Galtzeimer (XVIII) Pot-pourri
Ohar garrantzitsua: oraingoz blog honetan bakarrik erabiltzeko apuntea.
Ahalegina
Atta libre samar ibili zen Irungo egoitzan hasiera batean. Halere, egun batean bertatik alde egiten saiatu zen. Alarmen txirrinek geldiarazi zuten.
Ez dakit oso ondo zer gertatu zen. Berak bertsio ezberdinak nahasten baititu, baina niri gertaeraren hurrengo egunean kontatutakoa geratu zait buruan:
- Atzo, zer? Ihesi?
- Ihesi? Keba? Intentatu.
Eta biok barre egin genuen.
Meza
Jai egunetan, goizeko 11:00ak inguruan, berrogei bat lagun pasatxo egoten da lehenengo pisuko egongelan telebistan botatzen duten meza jarraitzen. Pasa den igandean, isil-isilik egon nintzen tarte batez haiei begira.
Heriotza
Aurreko batean nirekin hitz egin nahi zuen andre batek. Ea euskaraz ba ote nekien. Baietz, nik. Berak ere bai. Beasaingoa zela eta hura dela euskararik onena. Ez zuela inor mindu nahi, baina txarrena Hondarribian hitz egiten dela. Horixe esan omen zion berari ez dakit nork.
Egun hura izan zen aztoratu gabe ikusi nuen egun bakarrenetakoa. Azken ostegunean, adibidez, inork ez zuen berarekin egon nahi. Gau hartan bertan hil zela esan zidan ostiralean amak.
Familia
Pasa den igande eguerdian attaren biloba bakarraren hirugarren urtebetetzea ospatu genuen familian. Atta ez zen joan, ezta ama ere. Amarekin hiruzpalau aldiz saiatu ginen, baina ez genuen konbentzitu.
Hilabete honen lehen hamabostaldian bi urtebetetze ditugu ospatzeko. Saiatuko gara atta gurekin eramaten jatetxe batera. Ea amak zer dioen. Berak kezkatzen gaitu gehien une honetan, dena emanda baitabil oraindik ere eta zaila da hari laguntzea.
Pot-pourri
Joan-etorriko hitza da Etimologías de Chile webgunean azaltzen denez. Bitxia.
Infernuan
Gaur eguerdian Sustaturen bidez enteratu naiz azken balentria lotsagarriaz: Iruñeko Opuseko Unibertsitatearen aurkako atentatua. Gero, bertako ikasle eta irakasle izandako Ander Izagirreren mezua irakurri dut haren blogean. Ondoren, astearte iluntzean Giza Eskubideen VII. Zinemaldiaren lehen saio berezian ikusitako El Infierno Vasco filmaz gogoratu naiz.
Filma
Donostiako Victoria Eugenia Antzokian eskainitako pelikula terrorismoaren biktimei buruz Iñaki Arteta bizkaitarrak eginiko filma da. Estrainekoz bota zuten dokumentala Euskal Herrian (Valladolideko Seminci jaialdian estreinatu zen aste bukaeran).
Astearte goizean Udaletxeko Gobernu Batzordearen aretoan izandako prentsaurreak interesa piztu zuen komunikabideen artean. Iluntzean, berriz, 400-500 lagun egongo ginen antzokian.
Artetak lehendik ere tratatu du gaia eta oraingoan Euskal Herritik alde egindako ia hogeita hamar lagunen testigantza erakusten digu: kazetariak, apaizak, ertzainak, irakasleak, epaileak, enpresariak, politikariak... Denek ETAren presioagatik alde egin dute Euskal Herritik (baten batek Jaurlaritzarengatik alde egin zuela zioen).
Niregandik politikoki urrun dagoen jendea agertuko zela banekien. Eta horregatik animatu nintzen filma ikustera. Entzutera joan nintzen, biktima hauen mina entzutera. Batzuek botatako astakeri politikoak kontutan hartu gabe.
Ia bi orduko pelikula da, baina adi egon nintzen entzuten, gustura. Pertsonaia publikoak daude tartean eta horiek baino askoz ere gehiago interesatu zitzaidan niretzat erabat ezezaguna zen jendea. Badaude edozein pertsona ukitzeko moduko kontuak.
Solasaldia
Solasaldian Iñaki Arteta zuzendaria, Cristina Cuesta eta Carmen Gurrutxaga, filmean parte hartzen dutenetako bi, egon ziren. Moderatzaile lanetan Edurne Ormazabal.
Lehenengo galderan pertsona batek GAL talde armatuaren apologia egin zuen. Bereziki Gurrutxagak eta Cuestak isilarazi zuten, baita gainerako ikusleek ere.
Bigarrenak, filma goraipatu ondoren, hutsuneak azpimarratu zituen: nik pentsatu nuen ETArengatik hemendik alde egindako jende abertzalearen hutsuneaz arituko zela, baina galdetzailea ez zegoen gustura Estatuko Segurtasun Indarren ordezkaririk azaltzen ez zelako dokumentalean. Itxuraz, ertzainak ez zituen eremu horretan sartzen. Artetak lehendik egindako lanetan agertzen zirela erantzun zion Cuestak eta zuzendariak berretsi zuen hori azpimarratuz filmak errealitatearen zati bat erakusten duela soilik.
Galdera gehiago egon ziren, baina azkenarekin geratuko naiz. Madrilgo artistek eta intelektualek zergatik ez diren gehiago bustitzen galdetu zuen pertsona batek. Beste gai batzuk erosoagoak direlako, laburbilduz, erantzun zion Artetak: hobe da baleen alde ateratzea, biktimen alde baino.
Zuzendariak zioenez Madrilgo puntako hogeitaka musikariri eskatu omen zien soinu bandan parte hartzea berak eskainitako abestiren bat goiz batean grabatuz. Inork ez omen zuen baiezkorik eman. Hori bai, Artetak azpimarratu zuen horietako batzuk parte hartzen dutela Kepa Junkeraren "Etxea" lan berrian.
Filma asteazkenean bota zuten Bilbon eta azaroaren 7an estreinatuko da Estatuko zortzi zinema aretoetan. Horietako bi sala Euskal Herrian daude: Bilbon eta Gasteizen, oker ez banago.
Musika peperoa
Gaurko El Mundon (Euskadiko edizioan) ikusi dut azalean Pignoise taldeko abeslariaren gandorra, kamiseta eta gitarra Alderdi Popularreko Euskadiko goi karguez inguratuta.
Bazkaltzerakoan enteratu naiz ekitaldia Donostiako Victoria Eugenian izan zela atzo igandean.
Gauean, berriz, blogak irakurtzen ari nintzela Jon Tornerek Argian idatzitako PP Crazy in love apuntea irakurri dut. Handik youtubera joan naiz eta bideo honekin egin dut topo.
Aurreko batean esan nion politikari bati: a zer nolako kanpaina jasan beharko dugun udaberriko hauteskundeak izan arte!
Eguneratzea. Urriak 29. 22:15. Luistxorengatik jakin dut bideoaren Sarri Sarri bertsioa dagoela jada sarean.
Egiatik erakusketa Tabakaleran
Badira jada zenbait hilabete esan zidatela Iñigo Royo ari zela, bideo-kamera lagun, Egia auzoko auzotarrak elkarrizketatzen. Royok badu eskarmentua alor horretan, Tolosa 750 urte ospatu zutenean antzeko proiektua eraman baitzuen aurrera bertako zenbait bizilagunekin.
Okupgraf elkartearen bigarren partaidea Marian Larzabal da. Berak ere parte hartu zuen Tolosako aipatu ekimenean eta bera da Tabakalerako erakusketa honen bigarren hanka. Emakume hau duela hamabost bat urte ezagutu nuen, artista batek Marianen etxeko armairu batean erakusketa egin zuenean. Oraindik gogoan dut nola ostiral arratsalde batez Loiola edo Martuteneko etxe batera hurbildu ginen inaugurazio hartara. Ingurua jendez beteta zegoen eta ezin izan genuen ataritik pasa.
Atzo ere jende asko zegoen "Egiatik. Tabakaleraren memoria eta etorkizuna" erakusketaren inaugurazioan. Auzoko jendea, gehiena, Tabakalerak bere etorkizunean integratu beharrekoa nahita nahiez aurrera egin nahi badu behintzat. Politikari gutxi, esku bateko behatzekin kontatzeko moduan (bakarra ikusi nuen nik...), kultur teknikari batzuk, artista jendea...
Joxean Muñoz zuzendariak egin zigun denei ongi etorria. Gero Iñigok eta Marianek banan-banan aurkeztu zituzten erakusketan ikus eta entzungai dauden 12 bideoak. Bideo bakoitzean auzoko bizilagunekin (batekin edo gehiagorekin) eginiko elkarrizketak ageri dira. 20 minutuko iraupena du bakoitzak.
Aurkezpenaren ondoren, Tabako fabrika izandako eraikinaren tripetan barna sartu ginen. Bideo bakoitzak egurrezko palletez osaturiko etxaldea du aterpe eta hiruzpalau kasko elkarrizketak entzuteko. Bakoitzaren kanpoaldean garai bateko argazkiak. Labur bazen ere, baten bat entzuten egon nintzen, baina atzokoa ez zen horretarako egunik aproposena.
Kalkulatu genuen bizpahiru arratsalde behar zirela hura guztia behar den bezala ikus-entzuteko. Ostegunero ekitaldi bat egongo da abenduaren 20ra arte, Santo Tomas bezpera arte (Joxeanek aipatu zuen txistorrada batekin emango zaiola bukaera erakusketari).
Irteeran, bertako langile batek esan zidan badaudela oraindik ere aste bukaeratan eraikina ikusteko bisita gidatuak eta deitzeko telefonoz. Nik oraindik ez dut bisita gidaturik egin eraikina ezagutzeko eta ea oraingoan ez zaidan txanda pasatzen.
Egitarautik bi ekitaldi aipatuko ditut: urriaren 30ean,Tabakalerako Soinu Maparen aurkezpena egingo dute Xabier Erkiziak, Iñigo Telletxeak eta enparauek. Azaroaren 6an, berriz, Joxean Muñozek Tabakaleraren etorkizunari buruzko aurkezpena egingo du herri xehearentzat, horrela esaterik badago behintzat.
Ezagun batzuk agurtu, pare bat baso ardo hartu, beste hainbeste pintxo eta Egiako tabernetan barna ibili ginen gero: Le Bukowski, Sustrai kreperia, Kino Kafe…
Eguneratzea: 22:15ean. Oraintxe konturatu naiz webguneak baduela lekukotzak izeneko atala. Bertan entzun eta ikus daitezke bideo zatiak.
Loretopetik (XXVI) Oinezkoak vs. bizikleteroak
Irutxuloko Hitza egunkarian urriaren 22an publikaturikoa, Loretopetik atalean.
Duela egun batzuk Quim Monzó idazlearen artikulu sarkastikoetako bat irakurtzeko aukera izan nuen. Artikuluaren izenburua: "Gelditu errotatibak! Baratxuri zopa asmatu dute!". Bertan, zutabegile kataluniarrak egun batzuk lehenago Bartzelonan izandako Walk 21 Kongresua zuen hizpide. Kanpoko adituak bildu ziren hirian oinez ibiltzearen inguruko kontuetaz aritzeko. Monzó trufatzen da adituek atera dituzten ondorioak egunkarietan nola ageri diren irakurtzerakoan. El Periódicok zioen: "Txirrindulariak espaloietatik kentzearen alde mundu mailako adituak". Eta ondorio horretara iristeko kanpoko adituak ekarri behar dira? galdetzen zioen bere buruari Quimek.
El Periódico komunikabidearen webgunera joan nintzen artikulu horren atzetik. Bertan diote Parisen debekatuta dagoela espaloietan barrena bizikleta gainean ibiltzea, bide-gorrietan izan ezik. Hori zioen Anne Faurek, Pariseko Udalaren enkarguz oinezkoen eta txirrindularien arteko istiluak ikertu dituen aditu frantsesak. Estudioan aipatzen da 2417 aldiz egin zutela bat espazio eta denbora berean oinezko batek eta txirrindulari batek. 15 arazo egon ziren soilik. Gehienetan oinezkoak eraginda gertatu omen zen, ibiltaria sartu baitzen bizikleten eremuan.
Batzuei zein besteei eginiko elkarrizketetan ageri da atseginez begiratzen dutela hurkoa. Bien arerioa autoa dela Parisen. Anne Faurek dio Vélib zerbitzua abian jarritako lehen urtean hiru erabiltzaile hil omen ziren istripuz.
Vélib bizikletak alokatzeko Pariseko udal zerbitzua da. Bartzelonakoak, berriz, Bicing du izena. Frantsesek Velo eta Liberté hitzekin jokatu dute Vélib sortzeko orduan. Kataluniarrek, berriz, ingeles hizkuntza aukeratu dute. Donostian euskarazko marka jarri diote: d-Bizi.
Eguraldiak laguntzen badu Antiguatik erdialdera joateko bizikleta erabiltzea dut gustuko, baina oraindik ez dut udalak martxan jarritako alokairu zerbitzua erabili. Pozten naiz gero eta jende gehiago bizikleta gainean ikusten dudanean, baina badira hain gustuko ez ditudan beste zenbait ohitura. Bat aipatzearren: zergatik dabil gero eta jende gehiago eskuak bizikletaren manilarrean jarri gabe?
Ez da aditua izan behar jakiteko Bartzelonan oinezkoa eta txirrindulariaren artean espaloietan gertatzen den egoera gatazkatsu hori, hemen ere laster emango dela Donostiako erdigunean. Gero eta oinezko gehiagok mesfidati begiratzen baitizute bizikleta gainean pasatzen zarenean. Oraingoz, ez dut ikusi egoera gatazkatsurik, baina gauzek horrela jarraituz gero, adi.
Dena dela, euria eta hotza hastearekin batera, txirrindulari donostiarrak bizikleta albo batera utziko du eta lasaiago ibiliko dira oinezkoak. Ausartenek jarraituko dute gurpildun garraiobidea erabiltzen.
Eta Irwinek? Irwinek jarraituko du biluzik neguan? Tabernetan dauden makina berrietan egin apustua.
Galtzeimer (XVII) Kaixo Irun
Ohar garrantzitsua: oraingoz blog honetan bakarrik erabiltzeko apuntea.
Ostiral arratsaldean joan nintzen lehenengo aldiz atta ikustera Irungo zentrora. Oso tristea izan zen egongelan hainbeste jende geldirik ikusteak, baina horrelakoa inpresioak normalak dira lehenengo aldian.
Atta ikusi nuen eserita butaka batean. Giltza erabiliz sartu ginen bere gelara. Ederra da, balkoi handia du, eguzkitsua arratsaldeko orduetan. Bi ohe ditu, baina oraingoz bakarrik dago.
Gero, igogailua hartu eta hirugarren pisura joan ginen. Han dute terraza bat, solarium moduan erabil daitekeena eguraldiak laguntzen duenean. Haize fina zegoen eta attaren bronkioak oraindik ez daude sasoi betean. Igogailua hartu eta kafetegia dagoen solairura jaitsi ginen.
Ondo ikusi nuen atta, baina ez dakit hori albiste ona den edo ez. Hau da, ez dago etxera eramateko moduan, bestela amarenak egin du. Gizajoak, baina, oso ondo daki non dagoen. Bizitzaren azken fasean zegoela esan zidan ostiralean.
Bada familian norbait, fede onez, amari esaten diona penatuta dagoela atta egoitzan ikusteagatik. Ez diot esango ezer berari, baina zer uste du gu pozez txoratzen gaudela zaharra inguru horretan ikusterakoan? Egun batzuk daramatzat attaren irudia burutik kendu ezinik. Ez da erraza.
Bukatzeko, anekdotatxo bat ostiralekoa. Sartzerakoan, andre batek eskatu zidan kentzeko gurpildun aulkiari lotzen zion gerrikoa. Kristo guztiari eskatzen zion gauza bera. Handik ordubetera-edo, askatu egin zen eta hiru laguntzaile joan ziren bera berriro lotzera. Biraoak, oihuak… eta hortzen marka langile baten besoan.
Ez da gozoa izan behar horrelako toki batean lanean aritzea.
Galtzeimer (XVI) Agur Donostia
Ohar garrantzitsua: oraingoz blog honetan bakarrik erabiltzeko apuntea.
Atzo arratsaldean hiru ordu pasa nituen attarekin. Berak ez zekien azken arratsaldea zuela Donostiako egoitzan. Bihar goizean anbulantzia batek eramango du Irunera.
Afaltzerako tenorean mahaian utzi ondoren, etxerako bidean N etorri zitzaidan gogora. Ez dugu entzungo haren txilioak, haren marmarrak, besteak urduri jartzeko zuen gaitasuna lagun (ez berea, gaixotasunarena baino).
C, begi urdin eder handiko emakume isila (gaitzak isildua). Cbisek ez nau berriro agurtuko, oso ondo jakin gabe ni nor naizen. Ez dit etxeko giltzetaz galdetuko.
M, 100 urteko langa pasatu duen emakumea, kasu egiten ez diotenean auxilioka hasten dena, oso ondo jakin gabe nor den bisitaria eta nor egoitzako langile.
Cbis ez dudala inoiz agurtu konturatu nintzen orduan. Hasiera batean, haren egoera eskasak inpresionatu ninduen. Gero ohitu naiz, baina ez dut, tamalez, agurtzeko adorerik izan. Lepoa jokatuko nuke berak ere eskertzen dituela hitz goxoak.
Jren txapel azpiko begiradarekin ez dut berriro topo egingo. Masail gorrituak ere ez ditut ikusiko.
Ez dut L entzungo oraindik osasuntsu dagoen M senarrarekin errietan, honek etxerako bidea hartu behar duela esaterakoan, harekin zazpi ordu pasa ondoren. Lri gutxi iruditzen zaio beti. Gaitzak jeloskortu du.
Akordatu nintzen Frekin, aitaren gelakidea. Eta Fbis, gelakidearen mahaikidea.
Jada ez dut topatuko hirugarren Fa pasilloan barrena bueltaka, zer moduz galderari, ederki erantzuten.
O aulki gainean mugituko da hankak arrastaka. Ez dut aurkituko pasilloan dauden eserlekuetako batean Hola edo antzeko aldizkariren bat gurpildun aulkiaren maindire azpitik atera eta irakurtzen.
Behean ez dit harrera egingo JM mutuak, atarian ondo kokatua, eraikineko bi sarrera-irteerak inork baino hobeto kontrolatzeko moduan.
Langile asko pasa da egun gutxi hauetan. Batzuk, behintzat, gogoan izango ditut.
Akabo. Ea nolako errutinak sortzen ditugun Irunen.
Genozidio frankista Valentzian: liburua eta dokumentala
Toki ezberdinetatik iritsi zait gonbitea datorren asteartean Donostiako Koldo Mitxelena Kulturunean egingo den aurkezpenera joateko. Ez dakit joateko aukerarik izango dudan, baina interesgarria dirudi.
Badirudi kontrako iritzia duela Gregorio Morán kazetariak. Hori behintzat ageri da gaurko La Vanguardia periodikuan argitaratu duen Sabatina Intempestiva izeneko zutabean, Las cunetas de la memoria. Ados nago Moránekin Garzón epailea tartean egonik gauza txarrak espero daitezkeela soilik, baina memoria historikoa errekuperatu behar da. Inoiz ez da berandu.
Alde batera utzita Moránen kontu hauek, hona hemen Koldo Mitxelena Kulturunearen webgunetik bertatik kopiatutako informazioa:
Asteartean, hilak 14, 19:00etan, El genocidio franquista en Valencia. Las fosas silenciadas del cementerio liburu eta dokumentala aurkeztuko dituzte KOLDO MITXELENA Kulturuneko Areto Nagusian.
Parte-hartzaileak:
Empar Salvador (Forum per la Memòria del Pais Valencià)
Toni Strubell (Comissió de la Dignitat)
Francisco Etxeberria (Lege eta auzitegiko medikuntza irakasle titularra)
2006ko martxoan, Valentziako hilerriko hobi komunak eta hobiratzeen erregistro liburuak aurkitu zituen Fòrum per la Memòria del País Valencià elkarteak. El genocidio franquista en Valencia. Las fosas silenciadas del cementerio liburuak Europako XX mendeko historiako handienak diren hobi horiei buruzko ikerketaren emaitza biltzen du, eta Gerra Zibilaren amaieratik 1945era zonalde errepublikarreko milaka pertsonak jasandako, eta orain arte isilean gorde den, genozidioa erakusten du.
Bartzelonako Blanquerna Komunikazio Zientzien Falkultateak
egindako dokumentalak lekukotasunak biltzen ditu. Desagertuen senideek,
zuzeneko lekukoek eta ikerketan parte hartu duten kideek errepresio
frankistaren garaian Valentzian bizitakoaren ikuspegia erakusten dute.
Euskal oximorona
Atzo goizean entzun nuen Euskadi Irratian Manu Etxezortuk gidatzen duen saioan Jesús Eguiguren sozialistari eginiko elkarrizketaren hasiera. El arreglo vasco liburua argitaratu berri du Hiria argitaletxearen eskutik eta aitzaki horrekin azaldu da azken bolada honetan komunikabideetan.
Elkarrizketatzaileek gobernu españolak the organization-ekin izandako tratuak eta arazoari nola eman amaiera galdetzen diote behin eta berriro. Manu ere hortik abiatu zen, ez ote duen Rubalcaba ministroak Eguigurenek berak esandakoa ezeztatu azken orduetan eginiko adierazpenetan. Ez zela galdera samurra elkarrizketa hasteko arrapostu zion politikari giputzak. Hortik aurrera ez nuen jarraitu solasaldia, lanera joan behar bainuen.
Radio Euskadiko Más que palabras irratsaioan egon zen Eguiguren pasa den larunbatean, Javier Vizcaíno kazetariarekin. Hogei minutu pasatxoko grabazioa dago eskegita atarian (goian duzue lotura). Vizcaíno ez zen Etxezortu bezain zakar hasi, baina saiatu zen behatza begian sartzen eta albiste agentzia ezberdinek egin dute entresaka aste buruan.
Zuzenbide Politikoko irakasle izana da Donostiako Fakultatean eta doktore tesia agertzen omen du gaur Luis Haranburu Altuna editorearekin batera Gipuzkoako hiriburuan aurkeztuko duen liburuan. Hona hemen azken bolada honetan publikatu diren hiru elkarrizketa eta analisi bat:
Genoveva Gastaminzak egindako elkarrizketa
David Guadillak egindako elkarrizketa
Ángeles Escrivák eginiko elkarrizketa
Arreglo hitza garai batekoa omen da eta unean uneko indarren arabera adostutako akordioaren zehaztapena dela dio egileak. Hau da, ez dagoela behin-betiko irtenbiderik.
Espero dezagun gure hostikeria hau ere ez bihurtzea behin-betikoa eta noizbait euskal konponbidea ez izatea egun den oximorona.
Amen.
Galtzeimer (XV) Ohitu egiten zara
Ohar garrantzitsua: oraingoz blog honetan bakarrik erabiltzeko apuntea.
Egongela berean attarekin batera dagoen jendea askotarikoa da. Bat izan ezik, denak andrazkoak dira. Beste gizonezkoa baserritarra da eta 70 urte ditu, bera izango da gazteena. Zaharrena 102 urteko amona bat da. 80 urteko langa pasa duen jendea badago, baita 90ak bete dituztenak ere.
Azken hauetako baten zaintzailearekin egon nintzen hizketan aurreko batean. Bi hilabete pasatxo daramatzala zentroan esan zidan eta egunero ari omen da etxera joan nahian. Ba omen dago mugarri bat, farola bat kasu honetan, arratsaldeko paseoan ezin dutena gainditu. Hura pasaz gero, emakumea aske sentitzen omen da eta korrika abiatzeko keinua egiten duela.
Badago 90 urteko beste andre bat. Harekin egoten da beti senarra, goizeko 10:00etatik arratsaldeko 19:30era. 92 urte egingo omen ditu laster. Gizonezkoa sasoiko dago, baina andrearekin galtzen du pazientzia. Gaur entzun diot esaten pozik hilko litzatekeela, andrearekin dituen sesioak ekidin arren. Egunero adierazi behar dio, agurrean, hurrengo goizean bueltatuko dela berarekin egotera.
Attak gure amarekiko antzeko lotura du (xuabegoa bada ere). Ama egunero etorri da egun hauetan, ospitalean egongo balitz bezala, goiz eta arratsalde. Gogorra egiten zaio senarra egoera horretan egoitzan uztea eta egunero galdetzen dio bere buruari ea etxera eramanda ez ote litzatekeen hobeto egongo. Eskerrak medikuek, oraingoz behintzat, ideia hori burutik kentzen dioten. Ez da erraza senarraren xantaia emozionala aguantatzea, semeekin ere praktikatzen duena (ulertzekoa da horrela jokatzea attak: nik ere gauza bera egingo nuke).
Egoitza gogorra egiten zait niri. Azken finean, attak inguruan dituen gaixoek berak berandu baino lehen jorratuko duen bidea erakusten baitizute: inguruko guztiak iluntzean urduritzen dituen andrea; lasai-lasai dagoen andra, apenas hitz egiteko gai dena; erabat joana dagoena, jateko arazo franko dituena, flemak direla eta ez direla... Panorama itzela.
Ohitzen al da pertsona horrelakoetara? Gogorra egiten da, baina bai, ohitu egiten da norbera senideren bat halako egoeran ikusita: gaixo. Tristea bada ere.