Izan eta Esan

Joan zen astean, lan kontuak direla-eta, eztabaida gogorra izan nuen gazte batekin, unibertsitaria bera. Bere aitaren arazoetan muturra sartzea leporatzen zidan, eta tira, nolabait adieraztearren, gure elkarrizketa ez zen gozoa izan.

Halako batean bota zidan:

- Te crees una salvapatrias.

Nik: salvapatrias? No, además tu padre es un apátrida.

Isiltasuna beste aldean.

- Qué has dicho?

- Que tu padre es un apátrida (egia esan, gizona sustrai barik dabil azken urteotan)

- Tú a mi padre no le insultas!

Ez zekien zer zen apatrida bat.

Ez neukan gaiaz idazteko asmorik, baina kontua da duela egun batzuk, berriro lan kontuak baina erabat bestelakoak, beste gazte unibertsitari batekin berba egitea egokitu zitzaidala. Gaia zeharo desberdina, elkarrizketaren tonua ere guztiz bestelakoa. Arazo juridiko bat argitze aldera, esaldi baten interpretazioaz ari ginen.

- Esaldi hori polisemikoa denez, bi modutara interpretatu daiteke gutxienez, esan nion.

Isiltasuna beste aldean.

- Polisemikoa dela esaten duzunean, zer esan nahi duzu?

Zaharrei gertatzen zaien legez, nire berbeta antigoaleko bihurtu da. Ala zenbat urte izan behar ditu pertsona batek gutxienez apatrida eta polisemiko hitzen esanahia jakiteko.

Herriko jaietan murgiltzeak, krisiaren albisteengandik, argitaratzen diren tontokeriengandik edo gatazka guztiengandik urrundu gaitu. Festaren izpirituak oasi (edo ispilukeria) bat sortu du, jai giroak zutabegilearen bihotza bigundu, eta behingoz bada ere, eztena gorde, eta zorroztailea limurtzaile bilakatu da. Jaietan dabilen herriaren omenez, hona hemen Bergaratik gustatzen zaizkidan hamar gauzen zerrenda:

1. Euskaraz bizi den herria izatea. Eskertzen dut kalean, lagunartean, dendetan eta erakundeetan euskaraz normal berba egitea, estimatzen dut gure semeak arlo guztietan modu naturalean euskaraz haztea.

2. Zazpi-zortzi urteko ume bat herri osoan zehar patinete gainean bakarrik ibili ahal izatea, umearen autonomiaren eta gurasoen lasaitasunaren mesedetan.

3. Kalean, azokan, dendetan  jendeak nire izenez agurtzea eta zer moduz nagoen galdetzea. Eta nik gauza berbera egitea, despistatzen ez banaiz behintzat. Atsegin dut  gertutasun hori.

4. Herrian bizi den musika zaletasuna, zenbat herritarrek hartzen duten parte musikarekin zerikusia duten ekitaldietan, eta mota askotako jendea izatea kantuan egin edo instrumentu bat jotzen duena. Musikak nola duen presentzia herriko bizitzan.

5. Elizkizunetako eta bereziki hileta-mezetako musika, koroa eta organua. Santuseko “ossana” aurretik organuak jotzen duen akordea lehen aldiz entzun nuenetik, erabaki nuen  soinu bakar hori entzuteak ondo merezita daukala meza bat.

6. Nire ezkon familia osoak eskaini didan maitasun baldintzagabea, gutxienez azken hirurehun urteotan Bergaran edo Antzuolan jaio ez den lehen famili kidea izanda ere. Bihotz bihotzez, eskerrik asko.

7. Santa Ana parkea. Maite dut txoko hori edozein urtarotan, espazioa, uraren soinua, zuhaitzak eta erakinak. Agintariren bati bertako elizan kristaldegi handiko kafetegik bat ipintzea otuko balitzaio, nire hilarteko botua eskuratuko luke.

8. Zerbait urrun dagoela adierazteko erabiltzen den esamoldea: Pikunittan egon. “Noraino joan zara, Pikunittaraino ala?”. Pikunitta Bergaran baina ia Aizpurutxon dagoen baserria da, herri barruan baina azken mugetan. Bereziki apreziatzen dut umeren bati entzuten diodanean.

9. San Martzial eguneko jaia, Bergarako festarik onena zalantza barik.  Dena gustatzen zait: idi parea, dultzaineroak, ardo-barrikotea, dantza, giroa, erromeria, lagunartea... Festaren alaitasuna eta alkohola lagun, bergararren alderik dibertigarriena eta atseginena ateratzen da egun horretan.

10. Bergara herriaren kokapena. “Bergaritis herrititis” eraso zorrotz bat eman, eta halako batean hiri haizea arnasteko premia sentituz gero, hiru ordu laurdenean Bilboko, Donostiako zein Gasteizko erdigunean egon zaitezkelako, hartu ufada, birikak bete, eta buelta.

Bergarar bizikideok, debagoiendarrok, pasaiuez ondo jaixak!

Zorriketako orratzia pasa (aste hau ehiza nagusiko sasoia izan da, baina menderatu ditugu), hortzak garbitu eta begiko tantak bota. Bukatutakoan, halako batean, besarkada bat emanez bota zait gainera, halako indarrez, komuneko tapa gainean jarri behar izan dudala ez jausteko. Altzoan estu besarkatuta neukala, hasperen egin du, eta esan dit:

- Ama, ze falta jatzu zuri?

Nik erantzuteko astirik gabe, besarkada askatu eta arpegira begiratu dit.

- Falta jatzu gauza gehixago lagatzia. Lagatzia guri gauza gehixago egitten.

Eta berriro besarkatu nau. Arpegia nire lepoaren kontra zuela, bukatu du:

- Bestela ez jatzu falta ezebe.

Piska bat gehiago egon gara estu besarkatuta, eta gero ezer esateke askatu, eta oheruntz joan da.

- Hezkuntzan ipini nahi duten Elkarrekin bizitzeko planari buruz.

- Eta zer da hori?

- Ba da plan bat Jaurlaritzak eskoletan zabaldu nahi dabena, eta horren bitartez erakutsi nahi dotsue ikasleei indarkeria txarra dela, ez dela indarkeriarik erabili behar, eta biktimei errespetua eduki behar jakela. 

- Ah, eta zeinek ez daki hori?

“La polémica (en ocasiones, sobredimensionada) que en las últimas semanas se ha generado en torno al Plan de Convivencia Democrática y Deslegitimación de la Violencia hacen obligada una explicación de por qué queremos sacar adelante esta iniciativa y qué es lo que le diferencia de la anterior”. Patxi Lópezen bloga, 10-4-24.

Errege Borboia paperean irakurtzen dituen diskurtso luze hutsetan mintzatzen da; Aita Santua, latinezko izenburua daukaten entzikliketan; ETA, esaldi subordinatuz betetako esaldi amaigabeko komunikatuetan; eta Patxi Lopez, berak idazten duela sineztarazi nahi digun gaztelera hutsezko blog osatu batean.

Aitortzeko moduko perbertsioen artean daukat horiei guztiei irakurraldi bat ematea. Noizean behin, gehiegikeria bizioa da. Horrela jakin nuen zapatuan, Patxi Lopezen blogaren bidez, hiru zutoineko plana dela diseinatutakoa ikastetxeetan aplikatzeko: elkarbizitza demokratikoaren sustapena, biktimen oinarrizko papera indarkeriaren deslegitimazioan, eta euskal gizartearen deslegitimazioa indarkeriaren aurkako borrokan.

Irudipena daukat hezkuntzan ezarri nahi duten Elkarbizitza Demokratikorako eta Indarkeria Deslegitimatzeko Plan honetan ez ote diren larregi tematu. Ez ote duten, kosta ala kosta, bandera bat sortu finean ikur hutsean geratzeko.

Zeren, bat: martxoko Ikastola aldizkarian irakurri nuen James S. Colemanek duela 46 urte egindako ikerketa: gazte batek lortzen dituen emaitzen gainean, eskolak  %20-25eko erantzukizuna baino ez dauka. Estatu Espainiarrean eragina txikiagoa omen da oraindik, %15.

Zeren, bi: nik ezagutzen ditudan ikastetxeen helburuen artean daude ikasleak giza baloretan heztea, elkarrekin bizitzeko, eta berdintasunerako eta aniztasunerako heziketa.

Zeren, hiru: besteok ere balore horietan hezi gintuzten, ikastolan nahiz etxean, indarkeriaren kontrako jarreran. Ikasi genuen, kasu, inor jipoitzea ez zela zilegi, horretarako jipoitutakorik ikasgelatik pasa ez bazen ere.

Zeren, lau: ikasi genuen etxean, eta ikasi genuen ikastolan, eta gero gauzak entzun genituen, eta hasi ginen irakurtzen, eta inguruan begiratzen eta adi egoten. Eta ikasitakoaren ondoren, eta batez ere, ikusitakoaren ondoren, ekin genion norbere iritzia eratzeari Ez baitago eginez erakusten dena baino ikasgai hoberik. Ekin bekio Jaurlaritzak elkarrekin demokrazian bizi izateari eta indarkeriari zilegitasuna kentzeari, berak ekin, eta ikusiko du Lehendakariak nola eskola-ume eta ikasleek, berari jarrai.

BERGARAN

2010-4-17an. Goizeko : 11.30etan

Sta.Marinako Sakristau Etxean

EGITARAUA

LÉON BOËLLMANN (1862-1897)

Verset Op.29 Nº9

Harkaitz Allur,organujole

Toccata Suite Gothique Op.25

Iñigo Larrañaga, organujole

DOMENICO ZIPOLI (1688-1726)

 Pastorale 

Maitena Mañarikua, organujole

JOHN STANLEY (1712-1786)

Voluntary

Mikel Arenas, organujole

CHARLES ALPHONSE FESSY (1804-1856)

Prelude

Cristina Souto,organujole

JOHANN SEBASTIAN BACH  (1685-1750)

Praeludium eta Fuga Si bemol handian

Ane Bereziartua, organujole

JOHANN SEBASTIAN BACH  (1685-1750)

Praeludium Do handian

Pello Lete, organujole

FRANÇOIS COUPERIN (1668-1733)

 Elevation Tierce en taille de la Messe des Couvents

Eugenio Etxebeste,organujole

JOHANN SEBASTIAN BACH  (1685-1750)

Praeludium eta Fuga  Fa handian BWV 556

Ion Gurutz Biteri, organujole

JOHANN SEBASTIAN BACH  (1685-1750)

Praeludium eta  Fuga Re txikian BWV 554

Lorea Larrañaga, organujole

HENRY PURCELL (1659-1695)

Petite Suite

Ignacio Araquistain,organujole

FRANCESC ANDREU ( XVII Mendekoa)

Tiento lleno a tres

Miren Pantxeske Azkarate,organujole

ANTON ERRARTE (1940-    )

Sarrera-Hasiera

Aitor Olea, organujole

FRANCISCO VILA ( XVII Mendekoa)

Cinco Versos

OLIVIER MESSIAEN (1908-1992)

Le Banquet Celeste

Elena Laka, organujole

JOHANN SEBASTIAN BACH  (1685-1750)

Toccata eta Fuga Re txikian BWV 565

Itziar Urbieta,organujole

Irakasleak : Jose Luis Frantsesena eta Aitor Olea Juaristi

Hurrengo entzunaldia : 2010-4-24 Arratsaldeko 18.00etan  Azpeitiko Esklabetako Elizan

Arrazoia daukate diotenek seme-alabengatik sekula pentsatuko ez zenuken gauzak egiten dituzula. Nik zapatuan Athleticen partida adi-adi entzun behar izan nuen Bizkaia Irratian.

Nire semeek deskubritu dute Athleticak jokatzen badu eta kotxean baldin bagoaz, Bizkaia Irratiko erretrasmisio grinatsua entzutea dela planik onena. Ipintzen dugu irratia ozen, eta adi-adi joaten gara partida entzuten. Esatariak (Ramon ez-dakit-zer) partida bizi egiten du, eta ia bere izerdia ateratzen zaigu irrati aparailutik.

Joan zen larunbatean ere entzun genuen. Ez galdetu zeinen kontra, mila aldiz esan zidaten, mila aldiz ahazten zait. Hasieratik hasi zen esataria futbol zelaitik, sutsu Athleticen alde, arbitroaren kontra. Semeei barregura ematen zien emaitza esaten zuenean, "bat eta bapez", edo hamabigarren jokalaria ematen zuenean, "ezin da hutsik egin".

Bizkaiera batuan kontatzen ziharduen, ni horretan fijatzen nintzen, "itxi egin dautse pasatzen", "jokalariagaz joan da", txukun eta ondo. Gustora entzuten zen.

Halako batean zelaian zegoen esataria estudioetan zegoenarekin hasi zen berbetan, gol baten ez dakit zer zertzelada komentatzeko. Eta bietako bati atera zitzaion jokalari bati buruzko iritzia: chupón!.

Klaro, pentsatu nuen nik, zelan esaten da "chupón" euskaraz? Nik behintzat ez nuke jakingo zelan adierazi futbolista bat "chupón" bat dela. Gure umeek ere horrela esaten dute: txupoi bat da.

Hizkuntzan adituok: behar dugun jerga eta lagunarteko hizkera horretarako iradokizun bat. "Chupón" esateko hitz bat behar dugu.

"Gobernuak osasun zerbitzuen kostua jakitera emango die gaixoei. Fakturak egingo ditu, baina ez ditu kobratuko. Osasun Ministeritzak eta Kontseilaritzek hitzarmen bat egingo dute osasunaren inguruan. Hitzarmen horren baitan,  botiken arrazoizko erabilera bultzatzeko informazio bideak garatuko dituzte, eta osasun zerbitzuen kostuak jakinaraziko dizkiete herritarrei, “itzalpeko fakturen” bitartez, hau da, zerbitzuen fakturak egingo dira baina ez dira ordainduko".  El economista, 10-3-19.

 Eskerrak eman ditut osasun sistema publikoaren erabiltzaile izatea egokitu zaidan bakoitzean. Anbulatorioan, larrialdi zerbitzuetan nahiz ospitaleko egonaldietan, gaixoa ni ala inguruko bat izanda. Beti eskerrak eman dizkiet bertan atenditu nauten profesionalei, eta eskerrak baita ere patu ala den delako demiurgoari, nire erditzea lehen munduko herrialde aberats batean kokatu zuelako.

Edozein gaixotasun, osasun gorabeherarik txikiena, eta beti daukazu mediku bat gertu. Eta zentru bat, eta baliabide batzuk, makalaldian lagunduko zaituzten bitarteko guztiak. Edozein profesional behar duzula, edozein azterketa, botika, ebakuntza, protesi, tratamendu… Guztia eskura, erraz, gertu, eta eraginkor. Osasun sistemako langileek, medikuek, erizainek, laguntzaileek… beti tratatu naute ondo. Eta jaso dudan zerbitzu bakoitzari eskerrak emanez erantzun diot.

Ulerkaitza deritzot osasun zerbitzuak erabiltzerakoan beti marmarka dabilen jende horri. Larrialdi zerbitzuetan uste baino gehiago itxaron behar izan dutelako, edo mediku batek beste batera bidali dituelako. Osasun zerbitzuak baditu hobetzeko puntuak, baina bakoitzari berea, onartu beharko dugu osasun zerbitzu publiko, dohako eta unibertsala gizateriaren konkista handienetako bat dela.

Behi mehen garaian gaude ostera, eta agintariek gureizeak atera dituzte zerbitzuen gastuak murrizte aldera. Osasun sistema, pribilegio garesti bat, jomugan ipini dute, eta asmoa da herritarrak jakin dezala zenbat gastatzen duen sistemaren erabiltzaile denean, horren jakitun, gehiegikeriarik gabe erabil dezan. Gastuak kontrolatuko ditugu baldin eta kostatzen zaigunaz jabetzen bagara.

Halako ideia bikaina, ordea, zergaitik aplikatu bakarrik osasun zerbitzuaren erabiltzaileei? Aurrekontu publikoak kontrolatzeko helburuarekin, goazen jakitera zenbat kostatzen zaizkigun beste zerbitzu batzuk: zenbat kostatzen zaigu irratian edo telebistan aurkezle batek botatako sasi.informazio propagandazkoa? Zenbat Borboien bidaiak? Zenbat politikariek ipintzen dituzten kereila judizial txoropito bakoitza? Hauteskunde kanpainak? Agintarien lanorduak? Eta lanik egiten ez duten orduak? Zenbat balio du ertzain talde batek kentzen duen pankarta batek? Eta erakunde publiko batean jasotako langile baten purrustadak? Zenbat ordaintzen dugu probintziako futbol talde famatuaren gol bakoitza?

Zeren, agian kostu guztien informazioa daukagunean, erabakiko dugu zerbitzu batzuk zentzuz erabiltzea, edo erabakiko dugu zerbitzu batzuk, zuzenean, ez erabiltzea.

 “Sareinak. Feminismo literarioak” blogak hiru urte bete ditu (…).- Euskal literatura teoria feministaren bidez sortu, kritikatu, irakatsi eta hedatu nahi dute. Euskarazko literaturan “zulo handiak” daudela ohartarazi zuten, baita zulo horietatik emakumeen liburuak amiltzen diela ere (…). Euskararen unibertsoa, feminismoa eta literatura uztartu dituzte; hiru bide horien arteko bidegurutzean lan egin dute hiru urte hauetan”. Berria, 20-2-20.

Inguruan begiratuz gero, gaur egunean teoria feministaz berba egitea agian gehiegitxo irudituko zaio herritar arruntari. Ez dituzte, bada, gizon eta emakumeek aukera berberak idazten hasterakoan? Matxismoa baztertuta, gaur egungo idazleek ez al dituzte emakume eta gizonak berdin agertzen euren idazkietan? Alegia, ze premia dago garai honetan teoria feministaz hitz egiteko?

Halaxe pentsatzeko burutazioa inoiz izan baduzu, adi azken hamabost egunetan bi gizon idazle modernori irakurritakoari: “andereño” hitza emakumea izendatzeko. Ez irakaslea aipatzeko, emakumearen titulo moduan baizik.

Lehena, Zuzeu.com interneteko albistari horizontaleko berri batean, emakume batek bidalitako eskutitz bati buruz: “Ez dugu uste pertsonalki ezagutzen dugunik  Ibar andere edo andereñoa, baina segur ez dela halako gauza bat sinesteko bezain inuxentea”. Bigarrena, Berriako zutabe batean, kazetari baten lana kritikatzen: “Tolosako inauterietako espirituarekin bat egin du editore andereñoak”.

Hauta lanerako Euskal Hiztegiaren arabera, “andereño” emakume ezkongabea da. Batez ere titulu gisa erabiltzen da, deituraren ondoren. “Andereño” hitzak euskaraz ezkondubariko emakumea adierazten du. Garai batean emakumeak sailkatzeko modua hori baitzen, ezkonduta zeudenak eta ez zeudenak, horrek eskubideetan ere desberdin egiten zituelako. Ezkondu arte, andereño. Ezkondutakoan, andere.

Uste nuen egun emakume guztien titulu formala “andere” zela: epaile anderea, ministro anderea. Emakumeak andere izateko ez baitu ezkontzaren beharrik. Bikotekide barik, bikotekidearekin ezkontzeke, emakume batekin ezkonduta edo dibortziatutako emakumeak daudenean, andereño eta andereren arteko desberdintasuna ezabatuta zegoelakoan nengoen. Uste okerra. Euskaraz idazten duten bi gizon moderno hauentzako, inportantea da, antza, emakume bat ezkonduta egotea ala ez. Baina ikus dezagun apur bat haruntzatxoago: kasu bietan andereño hitza erabiltzen dute diharduten emakume horri kritika egiteko, andereño esaten badiote, profesionaltasuna, itzala eta ganora murrizten diotelako. Andere ez esatea kritikarako beste alderdi bat da, emakumetasunari lotutakoa, gizon baten kasuan sekula erabiliko ez luketena.

“Desautorizazioa da gure aurka erabiltzen duten baliabiderik eraginkorrena” zioen Josune Muñoz Sareinak blogetako arduradunetako batek. Pentsatu orain feminismoaz aritzea larregitxo ote den XXI mendearen hasieran.

Bihar asteartea hasiko da Egunkaria auziko epaiketa. Nik ez dakit, irakurle, zeuk aurretik zein informazio eta iritzi duzun auzi honi buruz, baina lagaidazu asmazio-ariketa bat egiten, ia iritzi-talderen batean koka zaitzakedan: a) pentsatzen duzu auzia epaiketara iritxi bada, zerbait egongo dela, alegia, Egunkariaren sortzaile eta kudeatzaileak ETArekin zerikusiren bat izango zutela. b) pentsatzen duzu Egunkaria ixtea bidegabekeria bat izan zela, oraindik gogoan duzu 2003ko otsail hartan nolako haserrea eta inpotentzia sentitu zenuean zure egunkaria itxi zutela jakin zenuenean. c) Egunkaria auziak bost axola zuri, izan ere zuk herrietako informazioa eta eskelak hain ondo azaltzen dituen egunkaria irakurtzen duzu, edo zurea militantziak bultzatutako gaztelerazko egunkaria da. Izan daiteke inongo hiru talde hauetatik batean ere ez lerratzea, baizik eta hiruretako ezaugarriren bat jasotzea: adibidez, Egunkaria ez zen zure egunkaria, zeurea beste bat da, ixtea bidegabekeria iruditzen zaizu, eta behar bada, barren-barrenean pentsa dezakezu justiziak funtzionatu egingo duela eta dena argituko duela. Bejondeizula, irakurle, zutabearen puntu honetaraino iristeko pazientzia izan baduzu, eta ondorioren batera ailegatu bazara.

Egunkaria komunikabide txikia, apala zen itxi zutenean. Hain txikia, bazirudiela Estatuaren begi-puntuan ipintzeko gauza ere ez zela. Baina itxi zuten, moztu zuten, eta kausa handietako jende uholdea atera zen kalera protesta egitera. Egunkariaren ondorengoa atera zen, Berria, eta atzera ere gauza txikia eta apala. Uholdea protestatzeko bai, irakurtzeko, tira.

Euskara historiako egoerarik onenean omen dago, hala zioen Sailburuak euskararen egunean. Errepideak ere historiako egoerarik onenean daude, baina nahikoa ez eta AHT egiten dihardute. Egunkaria libre nahi dugu, egunero prentsa euskaraz irakurri nahi dugunok egunkari duina eta kalitatezkoa merezi dugulako. Epaiketa hasteko bezpera honetan, esperantzari atxekitzea baino ez dugu. Zentzuak eta justiziak huts egin dutenean, esperantzara kondenatuak gaudelako, nahiz eta etor liteken garaipenak dagoeneko galtzeko gehiegi eman digun.