Isiluneen sekretua

Disko bat argitaratzea kalitatezko langatzat jotzen da edonork ezin baitu argitaratzeko bezain musika-lan on bat egin. Ezta argitalpena ordaindu ere.

Diskoa aipatzen denean, CDa etorri ohi da oraindik gogora. Musikazale batzuei binilozkoa ere bururatzen zaie.

XX mendearen lehen erdian, beren ospea aretoz areto eraikia zuten artista haiei disko bat ateratzeak beren eragina hedatzea zekarkien eta diskoetxeak negozio haren partaide  giltzarriak izan ziren. 

Gerora diskoetxeek berek musikariak bilatzen zituzten beren iritziz arrakasta izan eta mozkina ekarriko zuten artistak. Eta marketinaren bultzadarekin, irrati-tb nahiz idatzizko prensaren kanpainen bidez, artista haiek jendearen gustuko bihurtzen ziren.  Ondorioz, ospea zuten edo gustukoak egiten ziren artistak entzun nahi izanez gero, irratian entzun ezean, diskoa erosi edota ekitaldietara jo behar izaten zuen jendeak.

Horretan zetzan disko eta ekitaldien jarduera ekonomikoa XX mendearen 2 zatian.  Binilo eta CD sasoia izan zen.

Diskoen garrantzia hain izan zen handia non artista batzuek, famatuenetako batzuek, noski, diskoaren argitalpenari zuzeneko ekitaldiei baino garrantzi handiagoa eman zioten, ekitaldiak murriztuz eta hauek entzulego izugarri zabalarentzat antolatuz.

 XXI mendean zehar teknologia aurreratu eta eskuragarriagoa  bihurtu da disko-argitalpenak ugarituz, baina  ageri denez, jendeak ez du hainbeste behar eta jotzeko areto eta aukerak ere ez dira argitalpenen mailan ugaritu. Aitzitik, gero eta maizago ematen ari dira makro-jaialdiak, jendetsuak eta artista oso ezagun eta bakanekin.

 Honetaz gain, norbaitek, kantuak ( iragarkiekin) zabalkunde digitalean doan entzuteko modua eskaini eta are balio gutxiagorekin geratu dira grabaketak. Jendearentzat doan moduan (iragarkiekin ohituta gaude eta...) , artistarentzat hutsaren hurrengo eta musika entzuteko moduan jartzen duenarentzat pagotxa gertatu dira.

 Horrela, sarri askotan musikarien bizkar, musika-lan ugari argitaratu, euskal kulturaren erakusleiho ederra osatu eta egileak harro asko sentitu arren,  euskal komunikabideen menpe geratzen dira lan berriak ezagunak egin eta ekitaldien dinamikan sartu nahirik.

Bidaia baten nindoan gustuko abestiak entzuten eta tap! halako batean  euskal abesti bat hura agertu zen   txandan eta berriro erakarri ninduen, abesti berak atzera ere. Oso atsegin dudanez,  gustura aditu nuen. Ez da jende askok ezagutzen duen aspaldiko kanta horietako bat, azken urteetako abesti fin bat baizik. Entzun bitartean, kantu polit horren egile nahiz interpreteen lekuan jartzen hasi eta oharkabe gure inguruko edozein euskal musikariren ibilbidean murgildu nintzen nire bizipenak berpiztuz.

Gazterik zaletasunagatik musikari heldu, bi, hiru edo lagun gehiagoren talde bat egin, eta elkarren anparoan instrumenturen bat ikasiz gustuz entzuten dena errepikatzen saiatuz hasi ohi da. 

Taldea proiektu bihurtuko da gero taldekideen gustuen eta, askotan intuizioz, norbere konposizioen gainean, baldin eta osaleen gorabeheren eta liskarren langak gainditu eta aurrera egitea lortzen badu.

Bai, hauek musikaren ekintzaileak dira eta jendearekin musikaren bidez komunikatu nahi dute.

Taldeak, orduan, bere musika gizartearekin partekatzera eramateko bideak bilatzen ditu ilusioz beteta entseiatzeari utzi gabe, norberekiko euforia apur bat sentituz.

Izan ere, helburua ezagun egitea da, inguruan tarteka suertatzen diren kontzertu bakanetara norbere lagunak eta ezagunak gonbidatuz, edota ahal den moduan egiten diren grabaketen berri emanez. Sare sozialetan presentzia izateak ere janzten du hasierako lilura eta bertan agertzen saiatzen dira.

Eta botila-lepoarekin egingo da topo. Izan ere, artisten (proiektuen) eskaintza dauden plaza eta oholtzak baino, askoz ugariagoa da eta  errazagoa da instrumentuak jiratu, norbere gustuko musika estiloan trebatu eta nola edo halako grabaketak egitea ekitaldi bat bera ere lortzea baino. Jende asko baitabil jendaurrerako liluraren pil-pil honen gatibu.

Musika-industriak bere publizitate, bolada, makro-artista eta makro-ekitaldiekin ez du lekurik uzten musikaz gozatu eta gizartearekin partekatu nahi duten proiektu berri edota esperimentalentzat eta euskal musikaren panorama, berez urriagoa dena, artista ospetsuenetara mugatu ohi da. Hortaz, horretan datza botila-lepoa.

Gaur egun herrietako jaiek tinko irauten dutelako eta hauekin batera zenbait areto ere badaudelako badago kontzertu aukera andana garrantzizkoa uda partean batez ere euskal artista ezagunentzat, baina musikari hasi berriak norbere herriaren ingurutik hedatu eta zabaltzeko zirkuiturik ez dago.

Birmoldaketa industrialaren garaitik irtenbideei begira jarri eta enpresak sortzeko ekimena goraipatu izan da maila guztietako erakundeetan, Eusko Jaurlaritzatik hasi eta lanbide eskoletaraino. 

Zarautzen, Zumaian edo Orion bezala, Debabarreneko lehen rock taldeei Elgoibarren irailaren 17an eguerdian  egingo diegun omenaldian murgildu naizenean, ohartzen joan naiz talde horietan guztietan era naturalean garatzen diren baloreez:

Helburu bati begira elkarrekin lan egitea, egun batean bai eta bestean ere bai horretan borondatea indartu eta norbera zailduz.

Kideen eginkizunak funtziotan banatzea. 

Talde ekonomia (bakarka eta taldeka) kudeatzen ikastea, hau da,  garraioa, bideoa, grabaketak, instrumentuak, nahiz eta askotan gurasoek lagundu sarrera askorik gabeko panorama horretan.

Balore hauen garapena ez dago hain urrun enpresa txikietatik eta kooperazio egituretatik. Talde baten jarduerak nahitaez elkarlan eta kooperazio ereduetara bultzatzen ditu taldeetako partaideak, gaztetxoak askotan, eta inplikatuen plazer pertsonalak  jo eta ke jardutera bultzatzen dituen arren, halako mugimendu sozialei  gero eta forma eraginkorragoak hartzen irakatsi eta gidatuz gero, ekintzaile kultura bat indartzeko beste aukera bat izango genuke gizarte bezala.

Aurreko sarreran Leok’k-en “Bizirik Hala Ere” diskoaren aurkezpenean “Debabarreneko rockaren sorrera gogoan” ikusentzunezkorako argazkiak eskatu nituen eta bai, ari dira  argazkiak eta datuak azaltzen, hainbat lagunen kolaborazioei eskerrak. 14 musika-talderen 80 bat argazki batu dira guztira.  Kolaboratzaileak orduko taldeetako musikari ohiak izan dira batez ere, Eibarkoak, Soraluzekoak eta Elgoibarkoak.

Kolaboratzaileen artean ezinbestekoa bihurtu da Eibarko (hispano-amerikar zein musika modernoko) taldeen garapenaren ikertzailea den Pedro Maria Olanoren partaidetza Vicente Belda Los Walters-ko partaide ohiarenarekin batera.

Eibarko kulturaren altxorra dira, Debabarrenekoa ere bai, norbere herritik baino goragotik, Karakatetik  adibidez, begiratuz gero. Nire iritziz, ez legoke gaizki Leok´k-en ekarpen apal hau Eibarrera ekarri eta 60 hamarkadako proiektu handiago bat gauzatzea. 

Interesgarria da Debabarrenean rockaren edota musika “modernoaren“  mugimendua 1962etik bertatik hasten dela aurkitzea ,musika hispano-amerikarraren alboan, eta gero poliki-poliki bere kasa garatuz.

Musika talde hauek sasoi hartan nonahi ireki ziren dantzatoki itxietan jotzen zuten, hau da, herriko plazako dantzatik at, Eibarko Jai Alai, Ariatza (La Bolera), Elgoibarko Oraiko, Soraluzeko Dantzari, Ermuko Alaska…

Zilegi bekit hemen teknologiaren eboluzioaren eraginaren deskribapen arina egitea, lehenik herriko dantzak musikariekin aire librean, ondoren, dantzatokien sorrera eta konjuntoak zuzenean beren anplifikagailuekin, gero diskotekak musikaririk gabe, nahiz eta jartzen zituzten diskoetan musikariek jo. Geroago, bitarteko egoera batean DJak, eta gaur egun estilo batzuetan grabaketak berak (programazio sistemen bidez) musikaririk gabeko instrumentuekin , kantariaren ahotsa eta irudia ezik.  

“Rockaren sorrera gogoan” izeneko ikusentzunezko honetan 1972era mugatu dugu taldeen sorrera urtea, urte bat jarri behar genuelako, eta aldaketa soziologikoak ematen hasten direlako, diskotekak hedatuz, rocka euskaraz kantatzeko saioak sortuz, …

Edonola ere, hor egongo da abiapuntu bezala lan hobea egin nahi duenarentzat.

 Informatzaileekin Izan ditudan harremanen bidez ohartu naiz, baita, gizartearen beste arloetan egiten den bezala, argazkiez ezezik, orduko musikarien testigantzez osa litekeela bideo antropologiko bat, zergatik hasi ginen, ze girotan, zein musika eta nola entzuten genuen musika, instrumentuak nola lortzen genituen, nola entseatzen genuen … 

Bihoakio hemendik dena delakoari eskaintza edo iradokizuna, Eibarko tradizio musikalean oinarrituta gorago aipatu dudan Karakatetiko ikuspegi batez, oraintxe baitago informazioa zuzenago jasotzeko aukera, lekukoak oraindik gure artean badaudelarik.

Blog  honetako 2022/11/18ko sarreran eman nuen Leok’k-en  "Bizirik Hala Ere” diskoaren aurkezpenaren berri, Zarautzen, 2022/11/23an, bertan eskualdeko lehen rock taldeei omenaldia eginez, “Rockaren sorrera gogoan” ikusentzunezkoaren bidez. 

Ekitaldi bera Zumaia eta Orion ere antolatu da eta datorren irailaren 17an eguerdiko 12:30etan Elgoibarko Aita Agirre aretoan izango da.  

Elgoibarko honetan Debabarreneko rock hastapenei begiratuko diegu, hau da, 1967-1972  urteen tarte horretan rockarekin hasi ziren talde haiei. Konjuntoak deitzen ziren eta dantzalekuetan aritzen ziren igande arratsaldeetan nagusiki. 

Garai horretan Debabarrenean ari ziren konjuntoen edo guatekeetan edo dantzalekuetan ari zen jendearen argazkiak nahi ditugu, 

Ikusentzunezko  adierazgarria izan dadin, adibidez, Eibarko Sonidos del Silencio,96 Lágrimas,Revolución70, Cupula, Soraluzeko Los Mansos,edo Elgoibarko Expresión Sonora. Gehiago ere izan litezke, La Bolerako argazkiren bat ere bai. 

Argazkiez gain konjunto bakoitzetik kontakturen bat ere behar dugu omenaldia burutuko badugu. 

Hortaz, plataforma honetatik eskatuko nuke argazkiak Elgoibarko Kulturara edo, eskaneatu  eta, leokkmusic@gmail.com -era ere bidaltzea.

Elgoibarren lehen rockzaleak 1969 baino lehenagotik hasi ginen azaltzen.

Halere, musika estilo hau jotzeko irrikitan geundenontzat oso zaila izan da  instrumentuak erosi nahiz entseiatzeko lokalen bat izatea ere.

Udalen zerbitzuak ugaritzen (margolaritzan nahiz esku-lanetan  aritzeko lokalak jartzen) hasi ziren sasoian ere rock musika eta antzekoak ez dira praktikan “musika” konsideratu. Udal banda, txistulari eta dultzaineroen bandak Elgoibarko udalak bere egin zituen hasiera-hasieratik, herentziaz, eta aski geroago Udal Musika Eskola bultzatu zuen. Eta hor mugatu zuen bere babesa herriko musikari, rockarekin ari ginenon jarduerari ezikusia  eginez,  nahiz eta, hauen artean Euskal Herrian eta euskaraz  entzunak izan diren musika-lanak urteetan zehar argitaratu diren (Koska, 6Nemen9, Ehun Kilo, Arima Beltza, Jon Gurrutxaga, Amorante,  Maraca Diablo,Islabat, Muzak, Ellie Jensen, ...). 

Udal korporazio batek rock musikazaleen zerrenda egin eta zenbait bileratara deitu ere egin gintuen. Elkarte edo antolaketaren bat egitea eskatu zuen, baina dena delakoagatik saiakera bere horretan geratu zen.

2018an, ordea, Elgoibarko udalak zerrenda hartako rock musikari hauek bildu eta Pedro Muguruza eskolako behea eskaini zigun geuk kudeatzeko elkarte bat egitekotan. 

Udalak lokalak egokitu zituen (ate isolatzaile eta seguruak, aire zirkuitua, gelak itsuak baitziren, eta bost lokal eder prestatu zituen) batetik, eta musikariok elkarte bat sortu genuen, Elgoibarko Musikarien Elkartea, EME 2018ko abenduaren 18an 40 bazkiderekin eta  20 bat proiektutan banaturik. 

Elkarte berruko hizkuntza euskara da eta, nik dakidala, musika-proiektu guztiak euskaraz dira.

Pandemia pasa eta lehen urtean musikariei eta jendaurrerako zenbait tailer edo mintegi antolatu ondoren, 2022ko apirilaren 30an EME eguna, gure eguna, ospatzea erabaki eta halaxe bete genuen Madalan jendearen  aurrean, aire librean lagunarteko bazkari batekin eta 6 talderen  kontzertuekin herrian arrakasta eta ikusmira nabariak sortuz.

Aurten berriro errepikatu da 2023an apirilaren 22an, bazkariaren ondoren, lehenik 7 kontzertu desberdinekin (Gabi et Alfon, Xut, Bikustik, Brilet, Amorante, Kokoteraino eta Amildegi) eta horretaz gain, Bertsio Festa ere eman da, musikariak bertsioak egiteko berariaz elkartutako musikariekin.

Eman nuen hemen Leok’k euskal rock taldearen azken CD aren berri.

Berau aurkezten ari garen garai honetan, datorren asteazkenean, azaroak 23, Zarauzko Modelo Aretoan egingo dugun egungo Leok’k-en “Bizirik hala ere” lan egin berriaren aurkezpenarekin batera rocka jotzen hasi ziren lehen taldeen partaideei, belaunaldi bati, egingo zaio errekonozimendua.

Izan ere, Leok’k taldearen sorrera eskualdeko lehen rock taldeen izenekin batera agertzen da. Talde haien lagun, partaide, senide eta adiskideen laguntzaz eskuratu dugun material grafikoaz “Rockaren sorrera gogoan” izeneko ikusentzunezkoa prestatu dugu, horrela, hainbat urteren ondoren, merezitako errekonozimendua aitortuko zaie.  

Elgoibarko “Expresión Sonora” ere bertan sartu da urte haietan sarri askotan jotzen genuen eta eskualde hartako dantzalekuetan.

Jakina, hemen agertzen direnak agian ez ziren guztiak izango, baina ziur egon hauek bai izan zirela.

Badok-ek, Berria egunkariaren musika-plataformak, halako batean, nire gustuko euskal kanten playlist bat egingo ote nuen eskatu eta baietz esan nuen. Baietz esan banuen, esan nuen. Etxetik kanpo nengoen eta denbora hemendik eta handik atera behar izan nuen. Zer aukeratu? Gustuko kantuak, horrela, besterik gabe? Pertsonalki nolabait ezagunak ditudan musikarien kantak lehenetsiko ote nituen?

Ez dakit ba. Erronkari eutsi eta hautatu nuenari begira esandako motibazioei erantzun niela ohartzen naiz, beti ere niregan kontraesanik sentiarazi gabe, kantu bakoitzarekin eroso sentituz. 

Zerrendari “Bestela ere” izena jarri nion ziur asko ez ohiko irizpideak jarraituko nituen susmoa nuen eta. Hona hemen. ( Nahi izanez gero, hemen klik eginez entzun ditzakezu,)

Bi urte. Estitxu

Herri Irratietan Euskal Herri mutu hartako sugar ttikia zen Estitxu Robles-Arangiz lapurtarra, AEB etako musika euskaraz zekarrena, mi neu ere euskaraz ikasten ari nintzen sasoian.

Foto zaharrak. Rafa Rueda 

Kanta hau  entzuten dudanean, hunkitu egiten naiz, Euskal Herriko edozein etxe baten nostalgiaz.

Ura eta  bakea  Keu Agirretxea 

Arrantza-ontziko malenkonia sentiarazten dit honek bere apaindurarekin, Afrikaraino naramalarik.

Begi argiz  Desgaraian 

Erritmo hirutarra dotore garatzen da emeki-emeki barrura sartuz.

 Ezezerezko herrian Frikun

Nire fantasia musikalera hurbiltzen nau bere erritmo-kiribilekin

 Kateak Jon Gurrutxaga 

Kateak arrastaka bere ahotsaren erregistro guztiak harmonikoki bilduz giro aparta lortzen duelako hautatu nuen.

Negua joan da eta  Zea Mays 

Zenbat urte ikasle hark kanta hau ezagutarazi zidanetik! 

Bilboko artizar honek hortzikara ematen dit entzundako bakoitzean. 

Tiktara  Ez Pentsa 

Saltsa euskaraz geureganatzeko erabakia atsegina egiten zait, baita jaia eta dantza berriro elkartzeko aldarria ere. 

Etzidamu Diabolo Kiwi 

Nire fantasia musikalera hurbiltzen nau

Idi dopatuak Makulu Ken

Egungo musika afrikarra euskaraz ekarri digun proiektua. Ongi etorria.

Hamar Negu Ruper Ordorika

1967ko girora eraman eta emozioz biltzen nau testu argi batez.

Aurpegira begiratu.  M.I.C.E

Isiluneen eta erritmoaren kontrola ahots irmo batez testua ongi sartzen delarik.

Millia Lasturko Maraca Diablo

Erdi arora bidaia Mendarorik zehar. Proiektu bakana iritzi nion.

Leok’k (1968) musika taldearen  5. albumaren aurkezpena egingo dugu asteburu honetan.

Kanta guztiak taldeko kideren bat edo bestek eginak dira eta egungo teknologiaren laguntzaz partaide desberdinen estudioetan grabatu  dugu. Hortaz gain, albuma diseinatu eta argazkiak ateratzea taldekide baten artea izan da. Gainerako gastuak,  produktorea ordaindu eta CD-a prestatzea geure kontura joan dira. Kostu hauek estaltzeko, ezinbestekoa gertatzen da kontzerturen bat edo beste egitea. 

“Bizirik, Hala Ere” izena du albumak, baita  albumari  (6 abesti) izena ematen dion kantak ere.

Izan ere, batez beste, 70 bat urteko musikariok osatzen dugu Leok’k eta musikan dihardugulako eta jarraituko dugulako diogu:

“Hala ere…

bizirik segitzen dugu, bizirik gaur

bizirik segitzen dugu, hala ere.”

Luis Llavorik konposatu du abestia(kantatu eta gitarra jo ere bai), Jesús Arambarri  (piano eta organoa) eta David Gorospe bateriarekin batera.

Gainerako partaideak gara Gotzon Lizaso (sintetizadorea eta koruak), Juan Antonio Kortadi (gitarra ta koruak) eta ni neu (baxua eta ahotsa Hor Dabil”  kantan).

Produktorea Eñaut Gaztañaga izan da.

Abuztuaren 5ean 22:30etan aurkeztuko dugu ofizialki Zestoako plazan.

Zarauzko surtidorean ere izango gara ondorengo egunean, abuztuaren 6an alegia, 20:00etan.

+

Joan den astean argitaratu da ¨Hor Dabil¨ kantua Leok´k taldearekin. Hemen hura eraiki bitarteko xehetasun batzuk deskribatuko ditut. 

Kantu hau egiteko testu bat sortu nuen aurreneko. Egitura bat jarraitu nuen buruan bueltaka nituen ideia batzuei forma emanez. Musikan betidanik, hemen nahiz han, eman den musikariaren figuraren aipamena egin nahi izan nuen. Testua hasieran lauso ageri zaizun arren, idatzi ahala argiago agertzen da.

Bi bertsotan deskribatu nuen pertsonaia, hauetako bakoitzean azalpen desberdina eginez, lehenengoan aditza lehenaldian jarriz (haurtzaroaren gainean ari da eta) eta bigarrenean orainaldira ekarriz. Leloa aurkeztuko da lehen aldiz musikariaren jende aurreko papera deskribatuz.

“Hor dabil, kantuari bizitza ematen

Hor dabil, notak airera emeki askatzen

Hor dabil  emozioen pil-pila zabaltzen

Hor dabil, jendearen umorea margotzen”

Hirugarren estrofan pertsonaiaren adin heldua  eta musikari ematen dion bizitza azaltzen dut, leloa beste behin eta birritan berriro errepikatu baino lehen, horrela pertsonaiarekiko atxekimendua azalduz. 

Leloaren barruan “Hor dabil” izenburua errepikatzen da, kanta osoari lotura eman, motibu nagusia agerian utzi eta gogoangarria egiteko.

Gero etorri zen testua zehaztu eta lehen akordeekin aproba egitea. Jakina, kantan zehar emozio asko aipatzen dira eta haiek kokatzeko minor akorde bat, Mi m, hartu nuen oinarritzat, baina leloan poza eta alaitasuna dagoenez, haren erlatiboari ekin nion, Sol M, horrela aldaketa biguna eginez.

Estrofa bakoitzak 15 silabako lau lerro ditu, errima itxi samarrekin, barruan, 8-7 silabako zatiak eginez. 

Kanta istorio bat kontatzeko zenez, testuak musikaren gainean erraz irristatu behar zuen eta hartarako  musika eraiki nion. Musikak ezin zion ebatsi arreta testuari kanta honetan.

Leok´k taldean kantaren apaindura, soloak eta beste xehetasunak erantsi zitzaizkion.

Beno, hemen entzun dezakezu. Ea goian kontatutakoari entzuten duzunarekiko lotura hartzen diozun.

https://youtu.be/xrjSQQ5SZuw