Isiluneen Sekretua

Orain 13.000 urte

Paleolito aroa erakusten duen dibulgazio-bideo hau  2003 eta 2004 urteetan Azkoitiko udalaren laguntzaz burutu zuen irakaske talde batek Munibe Taldeak egun oraindik ikusgai dagoen historiaurreko erakustokiaren osagarri gisa.

Orduko estandarrean (720x576) grabatua izan bazen ere, 2023-24 bitartean, 20 urte geroago, Full HD formatura  bihurtu (1920x1080) eta berreditatua izan da AA aplikazioei esker. 

Narrazio-ahotsarekin eta atzeko musika jarrita parte hartzeko aukera izan nuen bertan. 

Bertako musika-lana  eta sasoi hartan sortu nituen beste batzuk blog honetan bertan argitaratu nituen (Oinaztargiak). Hemen ere badituzu.

2023-10-11an argitaratu den musika-lana da Harri, Herri Har. Egilea eta interprete nagusia Iban Urizar, Amorante, elgoibartarra da.

Ez da oinarri elektroniko baten gaineko abesti sorta bat. Ez da rock-a ere. Herri-musikatzat harturik ere, ihes egiten du haren klitxeetatik,  berezia delako, desberdina, nahiz eta gaiak gure herri-oroimenean kokatzen diren. Solemnea ere bada batzuetan eta Isiluneak oso ongi kudeatzen dituela ere esango nuke.

Abesti hauek luzemetraietakoen airea ez ote duten ere bururatu zait.

Entzuterakoan, arreta handiagoa jarri behar izan dut eta, ohikoak ez direlako, esperientziaz ondo gozatzeko behin baino gehiagotan aditu behar izan baditut ere, hiru bat aldiz entzun ondoren atseginez eta oso gustura entzuten ditudala ere aitortzen du, izan ere, oso landutako abesti sorta dakar Amorantek azken lan bilduma honetan ere.

Lotura honen bidez entzun eta eros daiteke Harri Herri Har. 

Habanera abestiaren bideoa ere aurkezten dut hemen, zertan ari naizen ulertzeko.

Interesgarria gertatu zait Jasone Osoren “Arrakasta” liburua irakurtzea. Bere esperientziak  eta gogoetak ere azaldu ditu saiakera guztia maisuki lotzen duen hari nagusi  batean zehar pertsonaia desberdinen ekarpenekin batera:

Eneko Atxa sukaldaria, Itziar Ituño aktorea, Izaro musikaria, Jon Garaño zine-zuzendaria, Maider Egues kazetaria, Harkaitz Cano idazlea, Markel Irizar txirrindularia, Aizpea Goenaga antzerkilaria, Gorka Urbizu musikaria, Eva Domingo kazetaria eta Joxemari Agirretxe “Porrotx” pailazoa.

Interesgarria ezezik, atseginak ere gertatu zaizkit pertsonaia horien testigantzak, miresgarria askoren adorea, betegarria beste batzuen izaera osoa eta  aberasgarria Jasone Osorok berak zizelkatu duen arrakastaren ikuspegi sorta, atalez atal liburuan zehar garatzen duena.

Birmoldaketa industrialaren garaitik irtenbideei begira jarri eta enpresak sortzeko ekimena goraipatu izan da maila guztietako erakundeetan, Eusko Jaurlaritzatik hasi eta lanbide eskoletaraino. 

Zarautzen, Zumaian edo Orion bezala, Debabarreneko lehen rock taldeei Elgoibarren irailaren 17an eguerdian  egingo diegun omenaldian murgildu naizenean, ohartzen joan naiz talde horietan guztietan era naturalean garatzen diren baloreez:

Helburu bati begira elkarrekin lan egitea, egun batean bai eta bestean ere bai horretan borondatea indartu eta norbera zailduz.

Kideen eginkizunak funtziotan banatzea. 

Talde ekonomia (bakarka eta taldeka) kudeatzen ikastea, hau da,  garraioa, bideoa, grabaketak, instrumentuak, nahiz eta askotan gurasoek lagundu sarrera askorik gabeko panorama horretan.

Balore hauen garapena ez dago hain urrun enpresa txikietatik eta kooperazio egituretatik. Talde baten jarduerak nahitaez elkarlan eta kooperazio ereduetara bultzatzen ditu taldeetako partaideak, gaztetxoak askotan, eta inplikatuen plazer pertsonalak  jo eta ke jardutera bultzatzen dituen arren, halako mugimendu sozialei  gero eta forma eraginkorragoak hartzen irakatsi eta gidatuz gero, ekintzaile kultura bat indartzeko beste aukera bat izango genuke gizarte bezala.

Aurreko sarreran Leok’k-en “Bizirik Hala Ere” diskoaren aurkezpenean “Debabarreneko rockaren sorrera gogoan” ikusentzunezkorako argazkiak eskatu nituen eta bai, ari dira  argazkiak eta datuak azaltzen, hainbat lagunen kolaborazioei eskerrak. 14 musika-talderen 80 bat argazki batu dira guztira.  Kolaboratzaileak orduko taldeetako musikari ohiak izan dira batez ere, Eibarkoak, Soraluzekoak eta Elgoibarkoak.

Kolaboratzaileen artean ezinbestekoa bihurtu da Eibarko (hispano-amerikar zein musika modernoko) taldeen garapenaren ikertzailea den Pedro Maria Olanoren partaidetza Vicente Belda Los Walters-ko partaide ohiarenarekin batera.

Eibarko kulturaren altxorra dira, Debabarrenekoa ere bai, norbere herritik baino goragotik, Karakatetik  adibidez, begiratuz gero. Nire iritziz, ez legoke gaizki Leok´k-en ekarpen apal hau Eibarrera ekarri eta 60 hamarkadako proiektu handiago bat gauzatzea. 

Interesgarria da Debabarrenean rockaren edota musika “modernoaren“  mugimendua 1962etik bertatik hasten dela aurkitzea ,musika hispano-amerikarraren alboan, eta gero poliki-poliki bere kasa garatuz.

Musika talde hauek sasoi hartan nonahi ireki ziren dantzatoki itxietan jotzen zuten, hau da, herriko plazako dantzatik at, Eibarko Jai Alai, Ariatza (La Bolera), Elgoibarko Oraiko, Soraluzeko Dantzari, Ermuko Alaska…

Zilegi bekit hemen teknologiaren eboluzioaren eraginaren deskribapen arina egitea, lehenik herriko dantzak musikariekin aire librean, ondoren, dantzatokien sorrera eta konjuntoak zuzenean beren anplifikagailuekin, gero diskotekak musikaririk gabe, nahiz eta jartzen zituzten diskoetan musikariek jo. Geroago, bitarteko egoera batean DJak, eta gaur egun estilo batzuetan grabaketak berak (programazio sistemen bidez) musikaririk gabeko instrumentuekin , kantariaren ahotsa eta irudia ezik.  

“Rockaren sorrera gogoan” izeneko ikusentzunezko honetan 1972era mugatu dugu taldeen sorrera urtea, urte bat jarri behar genuelako, eta aldaketa soziologikoak ematen hasten direlako, diskotekak hedatuz, rocka euskaraz kantatzeko saioak sortuz, …

Edonola ere, hor egongo da abiapuntu bezala lan hobea egin nahi duenarentzat.

 Informatzaileekin Izan ditudan harremanen bidez ohartu naiz, baita, gizartearen beste arloetan egiten den bezala, argazkiez ezezik, orduko musikarien testigantzez osa litekeela bideo antropologiko bat, zergatik hasi ginen, ze girotan, zein musika eta nola entzuten genuen musika, instrumentuak nola lortzen genituen, nola entseatzen genuen … 

Bihoakio hemendik dena delakoari eskaintza edo iradokizuna, Eibarko tradizio musikalean oinarrituta gorago aipatu dudan Karakatetiko ikuspegi batez, oraintxe baitago informazioa zuzenago jasotzeko aukera, lekukoak oraindik gure artean badaudelarik.

Blog  honetako 2022/11/18ko sarreran eman nuen Leok’k-en  "Bizirik Hala Ere” diskoaren aurkezpenaren berri, Zarautzen, 2022/11/23an, bertan eskualdeko lehen rock taldeei omenaldia eginez, “Rockaren sorrera gogoan” ikusentzunezkoaren bidez. 

Ekitaldi bera Zumaia eta Orion ere antolatu da eta datorren irailaren 17an eguerdiko 12:30etan Elgoibarko Aita Agirre aretoan izango da.  

Elgoibarko honetan Debabarreneko rock hastapenei begiratuko diegu, hau da, 1967-1972  urteen tarte horretan rockarekin hasi ziren talde haiei. Konjuntoak deitzen ziren eta dantzalekuetan aritzen ziren igande arratsaldeetan nagusiki. 

Garai horretan Debabarrenean ari ziren konjuntoen edo guatekeetan edo dantzalekuetan ari zen jendearen argazkiak nahi ditugu, 

Ikusentzunezko  adierazgarria izan dadin, adibidez, Eibarko Sonidos del Silencio,96 Lágrimas,Revolución70, Cupula, Soraluzeko Los Mansos,edo Elgoibarko Expresión Sonora. Gehiago ere izan litezke, La Bolerako argazkiren bat ere bai. 

Argazkiez gain konjunto bakoitzetik kontakturen bat ere behar dugu omenaldia burutuko badugu. 

Hortaz, plataforma honetatik eskatuko nuke argazkiak Elgoibarko Kulturara edo, eskaneatu  eta, leokkmusic@gmail.com -era ere bidaltzea.

Elgoibarren lehen rockzaleak 1969 baino lehenagotik hasi ginen azaltzen.

Halere, musika estilo hau jotzeko irrikitan geundenontzat oso zaila izan da  instrumentuak erosi nahiz entseiatzeko lokalen bat izatea ere.

Udalen zerbitzuak ugaritzen (margolaritzan nahiz esku-lanetan  aritzeko lokalak jartzen) hasi ziren sasoian ere rock musika eta antzekoak ez dira praktikan “musika” konsideratu. Udal banda, txistulari eta dultzaineroen bandak Elgoibarko udalak bere egin zituen hasiera-hasieratik, herentziaz, eta aski geroago Udal Musika Eskola bultzatu zuen. Eta hor mugatu zuen bere babesa herriko musikari, rockarekin ari ginenon jarduerari ezikusia  eginez,  nahiz eta, hauen artean Euskal Herrian eta euskaraz  entzunak izan diren musika-lanak urteetan zehar argitaratu diren (Koska, 6Nemen9, Ehun Kilo, Arima Beltza, Jon Gurrutxaga, Amorante,  Maraca Diablo,Islabat, Muzak, Ellie Jensen, ...). 

Udal korporazio batek rock musikazaleen zerrenda egin eta zenbait bileratara deitu ere egin gintuen. Elkarte edo antolaketaren bat egitea eskatu zuen, baina dena delakoagatik saiakera bere horretan geratu zen.

2018an, ordea, Elgoibarko udalak zerrenda hartako rock musikari hauek bildu eta Pedro Muguruza eskolako behea eskaini zigun geuk kudeatzeko elkarte bat egitekotan. 

Udalak lokalak egokitu zituen (ate isolatzaile eta seguruak, aire zirkuitua, gelak itsuak baitziren, eta bost lokal eder prestatu zituen) batetik, eta musikariok elkarte bat sortu genuen, Elgoibarko Musikarien Elkartea, EME 2018ko abenduaren 18an 40 bazkiderekin eta  20 bat proiektutan banaturik. 

Elkarte berruko hizkuntza euskara da eta, nik dakidala, musika-proiektu guztiak euskaraz dira.

Pandemia pasa eta lehen urtean musikariei eta jendaurrerako zenbait tailer edo mintegi antolatu ondoren, 2022ko apirilaren 30an EME eguna, gure eguna, ospatzea erabaki eta halaxe bete genuen Madalan jendearen  aurrean, aire librean lagunarteko bazkari batekin eta 6 talderen  kontzertuekin herrian arrakasta eta ikusmira nabariak sortuz.

Aurten berriro errepikatu da 2023an apirilaren 22an, bazkariaren ondoren, lehenik 7 kontzertu desberdinekin (Gabi et Alfon, Xut, Bikustik, Brilet, Amorante, Kokoteraino eta Amildegi) eta horretaz gain, Bertsio Festa ere eman da, musikariak bertsioak egiteko berariaz elkartutako musikariekin.

Eman nuen hemen Leok’k euskal rock taldearen azken CD aren berri.

Berau aurkezten ari garen garai honetan, datorren asteazkenean, azaroak 23, Zarauzko Modelo Aretoan egingo dugun egungo Leok’k-en “Bizirik hala ere” lan egin berriaren aurkezpenarekin batera rocka jotzen hasi ziren lehen taldeen partaideei, belaunaldi bati, egingo zaio errekonozimendua.

Izan ere, Leok’k taldearen sorrera eskualdeko lehen rock taldeen izenekin batera agertzen da. Talde haien lagun, partaide, senide eta adiskideen laguntzaz eskuratu dugun material grafikoaz “Rockaren sorrera gogoan” izeneko ikusentzunezkoa prestatu dugu, horrela, hainbat urteren ondoren, merezitako errekonozimendua aitortuko zaie.  

Elgoibarko “Expresión Sonora” ere bertan sartu da urte haietan sarri askotan jotzen genuen eta eskualde hartako dantzalekuetan.

Jakina, hemen agertzen direnak agian ez ziren guztiak izango, baina ziur egon hauek bai izan zirela.

Badok-ek, Berria egunkariaren musika-plataformak, halako batean, nire gustuko euskal kanten playlist bat egingo ote nuen eskatu eta baietz esan nuen. Baietz esan banuen, esan nuen. Etxetik kanpo nengoen eta denbora hemendik eta handik atera behar izan nuen. Zer aukeratu? Gustuko kantuak, horrela, besterik gabe? Pertsonalki nolabait ezagunak ditudan musikarien kantak lehenetsiko ote nituen?

Ez dakit ba. Erronkari eutsi eta hautatu nuenari begira esandako motibazioei erantzun niela ohartzen naiz, beti ere niregan kontraesanik sentiarazi gabe, kantu bakoitzarekin eroso sentituz. 

Zerrendari “Bestela ere” izena jarri nion ziur asko ez ohiko irizpideak jarraituko nituen susmoa nuen eta. Hona hemen. ( Nahi izanez gero, hemen klik eginez entzun ditzakezu,)

Bi urte. Estitxu

Herri Irratietan Euskal Herri mutu hartako sugar ttikia zen Estitxu Robles-Arangiz lapurtarra, AEB etako musika euskaraz zekarrena, mi neu ere euskaraz ikasten ari nintzen sasoian.

Foto zaharrak. Rafa Rueda 

Kanta hau  entzuten dudanean, hunkitu egiten naiz, Euskal Herriko edozein etxe baten nostalgiaz.

Ura eta  bakea  Keu Agirretxea 

Arrantza-ontziko malenkonia sentiarazten dit honek bere apaindurarekin, Afrikaraino naramalarik.

Begi argiz  Desgaraian 

Erritmo hirutarra dotore garatzen da emeki-emeki barrura sartuz.

 Ezezerezko herrian Frikun

Nire fantasia musikalera hurbiltzen nau bere erritmo-kiribilekin

 Kateak Jon Gurrutxaga 

Kateak arrastaka bere ahotsaren erregistro guztiak harmonikoki bilduz giro aparta lortzen duelako hautatu nuen.

Negua joan da eta  Zea Mays 

Zenbat urte ikasle hark kanta hau ezagutarazi zidanetik! 

Bilboko artizar honek hortzikara ematen dit entzundako bakoitzean. 

Tiktara  Ez Pentsa 

Saltsa euskaraz geureganatzeko erabakia atsegina egiten zait, baita jaia eta dantza berriro elkartzeko aldarria ere. 

Etzidamu Diabolo Kiwi 

Nire fantasia musikalera hurbiltzen nau

Idi dopatuak Makulu Ken

Egungo musika afrikarra euskaraz ekarri digun proiektua. Ongi etorria.

Hamar Negu Ruper Ordorika

1967ko girora eraman eta emozioz biltzen nau testu argi batez.

Aurpegira begiratu.  M.I.C.E

Isiluneen eta erritmoaren kontrola ahots irmo batez testua ongi sartzen delarik.

Millia Lasturko Maraca Diablo

Erdi arora bidaia Mendarorik zehar. Proiektu bakana iritzi nion.

Leok’k (1968) musika taldearen  5. albumaren aurkezpena egingo dugu asteburu honetan.

Kanta guztiak taldeko kideren bat edo bestek eginak dira eta egungo teknologiaren laguntzaz partaide desberdinen estudioetan grabatu  dugu. Hortaz gain, albuma diseinatu eta argazkiak ateratzea taldekide baten artea izan da. Gainerako gastuak,  produktorea ordaindu eta CD-a prestatzea geure kontura joan dira. Kostu hauek estaltzeko, ezinbestekoa gertatzen da kontzerturen bat edo beste egitea. 

“Bizirik, Hala Ere” izena du albumak, baita  albumari  (6 abesti) izena ematen dion kantak ere.

Izan ere, batez beste, 70 bat urteko musikariok osatzen dugu Leok’k eta musikan dihardugulako eta jarraituko dugulako diogu:

“Hala ere…

bizirik segitzen dugu, bizirik gaur

bizirik segitzen dugu, hala ere.”

Luis Llavorik konposatu du abestia(kantatu eta gitarra jo ere bai), Jesús Arambarri  (piano eta organoa) eta David Gorospe bateriarekin batera.

Gainerako partaideak gara Gotzon Lizaso (sintetizadorea eta koruak), Juan Antonio Kortadi (gitarra ta koruak) eta ni neu (baxua eta ahotsa Hor Dabil”  kantan).

Produktorea Eñaut Gaztañaga izan da.

Abuztuaren 5ean 22:30etan aurkeztuko dugu ofizialki Zestoako plazan.

Zarauzko surtidorean ere izango gara ondorengo egunean, abuztuaren 6an alegia, 20:00etan.

+