. Ez da gela horretan hiltzen den pertsona bakarra, baina gertukoa egin zait haren kasua. Anaiari txanda hartzen nion bitartean izan nuen heriotzaren berri. Semea-edo zebilen alde batetik bestera bueltaka, urduri, telefonoa eskuan zuela.

Arratsaldean amak hitz egin zuen pasilloan gero gauean hil egin zen andrearen senarrarekin. Duela 16 urte antzeman omen zioten Alzheimerra. Azken zazpi urteak pasa omen ditu egoitza batean. Hiltzera ekarri omen zuten bezperan Bidasoako Ospitalera. Lasaitu ederra hartuko zuen familiak, baita gaixoak berak ere.

Ostegunean bertan egin zuten hileta-elizkizuna nire laguna den Albertoren amaren alde. Gutxienez 8 urte eman ditu minbiziarekin borrokan, gorputzak kieto esan duen arte.

Eibartarrak posta zerrendakidea zen Jorge Kruzeta ere hil egin da egun hauetan. Zerrendan aipatu dute e-maila utzi zuela prest lagunei eta sendiari bidaltzeko bere heriotzaren berri emateko. Horrela enteratuko ziren asko.

Eta aste honetan ere enteratu dira komunikabideak Benta Berri auzoko 77 urteko gizon batek bere buruaz beste egitea erabaki zuela ekainaren 24aren bueltan. Errespetua eta bidai on berarentzat.

Aita, seguruenik, egun batzuk barru sartuko dugu Donostiako egoitza batean. Berak oraindik ez daki ezer eta ez dakit nola hartuko duen albistea.

En torno a la muerte

Ohar garrantzitsua: blog honetan bakarrik erabiltzeko apuntea.

Jukebox lagunak kontatu zidan aurrekoan Nobel Sariduna den Elfriede Jelinek idazle austriarrari irakurri ziola Estatuek dirua kulturan baino gizarte zerbitzuetan gastatu behar zutela. Ondo dago planteamendua, baina agian Elfriedek zahartzaroan duen pentsamendua da hori. Gazte garaian gauza bera esango ote zuen? Dena den, kulturaren alorretik kendu beharrean, intsignia itsatsita eramaten duten neska-mutilen partidatik ere kendu dezakete. Ez naiz bakarrik goi mailako kirolaz ari, gerraz ere bai, nahiz eta Olinpiar Jokoak amaitu diren une honetan talde askoren arropa ikusterakoan Armada etorri burura.

Harira, asteburua hola-hola egon ondoren, hobetu egin da attaren egoera, nahiz eta batzutan ideiak nahastu eta pertsonaren bat edo bestearen kontra jarri, auskalo zergatik.

Igande gauean lagun batek aitaren heriotzaren ondoren idatzitako testu ezberdinak irakurtzen egon nintzen. Etxean hasi nintzen arratsaldean eta kosta egin zitzaidan attaren aldamenean jarraitzea. Une honetan, urrutiago ikusten dut bere heriotza. Match-balla irabazi duelakoan nago, baina bai hasi naizela ideia hori lehen baino gertuago ikusten.

Goizean hitzordua genuen Irungo Udaleko gizarte laguntzaile batekin. Eskura ditugun baliabideen berri eman digu: eguneko zentroak, gune gerontologikoak, plaza kontzertatuak, plaza pribatuak, bete beharreko paperak, balorazioak…

Atta lo harrapatu dut gero (botiken ondorioz). Egoerari buelta ematen hasi garen honetan, amarekin egon naiz hizketan egonaldi honen ondoren zer egin erabakitzeko. Anaiak eta biok genuen beldurra errealitate bihurtu da: amak etxean nahi du. Berdin du zer esaten diozun. Gaizki pasatako garaiak hortxe izango ditu, baina ahaztu egin nahi dituela dirudi.

Okerrena guk betiko martxa hartzerakoan hasiko da.

Recursos para mayores

Michael Phelps alde batera utzita, Olinpiar Jokoetako beste izar nagusia Usain Bolt atleta jamaikarra izan da. Gehienok jakingo duzue, baina 100, 200 eta 4 x 100 metroetako lasterketetan txapela janzteaz gain, munduko errekorra hobetu du hiruretan.

Berari begira 1988an Seulen ospatutako Jokoekin gogoratu naiz. Asian ospatzeaz gain, aita ere gaixo zegoen orduan, munduko markak puskatu ziren 100 metroetan, atleta jamaikarrak bietan tartean, eta abar…

Gogoratzen dut hemengo goizeko 5:00ak aldera korritu zela karrera hura. Ben Johnson  jatorri jamaikarreko korrikalari kanadiarrak 9 segundo 79 ehuneneko behar izan zituen nik gehiegi maite ez nuen Carl Lewis estatu batuarrari aurrea hartzeko. Gero dopatze kontuak etorri ziren eta akabo Johnsonen txapela eta errekorra.

Oker ez banago, handik gutxira etorri zen Donostiara Johnson, Euskadiko Sei Orduetara, eta Zakilixut-en tira bat dut gogoan. Bette Davis aktorea ere sartu zuen tartean Olariagak. Aktorea Zinemaldira etorri ondoren, handik gutxira hil egin zen.

"Bette Davis, Bette Davis… eta Davis joan".

"Ben Johnson, Ben Johnson… eta Johnson etorri".

Ez ditut behar den bezala jarraitu Zakilixuten tirak azken bolada honetan, baina uste dut ez duela ezer egin oraingoz Usain Bolt-ekin. Zain nago.

Ohar garrantzitsua: blog honetan bakarrik erabiltzeko apuntea.

Gaur gelan barna oinez hasi da aita eta ez du alde egiteko imintziorik egin oraingoz. Egindako frogen emaitzen zain geratuko gara, beraz.

Egun hauetan laurogei urteen langa pasata izango duen andre txiki bat ikusi dut bakar-bakarrik ospitalean. Ondoko gelan dago eta señoritaka aritzen da gauez, baita batzuetan egunez ere, erizainei eta laguntzaileei deika. Behin entzun nion eskatzen semeari deitzeko, baina erantzun zioten ezin zutela (protokoloa izango da). Dirudienez, familiak badaki amona ospitalean dagoela.

Astelehen goizean, berriz, garbiketa-lanak egiten zituzten bitartean, korridorean barna zebilen tarrapa-tarrapa sueroa zeraman gurditxoari heldurik. Halako batean, zakarrontzi batean sartu zuen eskua. Erabilitako goanteak eta zapi zikinak hartu eta poltsikoan gorde zituen. Erizainari abisu eman eta jarraian deitu zion atentzioa. Errainarentzat zirela erantzun zion. Kostata bueltatu zituen zakarrontzira. Arriskua bost axola zitzaion berari. Erizainen buruak goante eta zapi erabili gabeak oparitu zizkion plastikozko poltsa batean.

Gauean etorri nintzenean amonaren gela hutsik zegoen. Pintatzen ari dira unitatea eta hustu egingo zuten. Amona non ote zegoen galdegin nion nire buruari. Etxean egongo da? Ospitalean jarraituko du?

Laster jakin izan nuen non zegoen amona. "Señoritaaaaa".

Una abuela muy sola

Blog garrantzitsua: blog honetan bakarrik erabiltzeko apuntea.

Larunbateko apuntea bukatu nuen esaten: "Ea astelehenean zer dion neurologoak. Frogak egin beharko dizkiote jakiteko zein den panorama (badakigu ez dela alzheimerra, beste dementzia mota bat baizik, frontala)".

Aitak igande goiza markatua zuen bere agendan. Duela urtebete hildako Tio Miguel zenaren aldeko meza zegoen Kateko Elizan eta esana zigun bertara joateko asmoa zuela senideei eta ezagunei galdetzeko ea ba ote zekiten emaztea non zebilen (nahiz eta emaztea berarekin batera egon).

Iritsi zen igande goiza eta txanda anaiari utzi nion, nik lo pizarra egiteko asmoz. Bazkalduta bueltatu nintzenerako, hantxe zegoen bera ohetik eskapo egiteko prest (nahiz lotuta egon). Arratsaldean hiru orduko borroka egin zuen alde egiteko. Pare bat poltsa lasaigarri eman zizkioten zainetik, erabat lo zegoen baina jarraitzen zuen hanka egin nahian.

Halako batean, amore eman zuen eta ohean geratu zen. Begiak irekita eta burua batek daki non. Eskutik helduta somatzen nuen haren pultsua oso azkar zihoala eta erizainei deitu nien pultsua eta tenperatura hartzeko. Pultsua azeleratua zuen, baina kezkagarriagoa zen haren kalentura 39 gradu luze zegoela jakitea. Gainera, zainean irekitako bidea itxi egin zitzaion. Laostia! Bertan geratuko zela pentsatu nuen.

Gauean ibili omen da saiakera gehiago egin nahian, baina goiza erabat lo pasa du gizajoak, ezgauza. Apenas ulertzen zitzaion zer adierazi nahi zuen, baina bera bakarrik jan du. Medikua harrituta dago hain abiadura handiko txarraldiarekin eta bihar froga batzuk egitea aurreikusi du.

Gogoratu hau blog honetan bakarrik erabiltzeko apuntea dela. Eta eskerrik asko guztioi.

Ohar garrantzitsua: blog honetan bakarrik erabiltzeko apuntea. Aitak periodikoak begiratzen ditu, irratia entzuten du eta telebistari begira ere egoten da.

Asteartean eraman genuen aita ospitalera (beherakoa zuelako). Asteazken arratsaldean, berriz, siestatik esnatzerakoan, delirio batean esnatu zen. Aldamenean zuen gaixoa ikusitakoan buruan sartu zitzaion amak etxera ekarritako beste gizon bat zela hura. Kostata hartu zuten mendean erizainek eta medikuak.

Ni beranduago iritsi nintzen eta, lotu ez zutenez, etxera zihoala esanez hasi zen berriro. Medikuak ohera lotu behar zutela planteatu zigun, baina agian etxean hobeto egongo zela. Eta erabaki okerra hartu genuen (etxera eraman genuen gurekin), baina medikuak ere bazuen bere ardura, izan ere aukera eman baitzigun horretarako (eta ez zegoen bi aukerarik, bakarra baizik: ospitalean geratzea).

Anaiak egin zuen lo gurasoekin etxean. Goizean lanera joan nahi zuen garai bateko enpresara. Anaia ibili zen berarekin. Ni, berriz, jestioak egiten hasi nintzen norabaitera eramateko. Neurologoarekin hitz egin ondoren, psikiatrikora bidaltzekotan geratu ginen.

112 telefonora deitu eta bere kabuz sartu zen anbulantziara Donostiara joateko. Eskerrak guardiako psikiatrak begiak ireki zizkidala: ez zuela berak bere aita arazo horrekin psikiatrikoan sartuko, azken errekurtsoa zela hura. Hobe dela inguruko ospitale batean egotea, familia gertu izatea eta krisiak ere gurekin pasatzea.

Arratsaldean ospitaleratu genuen berriro Bidasoaldeko Ospitalean. Anaia geratu zen berarekin eta etxera eraman nuen nik ama. Bueltan aita oso urduri topatu nuen. Afaria ekartzerakoan, bera ez zela han geratuko esanez hasi zen berriro. Medikuari esaten zion gaizki zegoela eta sendatzerakoan etorriko zela. Ez dut detaile gehiegi emango, baina oraingoan bai, oraingoan lotu egin zuten ohera.

Anaia eta biok gelara bueltatu ginenerako, kristorenak bota zizkigun biei. Gaua pasatzen geratu nintzen ni. Azkenean, lasaitu egin zen. Ostirala eta larunbata goiza lasaiago pasa ditu, baina egin ditu ere alde egiteko saiakera berriak. Ea astelehenean zer dion neurologoak. Frogak egin beharko dizkiote jakiteko zein den panorama (badakigu ez dela alzheimerra, beste dementzia mota bat baizik, frontala).

P.S.: aita ostegun arratsaldean ospitaleratzen genuen ordu berean, jakin dugu, ospital berean gainera, bere bigarren biloba, nire iloba, neskato bat izango dela. Heriotza vs. bizitza.

Jarraituko du, baina gogoratu hau blog honetan bakarrik erabiltzeko apuntea dela. Eta eskerrik asko guztioi.

Atzo ageri zen Calamaro, Jaime Urrutia eta Loquillo Oh Pello Pello kantatzen Sustatun, baina gaur ez dut ikusten bertan. Eguna liatua izan nuen, batez ere arratsaldea, eta gaur goizera arte ez dut izan astirik bideo hau ikusteko.

Gaurko Noticias de Gipuzkoa periodikoak dio Kepa Junkeraren disko berrirako izan daitekeela. Disko bat grabatzen ari omen da musikari bizkaitarra eta honetaz galdetuta ez omen zuen ezer esan nahi.

Aurreko astean argitaratutako apuntean kontatu bezala, nahikoa lan dugu aitarekin bai. Dena den, aitaz gain, gehien sufritzen ari dena ama da. Gurutze-bide edo kalbario partikularrean barna dabil.

72 urte beteko ditu datorren hilean amak. Oiartzungo lurretan izan arren, Irun herritik gertuago dagoen baserri batean jaiotakoa, sei anai-arreben artean bera da emakume bakarra. Eta horrek badakigu zer esan nahi duen gure herrian. Bizitza guztia zaintzaile lanetan ibili dela.

Duela hamasei bat hilabete hil egin zen amaren lehengusu batekin esposatutako gizona. Gaixo pasa zituen azken hilabeteak. Eta ama ere gertu egon zen. Iazko martxoa-apirilean, berriz, osabari minbizia atzeman eta lau senideen artean zaindu zuten anaia ezkongabea. Abuztuan hil egin zen. Jarraian, berriz, aitarena etorri da.

Afagi elkartean esan ziguten aurrekoan amari zenbait errutina sartu beharko dizkiogula bere bizimoduan. Eta gauzak nola diren, hara non ikusten dudan nire burua Elizaren alde egiten. Hau da, orain ni naiz berari esaten diona mezatara joan behar duela eta berak ezetz, ezin duela joan eta ez dela joango. Kaguensos!

Ama bukle batean dago sartuta. Berarekin hitz egiten duzunean beti gauza bera kontatzen dizu: gaizki pasatzen ari dela. Baina anaiak eta biok botatako sokak ez ditu harrapatzen.

Saiatzen ari gara ea Afagi elkartera doan bere kabuz, baina urduri jartzen da hitz hori entzuten duenean. Aste honetan, tira, Aste Nagusia (edo Santua) da Donostian eta ez dago aholkularitza zerbitzurik. Baina datorren astean arrastaka bada ere eramango dut elkartera.

Jarraituko du.

P.S.: gogoratu goiko oharra. Blog honetan bakarrik erabiltzeko apuntea.

Ah! Ia ahaztu egin zait aipatzea Iñaki Segurola idazleak erabilitako hitza dela galtzeimer. Oso ondo jarria, gainera. Berak dio lankide baten arabera horrela esaten diotela Alzheimerrari Ondarrun. Askotan joaten naiz aieka hartara,  baina ez dut inoiz entzun bertan.

Esan bezala Soziedad Alkoholika taldeko kidea den Juan Aceña abeslariari Ivan Santamaria kazetariak eginiko elkarrizketa ageri zen Berrian atzo. Gasteizko jaien barruan txosnen esparruan eskaini behar zuten kontzertua zen aitzakia. Oso-osorik irakurtzea gomendatzen dut, baina hona hemen harribitxi batzuk:

SA, Gaztetxea, Hala Bedi

Galdera: “Aurten hogei urte bete ditu SAk, Gasteizko gaztetxeak  adina, eta  Hala Bedi irratiak 25. Nola liteke, Ama Birjina ikusteko milaka herritar goiz esnatzen diren eta bost zezenketa egiteko plaza berria duen hiri batean?”

"Ziur asko daukagun hiri aspergarri eta geldoaren erantzuna dira. Jendeak badu gauzak sortzeko gogoa, ezberdin aritzekoa, baina bitxia da halako kontuak eta musika talde onak hainbeste ateratzea. Hiri probintzianoa da eta ez aspertzeko zuk zerbait asmatu behar izaten duzu. Apur bat jasanezina da herritxo hau".

Jaiak

"Jaiak herrikoia behar du, eta ez Udalak edo erakundeek zuzenduta. Niri jaiak gustatzen zaizkit, baina parte-hartze handiagoa badute eta herrikoiagoak badira. Udala tartean sartzen denean dena kontrolatu nahi du, eta hor izorratzen da guztia, herriak sortu duena desnaturalizatzen duelako".

Blusak

"Frustrazio handia eta erreprimitu gehiegi dago, badirudi batzuek soilik mozorro bat jantzita dutela ondo pasatzeko eta nahi dutena egiteko lizentzia. Apur bat tristea da, tunoen antza hartzen diot kontuari. Denetarik egongo da, baina tentel samarra iruditzen zait, agian inor gogaitu gabe euren artean ondo pasatzen ariko balira ondo legoke, baina muga batzuk gainditzen direnean ez du batere graziarik".

Ez dakit Gasteizen zein izango den Donostiako Urrezko Danborraren ekibalentea, baina honek behintzat merituak egin ditu berau ez jasotzeko.

Ez dut imaginatzen hau bezalako Donostiako musikaririk antzeko adierazpenak egiten. Eta Donostiak asko du kritikatzeko, asko. Nik, gaur behintzat, ez dut gogo handirik, baina Love of 74 and cia ari dira gogotsu eztabaidatzen Donostiaz, kontzertuak aitzaki hartuta.

Ciudad provinciana