Kalamuatik Txargainera

Kabaretera ordutegia daukadanez, lanetik berandu irten, eta Eibarrerako azken trena hartzen dut, 21.42an. Beti tren erosoa etortzen da ordu horretan, zoragarria izaten da beharretik nekatuta gatozenondako. Gainera, gehienetan berogailua puntu egokian egoten da. Egia esateko, niretzat eguneko momenturik onenetako bat. Bakarkako jarlekua hartu, parekoan nire traste guztiak laga, liburua atera eta irakurri egiten dut. Plazera!!! Umm!!!

Aitortu behar dut garraio publikoan bakarrik eta isilik (arraroa) joatea gustatzen zaidala. Tira, nire ondoan dagoena laguna, lankidea, ikaslea edo oso ezaguna bada, gustura joaten naiz kontu kontari, baina ezin dut jasan ezezagunekin edo oso gutxi ezagutzen ditudan pertsonekin berbetan jardun beharra. Horretarako nire liburu/egunkari/irakurgaiaren konpainia nahiago dut. Ez dago gauza agobianteagorik mintzatu nahi ez duzunarekin derrigor hitz egitea baino. Horregatik erabiltzen dut beti parapeto irakurgarriren bat.

Orain hiru bat aste, baina, ziklogenesi esplosiboari "esker" (Iparraldekoentzat, Klaus ekaitza) Mallabian trenbidea jausita egon zen. Hori dela eta, aste luze batean trena eta autobusa hartu behar izan genituen gure bidea egin ahal izateko. Horrelakoetan lagunak egiten dira, askotan Euskotrenek inongo informaziorik ematen ez duelako, eta bidaiariok gure artean argitu behar izaten ditugulako zalantzak (alde horretatik, Euskotrenek asko dauka ikasteko, benetan). Horrelako zati batean, Durangon trena hartzen duen neska bat hurreratu zitzaidan, azken berriak komentatzeko. Lehen ere ikusita neukan, eta biok geltoki berean egoten ginen. Baina trenarenagatik berbetan hasita geunden. Behin, gainera, bere ondoan ere jarri izan behar nuen.

Handik aurrera igerri nuen geralekuen agurtu eta hurreratze saioak egiten zituela, estrategia argiak zituen nire ondoan jarri eta berriketan hasteko: "¡Qué frío!, ¿no?" eta horrelakoak. Nik, halere, "SÍ" esan eta trena ailegatutakoan beste ate batetik sartzen nintzen, eta bakarkako aulkietan jesarri. Beti bera saihesten. Behin telefono dei bat ere hartu nuen aitzakitzat berarekin ez esertzeko, famatuak aireportuetan bezala, kazetarien galderei ez erantzuteko.

Seguru neska jatorra dela, baina Durangotik Ermura (bera bertan jaisten da) zer deomontre esango diot? Gogorik ere ez dut izaten ezer esateko, ezta pentsatzeko ere. Oso desatsegina eta deserosoa egiten zait, nahiko daukat musika denondako jartzen dutenekin. Zergatik ez naute errespetatzen? Zergatik ez dute nire espazioa gordetzen?

Irtenbidea aurkitu diot: euskaltegia estaziotik zein geralekutik antzeko distantzara dago; hortaz, lehenxeago irten eta geltokira joaten naiz, eta bakarkako jarlekuan jesarri, liburua atera eta irakurtzen hasi......umm, plazera!

Aurreko asteburuan kafetera hondatu zitzaidan, goma alferrik galdu eta ez zuen kaferik egiten. Hori dela eta, etxe inguruko tabernetan gosaldu nuen hiru egunetan. Eibarren. Taberna bat Ibarkurutze kalean, beste bat Errebalen eta bestea Bidebarrietan. Datu hauek garrantzitsuak dira, ez zait Sanlucar de Barramedan gertatu-eta.

Lehenengo egunean Kili-kilira joan nintzen. Atenditu ninduen kamarerak atzerritar itxura zeukan, hegoamerikarra, hain zuzen ere. Nire artean duda egin nuen zelan eskatu, gaztelaniaz ala euskaraz, eta kafesne bat eskatu behar nionez, euskaraz eskatzea erabaki nuen...... Ez dakizue zelako keinua egin zidan!!! eskuak zabal-zabalik, bakarrik falta zitzaion hatz erakuslea lokira eroan eta zoroei egiten zaion planta egin! Bene-benetan diot, ez zaio beroarena kendu behar! ¡¡¡¡QUÉ!!!! ere esan zidan, eta gero "¿un cortado?". Nik ezetz, gaztelaniaz, "con leche", badaezpada ere.

Zerbitu zidan, eta amorruaren amorruz zerbait esatea pentsatu nuen. Ordaintzerakoan, dena "en perfecto castellano", esan nion: "Mira, kafesne es café con leche: kafe esne, café leche. Para la próxima vez". "Si, si, si" egin zidan, eroei moduan, eta joan egin nintzen, ernegatuta. Nora? euskara irakastera? Zein polita!!!

Hurrengo egunean, Trinketera joatea pentsatu nuen. Atzera ere kamarero hegoamerikarra, "buenosdias-ka". Berriro ere, kafesnea eskatu nuen, euskaraz. Bera, edukatuago, "¿Cómo? ¿un cortado?". Nik, "no, con leche". Honi ez nion ezer esan. Negar egiteko gogoa baino ez neukan. Kafesnea hartzen nenbilen bitartean burutik pasatu zitzaidan inortxok ere ez ziela inoiz ezer euskaraz eskatu, euren itxurarengatik, ziur. Baina ez dut sinesten zonalde horretan bezero euskaldunik ez daukatenik. Gero, Atoan interesgarria irakurtzen ari nintzela kanpainia honen berri izan nuen:

Jakina, Katalunian da kanpainia hau!

Baina, harira itzuliz, kafesneen esperientzia ez zen Trinketen amaitu, ez horraittiok! Hurrengo egunean, kafeteraren goma eskuan erosi berri nuela, azken  inkurtsioa egin nuen Ibaiondo tabernan. Kamareroa ez zen hegoamerikarra, gizon arrunta baizik, ez oso gaztea. Uf! esan nuen, honekin ez dut arazorik izango! Ja! Nik kafesnea eskatu, eta ez zidan, bada, esan "¿un café cómo?". Negarrez hasteko nengoen! Fernando Muniozguren zenak beti esaten zuen Eibarren dendetan-eta, euskaraz ez jakin arren, edozeinek ulertzen zuela eskatutakoa. Ni ados egoten nintzen, baina badirudi atzera egin dugula.

Frustrantea izan zen, ezin nuen sinistu ni nintzela euskaraz kafesnea eskatzen lehena. Gainera, ez nuen "kafitesnia" eskatu, Eibarren esaten den moduan. Era errazena eta argiena, beharbada: kafesne bat!

Lehenengo bien kasua gure utzikeriari egotzi nion, "konfliktoa" (atzerritar baten aurrean) saihestea, errazkeria. Baina hirugarrenaren kasuan ez nuen ezer ulertzen. Gizon hura ez dakit nongoa zen, eibartarra, seguru aski, ofizioan luzaroan ibilitakoa. Eibarren. Behin eta berriro aipatzen dut datua gure herrian ezagutza %50etik gorakoa denean.

Hau guztiau gertatu ondoren Mertxe Mujikari Argian egindako elkarrizketa irakurri nuen eta hauxe zioen Sustrai Kolinaren galderaren aurrean:

Argia-Etorkinek euskarara hurbildu behar dutela esaten dugu.

M M-Bistan da euskara integraziorako bide bat dela. Asko esaten da etorkinak euskaldundu behar direla, baina hemen jaio diren Mujika abizeneko erdaldunak zer? Horiek ez badira euskarara hurbildu zergatik hurbildu behar dira etorkinak?

Eta arrazoia duela pentsatzen dut. Ez badugu lortu Ibaiondokoak kafesne hitza aditzea, zer dela eta etorkin berriengan ardura hori jarri, Burgosko etorkinei, edo bertako zortziabizeneuskaldundun-Oerreatxenegatiboei presiorik egin ez diegunean?

Dena den, uste dut ez dela beranduegi aspaldiko kanpaina horri ekiteko, eta Katalunian atzera ere martxan jarri dutena guk ere kopiatzeko: Lehenengo hitza euskaraz!

Ardau hau zerbidu zeskuen bazkari baten: EREDUN
Eredun, krisiserako ardaua! ezin aproposagua sasoi hónendako!
Umoria bihar da, nahitta baltza izan!

Hizkuntza minorizatuetako hiztunok askotan gure berbeta horren lotsa sentitzen dugu. Euskaldunok oraindik pairatzen dugu gaitz hori, zoritxarrez: lotsa, ikara, beldurra, deserosotasuna, beti gurea defenditzen ibili behar izatea, ignoratuta sentitzea gure etxean bertan....

Jakin dut, baina, Berlinalea kitxuaz zati handi batean errodatutako film batek irabazi duela. Arraroa begitandu zitzaidan, baita poztu ere. Ohean nengoen oraindik irratia entzun nuenean berria, erdi lo. Hala ere, zeharo esnatu nintzen protagonistak eskerrak ematean, gaztelaniaz egin ondoren, kitxuaz mintzatu zenean. Emozionatu egin nintzen, ia negarrak irten arte.

Segituan, Donostiako zinemaldiarekin akordatu nintzen. Bertan euskara exotismo pixka bat emateko baino ez du balio, gure janaria eta "marco incomparablearekin" batera. Iraindua sentitzen naiz beti.

Hona hemen aktorearen eskertza, baita kantatu zuena ere:

blogetik jaso dut. Denontzat da eredu eta argia, denok barku berean goaz eta!

Bejondeiola!!!

Askok diote eurek ez dutela ametsik egiten, gero esnatzean gogoratzen ez dituztelako. Nik, ordea, sarri askotan akordatzen naiz gauean egin dudan pelikularekin. Gutxitan izaten dira amesgaiztoak, zorionez. Izatekotan, estutasuna sentitzekoak edo bestela erruduntasuna agertzen dutenak. Amets erotikoak ere, zoritxarrez, gutxitan.

Beste batzuetan, baina, ederrak dira, politak, atseginak, esnatzerakoan erlaxazioa eta umore ona lagatzen dutenak. Pena ematen dit askotan ametsetan ibili naizela jakiteak, benetan gertatu ez zaidala; izan ere, gauez unibertso paralelo horretan murgiltzen naiz, eta Hendaiara naraman topoa, eskola-patioa bihurtzen da, baserritar jantzita nagoen bitartean. Abarkak janztea benetan ekintza limurtzaile eta erotikoa dirudi, nahiz eta abarkon lokarria berezi samarrak izan....

Pozik esnatu naiz, eta pozik segitu dut dei batek (beste egun batean, agian) haserrarazi nauen arte. Eta poztasun edo alaitasun hori ametsetan bizi izandakoak eman dit. Gustura egon naiz, irribarre erdi bat ahoan (beharbada ergel musua izango nuen goiz osoan). Mundua konkistatzeko gai sentitzen nintzen, edo eibartarrak posta zerrendako afarietan esaten dugun moduan: munduaren dominazioa nire eskuetan zegoela sentitzen nuen. Orain ia urte bete post honetan "Itxurian indarra" idatzi nuenaren kontrara, hain zuzen ere. Edozertarako gai nintzen, emakume indartsua nintzelako.

Mundu onirikoa benetakoa ote da? Geure buruak sortzen du esnatze hobeak izan ditzagun? Egunerokotasunean ez duguna, gauez konpentsatzen dugu? Endorfinak jariatzen ditugu? Burmuinak beste errealitate batzuk behar ditu funtzionatu ahal izateko? non zaudete, Freud eta Jung?

Ez da egoten gure esku denpora libria antolatzia, hainbat hitzordu "inposatu" egitten jakuz, eta neri holan pasau jata asteburuan, tartian bizitza eta heriotza. Eta askatasuna. Hiru hórreri zeiñek jarri leikixe mugia, ba?

Aste amaiera barri zoragarrixakin hasi genduan: Gari jaixo zan eguenian, eta burua hegan nekan ezagutzeko goguakin, konzentrau ezinda ibili nintzan biharrian, eta arratsaldian bertan Mendarora juan nintzan ezagutzera. Zoragarrixa! Emoziñua gaiñezka.

Zapatua be bete-betia zetorren. Alde batetik, lagun eta ezagunen zorion-emotiak, irribarriak eta besarkadak. Bestetik, Garazin ondo etorri bazkarixa. Garazi etxian dago, bere alabatxo Amaiurrekin. Zapatu ona, barrez eta laztanez betea. Kartzela gehixagorik ez, kalian libre, aldapara behera eta gora. Bazan ordua, sei urte hónek askatasun barik batzuen kapritxuagaittik. Ez dakitt Garazi ezagutzen dozuen, baiña nik bai, umetatik. Goittik beherako neskia (andria), berangan konfiantzia jarri leike, eta argi dakaz gauzak. Ikaragarri estimatzen dot; horretara, bere ondo etorrixan egotia benetan pozgarrixa izan zan. Ondo etorri, potxola!

Baiña zoriona ezin da ioiz osua izan, eta bizperan jakin neban umetako lagun baten aitta hil zala, kuadrillako Elvirana, hain zuzen. Zelako txokia! Derrigor juan bihar nintzan funeralera, nahi ta berakin 20 segundo egon, ezin netsan kale egin. Beraz, Azittaingo bazkarittik, San Andres elizara. Bertan, batzuk neri zorionak emoten, eta ostian, dolumiñak emoten. Zelakua dan bizitzia!

Gero  afarixa euki neban, batetik Garbiñen eguna izan zalako, eta betsetik Kontxiña izan bihar zalako. eta atzera buelta, ospakizuna!! Eta zorionak. Emoziñuak txiribitak egitten nittuan: barre, irribarre, negar,....

Zorionez, baiña, domekan Mendarora bueltau giñan Gari ikustera, eta berak emon zeskun ume jaixo barri batek baiño emon ezin daben pakia eta lasaittasuna. Bittartian, gure espiritua Maite Rementeriakin zeguan, bagekigulako paritorixuan zeguana, eta luzaruan gaiñera! Zorionak, guapa!

Jakiña, astelehenera leher eginda aillegau nintzan, sentimientien burpil zoruan sartuta, emoziño larregi bizi izanda. Beste asteburu bat bihar neban rekuperatzeko! Hainbeste bizi izanda hain ordu gitxittan, pot eginda geratu nintzan. Baiña irribarretsu.

Atzera be besuetan hartu dot apenas eguna dakan umia. Txikixa, azal suabia, usain gozua....Halako pakerik emoten dabenik ez dago munduan. Luzaruan euki dot gaiñian, laster burrukak be izango dittugu zeiñek eutsi beso artian. Sensaziñua ikaragarrixa da!

Aillegau da gure loibatxo Gari! Santa Ageda egunian jaixo da Mendaron. 3,100 kilo izan dittu eta 50cm luze. Kordoia saman bueltan zekarren eta horregaittik forzepsak erabilli zittuezen etara ahal izateko. Koitxaua!

Oso mutiko bizixa da, begixak haundixak eta zabal-zabal dakaz ixa denpora guztian esnarik daguelako. Eskuak eta oiñak haundixak eta atzamarrak oso luziak dakaz, horretan Narbaiza da, horraittiok! Arratsalde osua eskuak zabaltzen eta ixten emon dau, diskursua botatzen balego moduan, edo pentsatzen edo tai-txi egiten...ez da geldirik egoten!

Eta ni adurra darixola ikusi leiken moduan:

Beheko erretratua ikusten da ze bizixa dan

Guapua mutilla ezta? Ba, ia zelan jarratzen daben aurrerantzian. Guri, behintzat ekarri desku zoriona eta ilusiñua. Milla esker eta ondo etorri, txikitxo!

Hamazazpi urterekin "Ni ez naiz hemengoa" irakurri nuenetik, Joseba Sarrionandiaren fana naiz.Orduan sasoian irakurketa berriak egiten hasita nengoen, eta kartzelako eguneroko sui generis hark kontatzeko beste modu bat erakutsi zidan. Eta, kontizu, Sarrik orduan ez zeukan gaur egun daukan fama, ezta gaur egun bere egoerak sotutako aura hori ere. Jakina, uda horretan egin zuen-eta ihes Martutenetik!

Sarrionandiarekin ikasi nituen sinonimoak eta hizkuntzarekin olgetan ibiltzea zer zen. Asko kostetzen zitzaidan ulertzea, nire euskara maila kaskarra zelako. Hala ere, bere idatziek niri zerbait ematen zidaten, magia berezia zeukate, eta bere liburu guztiak erosi eta iretsi egiten nituen. "Lagun izoztua" agertu zen arte, liburu horrek beldur puntu bat ematen zidan, ez dakit, defraudatu egingo ninduela uste nuen. Luzaroa izan nuen ez irakurrien apalean, baina azkenean animatu nintzenean ikaragarri gustatu zitzaidan.

"Akordatzen" agertu zenean, haseretu egin nintzen. Durangoko azokarako atera zuten eta tamaina eta prezioa ikusi nuenean, denetarik esan nuen. Uste nuen adar jotzea izan zela, Sarrik asko saltzen duenez, negozioa egiteko amarru hutsa. Egia esan, "Kolosala izango da" liburuaren tamaina (ipuin luzea) ikusita, eta ostean "Akordatzen", bazirudien gu engainatzeko eginda zegoela, dirua egiteko. Hainbesteko amorrua eman zidan, non ez nuen erosi, ezta irakurri ere.

Baina lehengo batean, irakurtzen niharduen liburua amaitzear neukan; hau da, itzultzeko trenean ezer barik geratuko nintzela. Orduan, apaletik hartu egin nuen, buelta atseginagoa egiteko.

Eibar-Durango-Eibar -nire lehenengo nobelari izen hau jarriko diot :-)- bidaiak ez dira oso luzeak, liburua ere ez. Lehengo aiputik harrapatu ninduen; izan ere liburua paragrafo txikiz, aipuz osatuta dago. Ia denetan "akordatzen naiz" esaten du, edo oroitu, edo gogoratu, .....baina gehienetan "akordazten naiz".

Bizitzako xehetasun txikiekin akordazten da, gauzak, pasadizoak. Nostalgia eta oroimena. Eta ni trenean, altuan irakurtzeko gogoz. Itzela. Oraintxe bertan ere, liburua eskua artean hartu eta edozein pasarte leitzen badut, altuan egiteko gogoa etortzen zait. Pentsatzen nabil grabatzeko modukoa dela, eta gogo ikaragarria daukat hori egiteko. altuan irakurri, eta disfrutatu. Taldean eginez gero hobeto. Beharbada, nire eibar.org-ko GPS kideei komentatzeko moduko kontua izan liteke....

Liburura itzuliz, esan behar dut, hizkera arrunta darabilela, laua. Baina era berean oso-oso poetikoa, pedantea izanez gero, iradokitzailea esango nuke. Nostagikoa delako, agian, bihotzekoa eta txikikerietan zentratutakoa, eta azken finean bizitza hori delako, gure historia pertsonala hori baino ez delako: gauza txikiak, gomuta apurrak buruan.

Ni liluratu egin nau liburutxoak, joiatxo bat dela uste dut, noizean behi zatitxoak irakurtzeko, eta disfrutatzeko. Formatua ere asko gustatu zait, koaderno itxura horrekin, erlojuak nonahi. Ez nuen uste 2004an irten zuenean hau esango nuenik: kostatzen duena, balio du.

Guztiz gomendagarria, intimismoa gustatuz gero, behintzat! Ia grabatzen dugun!

Alerta gorrixan gagoz atzotik. Zikloi bat gaiñian dakagu. A Coruñan atzo ume eta gaztetxoak ez zeben klaserik euki, 14 metroko olatuak, Donostian paseo Berria itxitta eta bentanak oholez jositta....Itzela!

Atzo arratsaldian biharretik trenera nindoiala (5 miñutu oiñez) mela-mela amaittu neban, guardasol eta guzti! Zirimirixa, haizia....Erropa batzuk nittuan eskegitta kanpuan baiña babesian, eta blai zeguazen. Bertan lagatzia pentsau neban, baiña gabeko 12xetan erabagi neban kentzia bustitta egon arren, bestela Mallabixan agertuko jatazen, gitxienez.  Persiania jaso, eta erropa guztia siku! Etxe aurreko parkeko lurra be bai! Haluzinauta! Lur horreri asko kostatzen jako sikatzia, egunak. Termometruari begiratu eta 16ºC! Gaiñera, momentua horretan ez zebillen haizerik, haize-zaratia, ostera, bai! Oso gauza rarua, gure herrixan gaiñetik haizia ibiliko balitza moduan, baiña herrixan ez.

Zaratia, itzela. Bart oso berandu hartu nau luak, fiuuuuka, persianak astintzen, gauzak botatzen....ikaragarrixa. Azkenian, lortu dot, eta ondo. Hori bai, goizian auzuak tinbria jo, eta esan desta patixoko luzero zati bat haziak eruan dabela, egurrezko habe zatixa eta tejabania. Ni ez naiz enterau, goizeko 6retan izan da. Zati horrek teillatuan jo, eta etxe aurreko kontenedore gaiñian jausi da. Zorionez, ordu horretan izan da, ixa jenterik ez dabillen orduan. Horretaz gain, ez da automobil baten gaiñian jausi eta txikittu. Suertia izan dogula esan leike.

Holan geratu da luzerua (euripian eta ahoz gora etaratako erretratua da):

Oiñ, patixuan eurixa danez, ura darixola dakagu. Ezin labadorarik egin.

Zatixa, jausteruzkuan, kontenedore bat bota dau. Beste auzo batek esan desta San Andres eskolako kontenedoriak karreteran ibili dirala kotxiak balitzaz moduan! Txomoko parkian be nunundik jausi da zaborra. Momentu honetan eurixa dihardu, eta patixua bustitzen dakagu. Eta zapatua da!

Zikloian eragiña izan da hau. Espero dogu kaltiak handixaguak ez izatia. Zueri pasau jatzue ezer?

Hona hemen zapien sarreka, palestinoa gain-gainean duela.

Orain hogei bat urte modan jarri ziren zapi palestinarrak. Ia denok geneukan bat. Egia esan oso zapi goxoa eta erosoa da: handia eta berogarria. Nik, benetan badiotsuet, samaren bueltan eta lepo gainean aparte, buruan eta gerrian lotuta ere erabili izan dut. Buru gainean, belarri sentiberak ditudanez, haize hotzarekin min izaten dut, eta zapi honek makinatxo bat bider lagundu izan dit babesten. Gerri bueltan ere, hotzagatik, edo antzerkiren baten...

Baina paineluaren historia ona da. Izan ere, zapi hau ez zen nirea, aitarena baizik. Ez pentsa Eustakio oso modernoa zenik janzten, bere sasoiko ia gizon guztien moduan, klasiko-klasikoa zen. Baina zapia opari ekarri zioten Palestinatik, Jerusalemetik, hain zuzen ere. Badirudi, bere lagunen bat Lur Santura (horrela dakar euskaltermek Tierra Santa) joan zela, eta Takiorekin akordatu, kontizu! Kafiya jantzita arabiarra emango zuela, gure aldeko ia narbaizatar guztiok oso beltzaranak garelako. Broma egitearren ekarri zion, buruan jartzeko moduan, kordoi beltz eta guzti. Seguru aski turistentzako dendaren baten egongo dela erosita, beltza ez baitago bordatuta, eta ia guztiak horrelakoak direlako. Lehen kalitate hobea zuten. Jordanian izan nintzenean, denak ziren bordatuak eta kolore guztietakoak zeuden. Ahizpari gorrian ekarri nion, oso polita benetan.

Eta horrela ibili zen bueltaka zapi hori etxean, nik berreskuratu eta kalera ateratzen hasi nintzen arte. Neguko osagarririk preziatuenetakoa zen: epela, erosoa eta modakoa. Halako batean, baina, armairuan geratu zitzaidan, erdi ahaztuta beste painelu, bufanda, pashmina eta fularren artean. Eta nik ezer botatzen ez dudanez, gordeta daukat sarrekan (kajoian), ateratzeko zain.

Egia esan "Vaya semanita"ko esketxek ez zidaten asko lagundu, hainbeste barre egin dutenez estilo horren kontura. Baina, berriro ere modan jarri denean, ateratzeko asmoa izan dudanean Israelek Gazaren kontrako esterminioari ekin dio, eta zapia errebindikazio bihurtu da. Horrela, berriro ere atzera egin dut, eta ez dut jantzi, pena handiz. Lotsa puntu bat ematen dit!

 Dena dela, nire zapia zahar dago, goxoa segitzen du izaten, baina urteak eta trotea nabaritzen zaizkio. Izan liteke, blogean idatzi ostean jartzea eta erabiltzea. Eta txartoegi badago, agian, ahizpari Jordaniakoa ostea....Erostea ez du merezi, denak kaskar samarrak dira-eta.